Ok Flm, ndersa per Filmat qe do dalin do hapi nje Teme tjeter, jo se fitoj ndonje gja por vetem per tu dhane nej ide Anetareve per Filmat e ardhshem =)
Ok Flm, ndersa per Filmat qe do dalin do hapi nje Teme tjeter, jo se fitoj ndonje gja por vetem per tu dhane nej ide Anetareve per Filmat e ardhshem =)
D'Oh!
Ne fund te viteve '60, ne me te shumten e vendeve Perendimore (maji i '68-s ne France) ndodhin levizje popullre pacifike, me qellime demokratizimi e liberalizimi te shoqerise.
Tre prej tyre ketyre vendeve, Gjermania, Italia dhe Japonia, ne fillim te viteve '70, njohin nje rradikalizim te metejshem te ketyre levizjeve, sidomos permes krijimit te grupeve te vogla ekstremiste te majta, qe kaluan ne akte shpesh te pergjakshme (kujtoni filmin "Buongiorno, notte" te Marco Bellochio-s, mbi marrjen peng te Aldo Moros nga brigadat e kuqe italiane). Po ashtu ne Gjermani "Banda e Baader-it". Ne Japoni, permes "UNITED RED ARMY" (Armata e Kuqe), grup maoist ekstremist i majte, historine e te cilit tregon ky film 3 oresh e 15 min.
Ka diēka te perbashket midis ketyre tre vendeve (Gjermanise, Italise, Japonise): te treja, gjate Luftes se II Boterore ishin vende te aksit fashist Berlin-Rome-Tokio. Pa dyshim qe rradikalizimi i levizjeve majtiste ne vitet '70, ne fund te fundit duhet te kete qene shprehje e urrejtjes se gjenerates se re (te atyre viteve) ndaj asaj te baballareve te tyre, gjeneratė e cila diku mė pak e diku me shume, kish qene bashkėpunėtore e regjimeve fashiste te viteve '40 dhe, diku mė pak e diku me shume, ishte ende mbajtese e pushtetit politik e ekonomik ne mesin e viteve '60, sigurisht me ndihmen e "miqve" amerikane.
Kaq sa per kontekstin historik.
Tani per vete filmin:
Tradicionalisht (dhe fatkeqsisht !), shumica e filmave qe kane trajtuar temen e levizjeve politike (te te gjitha kraheve qofshin ato !), i jane perqasur nje teme te tille permes nje fare rikonstruksioni me demek autentik te ngjarjeve, nje fare pseudo-realizmi te asaj periudhe (per shembull, filmi gjerman "Der Baader Meinhof Komplex" (2008) i regjizorit Uli Edel), qe ne fund te fundit, i ben keta filma objekte "interesante", me qellimin e vetem te perkedheljes se shijeve aktuale te nje fare "vintage spirit", si ne foton e meposhtme:
Por per fat te mire, ekziston edhe nje minoritet i vogel filmash ("Che", "Hunger", dhe ky i fundit "UNITED RED ARMY") qe arrijne ta tejkalojne kete stad medioker kinematografik, duke mos u fokusuar vetem ne ekzaktesine e ngjarjeve, por mbi te gjitha, ne ekzaktesine e diēkaje tjeter, per shembull ne ate te trupit, ose te trupave njerezorė te personazheve (filmi "Hunger"), te fytyrave te tyre (portreteve - filmi japonez ne fjale), te semundjeve te tyre (kolla e "Che") etj etj, per te arritur te transmetojne faktin e thjeshte qe, militantizmi ka qene dhe eshte pjese e historise njerezore : ky militantizem nuk ka pse te shihet (veshtrohet) ne kinema thjesht si soditje (contemplation), por si pyetje qe gjithkush mund ti beje vetes se ne cilin pozicion do te vendosej: ne ate te viktimes apo te xhelatit.
