Besa e Shqiptarit

[illyrian rex]

Ketu sme ke thene gje pervecse blah blah blah-te e hershme ku me eshte mesuar syri duke i lexuar.

Je mer jo, ai eshte thelbi qe e jep spjegimin per katandisjen tende. Feja dhe shoqerimi me harap neper geto te Anglise ka ndiku qe ty te te zbehet ndjenja kombetare. Vellazeria muslimane bie ndesh me krenarine kombetare.

Ku e verteton dot ti se ne fakt shqiptaret u dhane besen cifuteve?

Kur nje i huaj kerkonte ndihme dhe konak, shqiptari e strehonte dhe e ruante me Bese. Nuk kishte nevoje qe i huajit te kerkonte Besen, mjaftonte qe ai te kerkonte konak dhe automatikisht ishte ne BESE te Shqiptarit. Normalisht se me kalimin e kohes kjo zbehet sepse me llojin tend patjeter qe virtytet kombetare do te zhduken.

Besa nuk jepet nqs nuk kerkohet,sepse ndryshe ajo quhet nder ose favor qe te ben dikush.

Kjo tregon se sa ti ke njohuri per Besen. Pikerisht strehimi i hebrejve e deshmon se kjo qe e thua ti nuk qendron.

A e ke te dokumentuar ti se cifuti si njohes i mire i beses shqiptare faktikisht i kerkoi besen shqiptarit edhe shqiptari e mbajti ate?

Po e perseris nje i huaj nuk ka nevoje qe te kerkoj Bese. Mjafton qe te kerkoj konak dhe Shqiptari e merr ne Bese.

Si mund te dokumentohet kjo gje vecse me gojedhena?

Ne ekzistencen e Beses tse Shqiptarit mund te kete dyshime vetem ai shqiptar qe tashme e ka humb cdo respekt per te qenurit shqiptar. Per ju skeptiket qe nuk besoni ne asnje vlere shqiptare duhet patjeter tu sillen dokumente nga te huajt.

Besa also means taking care of those in need and being hospitable. During World War II, Albanians, 70% of whom are Muslim, saved over 2000 Jews from Nazi persecution.

Toby Tobachnick, - The Jewish Chronicle

Me gojedhena cdokush behet i beses.

Nuk jane gojedhena por jane fakte te pamohueshme. Ne fillim e luftes se dyte boterore ishin me pak se 200 hebrej, ndersa ne perfundim te saj ishin 2000. A nuk perben fakt kjo?
Akoma ka ne mesin e te gjalleve hebrej qe jane shpetuar ng shqiptaret gjate luftes se dyte boterore. Me emra, mbiemra, adresa etj.

Sa cifute shpetuan sepse francezet nuk i dorezuan ata tek gjermanet?

France?! Ti cenke ne lula more i shkrete. Ne France u vrane rreth 75.000 hebrej. Qeveria e atehershme franceze i mblodhi ku ishin e ku nuk ishin dhe i dorezoi te gestapo nje e nga nje. Nga mbi 76.000 te dorezuar prej tyre shpetuan vetem rreth 2.000 prej tyre.

Antisemitism was particularly virulent in Vichy France during WWII. The Vichy government openly collaborated with the Nazi occupiers to identify Jews for deportation and transportation to the death camps (about 75.000 were killed). As early as October 1940, without any request from the Germans, the Vichy government began passing anti-Jewish measures (the Statute on Jews), prohibiting them from moving, and limiting their access to public places and most professional activities. In 1941, the Vichy government established a Commissariat général aux questions juives (1941-1944), which worked with the Gestapo to begin rounding up Jews for the concentration camps in 1942, including the notorious Vel' d'Hiv Roundup on 16 and 17 July of that year. Between 1942 and July 1944, nearly 76,000 Jews were deported to concentration camps from France, of which only 2,500 survived. Drancy, outside of Paris, was the primary camp for Jews being deported to the Nazi German death camps in Poland and Eastern Europe.

Ndersa ne Shqiperi shifra ishte 0. Lere qe nuk u vrane ata qe ishin kur filloi lufta, por u strehuan edhe 10 fish me shume se aq gjate luftes. U strehuan, u ushqyen, u veshen, u pajisen me dokumente shqiptare me emra shqiptar dhe u mbrojten deri ne fund te luftes.
Kjo nuk ka ndodhur, jo vetem ne France, por ne asnje vend tjeter te Europes.

Po francezet si quhen ne kete rast? Njerez te beses?

Jo, quhen njerez te poshter dhe pa dinjitet, sepse i dorezuan mbi 75.000 hebrej pa dallim moshe dhe gjinie ne duart e vdekjes.

