Fjalët turke në Gjuhën Shqipe

[alibaba]

Tani, e pranuam-s'e pranuam, shprehja "baba", u kthye ne perdorim shume vone, bile ate, pas ikjes se tyre nga kane ardhur.

Edhe mu po më thotë menja pak a shumë kështu. Jo për diçka, po në tekstet mesjetare, edhe në kangët arbëreshe, edhe në dialektet arbëreshe osht kryesisht fjala "Tatë".

Janë shumë fjalë që janë rikthyer (sipas mendimit tim):

1. Fjala "HIR" si në rastin "hiri i perëndisë", ose "pa hiri", është ndryshuar tek grekët në "Haire", pastaj me të njëjtën formë tek bizantinët prej të cilëve e marrin arabët ose turqit, edhe e bajnë "Hajr", edhe neve na metet "për hajr".

2. Genius, i thonë demonit në latinishte, por një fjalë e ngjashme duhet të ketë qenë tek ilir. Kjo fjalë ka bërë të njëjtën rrugë: Shqiptar-Grek-Bizant-Arab-Turk-Shqiptar, ku në Kuran e gjen "exhine", mgjths nuk jam i sigurtë nëse Xhindi është i rikthyer apo origjinal. Ndoshta Gjindi me GJ është origjinal, ndërsa Xhindi i rikthyer. Nuk e di.

Nuk po më kujtohen tjera tash, por e di që ka edhe tjera.

Retoromanët janë Retët e Romanizuar, megjithëse veten nuk e quajnë retoromanë, por Grizhun, Ladin, Rumansh, Dollomit etj, sipas dialekteve se nuk kanë përcaktim të përbashkët.

[chino]

Janë disa fjalë që kanë hyrë edhe në shqipen letrare, por jo kot e thashë se janë të zëvendësueshme sepse kemi dialektet arbëreshe që janë pothuajse të pastër nga ndikimi turk, nga ku mund të marrim fjalët orgjinale shqipe.

Sheqer, është nga latinishtja Sachar, saharidet etj. Pite nuk besoj se është turke, turqit janë ushqye me mish kali deri sa kanë ardhur në Turqinë e sotme.

Pite ose është sllave ose shqip.

Ato tjerat shumica nuk gjenden në fjalor, psh Inshallah,

Për fidan kemi dy shprehje tjera shqip: Filiz dhe Pip.

Filan = Akëcili (përdoret në jug)

Jam i bindur se shumica e fjalëve me origjinë turke janë të zëvendësueshme me fjalë shqipe. Madje kjo sipas kutpimit tim si laik i shkencës së gjuhës është edhe një detyrë parësore e kësaj shkence. Sikur të isha gjuhëtar, ia kisha dedikuar jetën hulumtimit të fjalëve me prejardhje të huaj dhe zëvendësimin e tyre me fjalë shqipe, p.sh. duke i rivënë në funksionim fjalët e dëbuara/harruara shqipe ose duke krijuar të reja. Gjuhët tjera që moti kanë klasifikuar fjalët e huaja në thesarin e tyre.

nuk eshte vetem fjala"baba"..por jane edhe dhjetra fjal te tjera te mbishkruajtura nga kohet me te vjetra si p sh fjalet"maraz-inat" etje.

Patjeter qe shqipja ka huazuar fjale turke ..ose me drejt "ne shqip jan futur edhe fjale turke" por kjo ceshtje kerkon studim me te hollsishem.

mbishkrimi ne fjale eshte mbishkrim i shek 6-4 p e s edhe eshte gjendur ne Frigji.

botohet nga Thomopulo 1912 si mbishkrim pellazg shqip.

Ku gjindet Frigji? Më befasojnë të dhënat mbi këtë mbishkrim. Sepse nëse nuk kam keqkuptuar unë, historia shqiptare ka probleme të dëshmojë përdorimin e Shqipes (së shkruar) në kohët e lashta. Sa mbaj mend në shkollë mësonim se shkrimi i parë shqip është nga fillimi i shekullit 15. Sipas mbishkrimit që solle ti, kjo datë hedhet disa shekuj mrapa.

