Pamundėsia e Trinitetit
Si matematikan, nuk mund tė pranoja pa kritikė teorinė e Trinitetit, qė paraqet mėsimin bazė dhe dogmėn e besimit kristian. Shpesh shtroja pyetjen, si ėshtė e mundshme qė Zoti i Gjithėfuqishėm dhe Sovran ėshtė i detyruar qė tė jetė nė Trinitet me origjinė tė qartė njerėzore.– Akademik Italo Chuissi (Muhammed Abdullah)
Ajni SINANI
Nėn ndikimin e romakėve, qė edhe pse pranuan krishterizmin nuk i braktisėn zotat e tyre mitologjikė dhe nuk u bėnė monoteistė tė vėrtetė, Kisha i inkorporoi dhe i transplantoi mitet e tyre brenda mėsimit tė saj. Kjo degjeneroi me futjen e mitit tė Trinitetit si pjesė e pandashme e besimit tė krishterė.
Ndėrkaq Islami ėshtė kategorik nė faktin se Zoti dhe krijesa nuk janė tė njėjtė ontologjikisht, prandaj as Krijuesi nuk mund tė transformohet nė krijesė dhe as krijesa nuk mund tė lartėsohet ose tė shndėrrohet nė Zot. Kjo do tė thotė se ėshtė e pamundur zbritja e Zotit nė tokė ose inkarnimi i Tij nė trupin e njeriut, gjegjėsisht nė trupin e Jezusit sikurse predikon doktrina e krishterė.
Si argument pėr inkarnimin e Zotit tė krishterėt marrin kėto citate:
“E Fjala u bė njeri e banoi ndėr ne”. (Gjoni 1/14). Shprehja “Fjala” te tė krishterėt merr kuptimin Zot sepse te Gjoni thuhet: “E Fjala ishte nė Hyjin” (1/1).Kėshtu fjalia merr kuptimin “Zoti u shndėrrua nė trup dhe banoi ndėr ne”. Nga kjo ata konkludojnė se Zoti ėshtė inkarnuar nė Jezusin, gjegjėsisht Jezusi ėshtė Zot.
Sipas tė krishterėve monofisitė, Jezusi ka vetėm njė natyrė dhe ajo ėshtė natyra hyjnore, d.m.th ai ėshtė vetėm Zot. Kurse sipas tė krishterėve nestorianitė Jezusi ka dy natyra: natyrė hyjnore dhe natyrė njerėzore, pra Jezusi nė tė njėjtėn kohė ėshtė edhe Zot edhe njeri!
Veshja e tė vėrtetės me tė pavėrtetėn
Realiteti ėshtė i pėrbėrė prej dy rendeve kryesore, prej Zotit dhe jo-Zotit, gjegjėsisht prej Krijuesit dhe krijesave. Rendi i parė nuk ėshtė i krijuar sepse pėrfshin Allahun, Krijuesin Absolut (Rabul alemin):
“Thuaj: Ai ėshtė Allahu, Njė dhe i Vetėm! Allahu ėshtė Absoluti, tė Cilit i pėrgjėrohet gjithēka nė amshim. Ai as nuk ka lindur, as nuk ėshtė i lindur. Dhe askush nuk ėshtė i barabartė (a i krahasueshėm) me Atė.” (El Ihlas: 1-4).Krijuesi ėshtė i kamotshėm pa fillim dhe i pėrhershėm pa mbarim, nuk ėshtė i pėrkufizuar nė vend dhe kohė. Ai ėshtė Zoti i botėve, Zoti i qiejve e i tokės, Zoti i ēdo gjėje. Mu pėr ketė muslimani i hedh poshtė tė gjitha dogmat qė mundohen ta definojnė dhe pėrshkruajnė, rrjedhimisht me kėtė edhe ta kufizojnė, madhėshtinė e Krijuesit brenda kohės dhe hapėsirės.
Kurse rendi i dytė (alem, alemin) ėshtė relativ qė pėrkufizohet me kohė dhe hapėsirė ku pėrfshihen mbarė krijesat, si qiejt, toka, domethėnė gjithėsia dhe njeriu, kafshėt, bimėt, Kursiji, Arshi ose thėnė ndryshe ēdo gjė pėrveē Zotit. I tėrė ky rend ėshtė vepėr e Zotit. Prandaj, kėto dy rende janė plotėsisht dhe absolutisht tė ndara nga njėra- tjetra. Nuk ėshtė e mundshme nė ēfarėdo forme apo rrethane qė njėri prej kėtyre rendeve tė bashkohet me tjetrin, tė shkrihet, apo tė marrė trajtėn e tjetrit. Nuk mundet qė Krijuesi tė transformohet nė krijesė, dhe as krijesa nuk mund tė shndėrrohet nė Krijues ose tė ketė cilėsi tė Krijuesit.