Per filmin ne fjale mund edhe te thuash se "lehteqensia" (apo "pendaraksia", nga shprehja i lehte si penda) justifikon nje fare modeli percaktimi te botes te pershfaqur, asaj amerikane pra, zhytur ne treg-udhezimin e gjithēkaje gje qe pengon ē'do shfaqje, realizim, te mirefillte te ndjenjave te thella, pra te forta e te verteta te nje njeriu (bo ēfare fjalie spordhiake!). Vetem se ngerēi qendron ne faktin se Soderbergu gjate gjithe karieres se tij, qe nga filmat treg-joshes deri te filmat e tij qe duken (por ama vetem duken) me prane nje fare sinqeriteti pa konsiderata tregu (dhe kjo eshte tjeter gje nga filmat qe mund te quhen "autoriale"), nuk ka bere gje tjeter. Dhe nga kjo ane Soderbergu eshte ne rregull me vetveten, pra eshte koherent (gje qe do te thote : ose te gjithe filmat e tij "vlejne" ose te gjithe nuk vlejne kothere). Po pyesja veten, ose me mire po mundohesha te rikujtoja filmat e Soderbergut dhe dola ne nje pyetje : si ka mundesi qe ne gjithe ata filma te Soderbergut nuk ka nje imazh te "qendrueshem" (i qendrueshem duke qene diēka mbreselenes dhe qe e rikujton kollaj)? Imazhe pa force e pa takat... Hiē asgje s'ngelet, sikur te hash uje me luge. (Keshtu puna dhe me "Che-ne", po te mos ishte per mitin Che Guevara, dhe per Benicio Del Toro, dhe ai film i te njejtes tendence spordhiake eshte.) Nejse per hajer...Postuar mė parė nga autori;2343853
Problemi nuk qendron se Soderbergh-u nuk di te filmoje, apo nuk di "[I
"Oj nan moj, thenke, a ma ep thiken ta prej Ameriken?"
Nga fillimi ne fund dakort me ē'shkruan !
Edhe mua, po te me thuash : "Mė pershkro nje imazh te vetem nga filmat e tij", asnjeri nuk me vjen ne mendje (hiq sigurisht "Che", per te cilin ndaj mendimin tend : pra ka pasur Che Guevarrė dhe Del Tor, pa ka dhe film ! Megjithate, mendoj se ai ka punuar per nje kohe te gjate per filmin -thuhet 7-8 vjet, dhe ka punuar mbi te gjitha per nje kohe te gjate me shoket e mbetur te Che-se -- vijme tek ajo ideja se nje regjizor i mire, fundja eshte para se gjithash nje etnolog i mire, nje sociolog i mire.... etj etj).
Ti thua me te drejte (te njejten gje i thashe dhe une vetes, ne fund te filmit) : "Per filmin ne fjale, mund edhe te thuash se "lehtėqėnėsia" e tij justifikon ne nje fare menyre ate fragment te modelit te jetes amerikane qe pershfaq, eqe eshte po ashtu," i lehtė"".
Ok deri ketu; dhe une kam nje pyetje, sepse dua te dal gjetiu per diēka qe me mundon :
A mendon ti se filmi (pershfaqja e realitetit), duhet te justifikoje realitetin, pra, ti "pershtatet" atij ? Dmth, ne rastin konkret : meqe kjo pjese e realitetit amerikan eshte shpesh false, edhe filmi duhet te kete trajta te tilla, pra false ??
Ne fakt, nuk e kam hallin aq shume tek ky film i Soderbergh-ut (as tek Soderbergh-u vete, meqe rrallė mė shkon mendja tek ai, per te mos thene - kurre !!), se sa tek Pedro Costa.
Pse ?
Sepse :
Marrim filmin e tij "Ossos". Ata qe nuk e pelqejne kete film, kam vene re se qortojne faktin qe, meqe filmi flet per njerez te varfer, nuk eshte e moralshme qe Costa estetizoka kete varferi. Dhe te "zbukurosh" (estetikisht) varferine, na qėnkėrka nje gabim - thuhet lart e poshte. Biles, kam vene ré, se dhe "Perpara, rini", per ta eshte e njejta gje (por une mora "Ossos" si shembull, meqe fundja eshte filmi mė i shikuar i Pedro Costes, dhe eshte ai qe citohet me shpesh nga kjo kategori kritikesh (jo vetem kritike kinemaje, por qofte dhe thjesht spektatorė).
