Qė tė konsiderohen njerėzit tė informuar rreth argumentit fetar, duhet patjetėr qė ta kuptojnė atė
Argumenti fetar, mund tė konsiderohet se i ėshtė pėrcjellė njė personi tė caktuar, vetėm pasi ky i fundit ta ketė kuptuar atė, sepse shumė argumente fetare tregojnė pėr justifikimin qė rrjedh nga moskuptimi i rregullave tė Sheriatit. Atėherė si tė mos justifikohet ai qė nuk e kupton ēėshtjen mė tė rrezikshme dhe mė tė rėndėsishme, e cila ėshtė ēėshtja e tekfirit!?
Ibn Tejmije ka thėnė: Kėshtu ėshtė edhe puna e thėnieve tė cilat ai qė i thotė bėn kufėr. Ndoshta atij qė i thotė, nuk i kanė arritur argumentet qė ia mundėsojnė tė njohė tė vėrtetėn; ndoshta i kanė arritur, por sipas tij, nuk janė evidente e tė sakta, nuk i ėshtė dhėnė mundėsia pėr ti kuptuar, ose ndoshta has nė dilema pėr tė cilat Allahu ia pranon arsyen dhe e justifikon. Allahu ia fal gjynahun besimtarit qė ėshtė pėrpjekur pėr tė njohur tė vėrtetėn dhe nuk e ka qėlluar, cilido qoftė (ky besimtar).
Nė vijim po pėrmendim disa argumente, tė cilat tregojnė se kuptimi i argumentit nga ana e atij qė i pėrcillet, ėshtė kusht pėr tė gjykuar se ėshtė informuar rreth argumentit fetar.
Allahu i Lartėsuar ka thėnė: Allahu nuk e obligon askėnd pėrtej mundėsive qė ai ka. Secili merr shpėrblim pėr atė tė mirė qė ka fituar dhe po kėshtu secili merr dėnim pėr atė tė keqe qė ka fituar. Zoti ynė! Mos na ndėshko nė qoftė se harrojmė, apo biem nė gabime El Bekare: 286.
Nė kėtė ajet, Allahu i Lartėsuar ka lajmėruar se nuk obligon asnjė mbi mundėsitė qė ka. Pastaj ka pėrmendur lutjen e Umetit pėr tė mos i ndėshkuar Allahu nėse gabojnė ose harrojnė. Nė hadith tė saktė, ėshtė transmetuar se Allahu ka thėnė: E kam bėrė (d.m.th. e kam pranuar lutjen tuaj dhe nuk do tu ndėshkoj nė raste tė tilla). Ajeti dhe hadithi tregojnė pėr justifikimin e Umetit pėr shkak tė moskuptimit, nė tri aspekte.
Sė pari, Allahu ka lajmėruar qė nuk e obligon njeriun pėrtej mundėsive tė tij. Moskuptimi, nėse nuk shoqėrohet me mospėrfillje dhe indiferencė, nuk ėshtė nė mundėsitė e njeriut. Obligimi pėr atė qė nuk e kupton, ėshtė obligim pėr atė qė nuk ka mundėsi pėr ta bėrė. Kėtė lloj obligimi Allahu e ka mohuar.
Sė dyti, Allahu e ka justifikuar personin qė ka pasur dituri dhe pastaj ka harruar. Pėrderisa kuptimi ėshtė dituria rreth diēkaje, ai qė nuk kupton fare, ėshtė mė me pėrparėsi pėr tu justifikuar se sa ai qė harron.
Sė treti, moskuptimi ėshtė njė lloj gabimi, prandaj thuhet se filani ka gabuar nė kuptimin e kėsaj ēėshtjeje. Ajeti tregon pėr justifikimin e atij qė gabon, kėshtu qė ai pėrmban edhe justifikimin e atij qė nuk kupton.
