Dodona pjesë e misterit të trashëgimisë së vjedhur

[EncounterAL]

Flitet per vendin e shenjte ne Shqiperi ku kryhej " -- Hyjnizimi i Perandoreve -- ",
gjithashtu permendet fakti qe prane ketij " -- Vendi Shume te Shenjte -- " kishte
gurore mermeri shume cilesor.

Ngjitjet jane tek fletet 97 dhe 339 nga libri(www) qe vijon:

------------------- Skeda e Librit ----------------------------------
Title: Roman mosaics, or Studies in Rome and its neighborhood
Author: Hugh Macmillan
Publ: Macmillan and Co., 1888
--------------------------------------------------------------

[Kreksi]

Këtu pra shofim origjinen e vertete te këtij epitetit se gjoja "pellazgët ishin me te vjeter se sa Hëna"...?

Këto fjalë të pakta deshmojnë se;
1). Pellazgët dhe Arkadianët nuk ishin Autokton në këto troje por të ardhur.
2).që këta popuj kishin marrur këta emra te vjetër pasi që u vendosën në këto vende.
3). Dhe se banorët e këtij vendi nuk ishin pellazgë por Barbarë por që Aristoti nuk e thotë emrin e tyre.(Ndërhyrja nga Kreksi=sqarim;ishin Molopët, me siguri Mollosët e vjetër popull vëndas dhe para pellazgë dhe fisi tjetër Lapitët, pa dyshim duhej të ishin labët e Laberisë, këta ishin popuj autokton apo iliro shqiptar para pellazgë, ku nganjêherë Ilirët ua prenin drurin e falltors këtyre pellaazgëve sipsa Herodotit =referime nga kreksi..)

Mirëpo te ndalemi pakë dhe të mirremi me sypozime; E sikurse keta Arkadianët të ishin Pellazgë, njashtu si propozohet në disa Memuare që lexohën gjatë një koloku të shoqerisë së shkenctarëve, ku sipas tyre Arkadia ishte djepi i i hyjnive të Greqisë, dhe se ky vendë sherbente si tetater i ndërhyrjeve të tyre te shkelqyera ne ketë regjion ?

Qe po e sypozojmi edhe më tej se, më autorin e këtyre Memuareve që kolonia Thesaliane është më e vonshme, si e pam më siper, dikur ishte këtu një liqe i madh, dhe e pame se si u instaluan Pellazgët në krye me Pellazgusin në këto fusha pjellore posa u thanë, dhe pasi u vendosen këtu, ata sollën kultin e Përendive, të mbshtjellur me lloj lloj imagjinate, dhe nga Thesalia, apo "toka e fushës së tharë" si tokë pjellore qe u bënë zotnues nga këtu dhe këtë kult e përhapin njëherë në Dodon, ku pastaj edhe shkuan dhe u vendosën ?

Pra, kush mundet te njohi besimin e pellazgëve qe u vendosen në Dodon ?

Është e vertetë se ata iu drejtonin lutje përmes këtij orakulit të njohur perendive të tyre, iu falnin sakrifica, flijime, mirëpo ende nuk i kishin dhënë emrin ketij vendi as këtij orakli apo falltores......asnjerit pernedi sepse asnjehere nuk i kishin dëgjuar se si quhëshin këto perendi...

Pellazgët e dëgjuan emrin e Dodones krejtë vonë, vetëm pasi qe këta emra u sollen nga Egjipti.
Ishin aqë te pa bindur në pranimin e emrit Dodona qe vinte nga Egjipti sa që se pari e pyeten oraklin e shenjtë para se ta pranonin.

Nëse Pellazgët nuk kishin në këtë kohë asnjë njohuri rreth përrallave te Arkadianëve vendas, kjo do thotë se pellazgët nuk ishin Arkadianë por banor autokton, para pellazgë.