Shqiptaret e kane ekskluzivitetin e Beses dhe nuk ka as francez e asnje komb tjeter ne bote qe kane praktikuar dicka te ngjajshme me besen. Dallimi i Beses se Shqiptarit me premtimin e zakonshem eshte se Besa i ka pasur te parashikuara edhe sanksionet ne rast te thyerjes se saj, ndersa premtimet e thjeshta nuk percillen me sanksione. Atje mund te jete thyer me qindra here, sic edhe u vertetua, ndersa ketu jo.

Po ai gjermani biznesmeni(i cili u be dhe film per ate), njeri i beses qe, kur shpetoi aq shume cifute sa shpetuan komplet shqiptaret si komb i tere?

Ngulite mire ne koke. Nje gjerman, anglez, francez, sllav etj...nuk mund te jete as i beses e as i pabeses per arsyen e thjeshte se BESA eshte vetem shqiptare. Per gjermanin mund te thuhet se ka qene person i Beses por mund te thuhet se ka qene person i dinjitetshem.

Cfare nenkupton ti me bese mbi te gjitha?

Nese nuk ke arritur ta kuptosh deri me tani nga shkrimet e mia, nuk do ta kuptosh kurre. Te gjitha i gjen brenda shkrimeve.

Kudo qe kam has te lexoj libra rreth mesjetes apo rreth lashtesise, kete besen(fjalen e dhene), e has kudo, tek cdo tradite nder popuj.
Pse kjo bese ndryshoka tek populli yne?

Sic e thashe edhe disa here te tjera, Besa eshte ekskluzive shqiptare. Ajo qe ti ke lexuar mund te jete nje lloj tjeter i premtimit i cili nuk percillet me sanksione/pasoja, ne rast te shkeljes/thyerjes. Tek ne Besa ka qene institucion dhe jo vetem fjale goje. Nje person qe e thyente Besen ndeshkohej nga i tere fshati me nje varg sanksionesh, ndersa diku tjeter nuk besoj se ka ekzistu nje sanksion i tille.

Ne angli, me pare, ti nuk futeshe dot ne parlament nqs nuk jepje oath se do sherbeje per te miren e popullit.

Edhe mjeket e bejne betimin e Hipokratit, por betimi i Hipokratit, betimet e politikaneve etj...jane betime qe nuk kane kurrfar lidhje me Besen e Shqiptarit. Ta shpjegoj me ne hollesi nese je i interesuar.

Me vone kjo u hoq nga fundit i shekullit te 18, e besoj se e njejta gje ka pasuar edhe ne vendet e tjera.
Kjo puna e oath-it e kishte orrigjinen tek kristianizmi ne europe, mirepo me zbehjen e kristianizmit erdhi edhe zhdukja e beses. Kete si tradite e gjen edhe tek islami, apo tek cdo fe tjeter, besoj une.

Asnjera nga keto nuk krahasohet me Besen. Besa eshte institucion qe mbart sanksione reale ne jete reale. Pra sanksioni nuk lihet ne dore Perendise per ne jeten e pertejshme, sikur tek religjionet.

Kaq e veshtire eshte per tu kuptuar se disa zakone shuhen e disa krijohen me ndryshimit e koherave?

Nuk eshte aspak e veshtire. Sot jetojme ne kohen e kontratave me shkrim. Ekziston policia, gjykatat, burgjet etj. Besa, edhe nese nuk vazhdon qe te praktikohet sot, se paku duhet te kujtohet si nje virtyt i larte qe e kane pasur shqiptaret dikur. Eshte nje virtyt qe shqiptareve ju shton vetem pozitivitet ne aspektin e imazhit.

Atehere besa ka qene e nevojshme ashtu sic eshte, le te themi, nje kontrate e firmosur sot psh.

Po, dhe perveq kesaj ka qene edhe rezistence. Besa si pjese e Kanunit ishte rezistence ndaj ligjeve te perandorise osmane.

Atehere ka qene e nevojshme kur ligji dhe siguria shteterore ka qene me pak efektive se sot.

Ato, nese e marrim shembull periudhen e sundimit te perandorise osmane (edhe pse Besa eshte shume me e vjeter se kaq), ligji dhe siguria vetem ligj e siguri nuk kane qene. Pra, Besa ne veqanti dhe Kanuni ne pergjithesi ishin rregullatoret e jetes se shqiptareve.

Sa me shume anarki te kete, aq me e madhe eshte nevoja per ligje te pashkruara nder njerez.

Sidomos ne kohe pushtimesh, sic ishte ai i perandorise osmane.

Me thuaj ti mua, per cfare me sherben mua realisht kjo ''bese'' sot?

Qe kur ti te flasesh me nje londinez per historine, t'i tregosh se shqiptaret i kane disa virtyte te cilat nuk i ka asnje popull tjeter ne bote. Nese ti ia shpjegon mire atij anglezit se cka eshte Besa, ai do te ndryshoj mendimin e tij per shqiptaret dhe per ty personalisht.
Nese ti e pershendet ate me Eselamu Alejkum dhe i thu se shqiptaret, sidomos ne veri te shqiperise, kane qene dhe jane ca kafshe te egra nga te cilet te vie turp qe je shqiptar...atehere ai per ty do te humb komplet respektin.