Në secilën gjuhë të botës janë futur fjalë të huaja. Diku më pak, diku më shumë. Diku janë zbrapthur fjalët e huaja duke i zëvendësuar ato me fjalë autoktone, diku as që kanë kuptuar që kanë fjaë të huaja në gjuhën e tyre. Marrim shembull Turqishten. Kjo gjuhë ka hulumtuar saktësisht fjalët e saj me prejardhje joturke, krahaso:

http://en.wikipedia.org/wiki/File: T...Vocabulary.png

Nuk është vetëm Turqishtja që njeh këso hulumtimesh. Ka shumë gjuhë tjera. Edhe Gjermanishtja çdo fjale të saj ia di prejardhjen dhe zakonisht e ka fjalën gjegjëse gjermane. Pse të mos ekzistojë kjo gjë edhe për Gjuhën Shqipe?


*

[sajmiratn]

Ka edhe nje gje ,shume fjale turke qe dikush i thote se jane turke,ne fakt nuk jane,por jane fjale te mara nga gj.arabe dhe qe sot e kesaj dite perdoren edhe ne gj .turke edhe ne gj.shqipe.

nese dikush ka ndonje pyetje per ndonje fjale lirisht mund te pyese dhe e do pergjigjem sa te kem mundesi

[chino]

Ka edhe nje gje ,shume fjale turke qe dikush i thote se jane turke,ne fakt nuk jane,por jane fjale te mara nga gj.arabe dhe qe sot e kesaj dite perdoren edhe ne gj .turke edhe ne gj.shqipe.

nese dikush ka ndonje pyetje per ndonje fjale lirisht mund te pyese dhe e do pergjigjem sa te kem mundesi

E saktë kjo që thua. Kjo gjë edhe nuk ështe sekret. Shiko në linkun që e solla postimin tim pararendës. Aty si në diagramin harkor ashtu edhe në katalogun me numrin e fjalëve të huaja në Turqishte, tregohet se sa fjalë kanë prejadhje nga Arabishta, Persishtja, Shqipja e tjera. Kjo vlen për Turqishten e sotme, pra asaj pas reformave (gjuhësore) të periudhës së Ataturkut. Se përsa i përket Turqishtes të P. Osmane, ajo ishte e përbëre kryesisht nga Persishtja e Arabishtja. Por Ataturku i dëboi këto fjalë nga Turqishtja moderne. Një turk sot shumë pak gjë kupton nga Turqishtja e P. Osmane.


*

[alibaba]

Më befasojnë të dhënat mbi këtë mbishkrim. Sepse nëse nuk kam keqkuptuar unë, historia shqiptare ka probleme të dëshmojë përdorimin e Shqipes (së shkruar) në kohët e lashta. Sa mbaj mend në shkollë mësonim se shkrimi i parë shqip është nga fillimi i shekullit 15. Sipas mbishkrimit që solle ti, kjo datë hedhet disa shekuj mrapa.

Duhet pasur kujdes me këso ironie.

Me dhjetëra mbishkrime, nga etruskishtja, ilirishtja, mesapishtja frigjishtja etj shpjegohen përmes shqipes. Ndërkohë ti po aktron,. thuajse nuk paske parë asnjëherë mbishkrim të lashtë ilir, dhe se ky qenka i pari, dhe po të befason.

Po mirë në shek. 15 u shkrua, dhe kjo nuk ndryshon a?

Ose e zëmë shembull se rastësisht gjenden fakte arkeologjike se në kohën e Paleolitit ka pasur kafshë shtëpiake, dhe ti do dalësh do thuash: "Jo, unë kam lexuar në histori se në atë kohë nuk kishte kafshë shtëpiake, prandaj unë e konsideroj gënjeshtër këtë zbulim arkeologjik". Paramendo sa pa logjikë.

