
Postuar mė parė nga
BARAT
Fisnikėria e shqiptarėve
Friday, 14 March 2008 gazeta Sot
Nga Agim SHEHU
Pėrballė barbarisė sė fqinjėve mbi ta, fisnikėria e shqiptarėve rri e ndritshme si dielli buzė resė sė errėt.Ėshtė njė e vėrtetė e dėshmuar nga tė gjitha anėt e tė gjitha kohėt. Tėrė krimet masive mbi shqiptarėt janė bėrė nė trojet e tyre; ata nuk kanė dalė jashtė trojeve tė veta pėr ti bėrė keq tjetrit, veē pėr ti bėrė mirė botės, sidomos fqinjėve.
E thotė saktė studiuesi i njohur francez Citien Robert mė 1852 se
«shqiptarėt kanė qenė tė paracaktuar si nga Perėndia qė tė hapnin bulevardet e lirive sllave e greke»
(dihet «shpėrblimi» qė kanė marrė prej tyre). Kjo e vėrtetė historike buron nga njė cilėsi gjenetike njerėzore e tyre gjersa shtrihet nė tė gjitha kohėt, cilėsi qė pėrmblidhet te adhurimi pėr mikun, kushdo qoftė ai, si i dėrguar i Zotit. I tillė, shqiptari brenda luftės ka pasur paqen, nė tė kundėrtėn e fqinjėve tė tij sllavo-grekė qė dhe brenda paqes kanė luftėn kundėr tij pėr ta zhdukur atė. Le tė lėmė tė flasin tė huajt me emėr.
Dijetari Hammer thotė pėr dyndjen e sllavėve se
«Ata mėsynė nė krahun e djathtė nga ana e Illyrisė e u derdhėn drejt Perėndimit. Pati njė zinxhir kombesh e njė ēvendosje popujsh tė atyre anėve».
E kundėrta thuhet pėr illyrėt.
Dijetari Hans Krahe te vepra «Illyrėt dhe indogjermanizimi i Europės» shkruan:
«Vihet re njė cilėsi e pėrbashkėt dhe shumė mbresėlėnėse: asnjė nga ata popuj tė cilėt ilirėt i kanė ndeshur gjatė udhės sė mėrgimeve tė tyre nuk shtyhej doemos tutje prej ilirėve. Ata nuk dėboheshin nga trojet e tyre. Pėrkundėr, ilirėt futeshin mes atyre popujve, bėhen pjesė e tyre si njė tharm gjaku i ri ndėr ta, pastaj bashkė me ta venė mė tutje».
I njėjti vlerėsim dhe nga Jugu. Titos Johalla nė veprėn «Mbi emigrimin e shqiptarėve nė Greqi» thotė:
«Duhet pohuar pėrsėri se hyrja e shqiptarėve u bė njėherėsh e paqėsore
».
Plotėson historiani i njohur grek e Prof. i parė nė Univ. E Athinės, K. Paparigopullos te Historia e kombit grek:
Dukuria e valės kolonizuese tė shqiptarėve drejt Thesalisė e Greqisė Perėndimore, ish troje tė shkreta e pa njerėz, ku kėta ardhės tė huaj bėnė ngulimet e para, nuk shfaqi asnjė dukuri armiqėsore siē kanė pasur dyndjet e tė tjerėve...Kjo ardhje jo vetėm nuk dėmtoi por ajo qe bamirėse pėr vendasit, ndaj dhe nuk pati kundėrshtime tė dukshme prej tyre.
Le tė pėrmendim edhe mė thellė nė histori Plutarkun e lashtė, i cili shkruan:
Eh, kėta Yllirėt! Ky popull i mrekullueshėm e i mistershėm i cili, ngado qė shkoi nė Europė ngriti qytete e shtete si nderim pėr fitoret e tyre tė mėdha.
Mund tė vazhdonim gjatė me vlerėsime tė tilla pėr tė parėt tanė. Siē thamė, nė themel tė kėtij virtyti rri kodi zakonor shqiptar shtėpia ėshtė e Zotit dhe e mikut. Mbėshtetje e kėtij parimi rri besa e njohur e shqiptarėve. Ky parim, i ngjeshur si me frymė Zoti ėshtė aq i veēantė saqė nė kuptimin qė mbart te shqiptarėt nuk pėrkthehet dot saktė nė gjuhėn e fqinjėve dhe ata e pėrdorin me vetė fjalėn shqip (mpesa - i thonė grekėt. Frangu i Bardhė te Apologjia pėr Skėnderbeun 1836 shkruan se sllavėt, kur duan tė binden pėr besėn e shokut, e ripyesin: ama, arbanashka vera! - dmth ama, besė shqiptari!).