Ti edhe mund te sjellesh me qindra shembuj te rendomte, mirepo realisht, a te hyn ne pune kjo bese sot?

Sic t'u pergjigja edhe me pare. Sot eshte koha e kontratave me shkrim. Tani, ekzistojne gjykatat dhe premtimet/zotimet behen permes kontratave. Nese nuk respektohet, eshte gjykata ajo qe i rregullon qeshtjet.

Ta dha besen njeri e se mbajti.....cfare do besh ti? Do e vrasesh per nje fjale goje?
Jeta eshte me e shenjte se nje fjale goje mor djale i mbare. Lere ate qe se mbajti fjalen te vdesi nen turpin e tij, por ta peshosh jeten e nje qenie njerezore me nje fjale goje eshte injorance ne kohen e sotme.

Une do te kem kohe per ty sa te duash dhe do te te sqaroj me kujdes.
Askush nuk kerkon qe sot te praktikohet BESA. Sot i kemi dy shtete e gjysem shqiptare dhe ligjet i zbatojme vet. Gjykatesit, policet, gardianet etj...jane shqiptare. Besa ka gjetur zbatim ne kohe pushtimesh kur nuk ka ekzistuar drejtesia apo kur shqiptaret nuk kane pranuar qe ato institucione te ndajne drejtesine per ta.

Shiko shiko ca shembujsh.
Nje zakon shpellar i vetkrijuar nga njerezit qeka i vlefshem per te reklamuar besen?
Te jap besen une qe sdo te ta vras pjesetarin e familjes!!!
E kjo quhet bese per ty?
Nuk krijohen virtytet nen akte barbarizmash.

Shiqo, ata qe stergjyshit tend ia kane lene kete fe qe e ke ti sot, me apo pa zor, jane pikerisht ata qe ti mund ti quash barbar. Sikur shqiptaret te udheheqnin me vetveten gjate historise dhe sikur te ngelnin te panxene dhe te paperparuar sot, do ti kisha fajesuar edhe une. Por, realiteti eshte se asnjehere gjate historise nuk u ndalen invadimet endaj tyre. Otomanet dhe sllavet jane vetem dy te fundit.

A ia ke bere ndonjehere vetvetes pyetjen se cfar te mirash na ka lene Perandoria Osmane ne kuptim te civilizimit?

[EuroStar1]

Germe per germe cfar do te thote besa , pervec emrit te nje vajze ?

[Milkway]

ne na njef gjith bota per hajna dhe ti flet per virtyte.
ne kohen kur ekzistonte besa ne shqiperi ne angli dhe france ngriheshin keshtjella gjigante.

I njef me siguri te llojit tende sepse jo te gjithe shqiptaret .

Kur kemi pas ne keshtjella gjigande Franca e Anglia kan qen vetem fshatra te banuara me 10 banor mor qun .

ps Illyrian mos u mer me injorant te tipit nothing sepse ketyre sju ka mbet me gjak shqiptari , njerz pa identitet kan mbet .

[illyrian rex]

ps Illyrian mos u mer me injorant te tipit nothing sepse ketyre sju ka mbet me gjak shqiptari , njerz pa identitet kan mbet .

Po munodohem me aq sa kam kohe dhe nerva, Milkway. Kur te me mungojne keto te dyja do ti le rehat ne injorancen e tyre.

[Uriel]

Ilirian, sa qejf i keni perrallat. :P Edhe greket e kane pasion ta nxjerrin galaktiken tone greke. Si qenka besa ekskluzivitet i shqiptareve kur eshte nje vlere universale e eshte e cekur ne kronika, te cilat datojne para kanuneve shqiptare te maleve? Ate, pervec kulturave romantike, e gjen me bollek ne shoqeri te mbyllura me mentalitet tribal, ku nuk ekziston pushteti qendror e ku marredheniet rregullohen me konceptin e nderit. Nuk është rastësi që besën e gjejmë tek sllavët, gjermanikët, latinët, në mjaft kultura lindore dhe në Amerikën e indianëve, e gjejmë si karakterssitikë themelore të kalorsisë mesjetare, tek aristokracia e periudhes Moderne, tek banditët e pendës së rilindësve – Robin Hood, cubat, kleftët, hajduket, tek finlandezët, tek skocezët, etj. Këta të fundit pretendojnë – ose të paktën këtë ide kishin gjatë shek. XIX – gjithashtu se janë atdheu i besës. Ne malet shqiptare ku ishte e veshtire shtrirja e pushtetit, "ligjet" rregulloheshin ne forme orale; ne qytetet bregdetare ishin statutet qytetare ku normat juridike ishin brumosur nga ligjet bizantine e venedike.

