Kino-ditari 2009!

[autori]

"Phantoms Of Nabua"
Film-moment perfaqesues i kinemase aq sa nje qelize eshte perfaqesuese e nje trupi te shendetshem. I shkelqyer.

C'eshte interesante eshte fakti qe, ky metrazh i shkurter, nuk eshte thjesht nje "film estetik" ("arty" film) qe tregon ne menyre te stilizuar nje ndeshje te vogel futbolli.

Nabua eshte nje zone gjeografike ne Tailande, pikerisht aty ku lumi i madh Mekong ndan Tailandën nga Laosi. Nje zone ku prej vitesh, kane ndodhur masakra te pergjakshme rraciale. Regjizori tailandez transformon rraketa-hedhëset ne nje loje futbolli midis dy komuniteteve : çdo gjuajtje e topit te futbollit ne flakë eshte e sonorizuar me zhurmen mbytese te rraketa-hedhesve. Ndaj dhe nuk behet fjale thjesht per nje "film estetik", por per nje mesazh politik, nje mesazh paqeje per nje territor ku njerzit vriten mes vedit.

"Fantazmat e Nabua-s" jane gjithe ata te pafajshem qe vdiqen, vetem sepse deshironin te kalonin lumin e te hidheshin nga nje vend ne nje tjeter.

[korçar]

Nje pyetje te ketij lloji po i beja dhe vetes...
Sado ti bashkangjises, vullnetarisht, nje "imazhi" diçka konkrete, imazhet duhet te jene vetvetiu te afta te flasin, a te ndjellin ndjenja. Fundja mua nuk me intereson shume kjo ndodhia per te cilen ti flet me lart, sepse ndodhi te tilla nuk ka njeri sot ne bote qe te mos jete, te pakten per nje, ne dijeni. Mekongu per mua eshte po aq fiksion, peralle, sa ç'eshte ideja e Zotit. Nuk eshte film "arty" sepse dhunen dhe t'bukren dhe lojen i pashe ne ato imazhe pa kurrefare reference, dhe i mbusha jo me nje apo dy fakte tragjike, apo faktin mbi te cilin regjizori eshte mbeshtetur, por me te gjitha ato qe kam "hasur" une ne jeten time. Pra pertej lidhjes me diçka konkrete, me nje fakt, mua me interesojne imazhet, jo ne perpekje qe t'i aratisem, t'i shkulem, realitetit por qe ti vervitem akoma me mire. Aq me shume qe ne nje ndeshje futbolli, me pak zotesi, mund te shohesh gjithe filozofine e shkruar dhe te pashkruar. Ne fakt rilexova ate fjaline time ku e krahasoj me nje qelize, e cila tingellon krejt qesharake, por ne fakt desha te beja nje krahasim midis "bukurise", te qenit, se ketyre imazheve dhe "te qenit" te nje qelize, e cila duket aq e nevojshme sa dhe e pakuptimte.

(P.S. Desha t'i vervitem pak dhe "filozofise" se Neo-Realizmit, dhe krye-trapit Rossellini... por eshte mesele e gjate.)

[autori]

Sado ti bashkangjisesh, vullnetarisht, nje "imazhi" diçka konkrete, imazhet duhet te jene vetvetiu te afta te flasin, a te ndjellin ndjenja.

Fundja mua nuk me intereson shume kjo ndodhia per te cilen ti flet me lart, sepse ndodhi te tilla nuk ka njeri sot ne bote qe te mos jete, te pakten per një ndodhi te tille, ne dijeni. Mekongu per mua eshte po aq fiksion, peralle, sa ç'eshte ideja e Zotit. Nuk eshte film "arty" sepse dhunen dhe t'bukren dhe lojen i pashe ne ato imazhe pa kurrefare reference, dhe i mbusha jo me nje apo dy fakte tragjike, apo faktin mbi te cilin regjizori eshte mbeshtetur, por me te gjitha ato qe kam "hasur" une ne jeten time.