Mua personalisht, me eshte dukur e veshtire te kisha nje opinion preciz per nje teme te tille, pra per raportet realitet-pershfaqje(film). Por po bindem gjithe e me shume qe, qofte dhe ne vlere absolute : e pse varfanjakėt (varferia, mizerja fizike e sociale) nuk paska te drejte tu paraqitka e bukur estetikisht ne ekran ?? (mos me keqkupto, nuk po i futem muhabetit "ka zbukurim e zbukurim", por po flas ne vlere absolute). Ose, me shembuj konkrete : mua mė pelqen mė shume "Ossos" i Pedro Costes sesa "Rosetta" i vellezerve Dardenne (i cili, ne pamje te pare eshte mė bruto, mė realist -- e di qe do thuash se edhe "Rosetta" eshte i zbukuruar, i estetizuar, nen petkun e nje realizmi bruto -- dakort me ty jam, por po flas gjithmone ne vlere absolute, ne shikim te pare).
Keshtu qe kam filluar pak e nga pak ta ndaj mendjen : varferia ka te drejte qė ē'ke me tė tė shfaqet e "zbukuruar" ne ekran ! E pse nuk paska ?? E pse qenka e pamoralshme ta shfaqesh te bukur varferine ??? Qė prej kur monopolin e bukurise na e paska pasunarllėku ??
Ose, nese do flisja me shembuj konkrete ( dhe per te qene i sinqerte, po i marr te dy rastet nga lėmi i filmave autorialė, qe te mbetemi ne te njejtin rrafsh):
Mua me duket se eshte plotesisht e moralshme artistikisht qe, qofte pasanikja Laura Dern (tek "La frontičre de l'aube" e Philippe Garrel), qofte varfanjakja Vanda Duarte e Pedro Costes, te shfaqen te bukura ne ekran ! (se si, qysh e tek shfaqen, kjo eshte tjeter gje... ).
Thua ta kem gabim ??Ne kete prizem ndofta, "lehtesia" e filmit qe po diskutonim bashke, pra "girlfriend experience", nuk ka sesi te justifikohet me "lehtesine" e asaj pjese jete amerikane qe merr persiper te rrėfejė.
Autor-o qenke i frymezuar mer lal!!! Po ē'kerkon valle, te na futesh ne historine e arteve (apo duhet thene ne ferrin e Dantes)? Fundja jo se do te me vinte keq, por problemi eshte si te nxjerresh pergjigje ndaj kesaj leme... Dhe per te nxjerre pergjigje ndaj kesaj leme fillo e lexo gjithe filozofet pike se pari, ose neqofte se do te krijosh nje opinion tendin hidhi nje sy gjithe ē'eshte ART (qe nga fillimi e deri sa te mundesh, se per te mbaruar nuk mbaron). Jo po ta kam llafin : e merr dot me mend apo jo se ne ē'lloj ferrash dashke te shetisesh?
Dhe zoterote e beke kete "si pa te keq", kollaj fare... Ne ato "dy tre pyetje" (apo intuita pyetjesh) qe permban shkrimi yt gjendet gjithe historia e Botes vllaēko. Ne fakt me pelqeu jashte mase menyra e lehte, krejt natyrale, thuaj naive (jo ne kuptimin e keq te fjales), e te pyeturit thelbin e historise se "kuptimit te Botes" (apo deshires per t'i dhene kuptim).
E keqja tjeter eshte se do te na futesh ne "harxhe" te medhaja...
Me pelqen vrulli qe more gjithesesi. Sidoqofte kam nje verejtje te thjeshte : nuk duhet folur gjithmone per filmat e Costes, ne fakt duhet folur gjithemone per filmat e Costes, por rreziku eshte se sapo ben nje krahasim ndermjet nje filmi te Costes dhe nje tjetri, ndodh kjo qe filmi i Costes shtyp e shkaterron gjithēka ne rruge te vet (jane perjashtime dhe te pakte filmat qe i bejne balle atyre te Costes - jo te gjithe filmat e Costes gjithesesi, kane diēka te perbashket te gjithe por perfeksionin e arrijne vetem dy a tre). Nje film i Costes eshte, ne lojen e krahasimeve, nje "rouleau compresseur". Per respekt per filmat e tjere Costa duhet lene pak menjane, aq me shume qe ka nje rrezik tjeter, qe Costes vete nuk do i pelqente besoj : qe filmat e tij te behen reference (dhe me pas mjafton te shohesh nje film dhe te flasesh per te thjesht duke thene gjera te llojit : "nuk i arrin as ne themer filmave te Costes", "i arrin mbase deri tek pulpa e kembes", "nuk duket fare, eshte nen kembe te filmave te Costes" etj.).
