
Postuar më parë nga
Hyllien
Vijmë tek ne tani.Ne kemi vlera të jashtzakonshme gjuhësore dhe ligjore që na janë trashëguar. Sic thashë, veprat e DeRadës, Naimit, Fishtës, Nolit etj janë të gjitha me referenca të caktuara historike, që në kohën e Enverit nuk u mësuan fare sic duhet, por u interpretuan me metrikën Komuniste si sistem reference. Patëm studime historike, patë kongrese për Ilirinë, por në të njëjtën kohë është i pashpjegueshëm ende fakti se si u futën në burg dhe u pushkatuan intelektualë të kalibrave të ndryshëm. Si mund të futet në burg një njëri si Dhimitër Pilika psh ?! Eshtë absurditet, akt makabër antikombëtar, madje antihuman, pasi ai njëri nuk i përkiste vec Shqipërisë por qe produkt i njerëzimit. Njësoj si Shuflaj që u masakrua nga Serbët psh, dhe që mobilizoi një komunitet të tërë shkencëtarësh, ku spikasin korrespondencat e Albert Einsteinit që dënuan ashpër vrasjen e tij kudo. Veprat e Shufaljt nuk i përkisnin as Shqipërisë as Shuflajt e as dorës gjakatare sllave, por njerëzimit, dhe në vecanti civilizimit Perëndimor.
Ne akoma nuk kemi interpretuar asgjë nga c'kemi. Ndoshta mund të përmendim punën e madhe të Eqrem Cabejt(që prap është maja e ajsbergut) ,që është thesar në vetvete përsa i përket anës etimologjike të gjuhës tonë, por përsa i përket studimit të letërsisë rilindase ne nuk kemi bërë asnjë hap, ose kemi bërë hapa minimale dhe sic thashë të llogaritura nga Komunizmi. Sot kjo letërsi është e harruar. Nuk po them pastaj të lexojmë Kanunin e Lekës, që nuk është gjë tjetër vec Kanuni i Lekëve, i ligjeve(Lex do të thotë Ligj, etimologjikisht fjalë akoma e dyshimtë me prejardhje). Ja po të jap një shembull dhe këtu të rikonfigurimit dhe rëndëssisë së interpretimit. Sigurisht po marë parasysh që nuk po flas me ndonjë që as e ka minimalisht idenë se cfarë është Kanuni, si vepron etj, por vec rend pas debilave mediatik dhe shkrimtarëve të huaj që mundohen të shkatërrojnë dhe ato vlera që kemi.
Ke psh konceptin e Gjakut (Nyja e CXXIV deri në CXXXVI), dhe po e mar meqë është më kontroversiali për shkak të injorancës masive që ka tek ne. Këta kapituj dhe nenet e tyre nga 886 deri tek 976 janë thesare ligjore, por ama janë njëkohësisht edhe subjekt interpretimi. Psh, në këto kapituj, neni 886 thotë dicka shumë të bukur "Në kanu të Malevet të Shqypnis gjithsa djelm të lejn, njehen të mirë e nuk vecohen njani prej tjetrit", pra këtu flet për barazinë në terma të thjeshta, që të gjithë lindin njësoj. Ose ka dhe dicka tjetër shumë interesante që gjen aplikim tek ligji i sotshëm sidomos ai Amerikan. Nga neni 910 deri tek neni 915 flet se si në cdo rast kur ti vret, qoftë për vetmbrojtje në cdo lloj situate(edhe pse Kanuni ka provizion shtojc për peshën e fajit) ti je fajtor. Pra edhe në vetmbrotje ti je fajtor nëse vret. Në Amerikë, shtet që lejon armët me kushtetutë, vrasja për vetmbrotje gjithashtu gjykohet, pra nuk je automatikisht i lehtësu nga veprimi. Pra sistemin ligjor ne në rregull e kishim dhe e kemi patur gjithmonë, por interpretimin ne nuk e kemi dokumentuar sepse nuk na është lënë dokumentimi i tij jo vetëm nga sllavët e Turqit por dhe nga vetë Vatikani. Arësyeja është e thjesht, ta përmenda DOGMEN sipër dhe fakti është se Kisha deshte të aplikonte ligjet e veta. Nuk kishte vend për dy standarte. Ne ishim shumë shumë para, ne ishim në hapat e para të laicizmit. Pushtimi Otoman por dhe ardhja sllave më parë ka patur pasoja tragjike ku Kanuni u reduktua në disa fjalë vetëm, besë, burrëri,gjak etj etj, mirëpo këto fjalë mbetën statike, sigurisht arritën ti rezistojnë kohës por ama ndikimet e huaja sollën një lloj rryme interpretimi