Ndërsa, sa iu perketë përrallave, qe ua mveshim origjinën Arkadiane, per te provuar vjetersinë e ketij populli, te flasim me plote dhimbje, se ne Arkadië Reja e lindi Jupiterin dhe Neptunin, etj...deri tek Homeri, Sa i perketë Homerit, ky poet qe i ka çendisur me mjeshtri vargjet e tij nga e gjithë mitologjia e kohës së tij, nuk e permend askund këto Perendi.
Kemi prova pra se, vendi i quajtur Arkadië nuk ishte i banuar më Pellazgë por me para pellazgë, ndryshe te quajtur nga autoret grekë, barbarë.(këta ishin Molopët që më vonë njihen më emrin Mollosët.

Prandaj, Heziodi si dhe Lucieni, kur permendin eptetine famshëm për origjinên e vjetër pellazge, nuk flasin në këtë rast për Hënën, satelitin e Tokës Hënen por për "Konfederaten e popujve të hënës që ishin edhe Helenët, apo Hallebana=Albanët nga kaukazi, të quajtur kështu edhe nga hebrejt, dhe Heziodi thotë se; "..Pellazgët (Arkadianët) ishin aty para Hënës" por në realitet, këtu Heziodi ka dashur të thoshte se: Pellazgët kishin ardhur në Arkadi ( 300 vite) para popujve të Hënës, që në fakt ishin këta helenët=Hallabana= al-ab-ana=Albanët e Kaukazit që nga autoktonët pra ilirët quheshin perballianët, ata që u vëndosën perball tyre, popujt e Hënës, që kuptojmi "Hëna nëna e shenjtë"=ose "malet e hënës së shenjë"

2). që invadimi i popullit pellazgë në këtë vendë ishte krejtë i shkurtër,
3).që pellazgët nuk e shërbyen mitologjinë dhe largë saj nuk ishin as krijues të saj, por e përshtaten kultin Egjiptian vetëm sipas autorizimit të oraklit të Dodones.

Si e pam më sipër: Pellazgët hyjnë në Haemonië në krye me shefin e tyre Pellazgus, se si i pushton këto toka, se si ai zbaton ligje, si e ka krijuar një qeverisje të ndarë nga tjerë popuj sipas natyrës së vendit, dhe te koncentruar në veten e tyre, pellazgët nuk kishin asnjë perzierje më popujt tjerë fqinjë! Ky zhvillim pellazgjikë nuk prezentonte asgjë intereesante dhe nuk ua shtonte vemendjen fare fqinjeve te tyre, autoktonve apo barbarve, kështu qe historia nuk na ka transmetuar asgjë interesante për ta sikur mos të ishte versulur kjo hordhi e re Pellazge që e ndryshoi krejtësishtë vendin.

Pra, këta pellazgët e ardhur, ne krye me shefin e tyre Pellazgusin, Akajusin e Ptiusin, qe te tre djem të Neptunit e te Larisës, e pushtojnë Thesalinë dhe i dëbojnë nga vendi kolonët e vjetër qe edhe këta pellazgët kolon, ishin te ardhur nga Argolida, që ishte një vend malor i thatë dhe tokë sterile dhe nuk mund ti ushqente banorët e saj.
Këta tre vëllëzër, me siguri rridhnin nga një familje mbretnore, nuk mund të bëhëshin mbretër asnjëri prej tyre, sepse lindja e tyre ishte iligjitime, kështu që u sulen të gjënin toka te reja. për ti realizuar ambicjet e tyre dhe te krijonin një shtet të tyre.

Pushtimi i Pellazgusit nuk u fshi nga memoria e popullit te Argolidës, qe nuk sherbyen fare në këto njohuri per dijen tonë.Heamonia atyre iu beri te mundur te pasuroheshin me keto fusha te reja dhe te korrurat, iu ofroi siguri edhpse nuk mund t'iu rezistonin pellazgëve në fillim, Mirëpo duke parë interesin e madh tek kjo tokë pjellore, Argolidet e pushtuan kete tokë, pra Haemoninë, Thesaline e ardhshme, dhe pelalzgët u shperndanë në të gjitha anët...pas 156 vite qendrimi ne keto toka.