Kjo besė e mikpritjes ėshtė aq e fortė sa ka mbetur gjallė edhe mes dy fqinjėve tanė mė tė pabesė qė njeh Europa (na ka ra ky fat i zi/ qysh se kemi djajtė kojshi thoshte Fishta. Besa e dhėnė tek i pabesi shqiptarit shpesh i ka kushtuar, e vazhdon ti kushtojė tragjedi, sidomos sot me grekėt qė pabesinė e mbulojnė me petk Europe). Cilido qoftė armiku i mundur, shqiptari e ka nė traditė zakonore se koka e falur nuk pritet.
Dijetari Spencer shkruan se shqiptarėt ndaj armiqve tė thyer
silleshin aq fisnikėrisht sa dhe nė vendet mė tė qytetėruara tė Europės njė trupė kryengritėsish nuk do silleshin mė mirė.
Tė gjithė e dimė shprehjen e ditės tė shqiptarit mė ra nė qafė, kur kėrkon tė shfajėsohet a tė shpjegojė njė veprim tė ashpėr kundėr tjetrit. Nė dukje e thjeshtė, shprehja shpreh njė filozofi e kod zakonor tė veēantė: tjetrin e goditi a e kundėrshtoi se ai i ra nė qafė, dmth i ra nga pas te qafa me pabesi, jo pėrpara (Dil steresė jo limanit... u thanė lebėrit mė 1920 pushtuesve italianė qė vinin nga deti si peshq fshehur ujėrave). Shqiptari nuk qahet mė ra nė gjoks... Plumbin nė ballė e pranon si stoli - aty ku vritet luani! Pėr birin e vrarė familja pyet: ku e mori plumbi?! Pėrkundrazi, qafa ėshtė kur pėr-qafohen, jo kur qėllohen atje fshehur. Kur i qėndron apo e mund kundėrshtarin, thotė e pėrballova, dmth luftuam pėrpara ballit tė njeri tjetrit, jo pas krahėsh. Pėrmendja e qafės ėshtė e pėrqafova, dmth pėrveē dashurisė jepet dhe siguria burrėrore, se nga unė qafėn e ke tė sigurt! Nė njė kėngė tjetėr lufte shqiptari i thotė: ti puqim hutat gushė mė gushė, thua se me kundėrshtarin nė tė njėjtėn kohė dhe do vriten me armė, dhe do pėrqafojnė armėt e njeri tjetrit. Po ashtu, luftėn me kundėrshtarin e gjykojnė me njė fisnikėri kalorėsiake bėnetė dyfek nė Vlorė..., apo qė tė bėsh dyfek me mbrenė, thua lufta ėshtė njė mjeshtėri armėsh larg dėshirės pėr tė parė gjak, njė si zanat aftėsie pėr tė zgjidhur njė tė drejtė. Kundėrshtarit nuk i thotė, ashtu si nuk ka ndėr mėnd ta ther e ta mbyt nė gjak por luftė si nė njė amfiteatėr ballafaqimi tė forcės se tė skuq, tė bėj me bojė.... Kėtė psikologji njerėzore e vėrtetojnė dėshmi pa fund.
Konica tregon se nė sh. 14 Gjin Bua Shpata kish rrethuar despotin serb tė Janinės, Thoma Preluboviēin dhe e paralajmėronte qė tė mos i prekte shqiptarėt. Kurse ai, si pėrgjigje, i dėrgonte shporta me sy tė nxjerrė shqiptarėsh!
Miss Durham tregon llahtarin qė pa me sy:
banditėt sllavė endeshin me koka tė prera shqiptarėsh nė brez e kėndonin tė dehur kur ha njė shqiptar, sikur ha njė qengj! (ushtarėt grekė sot u pėrgjigjen nė shėrbimin zyrtar tė tyre: me zorrėt e shqiptarėve do lidhim kėpucėt...).
Mbaj mėnd, fshatarėt e mi qė punonin arėn, bėnin pushim nė drekė nėn njė hije gorrice e pranė parmendės sė tyre kėndonin: Sma ndjell zėmėra pėr luftė/, perėndia mos e pruftė! Kujtonin ndonjė tė keqe tė rėndė nga jeta, e thoshin: kėtė as hasmit nuk ia dua, dmth dhe ndaj armikut lufta e tij nuk shkonte gjer nė egėrsi.