Transplantimi i mitit tė Trinitetit nė krishterizėm
Njerėzimi Jezusin e ka kuptuar nė katėr mėnyra: Sipas ateistėve Jezusi nuk ka ekzistuar fare. Pėr ēifutėt Jezusi ėshtė njė hebre heretik, i lindur nga njė grua e pėrdalė, andaj nuk gėzon tė drejtėn tė quhet Shpėtimtar (Mesia). Pėr tė krishterėt ai ėshtė Zot ose bir i Zotit. Kurse sipas Islamit Jezusi (Isai a.s.) ėshtė pejgamber i dėrguar nga Zoti. Kėtė bindje e kanė pasur besimtarėt e vėrtetė tė Isait a.s.
Kurani fisnik na dėfton se Isai a.s. u dėrgua si pejgamber te bijtė e Izraelit i ngarkuar me misionin pėr korrigjimin e devijimeve nė Besėlidhjen e Vjetėr, dhe pėr tė vėrtetuar atė me njė besėlidhje tė re, si dhe pėr sjelljen e Lajmit Fatbardhė lidhur me ardhjen e Pejgamberit tė fundit, emrin e tė cilit ai e tha Ahmed:[6] “Dhe, kur Isai, biri i Merjemes tha:
"O beni israilė, unė jam i dėrguar i All-llahut te ju, jam vėrtetues i Tevratit qė ishte para meje dhe jam pėrgėzues pėr njė tė dėrguar qė do tė vijė pas meje, emri i tė cilit ėshtė Ahmed!" E kur ai u erdhi atyre me argumente tė qarta, ata thanė: "Kjo ėshtė magji e hapėt". (Es Saf, 6).
Jezusi nė Bibėl asnjėherė nuk ka deklaruar pėr vete se posedon tipare tė Zotit dhe as qė ka foli ndonjėherė pėr trininė. Ketė e vėrteton Kurani fisnik:
“Dhe kur All-llahu tha: "O Isa, bir i Merjemes, a ti njerėzve u the: "Mė besoni mua dhe nėnėn time dy zota pos All-llahut!?" (Isai) Tha: "Larg asaj tė mete je Ti (o Zoti im). Nuk mė takon mua ta them atė qė s'ėshtė e vėrtetė. Ta kisha thėnė unė atė, ti do ta dije. Ti e di ē'ka ka nė mua, e unė nuk di ēka ka nė Ty. Ti je mė i dijshmi i tė fshehtave! Unė nuk u kam thėnė tjetėr atyre, pos asaj qė Ti mė urdhėrove; ta adhuroni All-llahun, Zotin tim dhe Zotin tuaj,dhe sa isha ndėr ta, kam qenė pėrcjellės i tyre, e pasi qė mė more mua, Ti ishe roje (dhe dėshmues) i tyre. Ti je dėshmitar pėr ēdo send!" (El Maide, 116- 117).
Mirėpo, nėn ndikimin e legjendės romake Jezusi shndėrrohet nė Hyj dhe ai fillon tė konsiderohet si Zot prej mishi dhe njė nga tre individėt nė trininė e Zotit. Pėrmes Trinitetit Zoti iu shfaq dhe e shpalli Veten tek njerėzit. Sipas muslimanit qė ėshtė i thirrur tė besoj tė vėrtetat hyjnore dhe njėkohėsisht tė vėrė nė funksion mendjen e tij, ky besim bie ndesh me arsyen dhe shpalljen hyjnore, sepse e redukton Zotin nė njė njeri dhe e hyjnizon njeriun.
Sipas tė krishterit Triniteti tregon pėr njė tė vėrtetė tė vetme qė shfaqet nė tre pamje. Ndėrkaq, sipas muslimanit Triniteti nuk bėn pjesė nė atė qė mendja e ka tė vėshtirė ta kuptoj, por nė atė qė mendja e refuzon dhe e ka tė pamundur ta kuptojė, ngase formula se tre janė njė, ėshtė si fjala pėr mundėsinė e bashkimit tė tė kundėrtave.
Prandaj sipas Islamit doktrina e Trinitetit ėshtė krijim dhe sajim kulturor dhe i refuzuar nga Kur’ani i Shenjtė si njė pohim i privuar nga frymėzimi hyjnor. Njėshmėria e Zotit ėshtė shpirti i Islamit dhe i pėrshkon mėsimet e tij, ashtu sikurse uji bimėt dhe sikurse gjaku venat.
Kur’ani fisnik na mėson se Zoti nuk ėshtė nė Trinitet. Zoti nuk mund tė jetė me tipare njerėzore dhe as njeriu me tipare hyjnore. Prandaj Jezusi sikurse edhe Muhammedi a.s ishte rob dhe i dėrguar i Zotit dhe nuk ishte njeri nė tokė dhe Zot nė qiell:
“
Mesihu, Isa, bir i Merjemes, ishte vetėm i dėrguar i All-llahut. Ishte fjalė e Tij (bėhu) qė ia drejtoi Merjemes dhe ishte frymė (shpirt) nga Ai. Besojeni pra All-llahun dhe tė dėrguarin e Tij e mos thoni: "Tre" (trini). Pushoni (sė thėni), se ėshtė mė mirė pėr ju. All-llahu ėshtė vetėm njė All-llah.” (En Nisa, 171).