Për ta vërtetuar sa janë me besë shqiptarët, mjafton të hysh në marrëdhënie me njerëzit në Shqipëri. Dikush mund të replikoje se ne e kishim ''besë'', por na e hoqën – si gjithonë, fajin e kanë të tjerët. Po atëherë nuk qenka pjesë e ''gjakut''? Historia dëshmon se kalimet nga njëri kamp në tjetrin kanë rrugëtuar gjatë shekujve me shqiptarët. Perveç kësaj, kontrata-besë nuk respektohet nga i gjithë populli. Dy kunetërit e Rozafës nuk e mbajtën fjalen, e ata ishin gjithesej tre vellezër, pra 2/3 doli pa besë. Duke qënë se është e shtrirë gjithandej dhe se nuk është karakteristikë gjithëpërfshirëse e shoqërive ku ka funksionuar dhe funskionon, ta cilesojmë si veçori shqiptare më duket hipokrizi.

[A.LePuLush]

Nje shkrim ne CNN (03.08.2012) qe ben fjale per Besen e Shqiptarit -

http://religion.blogs.cnn.com/2012/0...-in-holocaust/

E lexova kete. Ma neveriti.

[s0ni]

Popujt e tjere mund te kene kode nderi qe zbatojne, si pershembull samurai kinezc/japonezc qe vetevriten per te mbrojtur nderin e familjes apo klanit. Po ca lidhje kane? Nuk po e mohon askush qe te tjeret kane virtytet e tyre. Ne po flasim per ate qe i perket historise se popullit tone, Besa, nje fjale e shkurter me domethenie te madhe.

Sa i perket pyetjes se a e kam shijuar une kete.
Une, edhe pse i vogel, e kam akoma te fresket organzimin mbarkombetar me ne krye Anton Çetten, per pajtimin e gjaqeve, ne vitin 1990.

Sa zili.

Nuk eshte e lehte te falesh kur te eshte vrare pjestare i familjes. Ne kemi shembulloren me te mire Nene Tereza e cila ka thene “Nese ne te vertete deshirojme qe te duam, duhet te mesojme sesi te falim”. Mesime te tilla i duhen dedikuar gjenerates se re neper shkolla, qe te vleresojne dhe zbatojne vlerat e Beses, e faljes, ndershmerine, integritetin, respektin, disiplinen dhe pergjegjesine.

[Xhenet.M.S.]

Mua gjyshi me ka thene Besa e Shqiptarit eshte Shqiptaria,pa mar parasysh ciles fe i perket ai person,kurr ipej Besa dhe mbahej.
Po me ka thene se tani Besa eshte kurth per te ndershmin qe shfrytzojn tradhetaret.

[illyrian rex]

Mua gjyshi me ka thene Besa e Shqiptarit eshte Shqiptaria,pa mar parasysh ciles fe i perket ai person,kurr ipej Besa dhe mbahej.
Po me ka thene se tani Besa eshte kurth per te ndershmin qe shfrytzojn tradhetaret.

Gjyshi te paska thene shume mire. Eshte pikerisht ajo pjesa e nenvizuar qe eshte karakteristika/vlera (niveli shume i larte i respektimit) qe e ben dallimin e te drejtes zakonore shqiptare me te drejtat zakonore tjera...e qe disa injorante nuk munden ta verejne. Biles shkojne aq large se i falin atribute edhe popujve ne gjuhen e te cileve as qe ekziston ndonje fjale qe eshte ekuivalent i Beses. Biles shkojne edhe me larg se aq duke marre shembuj personazhe fiktive te krijuara nga imagjinata e shkrimtareve vetem e vetem qe te shkerrdhejne nje virtyt shqiptar.

Ndersa sa i perket fjalise se dyte qe ta ka thene gjyshi, ne shkrimin poshte mund te krijosh nje ide te perafert pse Besa, por edhe populli ne pergjithesi, u katandis ne kete gjendje qe eshte sot. Shkrim shume interesant dhe realist.



