Gjykimi në distancë: ndonjëherë më i vërteti ?!

[kiniku]

Nuk eshte shembull i marre prej meje por nga anetari Timianonimi !

Edhe posti im eshte i drejtuar Timianonimit sepse e di se ti je nga Tirana dhe nuk i njeh Sekiraqt; fillimisht desha te replikoj postin tend por pastaj ndrrova mendje dhe duke pertuar te kthehem prapa e citoj Timianonimin, bera copy-paste shembullin e tij por harrova ne fund te beje edhe ndryshimin e emrit te autorit. Mea Culpa, e pranoj por nuk ka nevoje per kercnime. Per ate edhe thashe te merr nje shembull tjeter, edhe Timi u pajtua se shembulli ishte i pavend.

Mos gjyko e ekzekuto menjehere nga distanca, prit spjegimin

Per kete ne nje numer i boton tri fotografi ku ne te paren shifet nje panker tipik me ato floket si te gjelit me ngjyra te ndryshme dhe veshje karakteristike (qe duket i neveritshem nga gjykimi automatik pavetdijshem ne distance) i cili fillon te vrapoj, ne foton e dyte e sheh se ai e "sulmon" nje njeri serioz (tesha formale me kravat- gjykimi "automatik" i pavetedijshem), ne foton e trete e sheh pankerin mbi njeriun serioz te rrezuar per toke!! Gjykimi i njeriut normal eshte qe pankeri e sulmoi nje njeri te ndershem, por a ishte keshtu?

Keto jane pershtypje. Gjykimi, apo procesi i veprimeve fizike e mendore te cilat perkufizohen nga fjala gjykim, e mohojne mundesine e gjykimit nga distanca.

Pastaj, ben nje gabim tjeter. Pamja e pankerit nuk e neveritshme, te pakten per mua. Une mendoj se nje panker me floke te shprishura e guxim te shpreh brendesine e tije (te mire apo te keqe, serioze apo jo) eshte me simpatik se nje tullac me veshje formale qe me pasukses mbulojne nje hipokrit apo nje pale sy zhbirues e vetjak apo edhe nje njeri joserioz i cili per here te pare ka veshur seter e pantollona.

Edhe ketu beje gabim se ky njeri serioz me te vertete mund te jete serioz prandaj edhe nuk ka gjykim nga distanca.

[Pratolini]

Edhe ketu beje gabim se ky njeri serioz me te vertete mund te jete serioz prandaj edhe nuk ka gjykim nga distanca.

Po ti po del ne kontradikte i nderuar :
Sepse po thua qe paske bere nje gjykim ne distance, te gabuar. E nderkohe e vazhdon duke thene se nuk ekzistoka gjykimi ne distance. Duhet kuptuar qarte qe nje gjykim i gabuar eshte ndryshe dhe nje gjykim jo-ekzistent eshte ndryshe.

Pikerisht kjo lidhet me temen. Vete menyra se si eshte hapur eshte e tille qe pranon se gjykimet ne afersi jane ne shumice derrmuese ato te saktat, por ndonjehere mund te jene gjykimet ne distance ato te saktat. Une u perpoqa te marr nje shembull hipotetik per ta ilustruar kete, shembull te cilin ti ende nuk ke marre mundimin ta kundershtosh, por vazhdon te insistosh se gjykimi ne distance nuk ekziston. E perseris : eshte tjeter gje te mos jete i drejte si gjykim dhe eshte tjeter gje te mos ekzistoje fare !

[kiniku]

Po ti po del ne kontradikte i nderuar :
Sepse po thua qe paske bere nje gjykim ne distance, te gabuar.

Perkundrazi: Askush nuk mund te beje gjykim ne distance. Secili qe ben nje te tille, eshte i predestinuar te jete gabim.

vazhdon te insistosh se gjykimi ne distance nuk ekziston

Pra, gjykimi ekziston sepse nuk eshte proces i rende per t'a krijuar por cka ia vlen nese eshte i gabuar. Ose per t'a thjeshtuar: Gjykimi nenkupton individualizimin e rastit ne fjale dhe shqyrtimi i gjithe faktorve ndikues. Po nuk i ndermorre keto veprime, atehere ajo nuk quhet gjykim dhe ketu nuk e kam fjale per gjykimet qe ndodhin ne Gjykata (); quhet paragjykim.

[Pratolini]

Po nuk i ndermorre keto veprime, atehere ajo nuk quhet gjykim dhe ketu nuk e kam fjale per gjykimet qe ndodhin ne Gjykata, quhet paragjykim.

