Artisti Pejan - Sislej Xhafa

[dodoni]

Une jam nji rebel i thjeshtë
Intervistë me artistin pejan Sislej Xhafa

Pregatiti: Petrit Hoxha

Hardcore: Drejt nji aktivizmi të ri asht ekspozita ma e re që t´ejten me 27 kallnor ka me u çelë n‘Palais de Tokyo n‘Paris. Kuratori i Pallatit, Jérome Sans me këte rast ka ba nji përmbledhje t´artistëve të ndryshëm që e shtjellojnë obsesionin e përgjithshëm me ngritjen e dhunës, debatin e pafund për krimin dhe kërcënimin e terrorizmit, ku janë t´ftuem edhe dy artistë shqiptarë: Anri Sala dhe Sislej Xhafa.

Gazeta „JAVA“ ka sigurue ekskluzivisht intervistën e Jérome Sans me Sislej Xhafën që ka me u botue n´katalogun e ekspozitës.

Jérome Sans: Kur ke shkue n´Itali, je regjistrue në nji shkollë arti për me mujtë me e marrë vizën. Për çfarë arsye ndejte në këte fushë dhe pse nise me u marrë me art?

Sislej Xhafa: E kuptova se përmes artit mund e bahesh shumë i famshëm, shumë lehtë e shumë shpejtë.

Jérome Sans: Si artist, ç´mund ban sot e që s´ke mujtë përpara? Çfarë lirie t´jep statusi i artistit?

Sislej Xhafa: M´lejon me e shtrue përgjegjsinë dhe me m´kuptue seriozisht.

Jérome Sans: Cili asht për ty limiti i ktij impuniteti artistik?

Sislej Xhafa: Liria mbaron aty kur e pengon lirinë e tjetrit. Arti ju takon disave, po kreativiteti ju takon të tanëve. Privilegji jem si artist s´asht me e njoftë vetveten si artist, por si turbullues i ndjeshëm.

Jérome Sans: Në nji intervistë e pate krahasue artistin me turistin n´ate mnyrë se i kanë tana liritë dhe se i imponojnë rregullat e veta kudo që shkojnë. Cilët janë kufijtë e ktyne krahasimeve?

Sislej Xhafa: Kufijtë janë se turisti asht material, e artisti asht shpirtnor.

Jérome Sans: Në çfarë kuptimi dhuna që artisti e ka kundër sistemit asht legjitime a pozitive?

Sislej Xhafa: Tue e falenderue artistin, sistemi merr frymë. Sistemi asht nji objekt i thjeshtë kreativiteti. Por, nuk ekziston vetëm nji sistem, kreativiteti e ndihmon rritjen e rendeve tjera. Në qoftë se ka çfarëdo efekti në këto sisteme atëherë asht legjitim dhe pozitiv në mënyrë direkte dhe indirekte. Përveç ëksaj, realiteti asht ma tepër i dhunshëm sesa çdo sistem burokratik.

Jérome Sans: A mund e quejm punën tande si nji formë aktiviteti?

Sislej Xhafa: Une nuk jam misionar, por e kam realitetin dhe vlerat e mia që janë ndryshe prej mainstreamit. Po qe se e shihni si aktivitet, atëhere e kam prekë nji ndjeshmëni për t´cilën nuk jam i vetëdijshëm.

Jérome Sans: Veprat tueja shtrojnë pyetje që shpesh janë të lidhuna me imigrimin dhe me jotolerancën. Qysh janë pranue ato n´Itali?

Sislej Xhafa: Shpresoj se kreativiteti jem kalon matanë shpagetave e pomodori. Po s´duhet me harrue se shpagetat kanë ardhë prej Kinës, e pomodori prej botës së re dhe që të dyja janë asimilue në kulturën italiane. Kjo asht pjesë e realitetit. Por, asht mirë me u përzie kështu, prandej une e vjedha kalin e Giusepe Garibaldit dhe ika me t´katrat nëpër univers.

Jérome Sans: Pse u bajte në New York?

Sislej Xhafa: Sepse kali mund edhe me fluturue.

Jérome Sans: Shpesh thuhet se aksionet tueja janë „klandestine“. Çka do me thanë kjo për ty?

Sislej Xhafa: Në raport me çka janë klandestine? Vlerat e mia kulturore dhe aksionet magjike janë ndryshe prej të tjerve. Me ba pyetje çka asht klandestine asht çashtje e aplikueshme dhe e ndjeshme.

Jérome Sans: Qysh kapërcen prej kuptimit të klandestinës në kriminalitet, që e karakterizon punën tande ndaj dogmave dhe institucioneve?

Sislej Xhafa: Une e përdori kreativitetin për me i shfaqë e me e vue dyshimin mbi rrezet e institucioneve, ekonomisë, turizmit, të legalitetit të forcuem e ilegalitetit të forcuem dhe të relacioneve gjeografike. Une e përdori ironinë dhe utopinë si qasje të shëndosha për me i dyshue këto çashtje. Fuqia e krijimit asht forcë që e kapërcen çdoplatformë të kënaqsisë egoiste.

Jérome Sans: Pse ke zgjedhë me e kritikue sistemin prej së mbrendshmi e jo prej distancës? A mendon se kjo asht ma efikase?

Sislej Xhafa: Une vetëm due me i çelë do dritare mbrenda për me prue ajër të pastër.

Jérome Sans: A kishe me thanë se praktika jote i ngjan njifarë radikali?

