Interneti - “sherr” i shkencës

[Davius]

Për keqpërdorimin e teknologjisë. Nuk përfillet më kurrfarë e drejte e autorit, kopjohet komplet Qosja dhe askund nuk ceket emri i tij, bashkohen tekste, kompilohen, ngjiten faqe, copy-paste, skanime të gjithë librit dhe krejt kjo shitet si SHKENCË.

Kaloja një ditë nëpër qytet dhe në xhamin e një punëtorie të fotokopjimit lexoj "Bëjmë punime të seminarit për fakultetin juridik dhe ekonomik". Kjo më bëri të kujtohem në punimin tim të seminarit në shkollë të mesme, për Jakov Xoxën, që e shkrova dhe ende e ruaj të shkruar me dorë, dhe veçmas, në përgatitjen e temës së maturës, të cilën meqë e kisha nga biologjia dhe duhej vënë disa foto, në tekstin e zbrazët që një profesor ma shtypi në makinë, ato i vura duke i ngjitur më ngjitës, e pastaj i fotokopjova që të dalin si pjesë e tekstit. Ishte kjo '95-ta. Atëbotë kompjuteri ishte luks vetëm i të pasurve, ndërsa ëndërr e vegjëlisë.

E tash, në 2007-tën, kur kompjuteri është bërë element "i kuzhinës" familjare dhe kur interneti të vjen në derë me pak pare, thuaja çdo gjëje po i bie vlera. Ndonëse në botën serioze të shkencës, interneti i ka shpejtuar gjurmimet dhe kontaktet, te ne jo shumë rrallë po lë pasoja katastrofale për shkencën. Mjafton të dish të hysh në google, të shkruash një fjalë themelore nga punimi që të duhet dhe në çast të dalin qindra tekste që mund t'i përdorësh. Pastaj me selektim të thjeshtë bën një copy, e pastaj në word-document një paste dhe mbaroi puna – punimi i seminarit është gati. Shtype dhe dorëzoje në fakultet se gjithçka është këtu. Madje edhe kur një tekst nuk e gjejmë në internet, por e kemi të shtypur në ndonjë libër, fare lehtë mund ta kesh në kompjuter. Mjafton të kesh skaner dhe të dish të bësh dy-tre operacione dhe tërë librin e ke në word. Ndryshoje e modifikoje pak dhe gati. Kështu mund të kesh edhe punim magjistrature e të doktoratës në dorë. Prandaj kam filluar fare të mos habitem kur shoh sesi studentët i bëjnë punimet e seminarit për një ditë, ndërsa shkencëtarët sesi mbijnë më shpejt se kërpudhat. TASH GJITHÇKA ËSHTË LEHTË – GOOGLE ËSHTË SHPËTIM.

Në gjithë këtë tragjikomedi mjafton të mos jesh krejt ahmak si ca studentë që kishin pasur punim për Misirkovin dhe kishin bërë copy nga një faqe probullgare me çka e kishin bërë zehër një asistente në Shkup. Pra vetëm pak duhet të dish të mendosh, të dish të manipulosh me kompjuterin dhe punimet e seminarit i ke gati. Kështu nuk përfillet më kurrfarë e drejte e autorit, kopjohet komplet Qosja dhe askund nuk ceket emri i tij, bashkohen tekste, kompilohen, ngjiten faqe, copy-paste, skanime të gjithë librit dhe krejt kjo shitet si SHKENCË.

Ky fenomen kaq joserioz para së gjithash duhet t'i bëjë më seriozë mentorët e këtyre punimeve. Ata duhet të jenë më syçelë që të mund të identifikojnë çka është tekst "i huazuar" dhe çka tekst origjinal, madje duhet të mendohet më thellë për kriteret shkencore të punimeve, sepse fundi na del krejt qesharak – kompilime, fragmente të njëjta, pa citate, pa bibliografi, si Ajnshtajni vetë. Edhe pse ky fenomen është i përhapur gjithandej nëpër Maqedoni, më së shumti më dhemb kur shoh libra të shkencëtarëve shqiptarë që nuk e kanë mësuar kulturën elementare shkencore se në libra shkencorë për përdorim publik nuk shkruhet titulli shkencor në ballinë të librit. E kam një libër në bibliotekë ku autori, një shkencëtar i një katundi të Pollogut, para emrit të vet i ka vënë Prof. Dr. Scc., që shikuar kështu Çomski vetëm ujë mund t'i japë këtij tonit. As Çomski as Umberto Eko nuk kanë aq tituj në librat e tyre, sa ky "shkencëtari" jonë këndej. Autorët e librave shkencorë te ne duhet ta marrin vesh një gjë: titujt shkencorë janë vetëm për përdorim universitar dhe vetëm në universitet. Ato nuk janë për t'u vënë në dyer të banesave, në hyrje të shtëpisë, në punime gazetareske ose në mbishkrime varri. Sepse ashtu bëjnë vetëm donkishotët e shkencës, ata që prej shkencës nuk e kanë mësuar as mësimin e parë për SH-në.