Sidoqofte debati qe hape ka pyetje konkrete (ne fakt, ne fakt! duhet pare sa konkrete jane), dhe do mundohem te flas diē... kur te mundem (per momentin po marr fryme).
"Oj nan moj, thenke, a ma ep thiken ta prej Ameriken?"
I bie gjate qe te merresh apo qofte dhe te cekesh siperfaqesisht pergjigjet qe kerkojne ato pyetjet pa te keq...
Keshtu qe me mire po rri ne teme dhe spo t'kurrem shume se mbase keput mish.
Kush mund ta thote nje gje te tille : filmat e Costes estetizojne mizerjen ? Nuk di mire kush e thote por e marr me mend pse e thone. Ceshtje spektakli dhe morali i tij. Mizerja, ne shfaqesimet kulturore, eshte diēka e shemtuar, e lige per tu shikuar e vezhguar, per tu perballur, per t'u shfaqur. Estetizimi i mizerjes : seshte gje tjeter veēse denim, kur duhet te ishte kompliment perderisa bashkon dy terma krejt te kundert si ne poezi, qe me pas merr dhe ftyra morale te tipit : perballe mizerjes njeriu duhet te permbahet, duhet te ngujohet e te mbrohet, duhet te gjeje zgjidhje qe ta heqi qafe Dikush ndihmon dike. I forti ndihmon te dobetin, mizerjen. Por ja qe del nje tip si Costa qe jo vetem e shikon mizerjen balle per balle, por per me shume gjen dhe kohen ta perpunoje ate (pra ti beje balle dyfish) konkretisht : e kam fjalen te puna e smundi i drites (nje nga gjerat me te rendesishme te filmat e Costes), te kohezgjatja e xhirimeve, te perballja kokeforte dhe e palekundur e kameres, syrit, me vuajtjen e personazheve (fundja tek Vanda, ajo qe eshte ne pune e ne sfond eshte shkaterimi i dalengadalte i trupit per te mos thene shpirtit), te zeri dhe te gjithēka ka te beje me kinemane ashtu si Costa e pratikon. Ka nje prirje te shfaqesimet e deshirat e njeriut qe gjithmone te bukuren ta pervetesoje me vlerat e veta (ēdo njeri, dhe Vanda po ashtu, por njerez si Vanda skane kohe). Ndaj te liges, mizerjes, njerezit mundohen te arratisen, edhe kur mundohen ta ndreqin nuk bejne gje tjeter perveē se marrin arratine. Cte besh kur nuk ke ku te arratisesh, apo kur nuk te lėne te arratisesh? Dhe te gjesh kohen te filmosh shkaterimin e trupit, vdekjen eshte kundernatyre per shpirtrat e bukur, te cilet i kane zgjidhjet dhe pergjigjet ne sirtare, kufijte e caqet te prera me thike ; asnjehere smund ta hamendesojne se mbase nuk kane zgjidhjen e duhur, ose zgjidhja qe kane mbase nuk u pelqen atyre qe u propozohet, dhe perballe nje kineasti qe nuk ben gje tjeter veēse vezhgon dike, dhe me pas mizerjen, shpirtrat e bukur humbasin ēdo qendrese dhe u duhet te rikonsiderojne te gjitha shfaqesimet e tyre. Ka disa vajza thote Costa, qe nganjehere me hapin deren e dhomes se tyre dhe me lejojne te shoh. Dhe ne fakt Costa nuk mundohet t'u imponoje gje. Ne fakt ata qe akuzojne Costen per estetizim (dhe per vete faktin qe perdorin termin estetizim ; term me gjasa formaliste) duan ta akuzojne dhe per fashinacion per mizerjen, ne te njejten menyre siē mund te akuzosh dike per vesin e nekrofilise (vete fakti qe nekrofilia shquhet si ves tregon per denimin qe i behet). Jane te ngathet dhe nuk mund te imagjinojne se e vetmja menyre per Costen qe te ndihmoje keta