Profeti (salallahu alejhi ue selem) ka thėnė: Katėr kategori njerėzish japin arsyet e tyre para Allahut nė Ditėn e Gjykimit: Burri shurdh, i cili nuk dėgjon; burri i matufepsur qė i ka ikur mendja pėr shkak tė pleqėrisė sė thyer; burri i ēmendur e budalla dhe burri qė ka vdekur nė el fetre (periudhėn e ndėrprerjes sė mesazhit hyjnor). Shurdhi thotė: Zoti im, vėrtet erdhi Islami dhe unė nuk dėgjoja asgjė. Budallai i ēmendur thotė: Zoti im, Islami erdhi nė njė kohė kur mua fėmijėt mė gjuanin me bajga (nga qė isha i ēmendur). Plaku i matufepsur tė cilit i ka shkuar mendja thotė: Zoti im, Islami erdhi dhe unė nuk kuptoja asgjė. Ndėrsa ai qė ka vdekur nė periudhėn e ndėrprerjes sė mesazhit hyjnor thotė: Zoti im, mua nuk mė ka ardhur i Dėrguari pėr tė ndjekur fenė tėnde. Atėherė Allahu i Lartėsuar u merr besėn dhe premtimet se do ti binden dhe u dėrgon njė tė Dėrguar, i cili u thotė qė tė hyjnė nė zjarr. Pastaj tha: Betohem nė Atė, nė dorėn e tė Cilit ėshtė shpirti im, sikur tė futeshin nė tė, do tė ishte i ftohtė dhe shpėtim e siguri pėr ta. Nė njė shtojcė tė kėtij hadithi, qė e transmeton ebu Hurejre, Profeti (salallahu alejhi ue selem) ka thėnė: Pėr atė qė hyn nė tė, bėhet i ftohtė, shpėtim e siguri pėr tė, dhe kush nuk hyn nė zjarr, tėrhiqet pėr tu futur nė tė. Hadithin dhe shtojcėn e transmeton Ahmedi. Qė tė dyja janė tė sakta, siē ka thėnė Albani nė serinė e haditheve tė sakta.
Allahu e pranon arsyen e kėtyre katėr kategorive dhe i justifikon. Ai qė nuk dėgjon dhe ai qė vdes nė periudhėn e ndėrprerjes sė mesazhit hyjnor, justifikohen pėr shkak se nuk u ka arritur argumenti. Ndėrsa i ēmenduri dhe i matufepsuri, qė i ka ikur mendja pėr shkak tė pleqėrisė, ėshtė e qartė qė justifikohen pėr shkak se nuk e kanė kuptuar argumentin.
Ibnul Kajim ka thėnė: Argumenti mund ti arrijė njė personi dhe jo njė tjetri, ose pėr shkak tė mospasjes sė mendjes dhe aftėsisė pėr tė dalluar gjėrat, siē ėshtė puna e tė vegjėlve dhe tė ēmendurve, ose pėr shkak tė moskuptimit, si puna e atij qė nuk e kupton bisedėn dhe nuk ka pėrkthyes pėr tia pėrkthyer. Ky ėshtė nė rangun e shurdhit, i cili nuk dėgjon asgjė dhe nuk ka mundėsi pėr tė kuptuar. Nė Ditėn e Gjykimit ai do tė bėjė pjesė nė njėrėn prej katėr kategorive tė njerėzve qė do tė japin arsyet e tyre pėrpara Allahut, siē pėrmendet nė hadithin e el Esved, ebi Hurejres e tė tjerė.[1]
Kjo thėnie e ibnul Kajim tregon se qė tė konsiderohet argumenti fetar i pėrcjellė tek njerėzit, duhet patjetėr qė ata ta kuptojnė. Kėshtu qė, nėse do ti pėrcillej Kurani ndonjė joarabi, pėr ta konsideruar argumentin tė pėcjellė ndaj tij, duhet patjetėr qė tė jetė i pėrkthyer nė gjuhėn e tij, nė mėnyrė qė ta kuptojė. Mirėpo nė lidhje me kuptimin dhe perceptimin e argumentit duhet tė kemi parasysh dy gjėra:
E para, duhet tė bėjmė dallim ndėrmjet kuptimit tė argumentit, i cili tė bėn tė mirinformuar rreth tij, pa marrė parasysh nėse udhėzohesh ose e beson apo jo, dhe ndėrmjet kuptimit qė shoqėrohet me udhėzim dhe besim. Jo ēdo njeri qė i pėrcillet argumenti dhe e kupton atė, beson dhe udhėzohet.