Dhe, që të mos e zgjas më tepër e të largohem nga shpallja fillestare, po e përmbylli këtë tekst me drojën se ndoshta ndonjë ditë kur të kalojmë rrugës para ndonjë dyqani të fotokopjimit a ndonjë zyreje tjetër kompjuterike do të mund të lexojmë: "Bëjmë punime të magjistraturës dhe të doktoratës për këto shkenca:..... "

Ruana Zot prej sahatit t'ligë, prej marifeteve të kompjuterxhinjve dhe prej sherrit të atyre me tituj shkencorë!

Zekerija Ibrahimi

[wittstar]

Ti ke ngritur nje problem shume te rendesishem.Kjo quhet plagjiature ne gjuhen shqipe,dhe vete vjedhesi quhet plagjiat.Plagjiatura eshte ky fenomen qe pershkruan ti: Vjedhje e prones intelektuale.Ky sport te pakten ne Shqiperi ka filluar qe ne kohen e qepes.
Boll qe te dije nje gjuhe te huaj,ose te njihje nje njeri qe ish i gatshem te te perkthente nga nje gjuhe e huaj,dhe doktoraturen e madje profesuren e kishe gati,e mbeteshe perjetesisht anetar nderi i Akadhemise deri sa te frynte me se fundi nje ere e te te dergonte atje ku e ke vendin,ne azilin e pleqve te Partise Socialiste apo ne piramiden e enver hoxhes,sic ndodhi me se fundi keto dite.Nuk ka asnje arsye qe te mendosh se ky eshte gjoja vetem fenomen ekskluzivisht i inteligjences shqiptare apo ballkanike.
Mbase te qeteson te dish faktin se Perendimi ka programe kompjuterike qe jane ne gjendje te identifikojne kete lloj vjedhjeje edhe ne dozat me te vogla.
Kur t'u shtrengohet fort dara shteteve ballkanike per te provuar sinqeritetin e tyre ne pretendimet e integrimit ne programet Perendimore,me siguri te gjitha ato shtete do te detyrohen t'a marrin seriozisht kete fenomen ne praktike,pasi besoj se pro forma legjislacioni perkates duhet te egzistoj prej vitesh.Ju takon shteteve te huaja qe japin bursa apo vende pune per "doktor",apo "profesor",qe para se t'a aprovojone personin te shohin ne se doktorata apo profesura ka qene plagjiature apo jo.
Pra universitetet duhet te kontrollojne njeri tjetrin,para se te japin vende pune per njerrez me tituj dhe po keshtu dhe shtetet.
Ketu me poshte po sjell vargje te perkthyera nga Fan Noli qe nder te tjera i pershtaten Akadhemise se shkencave te Shqiperise.Ketu fjalen Sulltan mund t'a zevendesosh me ndergjegje te qete me fjalen Kryetar i Akadhemise,dhe pamja te del e qarte:
--------------------------------------------------

Sulltani dhe kabineti

Shoke,sot kam panair,
Shoke,bemeni sehir;
Sillni kupat e gostise,
Sillni shishet e rakise!

Shkruaj ti,o Bash-Qatip
Shkruaj mprehte' e me tertip,
Lidh-i llomatit e mia
Shkrep-i neser tek xhamia

Ti,Halim,qe s'di kendim,
Je vezir per aresim;
Mbyll-i shkollat,se na nxine
Me kalemn' e tradhesine

Kete urdher cpalle me vrap:
Liber,ti llaik,mos hap;
M'Ungjillin dhe Kuranin
Merret Prifti me Imamin.

Mos haro,jam trim dhe ha
Sa nje buall dhe nje ka;
Pastaj sill-me tri kafe
Dhe dy shishe nargjile.

Si te ha,bej temena,
Ngrer-me me nje makara,
Me vendos mi nje sofat
Urt' e but' e me rehat...