persona, pa denuar menyre-jetesen e tyre, eshte ti shikoje, ne menyren qe ai i shikon : ti filmoje sepse nuk do ti lere te vdesin ; Cosat nuk ben zbukurim te vdekurish (fundja pse jo ; perse i zbukurojme te vdekurit? Perse i lajme e i mbathim?) por zbukuron ate cope jete qe u ka ngelur (dhe nuk eshte pak sado "cope" qofte). Ka te beje me vlerat morale, njerezore, shoqerore, qe Costa i perligj kinemase. Konkluzioni eshte i kollajte : deno Costen, deno kinemane (sepse fundja ne shpirtrat e bukur te denuesve kinemaja smund ta kete ate pushtet qe te te mbertheje nje moment me fort se jeta vete ; jane njerez qe e ndajne kinemane nga jeta). Ata qe bejne kete pune duhet ti kene shfaqesimet e vlerave te tyre te kollajta, te dyzuara : e mire kunder e lige, e bukur kunder e shemtuar. Te ngresh te shemtuaren, mizerjen, ne rangun e te bukures, do te thote per ta qe nuk ka me kufij midis te bukures dhe te shemtuares. Qe nuk di te njohesh cila eshte e bukur dhe cila e shemtuar. Dhe nuk di ku je... E paimagjinueshme per te fortet e kesaj bote qe te mos dijne ku jane. Po fundja a eshte vertet mizerje ajo qe sheh ne filmat e Costes, kush e quajti mizerje ; ēeshte mizerja e jo-mizerja? Ceshte e bukura dhe e shemtuara? Po dal aty ku desha ta filloja ne fakt, ose me mire te diēka nga e cila desha te kaloja : te Don Kishoti, te piktura e Van Goghut apo me qindra mijera shembujt e tjere te historise se arteve. C'eshte Don Kishoti dhe ē'perfaqeson? Nuk tallesha kur te thashe se ato pyetjet tende naive kerkojne pergjigje per thelbin e kuptimit te botes (apo deshires per ti dhene kuptim) : ēeshte realiteti, ēeshte shfaqja, ku dallojne e ku ngjajne? Skam pergjigje. Ajo qe me habit eshte se vazhdohet akoma me keto histori te vjetra te botes, me ftyra e shembelltyra te njejta, asgje e re ne horizont... tek e tuk nje vezullim. (Nder kllapa, dhe ne vlere absolute gje qe eshte budallallek me ēte drejte kerkon njeriu revolucion, me ēte drejte kerkon perbuzje te asaj te kaluare qe e stisi!?)
Sa per filmat e vellezerve Dardenne, «shkelqimi i tyre » po vanitet nga dita ne dite Po kjo eshte histori tjeter, mbase e cekim tjeter here (duhet thene me shume se kaq ah burgu i kllapave! por vetem nje gje : fundja filmat e vellezerve Dardenne sduhet te jene larg natyralizimit te te njejtave skema, te vjetra, rrefyese ; po te ishim ne kohen e xhaxhit Enver dokush do mund ti kish quajtur « formalista »). Per Soderbergun, ēte flasim me a ka gje vertet per te thene, me shume se ēu tha?
"Oj nan moj, thenke, a ma ep thiken ta prej Ameriken?"
Edhe nje here tjeter te falenderoj.
Per mua, ne dy paragrafet e mėsiperm jane thene te gjitha. Gjithmone kam patur ndjesinź se, nese do te aventuroheshim per te ndare njerezinė ne dy grupe, ato do ishin : mė njėrėn anė te fortit(te sigurtit) e mė tjetren, te dobtit (dyshuesit). (Meqe ra fjala, ndarjet e tjera : klasore, fetare, sociale, politike, gjinore, etnike... , me jane dukur, dhe gjithe e me shume me duken, veēse sekondare).
Edhe nje here faleminderit. Hyj tek te dobtit une, ndaj dhe te ēaj menderen, here pas here, me kesi pyetjesh...