Të dëbuar e të shpërndar kjo koloni Pellazge, pa ditur se ku te shkonin, perpos disave qe kishin shkuar ne Thespoti, në Dodon. Kjo është e vertetë se asnjë autor nuk fletë për këtë terheqjen e pellazgëve nga Thesalia në Dodon, mirëpo mund te marrim një citm nga Herodoti de një tjetër nga Denisi i Halikarnasit; Herodoti fletë për një femër Egjiptiane, qe ishte shitur si skllëve dhe ishte quar në Thespotië, mësojmi se ky vend quhej Pelazgia,
Si e e ka ditur kjo fëmër egjiptiane se ai vend quhej Pelazgi, kur pellazgët nuk ishin vendosur ende aty ne Thespoti ?

Nuk e gjëjmi në asnjë vendë që nga kur u vendosën aty perveçse në kohën kur iken nga Thesalia, pra nga revolta e Argolidëve u dëbuan kolonit e vjetra pellazge.

Kurse Dionisi i Halikarnasit qe se si e spjegon këtë; "Kur Deukalioni e dëboi kolonin e dytë të Pellzgëve, shumica e tyre u terhoqën në Dodon, pranë prindërve të tyre" Si shifet këtu, në Dodonë paska patur edhe një koloni tjetër Pellazge që kishin zënë vend më herët, pra ata që ishin shperngulur nga Thesalia.
Nëse e vrejmi me kujdes këtu errësirën e perhapur mbi këto kohëra të vjetra jemi shumë të knaqur kur gjëjmi një pikë ndriçimi nga ku mund ti qesim hapat e pasigurtë.

Kjo kolonia e re Pellazge u rritë dhe u zhvillua gjatë një periudhe prej pes gjeneratave; mirëpo, duke filluar nga e gjashta gjenerat, do thotë rreth vitit -1541 para Krishti, pellazgët u dëbuan prej Dodone nga populli i quajtur Kurretë dhe Lelegë, të quajtur prej kësaj kohes Etolienë, qe vinin nga rrethina e Parnasit në krye me shefin e tyre Deukalionin që ishte i biri i Prometeut !

Pra nga kjo kohë pellazgët shpërndahën në vende te ndryshme.

Ky invadim i papritur nga Deukalioni nuk iu lejoj më pellazgëve që të kthehën perseri nga kishin ikur.
Një pjesë e tyre kaloi nga Thespotia në Kretë, të tjerë në një pjesë të Cikladave, disa prej tyre shkoi në Histieotide, disa në Beosië dhe Fokidë, disa kaluan edhe në Azië, i pushtuan brigjet e Hellespontit, poashtu edhe në Lesbos, mirëpo disa u kthyen persëri në Dodon pranë njerzve të tyre, që kishin ardhur aty më parë si e spjeguam, nga kolonia e vjetër pellazgjike.

Po e percjellim edhe njëherë Denis Hallikarnasin; ky historian duke patur frikë se largohej më këtë rrefim nga qellimi i tij, nuk e thotë asnjë fjalë më shumë për këto migrcione te ndryshme.
Ti kthehëmi tani se ç'thonë autorë tjerë, rreth kësaj qështjës së migracioneve pellazge nga Straboni si dhe të tjerë...

Burimi; Historia e Herodotit 1802 perktheu kreksi për Renesancen= ilire=shqiptare 2011

[flora57]

