Kino-ditari 2009!

[korçar]

C'do bio-film dokumenton, ndryshe nuk do ishte bio-film... Se ku i ka marre te dhenat qe "dokumenton" e sesi i pershfaq, trajton, ky eshte ngerçi. Te te dy filmat une nuk pashe ndonje diference te madhe ne trajtim : trajtim klasik. Vetem se historia e Che-se eshte ne vetvete pak "ma shume" epike. Kaq. (Pa hyre ketu ne "detaje" trajtimi.) Une i besoj me shume Van Sant-it se Soderberg-ut per te me shfaqur diçka qe i perafrohet me shume te vertetes. Pa thene se skenaristet luajne rol jo te vogel kur behet fjale per bio-film.

Qe njerin e pelqeve dhe tjetrin jo, per mendimin tim, i ke arsye krejt subjektive.

[autori]

C'do bio-film dokumenton, ndryshe nuk do ishte bio-film... Se ku i ka marre te dhenat qe "dokumenton" e sesi i pershfaq, trajton, ky eshte ngerçi. Te te dy filmat une nuk pashe ndonje diference te madhe ne trajtim : trajtim klasik. Vetem se historia e Che-se eshte ne vetvete pak "ma shume" epike. Kaq. (Pa hyre ketu ne "detaje" trajtimi.) Une i besoj me shume Van Sant-it se Soderberg-ut per te me shfaqur diçka qe i perafrohet me shume te vertetes. Pa thene se skenaristet luajne rol jo te vogel kur behet fjale per bio-film.

Pikerisht, skenarist i filmit "Che", biles dhe operator, eshte vete Soderbergh-u. Ne kete prizem, jam i mendimit se Che eshte "filmi i jetes se tij" (le film de sa vie),sidomos kur kemi parasysh mediokritetin e filmave pararendes... Shto ketu dhe ca "detaje" siç eshte fakti qe kish mbi 6 vjet qe punonte dhe gjurmonte per ate film... .

Kur thoja se "Che" dokumenton, e kisha fjalen pikerisht per trajtimin, qe ti e thoje vete tek shkruaje: "nje pjese e madhe e "imazheve" te El Che jane "dokumentare", shume konkretisht ka te beje me pyje, peme e shkure...".

Film minimalist, i qëruar (épuré), Sodergergh-u filmon thjesht njerez "qe bejne ca gjera", "diku". Pa diskurs. Asgje e re nuk mesohet mbi revolucionin kuban, mbi Bolivine, mbi Historine. Asnje hipoteze psikalanitike, persosmerie (transhendence), glorifikimi : thjesht nje filozofi qe lind, ajo e aksionit dhe e luftes (perpjekjes) per te arritur diçka. Nje azmatik qe ngjit shkrepa e kodra, jep urdhera, fshihet ne pyll, sheron plage. Per mua, azma e Che-se, ka rendesine e saj kinozhenike : filmi ndertohet mbi principin e mbushjes me ajer. Film i lire dhe i lumtur, po aq i kompozuar (menduar) sa dhe intuitiv.

Qe njerin e pelqeve dhe tjetrin jo, per mendimin tim, i ke arsye krejt subjektive.

Jo, jo, besoj se nuk jane arsye subjektive. Milk nuk me beri ndonje fare pershtypjeje thjesht per te njejtat arsye qe evokon dhe ti :

Van Sant-i shndrron flamurin e eksperimentalzmit estetik, kinematografik, dramatik, per dobishmeri (jo fjale shume e bukur dobishmeria) politike.
...
Per te gjithe ata qe njohin Van Sant-in, me than asht film i Van Sant-it, duhet te mjaftonte... Nuk e di a mjafton kesaj radhe, gjithesesi s'po them me shume...

[autori]

Qënka viti i surprizave ky, per mua: më vika nga s'e pritkam !

Claude Chabrol-it kisha vite qe nuk i pelqeja vertet ndonje film. Me perjashtim te dy-tre filmave te vjeter te periudhes se "Nouvelle vague", mua me dukej se plakushi kish vite qe tallte prapanicen me spektatorin...

Si duket, i kish ardhur ne maje te hundes dhe atij vete, dhe kesaj rradhe kish bere nje film vertet te mire ! Dhe me ne fund, nje aktor i hatashem si Gerard Depardieu, ne nje rol qe i shkon si kemisha trupit !!