Shume dakort me ty. Le ta marrim per nje moment te vetem te mireqene faktin se gjykimi ne distance eshte pikerisht paragjykim ( megjithese une mendoj se gjykimi ne distance e perfshin brenda paragjykimin, por zoteron nje game akoma edhe me te gjere ). Gjithsesi, e marrim te mireqene !

Atehere une po ta shtroj ceshtjen ne formen qe preferon : Me argumenton dot se paragjykimet jane gjithmone te gabuara dhe nuk ka raste te caktuara kur ato mund te jene me te verteta se gjykimet e perfshira ?
Do te ndjek me interes

[Izadora]

ne fillim gjykim fillon nga distanza pastoj vjen afrimi pastaj miqesia
distanza eshte ajo qe te jep pershtypjen e pare
ke simpati ose nuk ke simpati edhe pse nuk te ka be gje

[kiniku]

Atehere une po ta shtroj ceshtjen ne formen qe preferon : Me argumenton dot se paragjykimet jane gjithmone te gabuara dhe nuk ka raste te caktuara kur ato mund te jene me te verteta se gjykimet e perfshira ?
Do te ndjek me interes

Une jam pro lirise poetica ne te shprehur sepse aty qendron arti i te shkruarit. Por, mendoj se ne temat e ketilla, duhet te jemi me strikt ne aplikimin e nocionit sa me te perafert per subjektin ne fjale.

Vetem njeriu pa intelekt nuk ka paragjykime, thoshte Oskar Wilde. Me siguri te plote them se paragjykimet jane cdo here te gabuara, ne mos ne dic tjeter, te pakten ne mase, volum, shkalle; ne te cilen e shpreh ate paragjykim.

Sa i perket vertetsise, paragjykimi versus gjykimit, logjikisht, paragjykimi asnjehere nuk mund te jete me i vertete apo sakte sesa gjykimi; parimisht, aq me shume studion nje rast, aq me i sakte do jesh ne konkludim. Paragjykimi bazohet eksluzivisht ne pervojat dhe kapacitet tona te cilat ne te shumten e rasteve jane te mangta dhe subjektive (te formuara sipas mundesise dhe shijes sone e ndikuara ne mase nga rrethi dhe menyra e jetes) perderisa gjykimi bazohet ne elaborimin e hollesishem dhe objektiv te cdo elementi kontribues. Sa me shume te dhena, aq me i sakte do jete perfundimi.

Parimisht; keshtu duhet te jete. Perjashtimisht; te takon ty t'a deshmosh sepse ju devijoni nga parimi i perqafuar nga e gjithe bota.

[Pratolini]

Parimisht une kam me disa postime qe perpiqem te argumentoj mendimin tim. Fakti qe ti nuk i referohesh dhe nuk gjen argumentin per te ma kundershtuar tregon qe ose je dakort, ose nuk ke argumentat e duhura.
Wilden me shoke e kam lexuar dhe une, por pervecse te mendoj permendesh aforizma dhe vjerrsha, kam mesuar te jem produktiv dhe te zhvilloj kreativitetin dhe te ngriturin e pyetjeve.
Te thash me pare se puna e paragjykimit eshte pak komplekse dhe ne varesi te formes qe e perdor si argument mund te jete edhe ngaterruese. Nese ti me thua qe gjykimi mund te percaktohet si i tille vetem kur eshte ne nivel akademik apo objektiv, ketu debati mbaron, sepse objektiv eshte vetem ligji.
Te me thuash me siguri ( por pa dhene asnje argument mbrojtes ) se cdo forme paragjykimi eshte e gabuar, une kete nuk mund te ta pranoj. Nese ke aftesi, hajde mbroje. Nuk mund te kundershtoj se shume me mire eshte nje gjykim objektiv sesa nje paragjykim, por kjo nuk perben argument per ate cka thash me larte, plus qe ta ritheksova gjithashtu se koncepti mbi te cilin je bazuar per gjykimin eshte ideal dhe jo pragmatik.

[Timianonimi]

Edhe posti im eshte i drejtuar Timianonimit sepse e di se ti je nga Tirana dhe nuk i njeh Sekiraqt; fillimisht desha te replikoj postin tend por pastaj ndrrova mendje dhe duke pertuar te kthehem prapa e citoj Timianonimin, bera copy-paste shembullin e tij por harrova ne fund te beje edhe ndryshimin e emrit te autorit. Mea Culpa, e pranoj por nuk ka nevoje per kercnime. Per ate edhe thashe te merr nje shembull tjeter, edhe Timi u pajtua se shembulli ishte i pavend.