Ka disa dite qe ne vendin e quajtur Mali i Vinës, pak kilometra mbi qytetin e Gramshit, kane ngritur nje kamp pune disa italian, me preteksin se kerkojne per gjurme nafte. Cdo 10 minuta siper qiellit kalojne helikopter me ngarkesa te cuditshme si kuti metalike te mbyllura, per kete njerzit jane bere kureshtare dhe pyesin veten, a jane me te vertet kerkime per nafte? Dyshimet me shume i shtojne dhe fshehtesia apo mungesa e informacionit qe te huajt apo dhe pushteti lokal nuk shperndan per vendasit, qe kane plotesisht te drejten e informimit, te kuptojne c'po ndodhe ne territorin e tyre. Historise i hidhet me teper hije dyshimi per faktin e disa gojdhenave, jo shume te vjetra, se ne ate mal vite perpara eshte fshehur flori, nje sasi e konsiderueshme floriri, qe shume kane kerkuar, te huaj vendas dhe shume dyshojne qe vendi eshte pikerisht ne nje nder guvat e atij mali por asnje nuk ka patur nje ide te sakte per vend-ndodhjen. Ideja qe tani mund te jete gjetur ai flori dhe se aktualisht eshte duke u terhequr, e arsyeton fakti se helikopteret qe shkojne siper kane kuti metalike, gje qe nese do germohej per naft nuk do hynin ne pune ato kuti qe vijne e kalojne siper Gramshit cdo 10-15 min. Asnje vendas nuk lejohet te afrohet rreth vendit ku jane bere germime dhe i ngjan nje kantieri ndertimi. Nafta nuk gjendet neper male, kjo i ve kapakun dyshimeve qe atje nuk germohet per nafte, edhe nese germohej per nafte, pse nje firme e huaj duhet ta bente kete? Asnje medie nuk ka folur per kete. Vendosa tjua dergoj juve kete lajm sepse shpresoj te levizni guret per ne instancat me te larta mediatike. Ndoshta po shfrytezohet dhe periudha e tranzicionit te pushteteve tani qe mos te kuptohet se cila qeveri e pati fajin. (burimi: fjala e lire A ka ndonje anetar ne kete forum te na thote se cfare duan italianet ne nje nga shpellat e Vrines?

[EncounterAL]

. . . ne Shqiperi , . . . ,
gjithashtu permendet fakti qe prane ketij " -- Vendi Shume te Shenjte -- " kishte
gurore mermeri shume cilesor.

Ngjitjet jane tek fletet 97 dhe 339 nga libri(www) qe vijon:

------------------- Skeda e Librit ----------------------------------
Title: Roman mosaics, or Studies in Rome and its neighborhood
Author: Hugh Macmillan
Publ: Macmillan and Co., 1888
--------------------------------------------------------------

. . . vijon posti #1471


Po ngjis fotografi te mermerit te lartpermendur antik Shqiptar qe eshte i ekspozuar ne " Naturhistorisches Museum Wien ". Per dy fotot ngjitur, teksti shoqerues eshte:

--- 1--------------------------------
Albania-limestone
SRI Petrography ID: 228

© Naturhistorisches Museum Wien
limestone
fior di Persico violetto
mormor Molossium
Dekorgestein und Baugesteinsammlung
Area of usage: Italy - Rome / ancient Rome
Mining district: Albania / Epirus (Albania inferior)
NHM-Inv.-No.: F2197
SRI-No.: 795-53

--- 2 -----------------------------
© Naturhistorisches Museum Wien
limestone
Fior di Persico
Marmor Molossium
Dekorgestein und Baugesteinsammlung
Area of usage: Italy - Rome / ancient Rome
Mining district: Albania / Epirus (Albanie inferior)
NHM-Inv.-No.: Bd8281
SRI-No.: 818-53

------------------------------------


Fotot dhe teksti spjegues jane marre nga fleta web:
http://chc.sbg.ac.at/sri/thesaurus/node.php?id=228

[A.A]