Jo vetem qe filmi eshte sa per sy e faqe thriller-policesk, por dhe vete qellimi i filmit eshte i tille : çdo histori fsheh doemos nje tjeter, qe syri e ka te pamundur ta kape "me te parën here".
Perveç dublimit te "historive", duhet thene qe, ne fakt, behet fjale per nje film te madh (vertet te madh) mental, ku kjo e fundit merr nje vend shume me te rendesishem se sa "realja". Edhe pse ne rrethana gati groteske, fotoja e meposhtme e konfirmon: dy pesonazhet jane vendosur si me qene tek psikanalisti (nderkohe qe behet fjale per nje komisar policie dhe nje kriminel, ne nje dhome ordinere hoteli !!):




Dhe gje, qe nuk e kisha pare ndonjehere tek Chabrol : kesaj rradhe arrin te filmoje boshllekun, zbrazetine (a thua se ishte frymezuar nga filmat e Hong sang-soo, qe me erdhen me shume se nje here, ne mendje, gjate shikimit te filmit).

[korçar]

"DELTA", regjia Kornel Mundruczo.

Ne te dalle nga salla nje grua qe kishte dale pare meje po fliste me shitesen e biletave duke i thene : "...ka te beje me lirine, eshte rekuiem (requiem) i vertete per lirine, per te drejtat e njeriut". Dhe kishte te drejte zonja... Me pak fjale : imazhet vertiten rreth nje marredhenieje "dashnore" midis nje vellai e nje motre. Lundrim jashte normave, afer tragjikes. Une nuk e kisha vene ujin ne zjarr akoma, per ato qe pat thene zonja dhe qe i degjova rastesisht, sepse per gjate gjithe filmit, mbase kerkoja diçka ne te "tashmen". (Kjo teoria e reshqitjes kohore te filmave do shtjelluar me mire, me kismet... mbase ne krahasim me kohet ne te cilet reshqet "gjuha".) Pra kerkoja diçka ne te tashmen dhe nuk e gjeta ne asnje moment... Nganjehere nga distanca konkrete e kameres, larg, nganjehere nga reshqitja kohore e planeve qe zhdervillen sa ne pritje aq dhe ne arrati (kjo perben interesin me te madh te filmit dhe jo se eshte gje e re), pra larg por gjoja afer. Si ta permbledh kete mesele? Ore po... si ka mundesi qe nuk njoh nje, vetem nje te pakten, film shqiptar qe nuk i vjen as "KETU" nje filmi si ky? (Ketu duke qene maja e gishtit.) E them pa qortime, per perfaqesuesit e kinemase shqiptare... apo mos jane te zene duke matur lulishtet? Nejse. Film qe duhet pare patjeter. Mundruczo-s, regjizorit i kam pare disa filma, njeri me manierist se tjetri... Kane diçka prekese manieristet...

[autori]

"Z32"- film izraelit nga Avi Mograbi.

Zyrtarisht, ky eshte dokumentar, por per mendimin tim, nuk do kish fiksion qe nuk do ja kishte ziline nje filmi te tille, fiksion e shkuar fiksionit ! Per nje arsye te thjeshte: 3 fotot e meposhtme me duket se flasin aq shume, sa nuk ka nevoje per koment :







E megjithate, mund te thuhet shume per kete film gjenial !

Regjizori ulet e filmon me kameren e tij, rrefimin e nje djaloshi te ri izraelit perballe mikeshes se tij, me kusht qe fytyrat e tyre te jete e maskuar. Rrefimi ka te beje me raprezaljet qe skuadra ushtarake ku ai bente dikur pjese ndermori asokohe (gjate Intifades se dyte palestineze, ne 2000-shin), e ku u vrane 2 police paletineze.
Ne fakt, behet fjale per nje krim lufte. Por meqe djali i ri nuk ishte veçse zbatuas i nje urdheri ushtarak, fakti qe ka vrare nje njeri, duket se nuk i ben aspak pershtypje. Se paku, ne fillim te bisedes. Ne fund... diçka me ne fund leviz ne ndergjegjen e tij. Kete diçka perpiqet te filmoje regjizori, pikerisht kete "diçka" te vogel, por qe e ben filmin me teper se te madh !