Pa Besën kemi mbetur të pabesë

Gjithnjë kam dashur të kuptoj konceptin prapa institucionit të “Besës”. Dikur, për mungesë informacioni dhe mitizim të konceptit nga shteti komunist, kjo ishte e pamundur, sepse Besa siç na e përshkruanin librat nuk kishte më funksionin e saj natyral dhe kish mbetur thjesht një legjendë. Në lëndinat e Dragobisë Enver Hoxha i kërkonte Besën malësorëve dhe mjaftonte një foto për të dyllosur gjithçka. Besa, dikur Besa e Zotit, u transformua në Besën e Burrit apo të Shqiptarit. Ato pak parime mbi të cilat mbështetej u zhveshën nga trupi i konceptit dhe pa shumë mundim u krijua një legjendë romantike, e mbështetur mbi parimin themelor të materializmit: E reja mohon të vjetrën duke marrë prej saj më të mirat!
Besa u largua nga individi dhe mund të jepej apo të kërkohej edhe nga entitete abstrakte, siç ishte Partia, shkolla, ushtria, apo deri edhe shtetet. Boshllëku i krijuar nga zbrazja e konceptit u mbush pak nga pak me diktaturën e ligjit, i cili ishte i pandjeshëm ndaj efektit moral, psikologjik dhe fizik, sepse nuk mund të jepte apo të kërkonte Besë. Për pasojë shohim paradoksin ku Enver Hoxha mund t’i kërkonte Besën apo t’ia jepte një malësori, por kjo nuk garantonte paprekshmërinë e atij individi, sepse ligji nuk mund të jepte apo merrte besë dhe për pasojë mund të shkelte mbi çdo marrëveshje që dikush kish bërë me dikë, qoftë ky dhe vetë ligjbërësi.
Ky parim i hoqi Besës të drejtën për kundërveprim të sanksionuar nga e Drejta Kanunore. Thyerja e zinxhirit logjik që e kish mbajtur gjallë institucionin e Besës për shekuj solli dhe devijimin e saj në diçka naive, thuajse fëminore, që pas ndalimit të klerit në Shqipëri, humbi çdo bazë mbështetëse zakonore në përgjithësi.
Pastaj erdhën poetët që e mitizuan në ekstrem konceptin, duke e kthyer pak nga pak në një legjendë që nuk kishte më asnjë vlerë përdorimi. Besa u kthye në një fjalë që merrej për bazë vetëm kur thuhej nga goja e personazhit pozitiv, e heroit. Koncepti devijoji deri në atë pikë sa që një malësor akuzohej për diçka shpesh etiketohej me: Ka thyer besën e Partisë.
Në të kundërt të kësaj dolën figura mitike si Besniku i Partisë (Hysni Kapo). Zbulimi i kësaj metodologjie psikopërpunuese u përdor gjerësisht në frontet e vështira të punëve dhe sidomos në ruajtjen e kufirit. Emri Besnik u përhap shumë, sepse në sytë e drejtuesve partiakë nënkuptonte “besnik ndaj Partisë”.
“Të jap Besën” devijoi deri në një zëvendësim banal për “të jap fjalën”. Pa krismat e pushkës dhe pellgjet e gjakut Besa nuk kish më asnjë vlerë.
Një institucion i mbi 500-vjeçar u katandis në një shprehje fletërrufesh për më pak se 30 vjet.
Besa vdiq!
Por çfarë është, apo më mirë të themi ishte, Besa? Në Kanunin e Lekë Dukagjinit thuhet:

“Besa âsht nji vade lirije e sigurimi, qi shpija e të vramit i ep dorërasit e shpijarvet të tij, tuj
mos i ndjekë per gjak perkohsîsht e mjé në vade të caktueme”.

“Besa është një kohë lirie e sigurimi (për të mos vrarë), që shtëpia e të vrarit ja jep dorërasit (vrasësit) dhe pjesëtarëve të familjes së tij, duke mos i ndjekur për gjakmarrje përkohësisht, deri në një kohë (datë) të caktuar”.

Ky është përcaktimi kanunor i Besës. Detajet e tjera janë teknikalitete relative që kanë të bëjnë me kohën hapësirën, të drejtat dhe detyrimet. Thelbi i Besës është pezullimi i përkohshëm i vdekjes.
Nuk dua të futem në shpjegime të tjera se si merret apo jepet Besa, sepse kjo që po shkruaj nuk është një ese mbi ligjin dhe të drejtën, por një tentativë për të zbuluar një të vërtetë mbi ne si popull. Mbi psikologjinë dhe traditën, mbi tempullin tonë shpirtëror.
Si fillim buhet thënë se Besa nuk ka asnjë mbështetje tek e drejta Biblike, ku mbështetet krishterimi, të cilin historianët tanë përpiqen ta proklamojnë si fenë e vërtetë të shqiptarëve, përkundrazi është një karshillëk i plotë ndaj tij. Paganizmi i Besës bie në sy që nga vetë struktura e saj. Paraqitet si materializim i shërbëtorit të një perëndie të përgjakshme, që gjakun e lan me gjak! Një rreth vicioz që mban gjallë vetveten duke kërkuar sakrifica njerëzore në mënyrë sistematike, të përhershme, të padiskutueshme dhe të pashmangshme.
Shtrohet pyetja pse u ndërtua institucioni i Besës. Sigurisht që nuk doli nga hiçi.