KUjtim Mateli: Dodona nuk është në Janinë, por në Dëshnicë të Përmetit
2012-06-09 në orën 11:16.MD
Dodona nuk është në Janinë, ajo është në tokë shqiptare! Ky është për fundimi në të cilën arrin Kujtim Mateli me librin e tij "Dodona është në Dëshnicë të Përmetit". Ai ka studiuar me radhë autorët antikë si Straboni, Homeri, Hesiodi, Polibi etj, dhe mbas një "leximi" të vëmendshëm të përshkrimit që ata i kanë bërë tempullit të lashtë arrin në përfundimin se kalaja ilire e Këlcyrës dhe rrethinat e saj janë Dodona e hershme. Gjatë intervistës për "Gazeta Shqiptare" ai jep argumentet e veta që bien ndesh me studiuesin grek Anasatas Karapano që Dodonën e vendos në Janinë, por edhe me studiues shqiptarë që atë e kanë vendosur në Malin e Tomorrit pranë Beratit. Teksa citon po ata autorë të lashtë që kanë cituar edhe studiues të tjerë më herët, Mateli shprehet se Dodona gjendej në veri të Epirit e jo në mes të tij. Duke kundërshtuar grekun Karapano që e vendos Dodonën afër luginës së Carakovistës, Mateli vëren se antikët kanë shkruar se pranë orakullit gjendej një lum. Sipas tij "pranë kësaj faltoreje (këtyre ndërtesave) sipas dëshmisë së Apollodhor Teknikut dhe Eustathit kalonte një lum që ishte me dy emra: lumi i Dodonës ose lumi i Selijvet. Pra lumi ishte në udhën e tij, në shtratin e tij, ndryshe nuk do të quhej lum dhe ndanë këtij lumi ishte faltorja, pylli i shenjtë dhe tokat moçalishte". Më tej ai e vijon idenë e tij duke thënë se një lum nuk ka se si të zhduket, sepse atë e në afërsi të kësaj lugine nuk ka lum dhe një lum e prodhon një mjedis i caktuar dhe jo vullneti i njerëzve. "Përderisa mjedisi në luginën e Carakovistës nuk e prodhon sot një lum, nuk e ka prodhuar as në të shkuarën", -argumenton ai. Por jo vetëm kaq, argumentet në favor të tezës së tij janë të shumta. A ka të drejtë Mateli? Kjo ju mbetet specialistëve të fushës për ta thënë!
Z. Mateli ju sapo keni botuar librin "Dodona ndodhet në Dëshnicë të Përmetit". Keni arritur në konkluzionin se Dodona nuk është në afërsi të Janinës, mbi çfarë dokumentesh jeni bazuar?
Për këtë libër kam shfrytëzuar të gjithë autorët e vjetër. Tek ata gjen si ishte ndërtuar Dodona, pozicionin gjeografik, kush e kishte ndërtuar dhe mjaft të dhëna të tjera, sepse autorët e vjetër, një pjesë e tyre e kishte vizituar dhe të dhënat për të janë të sakta. Por edhe ata që nuk e kishin vizituar të dhënat e tyre janë përsëri të sakta, sepse ata janë bazuar tek ata që e kishin vizituar Dodonën. Homeri thotë se në Dodonë rronin enienë dhe perrebë ku dimri bën me borë dhe akuj dhe e cilëson Dodonën dimërkeqe. Po edhe "Straboni 8.7, Eustathi 8.9, na japin këtë informacion: "Tempulli i Dodonës ndodhet në shpat (në brinjë) të malit Tomar". (Aravatinos, P. Pragmateia peri Dodonis, Janinë 1862, fq. 37) Pra Homeri, Straboni dhe Eustathi na thonë se Dodona nuk ndodhet në luginë, po në shpat të malit, aty ku dimri bën me borë dhe akuj. Pra, Qyteti i Dodonës dhe tempulli i saj ishin në shpat të malit, por Dodona u bë e famshme edhe me orakullin e saj që autorët e vjetër thonë se ishte ndanë një lumi.
Si e përshkruajnë autorët e vjetër vendndodhjen e orakullit?