Siç e ceka shembulli ishte I pavend për shkak familjes se viktimës, pra ka te bej me respektin tim personal ndaj dhimbjes se familjes se te ndjerit, por te kuptohemi per mendimin tim është shembull adekuat si argument për debatin qe e filluam.

Keto jane pershtypje. Gjykimi, apo procesi i veprimeve fizike e mendore te cilat perkufizohen nga fjala gjykim, e mohojne mundesine e gjykimit nga distanca.

Këtu nuk do te pajtohesha me ju se sipas mendimit tim përshtypjet bazohen me tepër ne ndjenja/ emocione, derisa gjykimi ka te bej me vlerësim te ndokujt, ai vlerësim mundet te jete i ceket apo me i thelle. Ne rastin konkret kemi te bëjmë me një gjykim te ceket qe mund ta quajmë paragjykim e sipas mendimit tim jo përshtypje!

Pastaj, ben nje gabim tjeter. Pamja e pankerit nuk e neveritshme, te pakten per mua. Une mendoj se nje panker me floke te shprishura e guxim te shpreh brendesine e tije (te mire apo te keqe, serioze apo jo) eshte me simpatik se nje tullac me veshje formale qe me pasukses mbulojne nje hipokrit apo nje pale sy zhbirues e vetjak apo edhe nje njeri joserioz i cili per here te pare ka veshur seter e pantollona.
Edhe ketu beje gabim se ky njeri serioz me te vertete mund te jete serioz prandaj edhe nuk ka gjykim nga distanca.

Pamja e pankerit nuk mundet te jetë e neveritshme për mua se gjenerata e ime e ka filluar atë lëvizje…, por mos te zhytem ne këtë teme.

Nuk ishte ai gjykimi im por unë e sqaroja gjykimin nga këndvështrimi i lexuesve pasiv Britanik. Paragjykimi i tyre për pankerin dhe njeriun me kravatë bazohet ne përvojën e tyre si dhe teorinë e gjasave. Pasi qe ne shumë raste pjesëtaret e lëvizjes se pankerve kanë qenë rebelues ndaj normave shoqërore, shkaktar te problemeve, keqpërdorues te drogës, pa punë etj normalisht qe paragjykimi i masës dërrmuese i “keqi” ka qenë pankeri, por paragjykimi është individual varet nga këndvështrimi me cka plotesisht pajtohem?

Nuk po mundohem te patronizoj por po e vërej qe jam me i moshuar dhe do te ju jap një këshillë: Gjate debatit për një çështje, sidomos sociale, apo psikologjike po e lamë anash matematiken e shkencat ekzakte, asgjë nuk është absolute dhe nuk është mirësjellje ti drejtohesh bashkëbiseduesit me fjalët: “Këtu e ke gabim”!! Normalisht te gjithë jemi njerëz, askush nuk është i përsosur dhe te gjithë mund te gabojmë por me këtë qasje e mbytë debatin dhe krijon nervozizëm dhe debati tani kalon ne një luftë egosh qe nuk është aspak e këndshme e as konstruktive sic ishte qellimi i debatit besoj?

Nga dialektika dihet qe “lufta e te kundërtave sjelle përparim” por kjo mund te behet ne mënyrë me te civilizuar. Te njëjtën gjë mund ta shprehesh duke gjetur elemente qe pajtohesh me bashkëbiseduesin dhe mandej duke e shprehur mospajtimin tend por duke e potencuar se ky është mendimi i yt ne lidhje me çështjen (kete mund ta argumentosh duke u thirrur ne ndonjë shembull tipik apo ndonjë teori te vërtetuar nga ndonjë ekspert ne atë lami)...

[Timianonimi]

ne fillim gjykim fillon nga distanza pastoj vjen afrimi pastaj miqesia
distanza eshte ajo qe te jep pershtypjen e pare
ke simpati ose nuk ke simpati edhe pse nuk te ka be gje

Izidora,

Ndoshta e kam gabim por sipas përvojës sime gjykimi varet edhe nga gjinia deri ne një mase. Nuk mundohem ta gjeneralizoj por mendoj se ne gjykimin apo paragjykimin e shumicës se gjinisë femërore kane një ndikim emocionet dhe intuita apo mbresat qe i ngjallë individi i cili gjykohet (shih tani garën presidenciale ne SHBA Obama i duket me simpatik gjinisë femërore), derisa te shumica e meshkujve besoj qe emocionet kane me pak ndikim ne gjykimin apo paragjykimi e tyre ne lidhje me ndonjë individ?