John Hicku supozon se Jezusi ishte ose vetėm njeri, ose kurrsesi nuk ishte njeri. Kėshtu qė ai erdhi nė pėrfundim se Jezusi ėshtė vetėm njeri. Sipas tij Jezusi ishte i zgjedhur nga Zoti pėr ta kryer misionin, qė nuk ishte pa gabime, as pa mėkate. Misioni i tij ishte vetėm ta ndryshojė dhe ta plotėsojė zbrazėtirėn e inkorporuar nė Dhiatėn e Vjetėr qė kishte tė bėj me shpifjen si “Zoti i ashpėr” me atė tė “Zotit tė mirė”, pėrplot me dashuri. Qėndrimi i tij ėshtė i pėrafėrt me qėndrimin islam.
Ndėrkaq, Kisha i dha Zotit pamje njerėzore dhe ua paraqiti njerėzve Zotin nė shėmbėllimin njerėzor. Pikėrisht pėr kėtė nuk janė tė paktė tė krishterėt qė Zotin e pėrfytyrojnė nė trajtė njerėzore dhe materiale.
Madje, tė krishterėt aq shumė i janė pėrkushtuar jotranscendencės hyjnore saqė
Paul Tichilli, qė shpreh fiksimin e krishterėve, ka shkuar deri aty sa tė deklarojė se Zoti transcendent ėshtė i panjohur dhe s’mund tė njihet pėrderisa nuk konkretizohet nė ndonjė objekt tė natyrės dhe tė historisė.
Kėshtu Krishti Zot ndodh bashkėrisht me njeriun historik tė Jezusit nga Nazareti. Pra vetė Zoti ka qenė i mishėruar nė njeriun pėrgjatė historisė. Fanatizmi ėshtė zell i shėrbyesve tė Kishės pėr t’u imponuar njerėzve njė hyjni me pamje njeriu.
Gatimi i krishterizmit nė kallėpe romake e tė helenizuara veē tė tjerash ėshtė pėrgjegjės pėr pėrfytyrimin e Zotit si person mbinatyror, pėr doktrinėn e ndėrlikuar dhe tė pakapshme tė Trinitetit, ku Zoti pranohet si Treshi i Diēkaje.
Prandaj Jezusi sipas doktrinės sė krishtere ka qenė Zoti njeri qė jetoi mes njerėzve. Si rrjedhim, edhe pse tė krishterėt besojnė se Krijuesi ėshtė transcendent, megjithatė pėr Zotin flasin si pėr njė njeri tė vėrtetė qė ecėn mbi tokė dhe qė bėn ēdo gjė qė bėjnė njerėzit, duke pėrfshirė edhe vuajtjet dhe vdekjen-kryqėzimin.
Michel Lelongu thotė: “Zoti nė tėrėsinė e tij bėri qė tė njihet nė Jezusin”. Kurse Klaus Berger shprehet se Jezusi ishte “plotėsisht i hapėt pėr prezencėn e Zotit nė ekzistencėn e tij personale”.
Murad Hofmman cek se Augustini dhe Tertuliani me njė pagdhenduri intelektuale menduan se kishin gjetur njė provė pėr tė dėshmuar shumėsinė e Hyjnisė nga pėremri nė shumės i pėrdorur te Zanafilla “Ta bėjmė njeriun sipas shėmbėlltyrės sonė dhe nė ngjasim me ne.” (Zanafilla 1:26). Madje Karl Barth pa kurrfarė turpi ka pohuar se mashkullia dhe femėria janė pjesė tė brendshme tė natyrės hyjnore, kjo ngase sipas tij menjėherė pas deklarimit tė lartpėrmendur thuhet: “Ai krijoi mashkullin dhe femrėn” (Zanafilla 1:27).
Ndikimi sipas tė cilit Zoti nuk mund tė konceptohet si “tėrėsisht tjetėr” ėshtė ndikim josemit. Nga i gjithė ky pėrshkrim tashmė bėhet e qartė se ēdo i krishterė nė instancė tė fundit pranon se Zoti i tij ėshtė edhe transcendent dhe imanent. Kurse Islami sikurse kemi cituar mė herėt na mėson se All-llahu ėshtė Njė dhe i vetėm dhe nuk lejon qė tė besohet se ka qenie tė tjera qė mund ta ndajnė hyjninė me Tė.
Nėse njė kafshė nuk mund tė lindė njė njeri sepse i pėrket njė rangu mė tė ultė se ai, atėherė si mundet njė grua, qė nga aspekti ontologjik ėshtė krejt e ndryshme nga Zoti, tė lindė “birin” e Tij?!
Pejgamberi a.s ka thėnė: “Kėdo qė dėshmon se s’ka Zot tjetėr pos All-llahut, qė Ai ėshtė i vetėm, i pashoq, dhe se Muhammedi ėshtė rob dhe i dėrguari i Tij, se Isai (Jezusi) ėshtė rob dhe i dėrguar i Tij, ėshtė urdhėr dhe ėshtė prej shpirtit tė Tij nė Merjemen, se Xheneti dhe Xhehenemi janė tė vėrtetė, All-llahu do ta fusė atė, pėr hir tė gjithė kėsaj, nė Xhennet.”
http://www.bibladhekurani.com
Krijoni Kontakt