Informacionin e parë e kemi nga Homeri tek "Odisea". "Dhe thonte se në Dodonë kishte shkuar për t`u këshilluar me hyun dhe për të dëgjuar nga lisi i gjatë fallxhor mendimin e Zeusit". Autorë të tjerë na thonë se pylli i shenjtë ku ndodhej lisi ishte ndanë një lumi. "Apollodhor Tekniku (libri VIII, fq. 13) dhe Eustathi (libri V, fq. 12 dhe libri VIII, fq.11) thonë se lumi Dodon ose lumi Selijvet kalon pranë kësaj faltoreje, që është në një vend moçalor dhe jashtë qytetit të Dodonës; tjetër është faltorja (hijerorja) dhe tjetër është shtëpia hijerore (e shenjtë).
Eustathi dhe Apolondori e ndajnë qartë Dodonën në të dy pjesët e saj:
a) Faltorja e orakullit e cila ndodhej pranë lumit;
b) Shtëpia hijerore e cila ndodhej pranë qytetit të Dodonës, në shpat të malit.
Po a i plotëson këto të dhëna lugina e Carakovistës, që ndodhet 18 kilometra në jugperëndim të Janinës dhe që sot njihet si lugina ku ndodhet qyteti i Dodonës?
Për të gjykuar se a ndodhet Dodona në luginën e Carakovistës duhet të shohim se cilat ishin ato dëshmi të autorëve të vjetër që Kostantin Karapano bindi së pari autoritet shkencore franceze dhe që e njohën të parët pretendimin e Karapanos. Për këtë, unë e fillova punën time studimore, së pari, duke përkthyer nga frëngjishtja Kostandin Karapanon, "Dodonë e ses ruines", Paris 1878.
Cilat ishin këto dëshmi që paraqet Karapano?
Sjellim në ligjëratë të drejtë ato që thotë Karapano. Dëshmia e parë e Karapanos. "Në pjesën e poshtme (të luginës së Carakovistës që është e gjatë vetëm 5 kilometra), ujrat që rridhnin nga burimet e shumta të malit Tomaros formonin disa këneta të cilat duhet të kenë qenë relativisht të mëdha, meqë gjithë luginës i kishin dhënë emrin vend moçalor. Jashtë kënetës, kishte gjithashtu livadhe të bukura me kullota të pasura ku kullotnin, sipas Hesiodit, dhen të shumta dhe që këmbëharkuar".
Në këto kushte, Dodona kishte shumë pak ara të punuara dhe për pasojë duhet të ketë qenë e varfër në prodhimet bujqësore. Një lumi, të cilit disa autorë të vjetër i japin emrin e Dodonës, ishte formuar nga një pjesë e ujrave që buronin në këmbët e malit Tomaros dhe që rridhte në luginën e Dodonës.
Ja dhe kundërshtimi që i bëj unë kësaj dëshmie të Karapanos.
Sipas Karapanos, në pjesën e poshtme, ujrat që rridhnin nga burimet e shumta të malit Tomaros formonin disa këneta të cilat duhet të kenë qënë relativisht të mëdha, meqë gjithë luginës i kishin dhënë emrin vend moçalor. Pra, në këtë vend moçalor ndodhej pylli i shenjtë. Dhe pranë pyllit një faltore që ishte një ndërtesë ku rrinin priftërinjtë që merreshin me përgatitjen e përgjigjes për atë çfarë kërkonin njerëzit që kishin shkuar atje dhe ndoshta edhe një tjetër për njerëzit që pyesnin për fatin e tyre. Por pranë kësaj faltoreje (këtyre ndërtesave) sipas dëshmisë së Apollodhor Teknikut dhe Eustathit kalonte një lum që ishte me dy emra: lumi i Dodonës ose lumi i Selijvet. Pra lumi ishte në udhën e tij, në shtratin e tij, ndryshe nuk do të quhej lum dhe ndanë këtij lumi ishte faltorja, pylli i shenjtë dhe tokat moçalishte. Kjo gjë nuk ndodh me përshkrimin që bën Karapano, po as me atë që paraqet sot lugina e Carakovistës ku mungon lumi. Një lum nuk ka se si të zhduket, sepse atë e prodhon një mjedis i caktuar dhe jo vullneti i njerëzve. Përderisa mjedisi në luginën e Carakovistës nuk e prodhon sot një lum, nuk e ka prodhuar as në të shkuarën.
