
Postuar mė parė nga
Davius
"Sekretet e Ahmet Zogut nė Angli"
Eshtė folur dhe shkruar shumė pėr mbretin karizmatik tė shqiptarėve, Ahmet Zogu, por ekzistojnė ende mistere tė pazbuluara mbi jetėn e tij.
Gjashtė vitet e jetesės nė Angli janė anashkaluar deri mė tani thjeshtė, duke e pėrmendur si fakt, por kjo nuk ka pėr tė zgjatur shumė. Njė anglez i apasionuar pas historisė sė shqiptarėve, Neil Rees, ka ndėrmarrė njė mision "zbulimi" mbi jetėn e mbretit Zog nė Angli. Sė shpejti, ithtarėt modernė tė mbretit dhe kundėrshtarėt e tij do tė kenė shumė mė tepėr "municione" pėr tė ndezur debate tė vjetra. "Unė kam konsultuar tė gjitha dokumentet arkivore, dosjet sekrete tė shėrbimeve informative, por tė gjitha kėto do tė jenė nė plan tė dytė. Ajo qė mė intereson mė shumė janė vetė dėshmitarėt; ata qė jetuan nė atė kohė dhe qenė pranė mbretit. Pėr fatin tim, disa prej tyre janė ende gjallė dhe pėrbėjnė njė thesar qė duhet tė shfrytėzohet tani. Koha nuk pret", thotė Neil Rees. Nė dhomėn e tij tė pritjes, ai tashmė ka varur njė flamur kuq e zi, dhuratė nga studiuesi Bejtullah Destani. Nė zonėn e Buckinghamshire, ku ai jeton, njė "ushtri" e vogėl ėshtė mobilizuar pėr ta ndihmuar nė projektin e tij pėr tė hedhur nė libėr atė pjesė tė historisė sė Ahmet Zogut nė Angli.
Bucks dhe mbreti
Ahmet Zogu me rrethin e tij mbėrriti nė tokėn britanike mė 26 qershor tė vitit 1940. Greqia e pėrzuri me shpresė se do tė shmangte sulmin e Italisė fashiste, ndėrsa Franca nuk garantonte sigurinė e tij nė prag tė Luftės sė Dytė Botėrore. Ai qė mori pėrsipėr lėvizjen e mbretit nga Franca drejt Anglisė ishte vetė Ian Flemming, agjenti i famshėm britanik dhe autori i librave mbi James Bond. Ai u vendos fillimisht nė hotel "Ritz" tė Londrės, sė bashku me familjen dhe eskortėn e tij prej 35 personash. Pėr sigurinė e familjes sė vet, nė prag tė bombardimit tė Londrės nga nazistėt gjermanė, Ahmet Zogu mori me qira njė shtėpi tė madhe lordėsh nė fshatin e vogėl Frieth, nė zonėn e Buckinghamshire (shkurt Bucks), e cila sot njihet si njė ndėr zonat mė tė pasura tė Mbretėrisė sė Bashkuar, diku mes Londrės dhe Oksfordit. Shtėpia ėshtė e Lordit Parmoor, ish-deputet i Parlamentit britanik tė kohės, i cili sapo ishte ndarė nga jeta. Shtėpia Parmoor kishte 40 dhoma gjumi dhe disa sallone e banja, njė kopsht gjigant me dekor ekstravagant. Pėrveē kėsaj, truprojat e mbretit jetonin nė njė tjetėr shtėpi jo shumė larg tė parės. Kurse nė hotelin "Ritz", Ahmet Zogu mbajti tė bllokuar njė dhomė me sallon pėr takime zyrtare, tė cilėn nipėrit e tij e pėrdornin shpesh edhe pėr zbavitje personale me vajzat lokale. Nė tė gjitha librat e shkruara pėr jetėn e Zogut nuk pėrmendet askund fakti se ai dhe familja e tij jetoi nė Bucks dhe jo nė Londėr.
Ekstravaganca
Mbreti jetonte nė njė shtėpi me 40 dhoma sė bashku me tė shoqen, mbretėreshėn Geraldine dhe princin Leka. Nė rrethin e tij tė ngushtė familjar ishin edhe pesė motrat princesha, katėr nipa e mbesa, princ Tati (Esad Murad Kryeziu - djali i motrės sė mbretit) i Kosovės, tre qen dhe njė dhi. Nė personelin e shėrbimit kishte kuzhinierė, dy infermiere zvicerane, sekretar dhe kėshilltarė politikė. Tetė truproje i mbante pranė nė ēdo moment, por ata jetonin nė njė shtėpi mė vete. Nė Parmmor House mobiliet qė pėrdori mbreti ruhen ende sot e kėsaj dite, pėrveē perdeve e mbulesave tė tavolinės qė i copėtonte rregullisht dhia. Sipas dėshmitarėve vendas, askush prej personelit nuk guxonte ta pėrzinte dhinė nga shtėpia dhe ajo do tė ishte pranė mbretit edhe nė takime zyrtare. Nė njė nga dėshmitė qė nga mbledhur Rees thuhet se dhia e mbretit kishte pėrmbysur nė njė rast tryezėn e ngrėnies tek pėrtypte mbulesėn e saj. Mbreti Zog kishte urdhėruar mobilimin e banjave dhe ndėrtimin e njė banje speciale pėr qentė e tij dhe dhinė. Ende sot, nė Parmoor House, nė njė banjė tė madhe ėshtė vaska e qenve tė mbretit Zog. Njė rinovim i tillė, nė atė kohė ishte tepėr i kushtueshėm. Disa gra tashmė tė moshuara vendase kujtojnė vizitat nė dhomėn e hotel "Ritz", si tė ftuara speciale tė nipėrve tė mbretit. Por, detajet do tė jenė mė tė qarta nė libėr, i cili pritet tė jetė gati nga fundi i kėtij viti.