Ose sikur ata që besonin Biblën, dhe thonin "jo ne e kemi lexuar se toka qëndron në vend, prandaj këto janë gënjeshtra, toka nuk sillet rreth diellit".

[Zëu_s]

Une deri para pak kam kujtuar qe fjala 'Bojë' eshte fjale turke ose sllave, ketu ne kete forum e kam mare vesh qe kjo fjale ish shqip dhe te tjeret e huazuan nga ne. Dua te them qe keto fjalet e perbashketa me sllavet, turqit greket e latinet duhet studiuar dhe analizuar mire e mire para se te thuhet per to qe na qenkan fjale te huazuara nga ndonje gjuhe tjeter.

[sajmiratn]

e cfar dtth atehere NGJYRE sipas teje.

boje dtth tamam ngjyre ne shqip ,eshte fjale turke .

mos u habit nese edhe ne serbishte gjene ndonje fjale turke apo arabe,

ke hasur ne frengjisht ,italisht ,apo ne gjermanisht ndonje fjale orienti?

kjo dtth se deri ku i ka pasur kufinjte perandoria otomane

[Baptist]

Edhe mu po më thotë menja pak a shumë kështu. Jo për diçka, po në tekstet mesjetare, edhe në kangët arbëreshe, edhe në dialektet arbëreshe osht kryesisht fjala "Tatë".

Janë shumë fjalë që janë rikthyer (sipas mendimit tim):

Retro-fjale (qe ne nje mase mund te konsiderohen si eksport i importuar me tikete te huaj) jane kryesisht fjale qe konsiderohen latine dhe greke, por numri i tyre nuk eshte aq i madh, pastaj duhet pasur kujdes ne formulimin sa me te mire te definicionit te asaj cka duhet quajtur fjale e kthyer, e cka me etimologji shqipe ne keto gjuhe, sepse ne kete menyre do te mund t'i merrnim te dyja nen sqetull te shqipes pa ndonje problem te madh.

Mendoj se menyra me e lehte e perkufizimit te asaj se cka duhet konsideruar fjale e kthyer do te ishte:

Fjale e kthyer eshte secila fjale e cila pasi te jete kthyer do te kete serish te njejtin kuptim qe ka pasur ne kohen kur u transmetua.

Kjo do te ishte nje ndarje [teper] e ngurte mes fjaleve me etimologji dhe atyre me origjine nga nje guhe meme. Por;
Nje leshim shtese mund te behet ne dy aspekte te formes dhe kuptimit te saj per ti takuar grupit te fjaleve te kthyera nga ato te rrjedhura. 1 Nga aspekti i formes fjala te mos kete pesuar me teper se nje devijim 30 gradesh si dhe 2 te mos kete pesuar me teper se nje shkalle te cvendosjes kuptimore [kushte te cilat poashtu duhet definuar me thellesisht, por jo ketu!]. Dhe ku si shembull mund te marrim rastin e fresket te fjales: baba <--> papa; te cvendosja lineare e zbritjes se saj prej nocionit "Pape" ne "Babe" ku verejme nazalizim te plozivit: P > B e qe mund te konsiderohet 'zbutje' apo 'zvogelim' semiologjik. Pra ky do te ishte nje shembull qe ploteson kushtin e dhene dhe qe te mund te konsiderohej si fjale e kthyer ne origjine...

Por trajtesa e saj si fjale e kthyer ne shqipe eshte pak me e penguar se kaq; paraprakisht, duhet vertetuar se forma "papa" ka levizur nga gadishilli i Ilirikut ne ate te Saturnise, apo, nese gjejme se eshte paradeluviale atehere nga areali i Kretes ne rrezoren Europe-Azi-(?)Afrike, me c'rast sipas kritereve te mija aktuale ajo do duhej mirepritur si pellasge. Ne te kunderten, kjo fjale lirisht mund te konsiderohet si nje shprehje e substratit te Azise se vogel,

Pra, ne rastin se nuk arrijme ta dokumentojme ekzistencen e saj edhe ne ilirikun antik por vetem ne regjionet disimilimit etrur-latin, atehre, per arsye se fill pas renies se Trojes etruret levizen nga lindja ne perendim, do te thoshte ata se ate e kane sjellur me vete...