[Baptist]

PLAGIAT

Athua kur u be "plagiati" "pagjiat" kaq shpejte apo me saktesisht -kaq arbitrarisht?!!

Kjo eshte nje fjale internacionale si shume tjera qe perdoren ne diskursin publicistik dhe nuk ka mundesi te kete kaluar kaq shpejte pa respektimin e kohes, as rregulles gjuhesore te evoluimit fonologjik prej "plagiat" ne "plagjiat".

Po te jete se dikush deshiron te bej adaptim te menjehershem morfologjik atehre kjo do te duhej shkruar (gabimisht): plagjat! Por nuk eshte ashtu! E vetmja menyre e drejte me e rendomte lexo si shkruhet e jo si shqiptohet bie: Plagiat. Mr wihtenstein.

Sendi i bere ne kete menyre quhet: plagiat;
Veprimi dhe vepra e tille quhet: plagiature.
Ai qe ben kete, quhet: paligator.

Fjala rrjedh nga shprehja "Plagiare"; ose nga latinishtja ose nga shqipja ne latinishte (ndonese mund te merret si latinishte per shkak se ajo ka ruajtur me shume varianta, si: plagium; plagiarius) qe do te thote "Plage". Ndersa fjala "plage" ka kuptim shume me te gjere se ai per te cilin perdoret sot ekskluzivisht si emrore duke ia humbur aftesite foljore qe ka ne origjine.

Plage eshte cdo demtim shpuarje, carje, qe kullon vetiu; ose rezultat i veprimit; (plagosje) me qellim depertimi ne permbajtjen e nje gjeje per ta nxjerrur/kulluar/marrur/vjelur ate permbajtje per perfitim te cilesdo natyre.

Pra forme foljore (e plages) prej se ciles nocioni plagiaturë merr kuptim te plote dhe gjithe perfshires semantik.

Plaga shkaktohet per te nxjerrur gjak. Plagiatura per te nxjerrur dicka nga fryti i punes se dikujte...etj dhe eshte pershkrim i mrekullueshem i veprimit qe ben plagiatori.

ANDAJ:
Deshmia me e palekundshme e formes se drejte te shkrimit dhe shqiptimit te kesaj fjale eshte forma e shprehjes "plagë" (e jo plagjë) prej ku derivati: plagiature, si forme e vetme e drejte, hedhe poshte edhe historikisht edhe gjuhesisht edhe morfologjikisht formen e gabuar e sharlatane "plagjiat". Sepse ne te kunderten edhe shprehja plage do te duhej te kishte evoluuar ne nje forme te pakuptimte te sugjeruar si "plagjë". Shkaktar i ketij gabimi eshte se keta "plagjiatoret" e rinje sharlatane, e ri-kapen kete shprehje rishtas nga anglishtja e cila kur e asimilon fjalen, -"g" e lexon "gji".

----------------
(forma te drejta qe mund t'u hyjne ne pune) plagiat, plagiator, plagiature, plagiarizem, ...

[wittstar]

Fjalet -plagjiat,dhe-plagjiature,jane perfshire qe ne fjalorin e gjuhes shqipe te vitit 1980.

[Baptist]

Fjalet -plagjiat,dhe-plagjiature,jane perfshire qe ne fjalorin e gjuhes shqipe te vitit 1980.

Fjalor e quan ti ate?
Po ja qe sic mund ta shikosh -jane perfshier ne forme te gabuar.

[BlackEagle]

More Baptist / Maximus
Po ku do qe shkon e ndez zjarr e flakë mor shejtan. Gjithe kohen, mbrojtes i se vertetes.

Po lere more Romen ne duart e Comodusit, dhe po e dogji ai, le ta djegi, ne fund te fundit, shtepine e tij po djeg. Ti Spanjoll je, ç'tu prish po dogjen Romën ?

[Baptist]

More Baptist / Maximus
Po ku do qe shkon e ndez zjarr e flakë mor shejtan. Gjithe kohen, mbrojtes i se vertetes.