Po me kujtohet nje fragment nga "Copeza bisede me Jean-Luc Godard": ne nje moment, ky i fundit, pasi ka pare nje metrazh te shkurter te nje studentjeje, i thote asaj : "Ok, shume mire, ti ke filmuar pergjate 2-3 minutave nje pulë. Pastaj, hop, e harron pulen, dhe hidhesh e filmon diçka tjeter ! Po pse nuk vazhdove me pulen ? Të interesoheshe per te, nga vjen kjo pule, nga do shkoje, ç'do ndodhe me te... etj etj etj".

Pikerisht, regjizori izraelit interesohet per diçka "te vogel", dhe avancon ne menyre te hatashme ne filmin e tij, sekuencë pas sekuence. Ai vendos si fillim nje dispozitiv te thjeshte, nje rrefim, per ta drejtuar ish-ushtarin te germoje ne kujtimet e tij. Dhe me kete rast, ta beje spektatorin (sigurisht, mbi te gjitha spektatorin izraelit !) te kuptoje sadopak se ç'peshe morale dhe psiqike ka nje masaker, qofte dhe nje nga ato raprezaljet qe kryen zakonisht nga nje ne jave ushtria izraelite, si kunderpergjigje e atentateve te palestinezeve, raprezalje qe ne fakt kane per qellim fshirjen sa me te shpejte te atentateve nga kujtesa.

Ne fund, "Z32", me te drejte nuk shkon deri aty sa ish-ushtari ti deklaroje haptazi te dashures se tij se eshte bere pishman : per regjizorin, kjo nuk ka te beje fort me djalin e ri si person (fundja, ai nje urdher zbatoi !). Permes nje dispozitivi filmik neutral,(regjizori ja lë kameren djalit te ri ta vendose ku te doje, dhe vete si kineast, nuk qendron më pas kameres), pra qellimi i regjizorit eshte gjetiu : lindja e fjales se vertete (faire surgir une parole vraie), duke vene sadopak ne levizje koshiencen e heroit te tij.

Avi Mograbi, qe padyshim sot per sot eshte regjizori më i talentuar izraelit, eshte i ndergjegjshem se drama e vertete e popullit te tij, eshte pikerisht ajo drame qe i pengon izraelitët te bien ne paqe me vetveten, te pajtohet me vetveten, te pushojne se fshehuri ne ndergjegjen e tyre masakrat e ketyre 50 viteve. Duke qene koshient per kete gje, filmi i tij nuk merr persiper te integroje nje akt kriminal ne gjirin e memorjes kolektive te nje populli (siç bente "Waltz with Bashir"). Jo. Ky film nuk punon me inkoshiencen, por me koshiencen e nje njeriu : djali i ri, pas dhjetra tentativash (copeza bisedash), me ne fund ndergjegjesohet qe, personi qe po flet para kameras (pra ai vete), nuk eshte më ai person qe kreu krimin.

U ndergjegjesua te pakten nje njeri, dhe kjo nuk eshte pak ! Ndaj, ç'rendesi ka nese filmi eshte "dokumentar" apo "fiksion" ?!!

[autori]

Ky Grandrieux eshte mbi te gjitha artist video. Ok, asgje te keqe deri ketu.

Ata qe i pelqejne filmat e tij (gjithesej tre filma : "Ombre", "La vie nouvelle" dhe ky i fundit, "Un lac" - Nje Liqen - qe personalisht nuk me pelqeu asnje sekonde te vetme), pra avokat-mbrojtesit e filmave te tij thone se ne filmat e Grandrieux, origjinale eshte fakti qe figurativja dhe abstraktja bashkjetojne ndarazi (cote à cote), pa u nderlidhur e pa u perzier me njera tjetren.

Ekzakt ! Por ne kete rast, une kete nuk e quaj kinematografi, por instalime videoje per Galeri Arti.

Po ashtu, te njejtet mbrojtes, thone se ne filmat e tij, Grandrieux e interpreton njeriun dhe boten qe e rrethon permes termash puro estetike dhe vetem estetike.

Aferim i qofte : mua, estetika si qellim ne vetvete (formalizmi si qellim ne vetvete), nuk me intereson.

[kino]

me kujtove Cremaster-in e M. Barney me kete, megjithse vetem rreth 2 seri i kam pare.