Kronike e jetes se perditeshme ne nje ish-qyteze industriale fantazėm ne France. Atmosfere e dhene me sukses nga regjizori, atmosferė qe luhatet midis solidaritetit dhe varferimit "pak e nga pak" te banoreve te kesaj qoshke te humbur te botes. E gjitha e dhene permes nje doze Western (aluzioni me Gary Cooper, qe ne titull te filmit).
Dje lexoja ne fletushken qe shoqeronte kete film se, regjizori qenka shprehur : "Les prolos ont eux aussi droit aux projecteurs, aux travellings et au 35mm." ("Edhe proletarėt kane te drejte te ndriēohen me prozhektorė, e tu dedikohen filma artistikė !". M'u kujtua debati yne per te drejten e Vandes te na shfaqet e bukur... nejse.
Ka diēka letargjike (prej plogeshtie) ne skenarin e ketij filmi, por per fat, jo ne realizimin e tij (mizaskenen). Gje qe e ben plotesisht te shikueshem si film (qe paska marre dhe Cmimin e Madh, ne kategorine "Java e kritikes" ne fest. e Kanės 2009).
ps: nje kujtim per aktorin kryesor te filmit, 33 vjeēarin Yasmine Belmadi (foto), qe para dy javesh vdiq ne nje aksident me motorr...
Adieu Comédien...
Ky eshte humoristi anglez Sacha Baron Cohen
Perpara 3 vitesh, Sacha Baron Cohen ishte Borat-i, gazetari nga Kazakistani qe shkoi per ekseprience pune ne USA :
Kesaj rradhe, Sacha Baron Cohen eshte Brüno, gay, komentator i nje TV austriak Mode, qe po ashtu shkon ne USA per tu bere star :
Nga ana skenaristike (ne raport me "BORAT") : principi i filmit eshte i njejte. Dhe, ashtu sikurse "Borat" qe tallej me te metat e shoqerise amerikane, edhe "Bruno" arrin ne te njejtat konkluzione. Veēse kesaj rradhe, nė shenjester nuk eshte mė ksenofobia (frika nga te huajt - sikurse ishte tek "Borat"), por homofobia, frika nga homoseksualet, si dhe pėrqeshja ndaj "the society of the spectacle", pra "shoqeria e konsumit, e spektaklit" ne te cilen jetojme tejembanė globit tone te dashur !
Ajo qe me duket interesante tek personazhet e krijuara nga Sacha Baron Cohen eshte fakti i ekstremizimit te sjelljes se tyre deri ne ate shkalle qe ata te kthehen nė tė rėndomtė : qofte Borat, qofte Brüno, jane aq karikaturalė, aq te pa-besueshėm, aq vulgarė, sa kthehen nė tė besueshem (sigurisht, ky ekstremizim, ky vulgarizim, eshte i bere me inteligjence dhe jo vulgaritet ! - ketu qendron ēelesi i suksesit te personazheve).
Frėngu ka nje shprehje : "trop de provocation tue la provocation", qe do te perkthehej : "provokimi ne ekstrem e eleminon provokimin vetė". Ky duket te jete dhe principi baze i personazheve te deri-tanishem te Sacha Baron Cohen : nuk provokon "sa per te kaluar rradhen" (provokim per provokim), por provokon aq rėndshėm, sa stadi (niveli) i provokimit propozon kalimin ne diēka tjeter, ne ate te reflektimit.
Sa per anen kinematografike... per fat te keq filmi nuk shkon fort larg ! Ose thene ndryshe : nese regjizori Larry Charles do ishte po aq i talentuar sa Sacha Baron Cohen, filmi do fitonte shume me teper vlera, e do dilte nga suaza e nje fare telefilmi tip candid-camera (kamera e fshehte), sikunder dhe na propozohet...
Meqe keto kohe nuk ka ndonje gje interesante ne ekranet e kinemase (te presim fund-gushtin per filmin e ri te Tarantinos), kam pare disa filma te vjeter. Dhe meqe nuk u shtykėrka ora e punes, po bej ca lista te vogla, per filma te vjeter e qe me duken te domosdoshem per tu parė, ndare sipas zhanrit.
Kuptohet, per aq sa kam pare dhe per as sa me kane pelqyer...
Regullat e Postimit
Pėrgjigju Duke Cituar
Krijoni Kontakt