Po lere more Romen ne duart e Comodusit, dhe po e dogji ai, le ta djegi, ne fund te fundit, shtepine e tij po djeg. Ti Spanjoll je, ç'tu prish po dogjen Romën ?

c'tu prish thua? nuk me dhimbsen muret jo, se muret mund te ngriten e te rrenohen per t'u ngritur prap akoma me te mira...;

eshte Idea, eshte ideali, enderra ajo qe po u prish nuk ndertohet me
-per ate luftoj une jo per gure dhe zalle pa cka edhe ne qofshin prej ari.

shaka po bej, -e verteta eshte e vetmja gje qe me intereson. prandaj nuk perdor droge, alkool e substanca tjera dehese ...

ose perfundimisht te te them te verteten tani,
singerisht: SE E KANE FUTUR GABIM MADJE EDHE NE FJALOR! :')

Pastaj po nuk vure pak zjarre ne fjale vdes forumi vdesin temat nuk bijne me postime nuk ka qarkullim replikash, nuk ka emocione, presione, nxitje per te shkruar, per te kundershtuar, nuk ka qarkullim idesh, thjeshte nuk ka depertim te mjaftueshem deri ne koken e lexuesit,
lexuesit duhet t'i krijosh veshtiresi per ta pranuar te verteten ashtu si e ke thene qe kur ta marre tia sevosh permes je shije te hidhur dhe te refuzueshme ne cast,por ajo shije do ta bej te paharrueshme dhe do te shnderrohet ne embelsi pas shume kohesh madje edhe vitesh, por nuk do te harrohet. Sado qe ti per vete do t'i hash inatet dhe te sharat e tyre me thase per dhuraten tende...
Ti tregosh njeriut gjera te bukura eshte lehte por ti tregosh gjera te verteta eshte veshtire e sidomos nese ia thua falas. E para se do ta pertype si camcakezin dhe do ta peshtyje pas pak minutash kjo te ofendon me teper se nje e share e rastit direkte dhe drejt ne person. Ato i kaloj me lehtesi shume me te madhe...

[BlackEagle]

eshte Idea, eshte ideali, enderra ajo qe po u prish nuk ndertohet me
-per ate luftoj une jo per gure dhe zalle pa cka edhe ne qofshin prej ari.

Te pershendes.

[J@mes]

Baptist mire ben qe kapesh pas fjales se ndryshe do mbylleshin shpejt diskutimet, po per fenomenin qe ka prekur zoteria, s'na the gje fare. Apo nje dite tjeter

Ky problem eshte mjaft i theksuar ne Shqiperi. Po te pyesesh nje student ne Shqiperi, patjeter qe ka per te thene dicka lidhur me kete problem. Ndodh rendomte ne universitetet e Shqiperise. Pseudo-pedagoget i ngarkojne studentet e tyre me faqe te shumta per te perkthyer si kusht per te hyre ne provimin e lendes. Pjesa me e madhe e studenteve paguajne para tek nje perkthyes qe detyra e ngarkuar nga profesori te jete perkthyer mire dhe te jete gati sa me shpejt. Ne fund te vitit profesori i shet librat po studenteve te cilet kane kontribuar. Blerja e librit pergjithsisht eshte e detyrueshme. Autori eshte vetem dhe vetem profesori i cili shume shpejt dekorohet me ndonje grade shkencore.

Ky pra eshte realiteti Shqiptar. Nje jurist me 6 muaj kurs sot merret me gjykimin e qindra njerezve, behet autor i dhjetra librave. Neser i jepet fati i vendit

[Baptist]

Baptist mire ben qe kapesh pas fjales se ndryshe do mbylleshin shpejt diskutimet, po per fenomenin qe ka prekur zoteria, s'na the gje fare. Apo nje dite tjeter

Ky problem eshte mjaft i theksuar ne Shqiperi. Po te pyesesh nje student ne Shqiperi, patjeter qe ka per te thene dicka lidhur me kete problem. Ndodh rendomte ne universitetet e Shqiperise. Pseudo-pedagoget i ngarkojne studentet e tyre me faqe te shumta per te perkthyer si kusht per te hyre ne provimin e lendes. Pjesa me e madhe e studenteve paguajne para tek nje perkthyes qe detyra e ngarkuar nga profesori te jete perkthyer mire dhe te jete gati sa me shpejt. Ne fund te vitit profesori i shet librat po studenteve te cilet kane kontribuar. Blerja e librit pergjithsisht eshte e detyrueshme. Autori eshte vetem dhe vetem profesori i cili shume shpejt dekorohet me ndonje grade shkencore.

Ky pra eshte realiteti Shqiptar. Nje jurist me 6 muaj kurs sot merret me gjykimin e qindra njerezve, behet autor i dhjetra librave. Neser i jepet fati i vendit

Eshte fakt qe per temen "nuk thash asgje", sepse kur e hetova se prej nga duhet nisur dhe se me duhet te behem cope e grime me te gjithe dhe per hiq gje, vendosa me mire te merrem me me te voglen. :')


Por sa per te mos thene asgje do te jap nje mendim te pergjithesuar.

