Balshajt, si u konvertuan nga ortodoksë në të krishterë

[Albo]

Dhe akoma nuk i je pergjigjur pyetjes time qe ka lidhje me temen:

- A nuk te ben pershtypje qe akoma nuk ka dale ne drite nje dokument i ngjashem si ky me lart per Gjergj Kastriotin, i cili e vizitoi Romen e u takua me vete Papen e Romes?!

Arkivat e Vatikanit nuk jane djegur e vjedhur sic ka ndodhur me arkivat e kishave dhe manastireve orthodhokse ne Shqiperi. Nese nje dokument i tille ekziston, do te dali ne drite apo jo, vetem ceshtje kohe?

Po nese nuk del ne drite, a mund te dalim ne perfundimin se Gjergj Kastrioti nuk ka qene romano-katolik?

Albo

[Seminarist]

Po flasim per nje prift, jo per nje "iluminist". Barleti ishte prift romano-katolik, para se te ishte njeriu i letrave. Dhe une nuk e ha aq thate klishene te bere mode: "vepra e Barletit ishte romantike per t'iu pershtatur rilindjes evropiano-perendimore te kohes". Historianet harrojne faktin tjeter qe Barleti ishte shtetas venedikas, libri u botua ne Venedik dhe u sponsorizua edhe nga Venediku. Jane te miredokumentuara maredheniet e tensionuara te Gjergjit me Venedikun, ashtu sic eshte afer mendjes qe me shume se ta bente librin te pranueshem per masat e gjera evropiane, Barleti duhet ta bente historine e Skenderbeut te pranueshme per venedikasit. Dhe cuditerisht, historianet shpesh "harrojne" ta vene ne duke kete "konflikt interesi".

Ambasadori venedikas ne Rome, gjate vizites se fundit te Gjergjit ne Rome, do ta pershkruante Gjergjin si "...me te keq se turqit.." ashtu si per te minuar misionin e Gjergjit per ndihme do te perhapnin fjalet e genjeshterta se sikur gjoja "... ai(Gjergji) po pergatitet per armepushim e jo per lufte me Sulltanin..".

Jo, per ate qe po flasim na e tregon vepra, menyra se si eshte shkruajtur ajo. Ne te spikat qarte mentaliteti dhe stili rilindas i autorit. Cfare rendesie ka nqs eshte prift apo jo? Rendesi ka stili ne te cilin shkroi vepren. Te njejtin gabim ti ben edhe me Fishten. Pavaresisht se prift, Fishta kishte tjeter qellim kur e paraqet Skenderbeun si hero te te gjithe popullit shqiptar, pa vene fare theksin ne, dhe duke anashkaluar, aspektin fetar te tij.


Nje tjeter gabim qe ben ti eshte se e shikon Venedikun si monolite, Barleti perballe Venedikut. Harron se ne Venedik dhe Firence gezohej liri e plote individuale edhe pikepamjesh. Barleti shkrojti nje veper artistike-historike, paralel pak a shume me ate qe shkrojti Naimi ne shek.19, apo ate qe perpiqet te shkruaje Blushi sot. Te tilla vepra nuk bazohen tek realiteti strikt historik, i dokumentuar. Secili nga keta autore bazohen ne ideale personale dhe luajne me te verteta te pjeseshme per te krijuar figurat qe duan ata.

"Albania" eshte emri qe e i vune te huajt (aragonezet) trojeve epirote dhe nuk eshte emri me te cilin epirotet njihnin vetveten. Eshte njesoj si puna e atij shqiptarit qe e ka emrin Gjergji, dhe kur vjen ne Amerike e ndryshon emrin ne Xhorxh, pasi keshtu e kane me te lehte vendallinjte amerikane per ta thirur. Kjo nuk do te thote se "identiti Xhorxh" eshte nje identitet i ri i krijuar mbi identitetin Gjergj. E njejta gje edhe me identitetin shqiptar dhe identitetin alban. Nuk kemi te bejme me "dy identitete", kemi te bejme me nje identitet qe kur del jashte kufijve te Shqiperise njihet ne bote si identitet alban. Por ky eshte emri (jo identiteti) qe na kane dhene te huajt, jo emri qe na kane lene trashegimi te paret tane.

Pra kur flet per "identitet alban" nuk je duke folur per nje identitet konkret e te prekshem shqiptar, je duke folur per nje identitet fiktiv bosh e te paqene. Dhe mesazhi yt i identitetit alban, nuk ka per qellim qe ti shtyje shqiptaret te perqafojne nje identitet te ri, ka per qellim qe shqiptaret te harrojne identitetin e tyre te vjeter te te pareve, identitetin epirot. Shume e kane provuar ne shekuj qe t'ua fshijne kujtesen historike shqiptareve dhe lidhjen e tyre shpirterore me te paret, por askush nuk ia ka dale me sukses deri me sot.