Allahu e ka bėrė kuptimin qė tė bėn tė mirinformuar, kusht pėr obligimin e njerėzve nė tėrėsi, besimtarė dhe kafirė, ndėrsa kuptimin qė shoqėrohet me udhėzim dhe besim, ia ka dhėnė vetėm atij qė ka dashur.
Nė ajetet e Kuranit, ku Allahu i Lartėsuar ua mohon disa njerėzve tė kuptuarit dhe dijen, dhe megjithatė i cilėson kafirė, bėhet fjalė pėr kuptimin qė shoqėrohet me udhėzimin dhe me besimin dhe jo pėr llojin e pare:
Ne vumė mbėshtjellje mbi zemrat e tyre, qė tė mos e kuptojnė atė (Kuranin), dhe nė veshėt e tyre shurdhim, ndėrsa kur ti pėrmend Zotin tend, Njė e tė Vetėm nė Kuran, ata kthejnė shpinėn duke ikur me urrejtje (nga e Vėrteta). El Isra: 46.
Apo mendon se shumica e tyre dėgjojnė ose kuptojnė? Ata janė si bagėtitė, madje janė edhe mė tė humbur nga e vėrteta. El Furkan: 44.
Vėrtet qė nga qeniet e gjalla, mė tė kėqijat tek Allahu janė shurdhėt dhe memecėt, ata qė nuk kuptojnė (mosbesimtarėt). Po tė dinte Allahu ndonjė tė mirė tek ata, padyshim qė Ai do ti kishte bėrė ata qė tė dėgjojnė, por edhe sikur Ai ti kishte bėrė qė tė dėgjonin, ata prapė vetėm se do tė ishin larguar e do tė ktheheshin pėrsėri tek e gabuara. El Enfal: 22-23.
Kėto ajete dhe tė tjera si puna e tyre, nuk tregojnė qė njerėzit pėr tė cilėt bėhet fjalė, nuk e kuptojnė argumentin. Pėrkundrazi, ato tregojnė qė i kuptojnė dhe pastaj shmangen prej tyre e nuk i pėrfillin.
Sheukani, nė komentin e ajetit tė sures Furkan, ka thėnė: D.m.th. ata nė pėrfitimin prej asaj qė e dėgjojnė, janė si bagėtitė, tė cilat nuk kanė aftėsi dėgjimi dhe nuk mund tė mendojnė. Kėshtu qė mos ki lakmi pėr ti udhėzuar, sepse atyre u mungon dobia e dėgjimit dhe e mendjes. Ata e dėgjojnė atė qė u thuhet dhe i kuptojnė ajetet qė u lexohen, por nga qė nuk kanė pasur dobi prej kėsaj gjėje, janė nė rangun e atyre qė nuk e kanė aftėsinė e dėgjimit dhe tė mendjes.
Nė komentin e ajetit tė sures Enfal, fq. 23, ibnul Kajim thotė: Allahu i Lartėsuar ka lajmėruar qė ata nuk janė tė denjė pėr tu bėrė besimtarė, sepse nė zemrat e tyre nuk ka mirėsi, pėr shkak tė sė cilės do tė hynte besimi nė zemrat e tyre. Pra Allahu nuk ua ka mundėsuar tė dėgjonin nė atė mėnyrė qė tė kuptonin dhe tė pėrfitonin, megjithėse dėgjonin aq sa pėr tu konsideruar nė rangun e atyre qė u ėshtė pėrcjellė argumenti fetar.
