Kur shqiptarë ishim ne!-Liber i Gian Antonoi Stella-s!

[Andrra e Jetes]

Ndërsa pritet të vijë në shqip libri i bujshëm i Gian Antonoi Stella-s, gazetarit të “Corriere della Sera”, për muaj me radhë vazhdon të jetë në qendër të vëmendjes së opinionit publik në Itali. Një histori e freskët ku autori tregon se emigrantët italianë dje, ishin si emigrantët shqiptarë sot
“Hordhia-Kur shqiptarë ishim ne”, një vepër mes polemikave

“Kur shqiptarë ishim ne”, shisnim fëmijë, njëqind lira për kokë, flinim 16 vetë në një birucë 7 metra me 4 dhe rreth nesh vërtiteshim minjtë, stërvitur më së miri. “Hordhia, kur shqiptarë ishim ne”, libri i ri dhe shumë i suksesshëm i Gian Antonio Stella, gazetar karriere i “Corriere della Sera”, prej nëntë muajsh ka pushtuar faqet e shtypit italian. Libri që pritet të vijë në gjuhën shqipe nga shtëpia botuese “Dituria” ngre zërin për të kaluarën e një populli emigrantësh, si italianët në fund të shekullit të 19-të dhe në fillimin e mijëvjeçarit. Një histori e lënë në harresë dhe sot kur historia përsëritet, kur Italia ndeshet me fenomenin e hordhisë së emigrantëve, autori shtron faktet duke risjellë në analizë të kaluarën e gjyshërve kur janë urryer dhe përçmuar. “Ishim klandestinë, sepse kapërcenim kufijtë vjedhurazi, si zezakët, njëlloj të përçmuar, dhe ishim të ndyrë, në pikë të hallit dhe shpesh të këqinj, sepse atje ku ka uri, krimi vjen nga pas ose për faktin e thjeshtë se një për qind e kriminelit fshihet brenda nesh. Kështu ndërsa Islami na terrorizonte, më 1922 Mario Buda, hodhi në erë Uoll Stritin, duke shkaktuar 33 të vdekur, 200 të plagosur dhe miliona dëme, njëlloj të sikur të thuash se Bin Laden ka pasur një paraardhës italian.”
Kjo është era e migracionit italian përshkruar tek “Hordhia” e Xhan Antonio Stelës, 49 vjeç, editorialist dhe gazetar i “Corriere della Sera". Në 288 faqët e botuara nga “Rizzoli”, gazetari tregon fytyrën tjetër të emigracionit italian me një libër të pasur me fakte, personazhe, histori dhe aventura, qesharake apo tronditëse. “Nuk është aspak e vërtetë që kemi qenë më të mirë se shqiptarët”,- shpjegon Stela.
A i di t’i shfrytëzojë të dhënat për të arritur në një përfundim se “italianët e djeshëm ishin si shqiptarët e sotëm”. Kjo ishte Italia jashtë kufijve të Italisë. Autori në të gjitha takimet që ka bërë për prezantimin e librit të tij ka bërë të ditur arsyen përse e shkroi një libër të tillë, të cilin ia kushton gjyshit të tij Toni, një emigrant në Hungari, ku bashkë me bukën e gojës kapërdiu edhe përçmimin. Sipas tij, imazhi i emigracionit italian asnjëherë nuk është reflektuar i plotë, duke përcjellë në atdhe vetëm imazhet e suksesit. Imagjinoni si mund të jenë dukur në sytë e amerikanvë të Nju Jorkut, ata njerëz që vinin nga “Little Italy”.
“Shqiptarët shfrytëzojnë fëmijët për të lypur dhe italianëve u qan zemra e habiten me “barbarinë” e fqinjëve?”, shkruan Stella. “Me mijëra e mijëra fëmijë u shiteshin me para në dorë nga italianët punishteve franceze dhe amerikane të qelqit. Punonin dy tre vjet dhe pastaj, nëse nuk kishin vdekur më parë, ktheheshin në shtëpi tashmë të sfilitur nga turbekulozi. Jo më i lakmueshëm fati i qindra mijëra oxhakfshirësve: edhe ata të shitur për të kryer një punë që u afronte vdekjen çdo ditë e më shumë.”
Por Stella dokumenton dhe fakton në librin e tij “pushtimin” e migrantëve italianë. Ja çfarë shkruan ai, kur bashkatdhetarët e tij zbritën në Zvicër më 1962: “16 vetë në një dhomë. Dhoma është 7 me 4 dhe aty janë vendosur 16 punëtorë. Çdonjëri syresh paguan në muaj për dyshekun 60 franga, apo 8640 lireta”. Domethënë sipas vlerësimit të liretës në vitin 2001, rreth 150.000 lireta. Kësisoj qiradhënësi merrte rreth 2 milionë e gjysmë për një dhomë ku flinin, gatuanin dhe hanin 16 vetë.”
“Hordhia” është pritur mirë nga kritika. Eshtë vlerësuar fakti se si sociologjia ndërthuret me trillimin, se për atë që di të lexojë është një libër filozofik, një lloj filozofie e cila sot më shumë se asnjëherë është e nevojshme. “Stela nuk predikon në asnjë rresh, ai vetëm shtron fakte”,- vënë në dukje kritikët.
Por shumë polemikë ka ngjallur libri në masën e lexuesit, të cilët dallojnë sipas këndvështrimit të fenomenit të emigracionit. Nga bashkëbisedimet që këta lexues kanë pasur me autorin, botojmë disa përshtypje. Janë opinione nga vetë italianët dhe nga emigrantë në Itali. Ka nga ata që iu duket tepër tendencioz dhe provokativ ky qëndrim i Stelës, se kohët kanë ndryshuar dhe italianët nuk kanë qenë kurrë si shqiptarët.