[autori]

me kujtove Cremaster-in e M. Barney me kete, megjithse vetem rreth 2 seri i kam pare.

aaaaaaa !! I paske pare filmat e burrit te Bjork-ut ?? Mor po te keqen e Barney-it, ai nuk pretendon se ben kinema : edhe zyrtarisht, filmat e tij konsiderohen eksperimentalë.
Ndersa filmat e Grandrieux shkojne ne festivale filmash, dhe per te qene te sinqerte, teorikisht, mund ti konsiderosh si fiksione. Por personalisht, nuk me pelqejne.

[kino]

aaaaaaa !! I paske pare filmat e burrit te Bjork-ut ?? Mor po te keqen e Barney-it, ai nuk pretendon se ben kinema : edhe zyrtarisht, filmat e tij konsiderohen eksperimentalë.
Ndersa filmat e Grandrieux shkojne ne festivale filmash, dhe per te qene te sinqerte, teorikisht, mund ti konsiderosh si fiksione. Por personalisht, nuk me pelqejne.

Po, ke te drejte... se sikur u nxitova. Barney s'ka lidhje me fiksionin, eshte eksperimental/video art. Ndersa kete Grandrieux nuk e kisha degju me pare.
S'duket dhe aq keq per nje seance video arti.

[autori]

Hasëll hasëll, muhabeti eshte keshtu:

Kete Grandrieux e kam pas degjuar me qejf te madh shpesh ne nje emision per kinemane, cdo te shtune ne radio "FRANCE CULTURE", kur komentonte filmat e rinj qe dalin cdo jave. Pra, ne nje fare menyre, i kam borxh te pakten 10% te ca gjerave qe me thote mendja qe i di e i ndjej per kete te plastuar kinema.

Keshtu qe une shkova me qejf te madh per te pare filmin e tij, sepse e di qe eshte regjizor me kerkesa, dhe ketu s'ka asgje te keqe, perkundrazi !!

Tani,
Ne kete film, ka plane vertet te hatashme (per ta ilustruar, ja nje shembull ) :



Problemi eshte se keto plane te hatashme per nga bukuria, ekzistojne pa më te voglën dobi. Në film nuk ndjehet fare koha, koha si shtrirje, koha qe rrjedh, koha qe shkon. Here pas here, kamera leviz tmerresisht, a thua se ka rene termet, dhe kete ai e ben per te na imponuar perceptimin (perceptimin e gjerave). Por ne vend qe kjo te ndihmojë ne hapjen e perceptimit te gjerave, perkundrazi, ajo ja mbyll shtigjet ! A thua se Grandrieux nuk i beson asgjëje, perveç talentit te tij te presupozuar. Dhe filmi katandiset ne nje gje fare te thjeshte : ne demonstrimin se regjizori ka talent. Shikomëni sa talent qe kam. Nuk pashe film une, pashe vetem idé. Elegancë, po, por jo vertetesi, evidencë.

Une mendoj se do kish qene 100 here me mire qe Grandrieux ti kish ruajtur filmimet e "Nje Liqen"-it te tij ne hard-disck-un e compiuterit te tij, te kish hedhur disa fotograma ne Internet (thjesht per te na thene qe eshte ende gjalle), dhe kaq do mjaftonte ! Biles do ishte shume interesante dhe intriguese !!
Sepse, po te heqesh "termetin" e herëpas-hershëm te kameres dhe temporalitetin qe siç thashë me lart pothuaj nuk ekziston, "Nje Liqen", mund te permblidhet në:




Pastaj, ç'ishte ai skenar ?? Që kur mjaftoka thjesht nje koncept naiv, gati-gati alla-Luc Besson por gjoja dark (nje djalosh gati-gati debil, ben dashuri me motren e tij, deri sa nje dite vjen nje i trete dhe motra çan ferren nga shtepia me kete tjetrin... ).
Shkurt, nuk mjafton te besh imazhe te bukura per te bere nje film. Për me teper qe, regjizori zgjedh mini-DV, kameren me cilesine më te ulet, per te xhiruar filmin e tij. Une vetem David Lynch-in njoh qe t'ja kete dalë mbanë me kete lloj kamere (tek "INLAND EMPIRE"). Ne pergjithesi, kjo lloj kamere njihet si armike e kinemase (korçar-i mund te ta konfirmoje, se ndofta dhe gabohem...).