Si çdo ligj tjetër në botë është shkruar për të kontrolluar shkeljen e vetvetes. Duke u mbështetur në parimin se “ligji është shkelur para se të shkruhet”, është e logjikshme të kërkojmë të imagjinojmë se si mund të ketë qenë situata para se shqiptarët t’i impononin vetes Besën.
Për të imagjinuar se si mund të kemi qenë para se të ngrihej me urtësi institucioni i Besës dua të sjell një shembull jashtë Shqipërisë, te një popull i lavdishëm për historinë e tij, te gjermanët.
Një popull që ka mundur të krijojë kryeveprat më të mëdha në art, letërsi, arkitekturë, industri e kudo kanë punuar, është gjithashtu përgjegjës për Hollokaustin dhe për shumicën e 72 milion të vdekurve gjatë luftës së dytë botërore. Është thuajse e paimagjinueshme që një gjerman mund të ishte i aftë të vriste pa diskriminim gjithkënd që do i dilte para. Pse i ndodhi kjo një populli kaq të madh? Ndodhi sepse nazistët thyen institucionet më të rëndësishme të popullit gjerman. Këto institucione ishin Përpikëria dhe Rregullit, Zbatimi i Ligjit dhe Respektimi i të Drejtës, Vlerësimi i Vlerës së Krijuar dhe jo i Krijuesit per se. Mungesa e këtyre institucioneve zbuluan anën më të errët të një populli të madh, që pa rregullat e tij mundi të kthehej në një përbindësh po aq të madh. Kjo çmenduri kolektive e bëri popullin më të lavdishëm të botës të paaftë për të korrigjuar vetveten. Aq tronditës është ky fakt për gjermanët edhe sot, saqë edhe bisedat për LIIB janë akoma të bezdisshme.
Kjo strukturë e frikshme është e aplikueshme dhe në rastin e shqiptarëve, por në një aspekt tjetër.
Nuk dua të shkoj në lashtësi për të gjetur se pse krijuam Besën shekuj më parë. Po qëndroj në këto 20 vitet e fundit, kur dhe gjakmarrja është rizgjuar me një fuqi të tmerrshme e të pakontrollueshme.
Nuk di të them se sa janë viktimat e gjakmarrjes të këtyre 18 viteve të fundit por me siguri do të jenë disafish i epokave më të errëta të kombit tonë.
Pse u kthye gjakmarrja dhe pse nuk po ruan të njëjtin ritual të mëparshëm? Thjesht, nuk është më institucion, është kasaphanë, barbari. Vrasja dikur ishte një ritual i mbështetur mbi rregulla kanunore të padiskutueshme, thyerja e të cilave kishte pasoja të rënda jo vetëm për vrasësin por dhe familjen e tij. Tani është thjesht vrasje, një barbari për të kënaqur mllefin dhe kërkesat psiko-sociologjike të personit që e kryen. Është një pasqyrim i asaj që kemi qenë para se të vendosnim me mençuri institucionin e Besës, pa të cilin nuk arrijmë të vetëkorrigjohemi.
Mund të shtrohet pyetja: pse bashkë me gjakmarrjen nuk u kthye dhe Besa në përdorim? Arsyeja është e thjeshtë. Karakteri i nxehtë i shqiptarin dhe tiparet e tij luftarake nuk janë gjëra të reja, por aftësi gjenetike të projektuara dhe inkorporuara te secili nga ne dhe që me përmbushjen e kushteve të caktuara ambientale e sociologjike, nxjerrin në pah prirjet dhe tendencat. Besa nga ana tjetër ishte një institucion i vendosur për të kontrolluar këtë karakter. Jemi të gjithë vrasës që në lindje atëherë? Sigurisht që jo, por me një shqiptar mund të vritesh më lehtë se me një grek apo italian. Të paktën këtë na ka treguar historia.
Megjithatë, kjo nuk mund të justifikojë atë që ka ndodhur në këto vite.
Sigurisht që jo, por nëse marrim parasysh apriori këtë tipar gjenetik agresiv e individualist, të vërtetuar plotësisht nga historia jonë dhe e përziejmë me një kulturë pagane, ku e mira dhe e keqja janë relative, vendosur në një ambient dhe kohë ku mungon ligji, konkluzioni është i qartë.
Kaos!
Siç e thashë, i vetmi instrument që në shekuj rregullonte mënyrën se si shqiptarët vrisnin njëri-tjetrin dhe mbante nën kontroll gjakun tonë të nxehtë nuk është më.
Sistemi komunist u përpoq të fshinte këto tipare gjenetike nga trupi i kombit duke proklamuar njeriun e ri, por vetëm sa i ndrydhi, nuk mund t’i zhdukte. Përpjekja nuk ishte një gabim në vetvete, sepse të gjithë duam që një mëngjes mos ketë më gjakmarrje, por shkatërrimi i institucioneve që na kishin mbajtur në vetëkontroll për shekuj, është gabimi më i pafajshëm që mund të bëhej.
“Vrasja” apo shkatërrimi i Besës, na la të Pabesë.
“Vrasja” apo shkatërrimi i Zotit na la pa një shtyllë morale të qartë.
Kur njeriu nuk dallon dot më të mirën nga e keqja, ka bërë hapa prapa në evolucionin e tij shpirtëror dhe pa parime, qartësi logjike, rregulla dhe frikë, nuk është gjë tjetër veçse një përbindësh inteligjent që askush nuk e do pranë.
Pas gjithë këtyre mendimeve, nëse dikush do më pyeste nëse preferoj më mirë gjakmarrjen apo ligjin, do i përgjigjesha se sot nuk kemi më gjakmarrje por gjakderdhje pa diskriminim. Sa për ligj, pa mbështetje morale çdo ligj i shkruar dhe nga parlamenti më i mirë i botës nuk ka asnjë vlerë.
Ajo që ne nuk arrijmë të kuptojmë sot është se Besa arrinte të na kontrollonte jo sepse ishte ligj, por sepse ishte parim moral. Pa të nuk jemi veçse...