E gjykoi me kohė Bajroni pėr shqiptarėt:
...shumė tė ashpėr po kurrė tė pabesė/, kanė shumė huqe po asnjė poshtėrsi.
Takimin e shqiptarit me njė tė panjohur udhės Dr. Hahn e jep me njė pėrshkrim adhurimi mjaft piktoresk: Shqiptari ndalet nė njė vėnd tė vetmuar; vendos dorėn mbi kobure e tė huajit qė i afrohet i drejton pyetjen -Nga ēfis je? - E pastaj nuk ėshtė pėr tu ēuditur qė pas pėrgjigjes qė merr biseda vazhdon me dy tė shkrehura pushke njėra pas tjetrės tė cilat pėrshėndesin shoku shokun.
Pėrshkrimi tė kujton fjalėt e Evia Ēelebisė i cili mė 1610 duke njohur nga afėr shqiptarėt thotė: Ata kanė sjellje shumė tė mira...ata kanė gjymtyrė argjendi e fytyra trėndafili; gjuha e tyre ėshtė gjuhė e kėndshme tė cilėn ata e flasin me pėrulje e mirėsjellje kur i drejtohen me nderim njeri tjetrit.
Nėse kėta njerėz tė brishtė nė shpirt bota i ka parė dhe rreptėsisht tė armatosur, armėt e tyre zgjaten gjer te kundėrshtari qė u hyn si vrasės nė shtėpi. E shpjegon qartė Dr. Hahn te Udhėtim nga Vardari...:
Nga bota qė e rrethon shqiptari nuk pret kurrė tė mirė, pėrkundėr vetėm tė kėqija...dhe jeta shpirtėrore e tij sillet vetėm rreth shqetėsimeve sesi mund tė mbrohet, gjer si tė hakmerret. Pėr kėto dy gjėra atij i duhet arma e, nėse dikur baba Homeri ka thėnė se hekuri e tėrheq burrin nuk ėshtė pėr tu ēuditur qė shqiptari e quan veten vetėm si luftėtar, ndaj punon vetėm pėr aq sa i duhet qė tė mos vdesė nga uria. Dėshmitė nga historia flasin qartė pėr fisnikėrinė e tij.
Nė njė rast, nė Manastir sundimtarėt osmanė ndiqnin ca sllavė, dhe kėta u mbrojtėn nga shqiptarėt. Pėrfaqėsuesi anglez Brailsford qė mė 1903 aty ndante ndihma, shkruan pėr kėtė:
Jam habitur kur mėsova se ai kauri i paarmatosur (shqiptar) ēante mes xhandarėve turq pa u trembur, duke prirė fshatarin bullgar drejt spitalit tonė (sot i biri i atij bullgari nė Manastir i djeg shtėpinė birit tė mirėbėrėsit tė djeshėm, e kėtė shtėpi-shkrumb shqiptari e ruan muze, kujtim nga sllavi mosmirėnjohės).
Brailsford plotėson figurėn e shqiptarit mes sllavėve:
Ata kalonin nėpėr duar mijėra e mijėra stėrlina e unė ju siguroj duke vėnė duart nė zjarr pėr ndershmėrinė gati hyjnore tė secilit prej tyre, nga i pari tek i fundit.
Historiani bizantin Niqiforos Gregorias shkruan: Shqiptarėt as e vrasin, as e kthejnė nė rob armikun e mundur (i ligu tė vret, i miri tė qorton).
Konica pėrmend njė dokument mbresėlėnės:
Nė vitin 1510 gjenerali francez Seneshell i Madh i Normandisė qė komandoi ushtritė e tij nė Itali nė qershor 1510 i dėrgon njė Raport mbretit tė Francės, Luigjit 12, ku mes tė tjerash i thotė:
Sllavėt janė tė pamėshirshėm nė luftė ngaqė vrasin sa tė mundin e kurrė nuk mbajnė robėr. Dhe ne, pėr kėtė arsye, ua kthejmė sy mė sy...Sa u pėrket shqiptarėve, ata kanė treguar njė sjellje tjetėr fare, i trajtonin me mirėsi ata qė zinin robėr, andaj dhe ne i kemi trajtuar me tė njėjtėn mėnyrė.
Vojvoda sllav Mark Milan nė librin Jeta dhe zakonet e shqiptarėve shkruan:
Shqiptari nuk ia ha bukėn atij qė mendon ti kthejė njė tė keqe. Zakonet shqiptare i ēmon si tė njė populli tė thjeshtė, pa njohuri shkencash a kode juristėsh. Ėshtė popull mė i mirė se tė tjerėt qė i patėn kėto njohuri, e mė mirė se ata diti ta ruajė fytyrėn e vet.