Pra, pertej lidhjes me diçka konkrete, me nje fakt, mua më interesojne imazhet, jo ne perpekje qe t'i arratisem, t'i shkulem realitetit, por qe ti vervitem akoma me mire atij. Aq me shume qe ne nje ndeshje futbolli, me pak zotesi, mund te shohesh gjithe filozofine e shkruar dhe te pashkruar.

Jo vetem qe s'kam ç'ti heq apo ti shtoj qofte dhe nje presje mesazhit tend, por ngaqe me pelqen shume, e ripostova dhe e "ajrosa" pak grafikisht

Fakti qe "gërmova" ne internet per "historine" e filmit, konfirmon ate qe ti shkruaje : se pari ishin imazhet qe na intriguan, pastaj germuam ne internet, dhe morëm po ate pergjigje per te cilen patëm ndjesi (dmth, qe behet fjale per diçka serioze, te rendësishme, edhe pse ne dukje, "thjesht nje loje futbolli"). Pra ne vlere absolute, edhe po mos kishim "germuar", rezulti do ishte i njejte !

E njejta gje do vlente edhe per Vanden apo Venturen (po lexoj librin e Pedro Costes une, ndaj dhe më shkon mendja tek keta dy filma te tij). Po te germonim ne internet (pasi te shikonim ata dy filma) se per ç'fare behet fjale konkretisht, do mesonim se behet fjale per prishjen e nje periferie te varfer te Lisbones, populluar nga emigrante. E që na u quaka "lagja Fontahinas" (ne asnjerin nga dy filmat nuk permendet qofte dhe nje here te vetme emri i lagjes !).

Dhe po ta riprodhoja mesazhin tend te melartem e ta adoptoja per keto dy filma, kjo do jepte :
Fundja ne nuk na intereson shume kjo ndodhia e prishjes se kesaj lagjeje, sepse ndodhi te tilla nuk ka njeri sot ne bote qe te mos jete, te pakten per një te tille, në dijeni (ka shqiptar qe nuk ka pare prishjen qofte dhe te nje kioske ??). Fontahinas per ne eshte po aq fiksion, peralle, sa ç'eshte ideja e Zotit. Nuk eshte film "arty" sepse dhunen dhe t'bukren dhe prishjen e lagjes i pashe ne ato imazhe pa kurrefare reference (ku e dija une ku binte Fontahinas-i !!), dhe i mbusha jo me nje apo dy fakte tragjike (kioskat ne Shqiperi), apo faktin mbi te cilin regjizori eshte mbeshtetur (Fontahinas), por me te gjitha ato qe kam "hasur" une ne jeten time. Pra, pertej lidhjes me diçka konkrete, me nje fakt, mua me interesojne imazhet e atyre dy filmave jo ne perpekje qe t'i arratisem, t'i shkulem realitetit (dhe te krijoj nje realitet te dyte, imagjinar), por qe ti vervitem akoma me mirerealitetit. Aq me shume qe ne prishjen e nje lagjeje banimi (e akoma me teper, te varferish), me pak zotesi, mund te shohesh gjithe filozofine e shkruar dhe te pashkruar.

(P.S. Desha t'i vervitem pak dhe "filozofise" se Neo-Realizmit, dhe krye-trapit Rossellini... por eshte mesele e gjate.)

Nuk po aventurohet te supozoj diçka qe ende nuk e ke shkruar, por nese nuk e kam gabim, mendimi yt eshte se neo-realizmi eshte e kunderta e asaj qe shkruam me lart. Pra neo-realistet, ne vend qe te prodhonin imazhe qe te ndihmonin per t'ju vervitur akoma me mire realitetit, prodhuan imazhe qe riprodhuan ate realitet, duke krijuar keshtu nje realitet te dyte, e qe ne fakt, i bie te jete i genjeshtert.