“Me çue gjind per besë âsht kanû, me dhânë besë âsht detyrë e burrni.”
“Të çosh dikë për të kërkuar Besë është ligj, ta japësh është detyrë dhe burrëri.”

Ligj, Detyrë dhe Burrëri! Sa larg tingëllojnë këto fjalë sot!

Dritan Kiçi

[FreeByrd]

Çfare eshte BESA tek shqiptaret?

Me kujtohet sesi nje mikut tim, ne vitet e '80-ta, i kishte ndodhur kur nje serb ne Beograd, gjate nje kontraktimi , t'i kete kerkuar dhe Besen e shqiptarit. Nuk besoj se ky ishte i vetmi njeri i huaj, qe ishte ne dijeni per besen e shqiptarit, ate e dinin dhe e dine shume popuj te botes mbare. Kur shqiptari ta ka dhen besen, eshte vrare dhe se ka thyer ate. Kjo ka qene besa tek shqiptaret, e qe sot, mendoj une, eshte luhatur goxha.
Une dua t'ju pyes te gjithe ju, vellezer, se a ka ndryshuar besa e jone apo akoma qendron ashtu si me pare?

Ju mirepres te gjithe ju, qe deshironi te jepni opinionin tuaj.




Ua jap Besen e shqiptarit.

Of course as an American I stand outside of Albanian culture but History is there for me to read and study. its such a rich unique complex subject. Is the concept of BESA what makes Albanians distinctive and apart from all other people? I see it as a special brand of honor.

I remember S0ni telling a story of how her family sheltered an Italian soldier. Their culture, their concept of hospitality and honor mandated they risk their lives to protect an enemy soldier. Albanian Besa. I just cannot understand it. There's no way I would let my father, mother or sister risk their lives for a stranger, especially an enemy soldier. He would have to go either as a prisoner or shot between the eyes. On the other hand when Jews fled the death camps of the Nazis they were welcomed into Albanian homes with respect and kindness. These people would have preferred to die than give up their guests. Think about it. The Albanians equally protected enemy Italian soldiers and innocent Jewish families. Amazing.

Besa appears to transcend the Bible or the Koran somewhat like the Canon of Lek. Besa aslo transcended the rule of the Romans, the Serbs, the Turks, the Nazis and the Communist dictatorship of Enver Hoxha.

A definition of BESA from Alma Kushova, an Albanian student journalist. (Kushova? That's sounds as Albanian as my last name)

The Albanian word besa is usually translated in English as “faith”, “trust” or “oath of peace”, but its truer meaning is “to keep the promise”. The word first gained prominence in the Kanun of Lekë Dukagjini – an assembly of customary codes and traditions made by this 15th century chieftain that, over many generations before and since, was inherited and transmitted verbally. Many of the Kanun’s rules – which governed everything from marriage and pasture rights to hospitality and the gjakmarrjë (blood-feud) – are respected even today among the extended families of mountainous northern Albania.

In the Kanun, the besa is described as the highest authority. It is closely related to the notion of honour, so essential to personal and familial standing as to be virtually a cult; it lies so near to the heart of Albanians as to be referred to in documents as an example of “Albanianism”.

The “man of besa” connotes a man of respect and honour, someone to whom you can trust your life and family. His opposite is besëçartur (the man who breaks besa) – with a sense not merely of unreliability, but even of craziness and banishment from the community. A man unable to save his besa is worth nothing.

Besa also draws on biblical notions of the word as the foundation of human society: “In the beginning was the word”. From medieval times, Albanian society was ruled by the word or promise given. All human relationships – in family, community, village or ethnic area – were governed by the promise, and the responsibilities it entailed. Besa is the moral testament of Albanians since the appearance of its earliest national and social mythologies.

The Kanun says: what is promised, must be done.

The song-cycles, language, folklore and literature of Albania are replete with stories about and references to besa. One ballad describes the result of a besa’s violation: a woman is chosen for sacrifice by having her body entombed in the structure of a castle in order to ensure its impregnability. Rozafa castle near Shkodër is associated with this story.