që nuk ishte në interesat tona të paktën të periudhës historike kur ndodheshim ne. Pra ligji i gjakut, u aplikua psh. lex talonis, dhe kjo gjë ndodhi pikërisht kur filloi dhe kthimi i popullsisë në Shqipëri. U morr një element vendas që ishte i reduktuar a priori në kuptim si pasojë e paditurisë dhe luftrave që patëm dhe për shkak të konvertimit por edhe sepse ishim subjekt politik edhe para konvertimit i një perandorie Islamike, hakmarrja filloi të interpretoheshe vetëm sipas nenit 916 apo 917, duke hequr fare anën kontekstuale të krimit apo duke mënjanuar institucionet që bënin pajtimin, Pleqënia dhe Kisha(kjo e dyta sidomos s'kishte si të bënte pajtim se mezi mbahej në këmbë). Islami, e rivitalizoi lex talonis dhe e inkorporoi madje atë në sheriat dhe kjo pati pasoja dhe tek interpretimi që pati tek ligji ynë(Kanuni pra) që po i vuajmë dhe sot, mirë nga ana që na vriten njerëzit, por që po e luftojmë gabimisht një nga institucionet më të lashta që kemi në trashëgimi. Psh, kjo cmenduri hakmarrje që ndodh sot mund të luftohet fare lehtë me vetë Kanunin, sepse Kanuni në Nenet 867,884,890,898,899,900,909,910,911,912,913,914,91 5 por edhe 916 apo 917 flet qartë për përgjegjësinë maksimale që ka individi që i kryen krimin një personi të caktuar. E që nga kjo pikënisje, me anë të shembujve historikë që ilustrojnë qartë sensin e përgjegjësisë individuale, vetvetiu ky fenomen zhduket nga presioni që krijohet nga ky interpretim. Një gjë tjetër interesante përsa i përket ligjit(lex talonis) edhe pse origjinalisht gjendet në librat Hebraike, nuk i sheh ata të vrasin njëri tjetrin. Arësyet pse janë shumë të gjata dhe kanë të bëjne me interpretimet në Torah, por substancialisht ama kanë të bëjnë me interpretimin e këtij ligji gjatë shekujve dhe sofistikimin e tij. Ata kanë historicizuar në një farë mënyrë historinë e tyre, cka lejon një lidhje midis të lashtës dhe modernes pa e mohuar njërën në favor të tjerës. Kur bota kthehet në barbarizëm, kthehet dhe INTERPRETIMI(por Torah ose Kanuni nuk ndryshojnë jo në sens absolut të paktën) Drakonian nëse mund ta quajmë të tillë mbi bazën e lex talonis në rastin e Hebrejeve apo edhe Kristianëve(që i kemi dhe ne në Kanunin tonë psh nenet 916 apo 917), ndërsa kur bota ndodhet në kohëra zhvillimi e paqeje, kemi interpretimet më të sofistikuara që bazohen më tepër tek përgjegjësia individuale, graviteti i krimit etj etj etj.
Pra kjo është ajo që duhet të bëjmë ne. Kemi një thesar të jashtzakonshëm nga rilindasit tanë, arbëreshët dhe shkrimet mbi ne, që duhen organizuar logjikisht dhe mësuar paralelisht me mësimin e historisë, shkencave etj. Nuk po përmend fare këtu se cfarë thesari ka vetë gjuha shqipe si gjuhë, vlera të jashtzakonshme njerëzore. Ty kjo mund të duket vepër tepër e madhe për kohën që ndodhemi, por nuk është ashtu, po të ishte ashtu do kishim marë fund dhe nuk do na kishin luftu kaq egër sic po na luftojnë sot me mjete institucionale. Ke raste ku njerëz të vetëm kanë arritur të riorganizojnë një sasi të madhe iderash nën një sistem të caktuar. Psh ke rastin e Hegelit, por edhe rastin e Antonio Gramscit, një erudit i jashtzakonshëm, apo të Ukshin Hotit. Nga ana tjetër në pak kohë që kemi në dispozicion e po hedhim idetë e njohuritë tona në forum, imagjino të kishim qoftë një cop departamenti në universitet që merreshe me këto punë, e jo me budallalliqe që merremi sot kush qe heroi më i madh, kush e kishte mjekrrën më të madhe, a ka vdek bin ladeni, ku ka votuar baimir topi, apo ftesat për zhabat si Oliver Schmitt me shokë që kujtojnë se mund ta përdhosin identitetin e Shqiptarit me një cop libri.
Krijoni Kontakt