1. Fjala "HIR" si në rastin "hiri i perëndisë", ose "pa hiri", është ndryshuar tek grekët në "Haire", pastaj me të njëjtën formë tek bizantinët prej të cilëve e marrin arabët ose turqit, edhe e bajnë "Hajr", edhe neve na metet "për hajr".

Ketu ka nje problem ne lidhje me barazimin HIR : HAIRE, sepse une nuk shoh mundesi barazimi.

Ne nje shkrim me te vjeter kam dhene vecme mendimin tim per XAIPE dhe nuk do te deshiroja te perseritem por do te ndalem te shprehja HIR~, e cila marre ne konsiderate edhe shembujt e saj te perdorimit qe na i solle dhe atyre qe di -ate e bejne interesante per trajtim.

Do te doja te dija se si ti vie sa me shkurt qe eshte e mundur per te thene ate qe kam ndermend per kete fjale. Por kjo eshte krejtesisht e pamundur kur marre parasysh numrin e shprehjeve te dalura nga nje rrenje e perbashket e origjines se tyre shume te vjeter.

Prandaj do te ndalem vetem ne spjegimin e fazes kur ajo ishte stabilizuar dhe kur pershkruate kuptime te definuara mire por me nje diapazon mjaft te gjere kuptimor.

Shprehja "hire" me kohe ka humbur gjeresine dhe qartesine kuptimore qe ka pasur dikur. Dhe sot ate ne fjalorin e gjuhes shqipe e shohim te interpretuar me hamendjen me te larget qe ekziston - me spjegime deri ne kunderthenie kuptimore te saj etj e qe eshte shenje e qarte se rrenja origjinale kuptimore prej se ciles kane bururuar refleksionet tjera kuptimore eshte lene, harruar dhe me kete rast shthurur deri ne zhdukje.

Problemi me i madh eshte momenti kur ajo filloi te perdorej per te shenjuar nocionin sot te mpleksur me nje artikull te parashtuar si dhe me korrupsionin e thelbit te rrenjes semantike prej se ciles buron esenca kuptimore e fjales me etimologji te njejte: "mëshirë" te kuptimit te saj aktual.

Por per te mos tejkaluar per nga serioziteti edhe vet temen - do te perkujtoj degen e rrembezimeve kuptimore te perdorimeve ne silogjizma, cilesime, ablative et, si ne shprehjet e kuptimeve te fjaleve: vezhgim, sensitivitet [sensualitet], shiqsim, ndijim, venerim, vrojtim, prekshmeri, kujdes, prasysh, mbikeqyrje (mbrojtese), kompasion, virtyt, konsiderate, e tjera si keto.

Kur kjo fjale [HIRE] arriti deri te cvedosja e shkalles kuptimore aq sa te barazoj me kompasionin meshiren e sidomos me nocionet gjenerike sic eshte virtytshmeria ajo perfundimisht u shthur dhe u cvesh pergjithmone nga semantika e saj origjinale dhe me kohe gati u zhduk per shkak te shprehjeve konkurente qe e rrethonin perfshire kusheriren e saj etimologjike sic eshte "meshira".

Andaj sot kuptimet e saj jane ambige madje edhe kunderthenese.

[po e la se u zgat ]

[GL_Branch]

Gjithashtu gjuha turke ka edhe shume fjale greke (perveq arabe dhe persishte) p.sh fjala "dushman" (armik) deri vone kam menduar qe eshte turke por kjo ishte e huazuar fjala greke e vjeter "dusmanis".

Kete fjale e permenda ironikisht sepse ne fjalorin turk nuk gjenden ndonje fjale tjeter per armikun pos dushman.