There are also many old sayings:

(besa can not be sold or bought in a bazaar)
(an Albanian can sacrifice his own son for besa)
(Albanians would die rather than break besa)
(to Albanians’ besa is worth more than gold)



_________________________________________________


Sigurisht, si një amerikan unë qëndroj jashtë të kulturës shqiptare, por Historia është aty për mua për të lexuar dhe studiuar. të tilla të saj një subjekt unik pasur komplekse. Është koncepti i Besa ajo që i bën shqiptarët të veçantë dhe pavarësisht nga të gjithë njerëzit e tjerë? Unë e shoh atë si një markë të veçantë të nderit.

Mbaj mend S0ni treguar një histori se si familja e saj strehuar një ushtar italian. Kultura e tyre, koncepti i tyre i mikpritjes dhe nderit të mandatuar ata rrezikojnë jetën e tyre për të mbrojtur një ushtar armik. Shqiptare Besa. Unë thjesht nuk mund ta kuptojnë atë. Nuk ka asnjë mënyrë unë do të lejojë babai im, nëna ose motra rrezik jetën e tyre për një të huaj, veçanërisht një ushtar armik. Ai do të duhet të shkojë ose si një të burgosur ose të shtënë në mes të syve. Nga ana tjetër, kur çifutët ikën kampet e vdekjes të nazistëve ata u mirëpritën në shtëpitë e shqiptarëve me respekt dhe mirësi. Këta njerëz do të kishin preferuar të vdes se sa të heqë dorë nga mysafirët e tyre. Mendoni se ajo. Shqiptarët mbrohen njëlloj ushtarët e armikut italiane dhe familjeve të pafajshëm hebre. Amazing.

Besa duket të kapërcej Biblën apo kuranin disi si Kanuni i Lekë. Besa aslo transcended sundimin e romakët, serbët, turqit, nazistët dhe diktatura komuniste e Enver Hoxhës.

Një përkufizim i Besës nga Alma Kushova, një gazetar shqiptar student. (Kushova? Kjo tingëllon si shqipe si emrin tim të kaluar)

Besa shqiptar fjalë është përkthyer zakonisht në anglisht si "besim", "besim" ose "Betimi i paqes", por kuptimi i saj i vërtetë është "për të mbajtur premtimin".Fjala e parë e fituar rëndësi në Kanunin e Lekë Dukagjinit - një asamble e kodeve zakonore dhe traditat e bëra nga ky kryetar shekullit 15 se, me kalimin e shumë gjeneratave para dhe pasi që, është trashëguar dhe transmetuar gojarisht. Shumë nga rregullat e Kanunit - e cila qeverisura gjithçka nga martesa dhe kullosore të drejtave në mikpritjen dhe gjakmarrjë (gjak-grindje) - janë të respektohen edhe sot në mesin e familjeve të zgjatura të Shqipërisë së Veriut malor.

Në Kanun, besa është përshkruar si autoriteti më i lartë. Ajo është e lidhur ngushtë me nocionin e nderit, në mënyrë thelbësore për gjendjen personale dhe familjare që të jetë praktikisht një kult, ajo shtrihet aq afër në zemrën e shqiptarëve si të përmendura në dokumente si një shembull të "shqiptaria".

"Njeri i besës" connotes një njeri të respektit dhe nderit, njeriun të cilin ju mund të besimit në jetën tuaj dhe familjen. Kundërta e tij është besëçartur (njeriu që thyen besën) - me një ndjenjë jo thjesht të unreliability, por edhe i craziness dhe dëbim nga komuniteti. Një njeri në gjendje për të ruajtur besën e tij nuk është asgjë me vlerë.

Besa gjithashtu bazohet në nocionet biblike të fjalës si themel të shoqërisë njerëzore: "Në fillim ishte fjala". Nga kohët mesjetare, shoqëria shqiptare u qeveris me anë të fjalës ose premtimit të dhënë. Të gjitha marrëdhëniet njerëzore - në, familjes komunitetit fshat apo zonë etnike - u qeverisur nga premtimi, dhe përgjegjësive atë të shkaktuar. Besa është testamenti moral i shqiptarëve që nga paraqitja e mitologjitë e hershme të saj kombëtare dhe shoqërore.

Kanuni thotë: atë që u është premtuar, duhet të bëhet.

Këngë të cikle, gjuhës, folklorit dhe letërsisë së Shqipërisë janë mbushur me tregime për dhe referenca të besës. Një baladë përshkruan rezultatin e shkeljes besën për: një grua është zgjedhur për sakrificë duke varrosur trupi i saj në strukturën e një kështjellë në mënyrë që të sigurohet pathyeshmëri e saj. Kalaja Rozafa pranë Shkodrës është i lidhur me këtë histori.

Ka edhe shumë thënie të vjetër:

(Besa nuk mund të shitet ose të blihet në një pazari)
(Një shqiptar mund të sakrifikojë djalin e tij për të besës)
(Shqiptarët do të vdiste sesa të thyer besës)
(Të besës së shqiptarëve është me vlerë më shumë se ari)