[peoples]

(P.S. Desha t'i vervitem pak dhe "filozofise" se Neo-Realizmit, dhe krye-trapit Rossellini... por eshte mesele e gjate.)

Ndoshta mendja te shkon tel filmi Gjermania viti zero (?), ku i vogli Edmond vertitet rrugeve te rrenuara, veshtron, loz me femijet me top rreckash, porsi topi i Mengjese lufte apo Tomka dhe shoket e tij.

[autori]

Ndoshta mendja te shkon tel filmi Gjermania viti zero (?), ku i vogli Edmond vertitet rrugeve te rrenuara, veshtron, loz me femijet me top rreckash, porsi topi i Mengjese lufte apo Tomka dhe shoket e tij.

ok, (mbidh veten autoro),
Besoj se korçari eshte i interesuar per nje kinema (per imazhe) qe i verviten realitetit, pa kaluar permes kodeve kryesore te shfaqjes (representacionit) te tij (rejoindre le réel sans passer par les codes majoritaires de représentation de celui-ci). Nese eshte keshtu, ndaj plotesisht kete mendim tijin.

[korçar]

Djema kjo puna e Neo-Realizmit eshte mesele telashe-madhe, per shume arsye, nder te tjera sepse eshte tejet e nderlidhur, e ngateruar, me gjithe kinemane franceze qe nga Nouvelle Vague e deri sot, akoma! Dhe sesi kinemaja franceze, perfaqesuese e vete-shpallur e kinemase europiane, ne leter te pakten, shfaqet apo perballet me Kinemane Amerikane dhe ato te tjera, aziatike e me the te thashe. Nuk eshte gje e vogel dhe po ti biesh shkurt del patjeter ne dogmatizma...
Cahiers du Cinema nuk jane gje tjeter veçse "dishepujt" e Neo-Realizmit.
Me sa njoh une nga "historia e artit", dhe njoh jo pak, e paçka se akoma ka injorante qe kinemane nuk e konsiderojne si art (dhe te thuash qe e konsiderojne si jo-art nuk eshte e njejta gje), po nejse ç'rendesi ka, pra sidoqofte, artist-prift si Rossellini nuk njoh tjeter. Kete gjykimin "prift" merreni ne te gjitha kuptimet e mundshme (dhe mundesisht referojuni Niçes kur flet per prifterinjte). Ne nje interviste per CdC Rossellini flet per filmin "Rome, qytet i hapur", themeli i Neo-Realizmit rossellinian, duke thene kete :
"- L’idée était de montrer la Résistance en
Italie ?
- Oui. Je crois que l’idée était surtout de faire un acte d’honnêteté, de raconter les choses comme elles s’étaient exactement passées. D’où la nécessité de ce que l’on a appelé le néo-réalisme : nous avions vécu, traversé les désastres de la guerre, on ne pouvait pas se permettre le luxe d’inventer des histoires fictives ; l’important était de porter un regard sérieux et grave sur les choses qui nous
entouraient."