“Hordhia” në Shqipëri
Libri i Stelës pritet të vijë në shqip këtë vjeshtë. Eshtë shtëpia botuese “Dituria” ajo që ka marrë përsipër përkthimin e veprës. Sipas botuesit Petrit Ymeri, vëmendjen e të cilit ky libër e tërhoqi menjëherë tetorin e vitit të kaluar, kur u hodh në qarkullim, mendohet që prezantimi i “Hordhisë” të bëhet në prani të vetë autorit në Tiranë. Megjithatë deri tani ardhja e tij ka mbetur ende në kuadrin e bisedimve.
Nuk është hera e parë që ky autor tregon interes Shqipërinë. Në mars të vitit 1999 Gian Antonio Stella shkruan një artikull në “Corriere della Sera” me titull “Shqiptarët, një ushtri për Garibaldin”. Në këtë artikull Stella gjen rastin për të shtjelluar më gjerësisht dhe për të folur për shqiptarët në Itali, për Gjergj Kastriotin, Skënderbeun, për poetët Zef Serembe dhe Jeronim De Rada. Aty Stella pohon: “shqiptarët më italianë se gjithë italianët”. Në kontekstin e artikullit të tij ai iu jep dorë fakteve për kontributin e shqiptarëve dhe arbëreshëve në ushtrinë e Garibaldit.
Ky libër i prezantuar gjithashtu në shumë vendbanime arbëreshe, në Kozenca dhe qytete të mëdha të Kalabrisë, do shërbejë si tekst didaktik për universitarët dhe do të hyjë në programin e shkollave të qytetit.

Opinione-I dashur zoti Stella
Përse shqiptarë?
Përse shqiptarë… provokim, denoncim apo çfarë tjetër mund të quhet ky libër “Kur shqiptarë ishim ne”.

Ishtë tjetër kohë…
Nuk ka paralele mes këtij emigracioni dhe atij të 60 viteve më parë. Ne shkonim për të kërkuar punë, ndërsa këta për të bërë krime.

Steriotipi i historisë
Duke qenë shqiptar, më vjen mirë që të paktën një herë shihet me objektivitet një çështje e trishtueshme dhe shqetësuese sociale, siç është ajo e emigracionit.