Abdurr-Rrahman ibnu Sadi ka thėnė: Dėgjimi qė ua ka mohuar Allahu ėshtė ai i nivelit tė tillė, qė ndikon dhe influencon nė zemėr, ndėrsa dėgjimi i argumentit fetar ėshtė njė gjė e konstatueshme tek ata, sepse ata i dėgjonin ajetet e Kuranit. Dėgjimi qė u ėshtė mohuar ėshtė ai qė bėn dobi. Kėtė gjė Allahu nuk ua ka dhėnė, sepse sipas dijes sė Allahut, ata nuk kishin asgjė tė mirė qė ti bėnte tė denjė pėr tė pėrfituar nga dėgjimi i ajeteve tė Tij.
Nga faktet qė tregojnė pėr kėtė qė sqaruam, ėshtė se Allahu i ka pėrshkruar ithtarėt e librit si njerėz qė e njohin Librin e Allahut dhe fenė islame ashtu siē njohin fėmijėt e tyre (El Bekare: 146). Pastaj, nė disa ajete tė tjera i ka pėrshkruar si njerėz qė nuk kuptojnė, si p.sh. nė fjalėn e tij:
Dhe kur ju jepni thirrjen pėr falje (ezanin) ata e marrin atė pėr tallje dhe dėfrim. Kjo ngaqė ata janė popull qė nuk kupton. El Maide: 58.
Kjo tregon se pėrshkrimi i ithtarėve tė librit si njerėz qė nuk kuptojnė, nuk do tė thotė se ata nuk e kuptojnė argumentin fetar dhe mesazhet qė ua ka drejtuar Allahu, sepse siē e pėrmendėm, Allahu ka lajmėruar qė ata e njohin librin, ashtu siē njohin fėmijėt e tyre, por e merituan atė dėnim dhe ofendim, sepse u shmangėn nga pranimi i argumentit fetar, pasi e kuptuan atė.
Tė gjitha kėto pėrshkrime, Allahu ua ka bėrė jobesimtarėve nė fillimin e sures Fussilet, aj. 1-4:
Ha Mim (Kėto shkronja janė nga mrekullitė e Kuranit dhe vetėm Allahu e di kuptimin e tyre).
Shpallje nga Allahu, i Gjithmėshirėshmi, Mėshirėploti.
Njė libėr nė tė cilin Vargjet e tij shtjellohen me imtėsi; Njė Kuran arabisht pėr popullin qė di.
Pėrgėzues (i Xhenetit pėr beėsimtarėt e pėrkushtuar nė besimin e Fenė e Tij, Islam) dhe kėshillues (ndaj ndėshkimit nė Xhehenem pėr ēdo mohues tė Njėshmėrisė sė Allahut e tė Fesė sė Tij, Islamit), por shumica e tyre kthejnė shpinėn e largohen, kėshtu qė ata nuk dėgjojnė.
Fillimisht i ka cilėsuar si njerėz qė i dinė kuptimet e ajeteve tė librit, pastaj ka lajmėruar pėr shmangien dhe largimin nga e vėrteta pasi e mėsuan atė, dhe sė treti, si rrjedhojė e largimit nga e vėrteta pasi e mėsuan atė, i ka cilėsuar si njerėz qė nuk dėgjojnė.
Kuptimi i argumentit, nuk do tė thotė qė i informuari rreth tij ta perceptojė atė hollėsisht njėlloj si dijetarėt. Muhamed ibn Abdul Vehab ka thėnė: Pėrderisa personi i veēantė bėhet kafir vetėm pasi i pėrcillet argumenti, kjo nuk do tė thotė qė ai duhet ta kuptojė fjalėn e Allahut dhe tė Dėrguarit tė Tij (salallahu alejhi ue selem) siē e ka kuptuar p.sh. ebu Bekri, nė mėnyrė qė tė konsiderohet argumenti i pėrcjellė tek ai. Kur i pėrcillet fjala e Allahut dhe tė Dėrguarit Tij (salallahu alejhi ue selem) dhe nuk ka diēka qė e justifikon mospranimin e tij, bėhet kafir.
--------------------------------------------------------------------------------
[1]) Disa argumente tė tjera nė lidhje me kėtė janė pėrmendur nė librin Meukif ehlus suneh vel xhemaah min ehlil ehvai vel bidai.
Krijoni Kontakt