Dhe mė tej:
Nė luftėn e fundit (shqiptarėt) mė dhanė njė ndihmė tė tejzakontė...Shqiptarėt e mi besnikė mė mbajtėn Kuēin...mi ruajtėn krahėt qė ditėn e parė tė betejės.
Ėshtė po aq mbresėlėnės shkrimi i Dimitri Tucoviq; pasi jep masakrat e ushtrisė sė tyre serbe mbi malėsorėt shqiptarė, thotė mes tė tjerash:
Therja (e shqiptarėve) u ndėrpre kur njė pjesė e oficerėve kundėrshtoi prerė, duke kujtuar se kėta shqiptarė tė egėr pasi ēarmatosėn ushtarėt tanė robėr, i liruan. Kurse ushtria jonė e kulturuar e sh. 20 po vret fėmijėt e tyre. Por qe e kotė, u bė ajo qė qe vendosur. Kufomat flakeshin mbi shtėpitė dhe shtėpitė digjeshin, kėshtu qė krimit ti humbte gjurma.
Te 20 vjet trazira ballkanike Miss Durham dėshmon:
Serbėt morėn arratinė nėpėr malet e shqiptarėve dhe shqiptarėt, qė dy vjet mė parė kishin vuajtur aq keq nė duart e tyre, tani mund ti shfarosnin. Pėrkundėr, duke besuar nė nderin e Anglisė dhe tė aleatėve i lanė tė kalonin lirisht edhe duke i ushqyer.
E mė tej: Nė mbrojtjen e Plavės e Gucisė zunė 12 mijė robėr sllavė. Me urdhėr tė Ali Pashė Gucisė, tė gjithė u falėn e u lanė tė lirė tė iknin nė vendin e tyre. Kujtojmė, qenė vrarė 1000 shqiptarė prej tyre.
Konica tregon fyerjen nga sllavėt tė kėsaj bujarie shqiptare. Ai shkruan pėr
2000 refugjatė politikė e lypės sllavė. Pasardhėsit e kėtyre refugjatėve qė kishin pėrfituar nga mikpritja e shqiptarėve u bėnė kėrkesė Fuqive tė Mėdha qė tia jepnin Serbisė vendin ku gjetėn strehim paraardhėsit e tyre. Hapi derėn njė serbi, dhe ditėn tjetėr ai do kėrkojė gjysmėn e saj...tė pasnesėrmen do pėrpiqet tė flakė nga shtėpia jote.
Studiuesi Ago Agaj, ish zyrtar nė Tokat e Lirueme tė Kosovės gjatė Luftės II Botėrore, tregon nė Kujtime nga luftimet sllavo-shqiptare:
Kufomat e gjendarmėve tanė vrarė nga ēetnikėt ende shtriheshin tė pavarrosura, e qenė flakur nė togje buzė rrėkesh pasi u kishin prerė hundė e buzė e u kishin bėrė tė tjera shėmtime.
Dhe vazhdon: Mė tej varrosėm dhe ēetnikėt e vrarė serbė, por ata tė pacenuar...Fshatin shqiptar e kishin djegur ēetnikėt serbė kurse asnjė fshat serb nuk qe shqetėsuar prej shqiptarėve. Thanė se djegėsit ishin prej ēetave tė vojvodės K. P.
(tė kujtohet gjykimi i pėrfaqėsuesit anglez. Lemb, nė Komisionin Ndėrkombėtar tė Kontrollit nė Vlorė qė i shkruante Londrės atė qė njohu vetė me sy: Sidoqoftė, shqiptarėt kanė treguar se janė mė pak tė egėr nga popujt e tjerė tė Ballkanit!
Nuk tė harrohet nga kujtesa ngjarja e kosovares burrneshė Vjollca Ismaili mė 1991, nė ballafaqim me vrasėsit serbė qė ishin kapur. Ajo rrėfen:
Kur e afroja te hundėt dhe e shihja me urrejtje, atij i kėrcisnin dhėmbėt duke u dridhur...Kishin menduar se ne do ti vrisnim, dhe i mbanin duart vetėm pėrpjetė. Ne i morėm, i futėm nė veturėn e tyre tė policisė, ua dhamė armėt dhe u thamė qė tė iknin nga kishin ardhur. Duke u dridhur nga frika, sa u liruan pak ia dhanė vrapit. Trima vetėm tė mbuluar me metal lufte.