Po nëse nuk ekziston faltorja ndanë lumit, a ekziston qyteti dhe tempulli në shpat të malit?
Mali që pretendohet si Tomari ku ndodhet Dodona nuk e plotëson as këtë kusht. Qyteti i luginës së Carakovistës që pretendohet si Qyteti i Dodonës, jo që nuk ndodhet në shpat të malit, por as në rrëzë të tij. Ai ndodhet në krahun tjetër të luginës, rrëzë kodrave të Kozmirasë. E japim në ligjëratë të drejtë atë që thotë Karapano: "Kodrinat e Kozmirasë zgjaten në drejtim të luginës duke formuar një kep duke shkuar në skaj të luginës kryesore (të pjesës së poshtme) duke u futur në luginë mbi gjysmën e gjerësisë. Ky kep, i gjatë 1.200 metra dhe i gjerë rreth 400 metra shtrihet në një lartësi mesatare rreth 30 metra, ky e ndan luginën në dy pjesë jo të barabarta: Në pjesën juglindore që është më e madhe dhe në atë të veri-perëndimore që është pjesa e sipërme e luginës. Në cep të kepit, me fytyrë nga lindja dhe jugu, ndodhen gërmadhat e Dodonës; ajo përbëhet nga tri pjesë të dukshme: qyteti, teatri dhe vendi i shenjtë" .
Pra, sipas përshkrimit të Karapanos qyteti që quhet Dodonë dhe vendi i shenjtë që mbulohej nga bora e akulli sipas Homerit është vetëm 30 metra lartësi në raport me luginën dhe 30 metra kanë një ndryshim klime që është i papërfillshëm. Ai nuk ndodhet në shpat të malit, por në krahun tjetër të luginës, rrëzë kodrave të Kozmirasë, siç e përshkruan vetë Karapano, por edhe sikundër është në realitet.
Po ku mund të gjendet sipas jush qyteti i Dodonës?
Të gjithë autorët e vjetër thonë se ndodhet në Veri të Epirit. Janë mbi dhjetë dëshmi dhe që mbi bazën e tyre kam bërë dhe përcaktimin e vendndodhjes së Dodonës. Polibi, libri IV. Kur erdhi dita e zgjedhjeve, etolët zgjodhën për strateg të tyre Dorimahun; ky, me të marrë fuqinë në dorë, mblodhi ushtrinë dhe hyri në krahinat e sipërme të Epirit, duke shkretuar vendin pa pikë mëshire dhe jo aq pse kështu ia kërkonte interesi i vendit të tij, sesa për t`u bërë keq epirotëve. Kur arriti në faltoren e Dodonës, dogji portikët e tempullit, prishi një pjesë të madhe të kushtimeve dhe rrëzoi edhe muret e faltores" (Ilirët dhe Iliria te autorët antikë,Tiranë 2002, fq.56). Sipas Polibit, Dodona ndodhet në një nga krahinat e sipërme të Epirit. Por edhe Barthelemeu, sipas shënimeve të Anacharsis na thotë: "Në një nga vendet veriore të Epirit, ndodhet qyteti i Dodonës" (Barthelemeu, J.J. Voyage du Jeune Anacharsis en Greçe dans le milieu du quartieme siècle avant l`ere vulgare, Tome troiseme, Paris 1790, faqe 393). Nuk gjendet, qoftë dhe një dëshmi e vetme, që të thotë se Dodona ndodhet në mes të Epirit.
Po ku ndodhet atëherë Dodona?
Ajo ndodhet në malin e Trebeshinës, aty ku shënohet dhe kufiri verior i Epirit. Japim një përshkrim të një autori të vjetër.