S'ESHTE e vertete. Albania eshte emri me i vjeter qe vazhdon e perdoret edhe sot. Nuk e shpiken si emer Anzhuinet. Deshmi historike ke qe nga shek.2 me gjeografin Ptoleme. Anzhuinet, ne vijim te politikes se papatit, per te themeluar autoritetin e tyre duke i vene theksin identitetit lokal te popullit kundrejt identitetit centralizues bizantin-grek, AFIRMUAN dhe nuk krijuan identitetin Alban, ne nje kohe qe forcat lindore bizantine ne te njejtin territor zhduknin emrin Alban ne kurriz te perdorimit te termave te tjere, nder te cilet ai grek Epir.

Pyetja tende eshte budallacke. Nuk eshte emri qe te fal identitet, eshte feja dhe kultura e tradita qe burojne prej asaj feje. Insistimi vetem mbi emrin eshte budallallek me brire dhe dicka e parendesishme.

Po si more Albo, nuk qenka emri qe fal identitet??!! Emri dhe gjuha jane SHTYLLA te identitetit te nje kombi. Fe, kulture dhe tradite eshte e pashmangshme te mos kesh. Keto do ti kishe edhe sikur te mbreteronin mongolet, kinezet, perset, ashtu sic i kishe kur mbreteruan turqit. Por, kur kultures, fese dhe traditave U HIQET emri dhe aq me shume gjuha, nuk mund te behet me fjale per identitet te njejte me ate te te pareve.

Ka plot dokumenta historike bizantine qe vendit i referohen si Albani apo Alvani, por sic te thashe, keto emertime jane te parendesishme.

Nuk ka ndonje force lindore bizantine ortodokse ne histori, qe, sikurse forcat perendimore katolike, te formonin dhe promovonin nje identitet lokal Alban. ASNJE!


Te mos ekzistonin keto faktore te forcave perendimore, me siguri ne shek.20 do ishte e pakuptimte krijimi i nje shtet-kombi Alban.


Pikerisht pra sepse Skenderbeu, sic na i tregojne dokumentet e kohes, psh korrespendenca, si e letrave drejtuar atij, ashtu edhe ato qe ai u drejtonte te tjereve, ishte ne vije te promovimit te identitetit ALBAN, na sherben si PROVE qe ai ishte Katolik.

Dhe akoma nuk i je pergjigjur pyetjes time qe ka lidhje me temen:


- A nuk te ben pershtypje qe akoma nuk ka dale ne drite nje dokument i ngjashem si ky me lart per Gjergj Kastriotin, i cili e vizitoi Romen e u takua me vete Papen e Romes?!

Po nese nuk del ne drite, a mund te dalim ne perfundimin se Gjergj Kastrioti nuk ka qene romano-katolik?

Ne tema te tjera, une te kam sjelle korrespendencen e Skenderbeut te botuar nga Noli ku papa i drejtohet tekstualisht Skenderbeut si mbrojtes i Fese se tij katolike.

Persa i takon pyetjes tende, me duket naive, nqs e parashtron, sic ben ti, si metode per konkluzione historike. Arsyet perse mund te mos ekzistoje nje dokument i tille ka shume, per te qene kaq simplifikativ ne konkluzione. Psh, ndoshta skenderbeu ska qene ndonjehere ortodoks. Ose, dokumenti si ka rezistuar kohes per njemije e nje arsye, ose do zbulohet ne te ardhmen.

[chino]

...

Do te ishte e pamundur qe nje Skenderbe orthodhoks i kulluar, besnik i patrikatit te K/pojes, te luftonte ne promovim dhe afirmim te nje identiteti Alban, sikur kete lufte ta bente edhe ne shek.20. Vijat historike te formuara prej kohesh nuk do ta lejonin nje gje te tille.

Po a nuk mund te thuhet e njejta gje ne lidhje me Katolicizmin e asaj kohe? Medoj se po. Keshtu qe pavaresisht se cfare feje t'i kete takuar Kastrioti, mendoj se lidhja e tij me kombin ka qene me e forte sesa lidhja me fene. Me kaq behet pak sa obsolet pyetja se ciles fe i perkiste: Katolicizmit apo Ortodoksise. Ne kete moment pyetja mbi perkatesine e tij fetare me duket te kete te njejten "rendesi" si perkatesia e shume burreshtetaseve apo shtetlilozofeve tjere, si p.sh. Kemal Ataturku apo Niccolo Machiavelli qe jetuan ne perkatesi me nje fe, por pa patur vertet gje te perbashket as me bidnjet themelore te feve qe u perkisnin. Keshtu qe mendoj se tek Kastrioti kemi te bejme me nje raritet per ate kohe. Raritet sepse ishte njeri qe ne rend te pare mendonte ne baza kombetare.