Pra nder te tjera (dhe per ata qe s'marrin vesh frengjisht) thote : "...nuk mund t'ja lejonim vetes luksin per shpikur histori fiktive..." Sikur vetem fjalet, termat, e perdorur te shohesh mire, fjalia, pohimi, nuk ka kuptim, ose me mire e humb kuptimin... sepse kur perdor njeherazi termin, foljen, "shpikje" dhe "fiksion" (shtirje, peralle : fiksion vjen nga latinishtja "fingere" dhe per ata qe e njohin pak italishten, "fingere" do te thote, sot, "te shtiresh") e anullon foljen "shpik" ; nuk mund te shpikesh tjeter gje perveç se "fiksion". Pra i bie te jete tip totologjie (tautologie), nga pohim shndrrohet ne mohim. Gjithesesi lind pyetja po atehere ç'fare ka shpikur Rossellini? Rossellini ka shpikur, duke e thjeshtuar pak, realitetin, perderisa nuk shpiku "fiksionin" : realizmi, apo neo-realizmi duke qene vetem mbiemri i realitetit.
Me rampo llaf histori e gjate... sepse ka te beje jo vetem me historine e kinemase, por me gjithe historine e "shfaqezimit" (shfaqjes, pershfaqjes).
Une po shtoj vetem dy a tre gjera te vogla, quajini fakte apo "gjykime", si te doni. E para e punes (apo puna e pare?) Neo-Realizmin nuk e shpiku Rossellini por Visconti me filmin "Ossessione" (1942-43), dhe mjafton te shohesh historine e filmit, adaptim i "The Postman always rings twice", si dhe karieren e Visconti-t (nga shpikja e Neo-Realizmit deri tek "sublimja", qe mbase shnderrohet ndonjehere ne dogme, e mizaskenes), per te kuptuar... Ata qe "flasin" per kinemane (Niçe gjemon akoma nga vari : "Kush flet?"), e harrojne Visconti-n, dhe nuk kane sesi te bejne ndryshe...
Tjeter, eshte pikerisht Rossellini ai qe e hodhi ne treg idene "vdekja e kinemase"... Dhe prape mjafton te shohesh "historine" e Rossellinit : qe nga filmat e tij fashiste, duke kaluar nga shpikja e realitetit (me nje merite te vogel sepse disa njerez i beri te kuptojne se realitetin mund ta vrasesh), e deri tek lavdet e televizionit si dhe shpalljen e "vdekjes se kinemase"... Ide, kjo e fundit, qe e zaptuan "prifterinjte", pra ata qe flasin..., dhe tek e tuk ndonje kineast si zombi Wenders, apo Godard (qe e ka per arsye romantike), apo ndonje tjeter akoma.

Oborri prifteror paraprihet nga Rossellini i ndjekur nga prifterinjte-dishepuj (more mos jane ata qe flasin?) qe fjalen, si gjithmone, e mbeshtesin tek shantazhi i vdekjes, kush me shume e kush me pak.

E ç'duhet thene me shume... Shume, shume po ka kohe.

[korçar]

Ndoshta mendja te shkon tel filmi Gjermania viti zero (?), ku i vogli Edmond vertitet rrugeve te rrenuara, veshtron, loz me femijet me top rreckash, porsi topi i Mengjese lufte apo Tomka dhe shoket e tij.

Ne fakt peoples ke te drejte djalo... Nuk e di se sa rastesisht, apo vetvetiu, te shkoi mendja te krahasosh "Gjermania viti zero" dhe "Mengjese lufte" apo "Tomka me shoket e vet", pra te krahasosh neo-realizmin me social-realizmin. Hiq neo dhe social dhe shih ç'mbetet... dhe kane jo pak gjera te tjera te perbashketa, mjafton te "mendosh" se ç'ishte social-realizmi shqiptar, ku u zhvillua, ne ç'fare ambienti, dhe si e qysh e tek. E me pas te mendosh se ç'solli, ç'perfaqesonte, apo ç'mbeshteti... Pa folur fare se sa ishte, por edhe "sa ka qene" (pra ne te tashmen), perfaqesues i se "vertetes". Dhe ne krahun tjeter, kur ta krahasosh (paçka relativitetin e "krahasimit"), te kuptosh neo-realizmin dhe rrenjet e tij. Nuk po e zhdervjell me shume por duhet thene vetem kjo : realiteti perfshin dhe mjetet per ta kapur, per ta pare apo per ta kuptuar, ose nuk perfshin asgje. E ndermjetmja, pra sa i perfshin, apo i permban, dhe sa s'i perfshin, apo s'i permban... kjo duhet diskutuar.

[autori]

Pasi e pashe sonte, te kujtova ty :

"Milk", nga Gus VAN SANT.