Skylaksi, Lundrimi, Illyrioi. "Apollonia është pesëdhjetë stade larg detit; anës qytetit shkon lumi i quajtur Aia. Kurse nga Apollonia në Amanti janë treqind e njëzet stade. Ky lum zbret në det, duke qenë tetëdhjetë stade nga Oriku, që është më thellë në detin Jon nga gjithë Orikia, kurse nga Amantia është larg 60 stade. Fqinj me gjithë këta, në viset e brendshme, janë atintanët, sipër Orikisë dhe Kaonisë gjer në Dodonë". Pra atintanët që janë banorët e Mallakastrës dhe ata të Tepelenës që ndodhen në krahun e djathtë të Vjosës (krahu i majtë i Vjosës i përkiste Kaonisë) kufizoheshin me Dodonën, pra kufizoheshin me luginën e Dëshnicës ku ndodhej Dodona. Të njëjtën gjë thotë edhe Pindari. Pra atintanët, banorët e Mallakastrës dhe të Tepelenës (krahu i djathtë i Vjosës) as mund të shtriheshin deri në Janinë, as deri në Tomor të Beratit. Ata shtriheshin deri në luginën e Dëshnicës ku edhe gjendet Dodona. Ky vend përputh edhe të gjitha thëniet e autorëve të vjetër: ndodhet në veri të Epirit.
Hesiodi na thotë se në fushën Hellopia kullotnin kope të shumta dhe ishte e pasur në bimë kultivuese. Në fund të saj ishte ndërtuar Dodona. Fusha e Hellopisë është fusha që ne sot i themi fusha e Këlcyrës, e gjatë rreth 6 kilometra dhe e gjerë mesatarisht një kilometër. Në fund të kësaj fushe (sipas Hesiodit) dhe në shpat të malit (sipas Strabonit dhe Eustathit) ndodhet Kalaja antike që njihet me emrin kalaja ilire e Këlcyrës. Kjo kala dhe rrënojat e shumta rreth saj janë qyteti i vjetër i Dodonës bashkë me tempullin e saj.
Përgjatë rrëzës së Trebeshinës (Tomari i lashtësisë), ndodhet lumi i Dëshnicës, i gjatë rreth 20 kilometra. Në krahun e djathtë të lumit, rrëzë Trebeshinës, ku edhe në ditët e sotme ndodhen pyje të shumta me lisa, ishte Orakulli i famshëm.
A keni patur reagime pas botimit të librit?
Libri është 208 faqe. Në 70 faqet e parë kam argumentuar pse Dodona nuk është në afërsi të Janinës dhe shoh që njerëzit janë qartësuar për mungesën e saj aty. Rreth 130 faqe u janë kushtuar vendndodhjes së Dodonës në Dëshnicë të Përmetit dhe fiseve që banuan rreth saj. Edhe këtu shoh që lexuesit janë më të qartë. Po unë nuk kam argumentuar pse Dodona nuk ndodhet në malin e Tomorit pranë Beratit dhe shumë njerëz, pasi e kanë lexuar librin, më kanë pyetur për këtë. Nuk e shkrova një kapitull për mungesën e Dodonës në Tomorin e Beratit duke menduar se, duke treguar me dëshmi të shumta e me hollësi ekzistencën e Dodonës në Dëshnicë të Përmetit, do të mund të sqaroheshin. Në libër është dëshmia e Kostandin Porfyrogjeneti (shek. X pas Krishtit) që thotë:
"…Kryeqyteti i Epirit të Vjetër është qyteti i Dodonës, ku gjendet lisi që flet për misteret e perëndive". Kufijtë e Epirit të vjetër e të ri janë të njohura qartësisht se janë të kohës romake dhe Tomori i Beratit është qartësisht në territorin e Epirit të Ri. Dhe shumë dëshmi të tjera e qartësojnë këtë gjë dhe që gjenden edhe në libër.
Kush ju ka ndihmuar në këtë studim kaq të rëndësishëm?
Gjatë shkrimit të librit pashë me vëmendje se me cilin nga autorët shqiptarë mund të konsultohesha dhe mendova se njeriu më i përshtatshëm ishte Neritan Ceka. Iu drejtova atij dhe përveç disa këshillave të rëndësishme që më dha, printoi nga kompjuteri i tij dorëshkrimet e veta duke m`i vënë në dispozicion për këtë punim. Kam punuar ngushtësisht me Gëzim Vodën, redaktorin e librit dhe me Dhimitraq Lole, konsulent.