Dhurata e padėshirueshme
Neil Rees thotė se shumė veta e mbajnė mend ose kanė dėgjuar pėr kohėn e Zogut nė Bucks. "Disa e kujtojnė me adhurim dhe respekt, shumė tė tjerė nuk e donin fare. Ai me eskortėn e tij bridhte rrugėve dhe fshatrave tė Bucks me njė makinė "Mercedes" scarlet (kabriolet) dhe nė sytė e vendasve shihej si bashkėpunėtor i Hitlerit. Nė fakt, nuk ka asnjė provė qė Ahmet Zogu tė ketė bashkėpunuar me Hitlerin. Pėrkundrazi, ai shkėmbeu korrespondencė me Curēillin dhe personalitete tė Rezistencės", rrėfen Rees. Makina i ishte dhuruar mbretit Zog nga vetė Hitleri, me rastin e martesės. Ai ishte i njėjti tip "Mercedesi", tė cilin pėrdorte edhe vetė diktatori nazist. Ndėr tė tjera, Rees ka zbuluar sesi Ahmet Zogu u shmangej taksave tė shtetit anglez dhe marrėveshjen e tij tė heshtur me autoritetet britanike. "Nėse shteti britanik do tė kėrkonte me forcėn e ligjit vjeljen e taksave, atėherė mbreti mund tė ngrite zėrin nė media pėr shtetin qė bėnte shurdh-memecin nė rastin e Shqipėrisė. Shteti britanik ishte i dėrrmuar nga lufta dhe nuk kishte mė as burime as dėshirė pėr t`u angazhuar nė njė tjetėr luftė kundėr komunizmit nė Shqipėri", ka zbuluar Neil Rees nė arkivat sekrete tė MI5. Sipas tij, absolutisht tė gjitha korrespondencat e mbretit dhe njerėzve tė tij tė afėrm me botėn e jashtme perceptoheshin rregullisht. Kjo "marrėveshje e heshtur" e dėmtoi rėndė mbretin dhe kauzėn e tij. Mė 1946, qeveria britanike njohu zyrtarisht regjimin komunist tė Tiranės dhe shtetin e Enver Hoxhės. Shpresat e Zogut shteruan dhe ai vendosi tė zhvendosej drejt Egjiptit, pas ftesės sė vetė mbretit Faruk.
Marrė nga Albaniamail
Rees dhe dashuria pėr shqiptarėt
Neil Rees ėshtė njė autor i ri, amator. Historia ėshtė njė pasion i tij, por jo profesion. Libri i tij i parė ėshtė botuar para dy vitesh dhe ka tė bėjė me kryeministrin e parė tė Ēekosllovakisė dhe luftėtarėt ēekė, tė cilėt jetuan nė zonėn e Bucks gjatė Luftės sė Dytė Botėrore. Rees ka udhėtuar pėr herė tė parė nė Ballkan, nė vitin 1998 dhe kontaktin e parė me shqiptarėt e ka pasur nė Maqedoni. Gjatė kėrkimeve pėr tė shkruar njė histori lokale mbi Bucks, Neil gjeti edhe materiale mbi jetėn e Ahmet Zogut nė atė zonė. Ai u tėrhoq nga projekti i parė dhe filloi tė merrej me projektin e dytė; historia e mbretit tė shqiptarėve nė Angli. "U ēudita nga interesi i vendasve pėr kėtė projekt. Pasi mėsuan mbi kėtė, njė miniushtri u mblodh rreth meje dhe tani nuk jam vetėm. Pėrditė mė marrin njerėz nė telefon dhe mė japin informacione tė reja. Kam mbledhur mjaft kujtime, fotografi, madje kam gjetur edhe pasardhėsit e atyre njerėzve qė Zogu la pas", thotė Rees. Sipas tij, nė atė kohė, nė Angli kanė mbetur rreth 40 shqiptarė, nga ata qė erdhėn sė bashku me Zogun, personeli i ambasadės shqiptare tė kohės dhe tė tjerė qė erdhėn mė pas nga Evropa. Pothuajse tė gjithė janė asimiluar dhe humbur me turmėn, por gjurmėt janė ende tė pastra.
Gazeta PANORAMA
Krijoni Kontakt