Ne te gjithe bio-filmat, personazhet nuk jane me "imazhe" por mbi te gjitha personazhe (kuptimi teatral), maska pra (dhe maska eshte me pak imazh se ç'duket).

Pergjate dy te tretave te filmit, s'pashe ndonje imazh une...fare ! U bera derr, mire qe nuk dola nga kinemaja, se do kisha humbur çerekun e fundit, qe fatmiresisht eshte i mire (dhe ka imazhe !).

Thua se ne filmat biografike, personazhet nuk jane më "imazhe", por mbi te gjitha personazhe. Ok, teorikisht jam dakort; Por si shpjegohet qe tek "Che" i Soderbergh-ut pashe vetem imazhe, imazhe, imazhe (du vrai cinéma) dhe biles te shkeqyera !

[korçar]

Autor-o nuk e di mire, dhe me mire mos ta bejme pershesh teorik... Sidoqofte, une fola ne nje tjeter kuptim per "imazhet", une fola per personazhet si imazhe kurse ti thua :

Pergjate dy te tretave te filmit, s'pashe ndonje imazh une...fare !

Ne ç'kuptim e ke kete?...

Sikur s'po flasim per te njejten gje... Une po guxoj nje pergjigje ndaj pyetjes tende : mbase sepse Benicio del Toro dhe El Che ngjajne si dy pika uji. Dhe Benecio del Toro eshte i vetedijshem per kete. Mjafton te jete ne "imazh" qe te besojme qe kemi te bejme me El Che. Pastaj, mbase ja fut kot, por nje pjese e madhe e "imazheve" te El Che jane "dokumentare", shume konkretisht ka te beje me pyje, peme e shkure... e ku di une se ç'fare tjeter. Kurse te "Milk" gjithçka eshte rindertim. Besoj se kjo diference e vogel levron jo pak ne "psiqiken" e percjelljes se imazheve. (Te parapriva ne ate qe mbase nenkupton me ate fjaline e famshme tenden :

Pergjate dy te tretave te filmit, s'pashe ndonje imazh une...fare !

)

[autori]

Autor-o nuk e di mire, dhe me mire mos ta bejme pershesh teorik... Sidoqofte, une fola ne nje tjeter kuptim per "imazhet", une fola per personazhet si imazhe kurse ti thua : "Nuk pashe imazhe"
Ne ç'kuptim e ke kete?...

Sikur s'po flasim per te njejten gje... Une po guxoj nje pergjigje ndaj pyetjes tende : mbase sepse Benicio del Toro dhe El Che ngjajne si dy pika uji. Dhe Benecio del Toro eshte i vetedijshem per kete. Mjafton te jete ne "imazh" qe te besojme qe kemi te bejme me El Che. Pastaj, mbase ja fut kot, por nje pjese e madhe e "imazheve" te El Che jane "dokumentare", shume konkretisht ka te beje me pyje, peme e shkure... e ku di une se ç'fare tjeter. Kurse te "Milk" gjithçka eshte rindertim. Besoj se kjo diference e vogel levron jo pak ne "psiqiken" e percjelljes se imazheve. (Te parapriva ne ate qe mbase nenkupton me ate fjaline e famshme tenden

E kisha ne te njejtin kuptim me tendin: pra nuk pashe imazhe (vetem se kisha harruar ta vendosja ne italike...).

Nuk besoj se puna eshte qe Benicio i ngjan shume Che-së, ndersa Sean Penn nuk i ngjan shume Harvey Milk-ut. Besoj se eshte me se shumti ajo qe shkruan ne vazhdim: tek "Che", ka pak rinderitm (rikonstruktim personazhesh dhe evenimentesh). Tek Milk, ka vetem rikonstrktim.

Ne fakt, i bie qe "Che" nuk eshte bio-pic. Ose, i bie qe, filmat e mire biografike, jane ato qe nuk kane qellim ne veteve vetem te rindertojne personazhet dhe ngjarjet, por mbi te gjitha, te "dokumentojne" !