Pesë argumente
Më jepni 5 argumente përse duhet ta blej librin?

Krimi
Krimi gjendet gjithandej, me apo pa emigrantët, dhe fakti që jemi lindur në Itali nuk na jep të drejtën t’iu veshim të huajve përgjegjësinë e krimit italian.

Të huajt
Kujtoj atë që libri i shenjtë, Bibla nga mëson: “Sy për sy-dhëmbë për dhëmbë”. Ose kujtoj atentatin në “Kullat binjake”, dhe nëse vazhdojnë të masakrojnë dhe persekujtojnë kristianët në shtëpinë e tyre, atëherë duhet të mbyllim xhamitë në Itali. Nuk mendoni kështu?

Qëllimi
Faleminderit për informacionin që na jepni se si kemi qenë. Shumë italianë mendojnë se nuk kanë pasur nevojë të emigrojnë, e për rrjedhojë nuk dinë shumë mbi këtë fenomen. Ky libër është një rast i mirë për të kuptuar diçka. Por doja të dija qëllimin me të cilin Stela e ka shkruar: për të na kujtuar si kemi qenë, apo për t’u treguar më tolerantë ndaj fenomenit që po jetojmë.

Historia përsëritet
“Kur shqiptarë ishim ne”, më bën të shtroj pyetjen: nuk e kuptoj, përse të gjitha gabimet e historisë përsëriten vazhdimisht? Nëse i njohim, përse biem në të njëjtin gabim? Janë mungesa e tolerancës, diskriminimi dhe paragjykimet që na shtyjnë drejt akteve të dhunshme mbi më të dobëtit? Përse ndodh kjo, për t’u ndierë më të fortë? Nuk duhen kataloguar njerëzit sipas ngjyrës së lëkurës, apo religjionit. Ja një frazë që më vjen ndë mend nga Princi i Vogël: “nuk shohim mirë veçse me zemër. Sytë nuk mund ta shohin të vërtetën.”

Përse kaq shumë skandal
Ne harrojmë se deri vonë në një vend civil e modern si Zvicera emigrantët italianë janë konsideruar jo civilë. Shkuam atje për të kërkuar punë, pa vjedhur, pa importuar prostitucion, as drogë a gjësendi tjetër. Tani pyes përse u dashka të durojmë këtë hordhi prepotentësh, hajdutësh, prostitutash, të tjera si këto? Skandali qëndron këtu: nëse Zvicra na trajtoi si jo civilë, atëherë u dashka që ne të tolerojmë krimin? I dashur Stela, ne nuk kemi qenë kurrë shqiptarë, as atëherë kur në Shtetet e Bashkuara u vramë dhe u dënuam.

Kultura të ndryshme
Mirdita zoti Stella…Ka kultura si ajo myslimane, për shembull që kanë vështirësi të mëdha për të qenë pjesëmarrës në jetën e përditshme lokale.

Çfarë shqiptarësh!
Sinqerisht edhe pse gjyshërit e mi emigrojnë prej 50 vjetësh në Zvicër, nuk më duket se mund të krahasohen italianët e një kohe me shqiptarët, përkundrazi më duket ekzagjerim dhe mbi të gjitha shqetësuese! Italianët në çdo anë të botës janë ndjerë të respektuar. Gjë që nuk mund të thuhet për këta njerëz në kërkim të fatit në një vend më të mirë.

Integrimi
Unë jam serb, i lindur në Beograd, rezident prej vitesh në Itali. Nuk ndihem aspak i huaj, por kaloj si në shtëpinë time. Duhet të pres 10 vjet për të kërkuar qytetarinë italiane kur kjo kohë mund të ishte më e shkurtër me ligjin e ri. Por duhet mbi të gjitha edhe një vullnet i mirë nga gjithë italianët për të pranuar dhe ndihmuar integrimin tonë. Dhe ju lutem mos na quani të huaj!"