[ZANOR]

HUAZIME TURQISHTE NË SHQIPEN - APO FJALË ILLIRISHTE - PARATURQISHTE?



Këtu është një det studimesh, që kërkojnë zgjidhje akute, sepse nuk merren shembujt as si fjalor perandorak sikur thot dikush, ja kah e kapë perandoria turke gjeografikisht perandorinë e saj, apo pse kaq shumë fjalë origjinale turqishte (se ju po thoni gabimisht, fjalë turke, ngase nuk po dini vet përgjegjsen e fjalës, kur nuk është fjala për diçka turke, si etninom, por është fjala për gjuhën, turqishten dhe duhet të thohet - fjalë turqishte, të gjuhës - në fjalorin shqip). Pra, nuk duhet marr si huazime të gjuhës perandorake turke, por si brumosje, shqipërime e vetshqipërime fjalësh turqishte, në shqipen tonë, sepse është një pjekuri gjuhësore përmasëmbrapshti, fjalë që fliten në fjalorin e përditshëm shqip, në fjalorin fetar, etnologjik e edhe shkencor, që e bëjnë qesharak e vetiu pseudoshkencor, ngase nuk është një lojë as mahi, as ndonjë shaka rasti, periudha mbi 500 vjeçare (513 vjet nën Turqinë, ku një Ballkan e ma gjërë, sot është i përzier triumfalisht dhunshëm me fjalorin turqisht).

Nuk mund të flitet për vetëm fjalë rasti, çka të ju bie në mend, e gjoja po spjegon fjalët: bojë, gajtan, pilaf, gjyveq, tatlii, etj., si fjalë turq2ishte në shqipen tonë... Anipse jemi në një forum, dikush nuk jep aq mund të shprehet gjatë e kjartë e thellë me logjikë fonetike e morfologjike, por duhet shkuar e shikuar shumë ma thellë se që mendojnë disa këtu, duke tëfilluar udhën historike4 të linguistikes së ashtuquajtur indo-europiane, që mbeti veç një koncept gjoja shkencor i përgjithsuar, pa normë as përkufizim në një gjuhë të vetme, që është fuqimisht illirishtja pellgazgjike - po duhet shikuar e gjurmuar thellë gjuha e gjuhët paraturke, paraturqishte, kush ishin dhe pse mbeten gjuhë të vdekura Tokarishtja, Hititishtja, Frigishtja e lashtë që ishin gjuhë illirike...

Parase të marrin një vendim absolut, se ato fjalë janë huazime e barbarizma turqishte në shqipen tonë, shtrohet pyetja: athua, a mos janë të gjitha të turqizma në sh2ipen tonë, vet fjalë të disa gjuhëve illirike, e që pas pushtimeve turke në gadishullin illirik, për pesë shekuj, mbeten në fjalorin shqip - në gjuhen shqipe?

A janë të gjitha ato fjalë, të një gjuhe paraardhëse shqipe illirike, që erdhen tok me pushtuesin te ne? A mos janë të gjitha ato fjalë si turqishte që i dimë sot, fjalët e hershme e ndër ma të hershmet e gjuhëve të stërlashta pellgasike?


Jovetëm që turqishtja huazoi nga gjuhët arabike e aramike, e ma larg, por formatizimi i turqishtes derisot, pas qeverimit të Ataturkut shqiptarit tonë, ku ashtu ndodhi edhe me enver hoxhen e me shqipen tonë 1972 ndikimi diktatorial në shkrimin shqip - ai formatizim i turqishtes, u mundua ta nxierri turqishten si një gjuhë burimore sa ma origjinale turke, si gjuhë në vete në familjen e gjuhëve i.e.

Vet gjuhëe që njihen të vdekura: Tokarishtja, Hititishtja, Frigishtja etj., nuk mund të jenë të vdekura, përderisa shumë fjalë e fraza ndër ma të hershmet, janë sot në SHQIPEN E VJETËR, qe nga emri TOKA.....


vijojmë kur kemi kohë ma shumë...