Ndersa teresisht e gabueshme eshte konkludosh nga nje vizite e Kastriotit ne Vatikan, pas te ciles pritesi qenka shprehur ne menyre "negative" mbi Kastriotin, se ky paska qene ortodoks. Kjo gje s'mund te jete me shume se nje indikacion fare fare i vogel. Pra assesi deshmi.

[Seminarist]

Po a nuk mund te thuhet e njejta gje ne lidhje me Katolicizmin e asaj kohe? Medoj se po.

Problemi i vetem qe ke ne kete rast eshte se mendon gabim!

[chino]

Problemi i vetem qe ke ne kete rast eshte se mendon gabim!

E ku eshte gabimi?

Edhe femijet dine te thone "ngjyra e kuqe eshte e mire", "e kalterta e keqe", por argumente per kete gje nuk dine te ofrojne. Trego qe s'je i tille.

[Seminarist]

E ku eshte gabimi?

Edhe femijet dine te thone "ngjyra e kuqe eshte e mire", "e kalterta e keqe", por argumente per kete gje nuk dine te ofrojne. Trego qe s'je i tille.

Pikerisht kjo eshte ajo qe duhet te besh ti, perderisa pjesemarrja jote ne kete teme eshte vetem nje fjali "Po a nuk mund te thuhet e njejta gje ne lidhje me Katolicizmin e asaj kohe? Medoj se po", nga e cila ti vijon logjiken tende, te duhet ty te shpjegohesh.

dhe ki nji parim: mos i be temat lemsh; as mos shkruaj meqe ske se cfare te besh tjeter.

[Kavir]

Chino, qe te rrime shtrember dhe te flasim drejt eshte e vertete dallimi mes katolicizmit dhe ortodoksise bizantine.
Patriakana e Stambollit si flamurtare e bizantizmit gjithmone punonte per zhdukjen e identitetit kombetar jo vetem shqiptar por te gjithe kombesive te Ballkanit (dmth ku kishte pushtet).
Edhe P. e Ohrit qe promovonte frymen kombetare shqiptare dhe rumune (vllehe) u zhduk nga P. e Stambollit. Kjo nuk ka qene karakteristike vetem ne Shqiperi por edhe ne Bullgari psh.

Kurse Papa ka ndjekur (ndoshta per inerci) politiken e kundert duke promovuar idete kombetare (kuptohet ne sherbim te Papatit). Nuk eshte rastesi qe Pal Engjelli, Buzuku, Bardhi e deri tek Gjecovi ishin katolike.
Kuptohet qe perkrahja e Papatit vinte dhe ikte sipas interesave te Papes por kur ishte, ishte.


Ti ndoshta ke parasysh qe shume nga Rilindasit shqiptare ishin ortodokse, por pikerisht ketu qendron dallimi: Individet (klerike ose laike) qe u perfshine ne Rilindjen kombetare ishin ne kunderryme me politiken e Patriakanes, kurse kleriket katolike mbeshteteshin nga Vatikani (per Rilindjen flas).

[chino]

Pikerisht kjo eshte ajo qe duhet te besh ti, perderisa pjesemarrja jote ne kete teme eshte vetem nje fjali "Po a nuk mund te thuhet e njejta gje ne lidhje me Katolicizmin e asaj kohe? Medoj se po", nga e cila ti vijon logjiken tende, te duhet ty te shpjegohesh.

Ahaaaa, ketu e paske problemin. Ja pra do te "shpjegohem" sic u shpjegove ti.
Shpjegimi im i ri:

Do te ishte e pamundur qe nje Skenderbe katolik i kulluar, besnik i Papes, te luftonte ne promovim dhe afirmim te nje identiteti Alban, sikur kete lufte ta bente edhe ne shek.20. Vijat historike te formuara prej kohesh nuk do ta lejonin nje gje te tille.

Tani qe u sqarua cdo gje, mund te tregosh, pse jam gabim.

[Uriel]

Së pari sigurohuni nëse Skënderbeu e dinte se çfarë ishte identiteti.

Së dyti, për periudhën në fjalë Patriarkana e Konstandinopojës nuk mund të zhdukte diçka që akoma nuk kishte lindur. Promovimi i frymës kombëtare nga Patriarkana e Ohrit i takon një periudhe tjetër historike, e jo shek XV.