Eshte kjo nje dukuri (kuptohet me e shprehur ne ilirik se ne vise tjera te evropes) e cila vjen si rezultat i rrenimit te sistemeve, shkeputjes me traditen qe si efekt sjell permbysje te vlerave.

Sot ne Shiperi (si gjithkund ne regjion) kuredohere te shet filozofi, nje kushdo qe te kete ndoj Lek me shume se te tjeret (pavaresisht orgjines se lekeve te tij, nderkohe qe te gjithe i lakmojne per Leket qe ka, si rrejdhoje ka plogeshtine morale, andaj askush s'e bojkoton, as sankcionon ne asnje nga menyrat normale te nje shoqerie te shendoshe), keshtu, ai, po i pelqeu (literalisht) do te bleje nje diplome, madje edhe doktorate dhe marre parasysh sterotipinë e te gjykuarit te rendomte te mases, ai lere qe nuk do hetohet dhe askush nuk sjell ndermend publikisht se ka bere krim te rende moralo-etik, pa lene anash ate judidik, por perkundrazi do te aprovohet dhe promovohet pa asnje therre ne kembe, pa asnje perngese dhe do te propagoje me lehtesi neper qarqet me te vyera akademike te shoqerise se ciles i takon dhe prej atje te beje tmerrin e permbysjes se vlerave te procedurave dhe seriozitetit te veprimtarise se rregullt te institucioneve me c'rast peson e gjithe shoqeria madje edhe regjioni me nje renie te sigurte dhe kaos te githmbarshem nga pamundesia e vecimit e te sistemimit te vlerave sipas nivelit te rendesise reale qe u takon.

Fakteqsisht as shtetet stabile dhe me infrastrukture te cendrueshme e me tradite te pakeputur, nuk kane nje imunitet efikas per luftimin plagiatit. Nuk ekziston asnje menyre e integruar e percjelljes se publikimeve shkencore, rezultateve te hulumtimveve, punimeve te magjistratures, doktratures, ekmr., ne asnjeren nga disciplinat ekzistuese ne menyre qendrore. Nje institucion ne Bukuresht nuk eshte ne dituri se nje institucion tjeter ne Viene apo ne Zagreb, Tirane e gjetiu, ka punuar dhe ka publikuar te njejtin hulumtim, te njejten teme, me te njetit parametera e perkufizim. Pra nuk ekziston asnje mundesi teknike korrespondente e centralizuar ne baze te se ciles do te mund te behej krahasimi dhe verifikimi i punimeve, e me kete edhe identifikimi i plagiatit konkret te servuar si rezultat origjinal i nje punimi autorial nga mashtruesi i papandehur . As vet revistat shkencore nuk kane ndonje menyre te kontrollit madje as zyre e cila merret ekskluzivisht me verifikimin dhe hulumimin krahasues te lendeve qe atyre u vijne si deponime te punmimve origjinale nga autore te caktuar per publikim.

Pra pagiatura eshte nje plage qe kullon punen e djerses se huaj qe firmoset neper kopertinat e autoreve te rrejshem gjithkund neper bote dhe shume rralle zinen e ne rastet me te shpeshta nuk zinen kurre sepse ata nuk ekzpozohen me teper neper pune shkencore a hulumtuese per te fituar ndonje autroitet me te gjere ta zeme shkencor por palohen mire neper strukturat qe qeverisjes dhe udheheqjese administrative te institucioneve te ndryshme. Pra ata fare nuk mendojne as te merren me ate profesion, por thjeshte shfrytezojne titujte e diplomat per t'u instaluar ne sistemin drejtues te atyre institucioneve te larta shoqerore, duke u bere Dekane, Rrektore, Drejtore shkollash, institucionesh tjera shteterore te sherbimeve civile ku kerkohet ekspert per menaxhim e c'mos tjeter.

Por te merresh me konstatimin e simptomeve pa mundesine e intervenimit deri te shkaku i tyre eshte si gjithnje nje shpenzim i kote nervash dhe i kohes se vlefshme qe ndoshta mund te shfrytezohet diku tjeter ne menyre me produktive dhe dobiprurese.

Ja ky ishte veshtrimi im pergjithesues ndaj ketij problemi.

Pershendetje.