Ėshtė rast i veēantė nė histori: ushtria e Musolinit vjen pushtuese nė Shqipėri; mundet, dhe populli shqiptar tė cilin ajo e vrau dhe e shkrumboi e merr nė mbrojtje nga nazistėt dhe e ushqen megjithė varfėrinė e tij (njė ushtar i tillė , Xhovani, mbeti nė fshatin tonė. Familja jonė e merr nė shtėpi. Nėna ime i jepte bukė e ai vėshtronte i hutuar njė brimė tė madhe nė ēati prej nga dukej qielli. Ai e kishte hapur me gjyle si artilier nga fshati pėrkarshi. Vdiq dhe nėna ime me gjitonen e varrosėn pranė tyrbes sonė. Ende nuk ėshtė kujtuar njeri ti marrė eshtrat).
Shteti grek, tė gjitha partitė nė njė zė, masakruan Ēamėrinė dhe i dėbuan nga trojet e veta. Megjithatė, nė zinė e madhe tė bukės me mbarimin e Luftės mijėra familje greke vėrshuan nė Toskėri tė cilėn dikur e kishin zhuritur. Shqiptarėt i mirėpritėn e i shpėtuan.
Ėshtė e rrallė ngjarja: nė Kuē tė Kurveleshit, fshat i veēantė pėr trimėri dhe dinjitet, njė djalė vendas, bari, e pa me sy oreksi njė greke tė bukur pranė tė ėmės sė saj e po i afrohej me kėnaqėsi bariu. Ato u ankuan. Fshati bėri gjyqin zakonor dhe birin e tyre e dėnuan me vdekje. Gazetat greke tė kohės folėn gjatė pėr tė.
Mė 1948 isha nė Kampin e Pionierėve nė Vlorė. Aty vjen dhe njė kompani fėmijėsh grekė, bij partizanėsh tė gjen. Markos. Ata mbaheshin si mė tė pėrkėdhelurit; ecnin nė resht duke kėnduar njė kėngė, afėrsisht: Jasu, vre Markos, jasu/ harasti levendjasu/, me ollas ta pedhjasu.... Fėmijėt e mjerė ēamė strehuar nė Vlorė, dėbuar tė rraskapitur dhe prej prindėrve tė atyre pionierėve tė huaj, shihnin tė pikėlluar pa u pranuar dhe ata nė kamp pushimi tė shtetit-amė)!
Edhe mė e dėgjuar ėshtė fisnikėria e shqiptarėve nė mbrojtjen e guximshme qė u bėnė izraelitėve nga nazistėt. Shkrimtari historian amerikan Fred Rid te Hebrenjtė e Selanikut shkruan se:
hebrenjtė nė Selanik, tė spiunuar prej grekėve u masakruan nga nazizmi. Disa km mė nė veri, te shqiptarėt, ndodhi e kundėrta. Ata rrezikuan veten duke i mbrojtur tėrė izraelitėt. Pėr mė tepėr shteti grek mbi varrin e tyre nė Selanik ndėrtoi Universitetin pėr tė fshehur tė vėrtetėn e pėr tė mbuluar historinė.
Pohon mė tej studiuesi Harvey Sarner:
Pse shqiptarėt e morėn nė ballė rrezikun duke i shpėtuar hebrenjtė!? Pėrgjigja buron si nga kodi moral i shqiptarėve i njohur si Kanuni, dhe te filozofia e njohur shqiptare, Besa...Holokausti u mori jetėn mėse 90 % hebrenjve tė Selanikut, kurse nė Shqipėri nuk e pėsoi asnjeri...Politika e qeverisė shqiptare, edhe tė atyre qė vunė italianėt e gjermanėt, ishte - tė mbrohen hebrenjtė shqiptarė njėlloj si vetė shqiptarėt...kodi moral i shqiptarėve ndryshon nga kodet e popujve tė tjerė tė cilėt (humanizmin) e mbajnė majė gjuhe e nė tė vėrtetė su shihet gjėkund.
Teorikėt e palodhur sllavo-grekė kundėr shqiptarėve, sidomos pas Pavarėsisė sė Kosovės, shpifjeve duhet tua ruajnė tė paktėn cakun tej tė cilit bėhen qesharakė nė sy tė botės, edhe pse Dora DIstria nė mbrojtje tė kombit tė vet shqiptar u ka dhėnė leje qyshkur me ironi, se:
ēdo njeri ėshtė i lirė tė flasė pėrēart.
Krijoni Kontakt