Gjithashtu rumunët dhe vllehët nuk janë e njëjta popullsi, gabimi në këtë pikë është me keqdashje. Duke ditur kriteret bazë që një popullatë duhet të plotësojë për të qënë një minoritet etnik (jo kulturor si vllehët), që janë territorialiteti dhe ekzistenca e një shteti ''amë'', atëherë pse Rumania në këtë kontekst nuk është shteti ''amë'' i vllehëve?! Përgjigja është e thjeshtë; vllehët nuk janë rumunë.

Keshtu qe mendoj se tek Kastrioti kemi te bejme me nje raritet per ate kohe. Raritet sepse ishte njeri qe ne rend te pare mendonte ne baza kombetare.

Megjithëse tematika i takon Balshajve, do isha kurioz të dija se si shfaqet kjo veçanti historike e të menduarit me ''baza kombëtare'' në mesjetën e vonë. Mund të ilustrohet me shembuj faktiv?!

[chino]

Chino, qe te rrime shtrember dhe te flasim drejt eshte e vertete dallimi mes katolicizmit dhe ortodoksise bizantine.
Patriakana e Stambollit si flamurtare e bizantizmit gjithmone punonte per zhdukjen e identitetit kombetar jo vetem shqiptar por te gjithe kombesive te Ballkanit (dmth ku kishte pushtet).
Edhe P. e Ohrit qe promovonte frymen kombetare shqiptare dhe rumune (vllehe) u zhduk nga P. e Stambollit. Kjo nuk ka qene karakteristike vetem ne Shqiperi por edhe ne Bullgari psh.

Kurse Papa ka ndjekur (ndoshta per inerci) politiken e kundert duke promovuar idete kombetare (kuptohet ne sherbim te Papatit). Nuk eshte rastesi qe Pal Engjelli, Buzuku, Bardhi e deri tek Gjecovi ishin katolike.
Kuptohet qe perkrahja e Papatit vinte dhe ikte sipas interesave te Papes por kur ishte, ishte.


Ti ndoshta ke parasysh qe shume nga Rilindasit shqiptare ishin ortodokse, por pikerisht ketu qendron dallimi: Individet (klerike ose laike) qe u perfshine ne Rilindjen kombetare ishin ne kunderryme me politiken e Patriakanes, kurse kleriket katolike mbeshteteshin nga Vatikani (per Rilindjen flas).

Gjitha te drejta. Mirepo ka edhe argumente te ngjashme per Ortodoksine. Dhe kur i vejme per balle me keto qe i ke cekur, del nje afersi ne mes te dy feve ne fjale. Argumentet tu jane:

- P. e Stambollit punonte ne zhdukje te identitetit kombetar,
- punonte per te zhdukur patriarkana qe promovonin frymen kombetare,
- Papa punonte pro ndjenjes kombetare,
- Si argumet qe e kisha shtuar une: Trojet shqiptare pernga prizmi i parise ortodokse shtriheshin ne "sferen e sundimit ortodoks", pra vendet shqiptare per ortodokset ishin "orthodox property". Kjo e vente popullin shqiptar ne nje konflikt permament me te.

Mirepo keto argumente nuk qendrojne vetem, por kane edhe kunderargumente, p.sh.:

- Ortodoksia me thyerjen e saj nga osmanet pesoi nje renie ne nivelin gjeopolitik te asaj kohe, nuk kishte me poziten e nevojitur per te promovuar ide kombetare. Papati ishte i papushtuar, kishte mundesi per levizje, nuk e kishte koken nen shpate.
- Para pushtimit te saj, pra kur pati forcen per te influencuar popujt per rreth, Ortodoksia nuk e zhduku ndjenjen kombetare tek popujt ortodokse te Ballkanit.
- Kur themi se Papa promovoi ndjenjen kombetare, duhet te kemi shembuj, ne te cilet ai promovoi ndjenjen kombetare edhe ne relacion Pape-Komb, jo vetem ne relacionin armiq te Papes - komb. Dua te them: Mos ndoshta do i kishte gelltitur edhe Papati te gjitha nenkishat katolike ballkanase qe do kishin promorvuar ndjenje kombetarie kunder vete Papatit?
- Papati ne tere Europen pretendime nga me te gjerat

Andaj mendoj se nuk eshte gabim t'i shohesh te dy fete ne nje nivel te afert in puncto perkrahje te frymes atdhetare te popujve per rreth. Ne asnjeren fe, ne asnjeren nga instancat e larta te tyre nuk ka mundur te jete i lidhur Kastrioti teresisht per shkak te ndjenjes se tij dominuese te kombdashurise.