Te mos keqkuptohemi, jo qe meshkujt janë me te drejte ne ketë rast, shpeshherë intuita e femrës është si informate nga nënvetëdija (subkoshienca – apo si quani ne Shqipëri qe eshte barbarizëm per mendimin tim ) e cila i ka marre parasysh te gjitha përvojat jetësore te individit qe gjykon, ndoshta edhe "hynë ne nënvetëdijen kolektive" para se mendimi intuitativ te shfaqet ne vetëdijen e një femre. Mendim intuitativ qe ndikon ne paragjykimin e një individi mund te jete shume me afër realitetit se sa një gjykim qe mbështet ne një analize te arsyeshme? Por është vështirë te argumentohet gjykimi apo paragjykimi i bazuar ne intuite?

[Timianonimi]

.

Sa i perket vertetsise, paragjykimi versus gjykimit, logjikisht, paragjykimi asnjehere nuk mund te jete me i vertete apo sakte sesa gjykimi; parimisht, aq me shume studion nje rast, aq me i sakte do jesh ne konkludim.
Parimisht; keshtu duhet te jete. Perjashtimisht; te takon ty t'a deshmosh sepse ju devijoni nga parimi i perqafuar nga e gjithe bota.

Parimisht ke te drejte, mirëpo sipas mendimit tim prape po bëhesh absolutist (fundi fundit Einsteini tha se çdo gjë ne këtë univers është relative, porvec ...)!

Ate cka u mundova ti pergjigjem izadores po e zgjeroj me teper ketu. Mendoj qe edhe intuita është pjesë e paragjykimit? Nëse e pranojmë qe kjo është vërtet atëherë paragjykimi ne disa raste (jo gjithmonë) mund te jetë me i sakët se sa gjykimi i bërë ne bazë te një analize me te thellë!

Do te mundohem ta argumentoj këtë cka e ceka me larte me një shembull, ngjarje e vërtet qe besoj qe nuk është e vetmja? Rasti nuk ka te bej me gjykimin e njeriut por ka te bej me gjykimin apo me mire ta quaj vlerësimin (gjykimi apo paragjykimi është nje sinonim per një vlerësim respektivisht vlerësim i shpejte sipas mendimit tim) e situatës:

Ngjarjen e kam pare ne një dokumentar (i kam harruar detajet). Shpërthen zjarri ne një ndërtesë diku ne perëndim. Zjarrëfikset intervenojnë, çdo gjë është ne rregull, ekipi i zjarrfikëseve është duke e shuar zjarrin, pernjehere vjen urdhri i prere i udhëheqësit te tyre qe urgjentisht te tërhiqen! Posa te tërhiqen ndodh një shpërthim i madh i zjarrit, po qe se zjarrefikset te mos tërhiqeshin do te kishin vdekur te gjithë!

Ne dokumentar e bëjnë intervistimin e udhëheqësit te tyre se si ai e morri atë vendim te prere? Ai përgjigjët se situata dukej qe ishte nen kontroll, nuk kishte shenja si ti quaj te zakonshme sic ishte trajnuar ti vërej udhëheqësi qe zjarri do te dal jashtë kontrollit! Por pohon ai përnjëherë me ka ardhur një mendim ashtu i papritur qe dicka është tmerrësisht gabim dhe kam vepruar ne baze te atij impulsi dhe kam urdhëruar tërheqjen!

Psikologet me vonë mundohen ta sqarojnë rastin. Sipas tyre nënvetëdija gjate gjithë kohës e analizon dhe e krahason situatën, rrethinën me përvojat e mëparshme, ne te cilën gjendet individi dhe ne momentin kur e vëren qe dicka nuk përputhët me përvojat e mëparshëm dhe ne rast rreziku e dërgon një mendim ne vetëdije qe ne e quajmë intuite .

Ke pas rastin qe shpeshherë gjatë ndonjë bisede se nuk mundesh te argumentosh dicka por e “ndien” se nuk është ashtu? Me vone kur ke kohe me tepër ta analizosh me vetëdije e kupton se ke pasur te drejte! Ne baze te kësaj mund te sqarohet qe shumica e afaristeve te suksesshëm nuk janë intelektual qe e analizojnë dhe e steranalizojne gjendjen e tregut por veprojnë ne baze te gut feeling dhe kane sukses?