Sislej Xhafa: Une jam nji rebel i thjeshtë. Nganjihere radikale mundet me qenë pimja e ujit, e ndonjihere tjetër nji plakë tue e shëtitë qenin e vet, gjumi mundet me qenë radikal. Aksioni instinktiv asht sublim dhe shpesh jorelativ.

Jérome Sans: Çka do me thanë me qenë radikal? A mundet arti edhe sot me qenë radikal?

Sislej Xhafa: Radikalja asht relative. Relacionet e reja gjeografike kanë sjellë ndjeshmëni të reja në fushën e artit; këto ndjeshmëni janë të ndryshme n´aksion. A asht e ndryshmja gjithqysh radikale? Sot, mjeshtritë janë të ndryshme, po problemet janë të njajta.

Jérome Sans: Ti gjithashtu luen me stereotipin e imigrantëve shqiptarë njashtu siç kuptohet në vendet kapitaliste. A mendon se ekziston rreziku i nji efekti pervers në vleftësimin e ktij imazhi gangsteresk?

Sislej Xhafa: Une nuk due me e keqpërdor titullin se vij prej Kosovës a se jam shqiptar. Imigrantët shqiptarë për mue paraqesin imigrantët prej gjithkahit. Njana prej temave të mia asht me e ndriçue problemin e fenomenit të moçëm me emnin „gjindë e barkave“. Ata shpesh konsiderohen si t´rrezikshëm. Une jap siguri për t´ardhmen e Evropës. Identiteti i ri evropian formohet prej t´ardhunve të ri. Nuk asht larg dita kur kryeministri i Francës ka me qenë nji person me origjinë veriafrikane. „Gangsterët“ e mi janë po aq t´ambël sikur „Mona Lisa“ a „Venera e Botticcellit“. Njerëzit duhen me u mësue me dyshue në kuptimin e tyne të ´tjetrit´.

Jérome Sans: Cilat janë preferencat tueja?

Sislej Xhafa: Pamja, prekja, ndjenja, ndigjimi, dashunia, padrejtsia, etj.

Jérome Sans: Kush janë artistat me t´cilët ndihesh i afërt?

Sislej Xhafa: Nana jeme.

Jérome Sans: A t´censurohen shpesh projektet?

Sislej Xhafa: Dy here ka ba vaki.

Jérome Sans: Cilët janë projektet tueja t´ardhshme?

Sislej Xhafa: Fmitë.


Pershendetje
Rrofshin Shqiptaret e Bashkuar dhe Shqiperia e Bashkuar

[peoples]

E lexova edhe une!
Shpresoj ta kene lexuar edhe te tjeret,sepse eshte artikull mese interesant;kemi te bejme me nje artist te afirmuar shqiptar (kosovar) te nivelit bashkohor.

[katana]

si gjithmon e interesuar ne artistat shqiptar dhe punen e tyre.

ne kerkim e siper gjeta disa vepra te Sislej dhe po i sjell ketu qe te njiheni me nje artist shqiptar i njohur dhe i pranuar nga bota e artit nderkombtar.



Sislej Xhafa
Christopher Columbus (2003)
boje dhe qymyr ne leter
140 x 100 cm

[katana]

Sislej Xhafa
Ali Hamadou
installim (pamje)

[katana]

Sislej Xhafa
Pleasure our Flower (2000)
Police Station Gent, Belgium
installation view

[katana]

Franky on Holiday 2002
installation view

[katana]

Sislej Xhafa
Again and Again (2000)
c-print
90 x 220cm

[katana]

Sislej Xhafa
Skinheads Swimming (2002)
videostill

[katana]

Hot Journey towards Heaven, 1999. Installation view.

Sislej Xhafa

Lindur në Pejë, Kosovë, më 1970. Jeton dhe punon në Pisa dhe Bologna.

Ekspozita kryesore:
1994 Spazio Tempo, Firenze;
1996 Rotte metropolitane, Firenze;
1997 2° Premio Trevi Flash Art Museum; GAME, Galleria dell'Arte Moderna, Bologna;
1998 Jelly Bits, Bologna; Welcome, Città Sant'Angelo (PE);
1999 Placentia Arte, Piacenza; Atlante, MACS, Sassari.

Klandestiniteti është një koncept përherë i pranishëm në punën time. Në një kuptim të gjithë jemi klandestinë, por për opinionin publik kjo fjalë ka një vlerë negative. Në së shumti unë punoj mbi paragjykimet që kanë të bëjnë me klandestinitetin dhe marr shenjë gjithçka shfaqet si e ëmbël, e dashur dhe e sigurtë. Klandestinët janë forca e së nesërmes, janë ata që duan të penetrojnë dhe ta bëjnë shoqërinë shumëkulturëshe si në rastin italian për shembull. Në këtë moment mund të duket absurde, por pas pesëdhjetë vjetësh, klandestinët do ta kenë transformuar Italinë në një vend më të mirë.
Sislej Xhafa.

[peoples]

Dhe injoranca e forca ve te rendit, edhe pse me disa polic/e te "shkolluara" nuk ka te sosur ne Republiken e Shqiperise.
Nje artist, me pasaporte jo fallso dhe me te tjera identifikime qe i lejojne atij te udhetoje dhe te jetoje gjithnje ne rregulla, ndalohet nga policia? Apo eshte vetem nje performance, ne disa qe ai do te kryeje ne Tirane ne bashkpunim me disa studente te Akademise se Arteve te Bukura ne Tirane; atehere ketu kemi te bejme me gazetar/e qe jane shkolluar por, nuk arrijne te njohin periudhat e Artit qe behej ne kohen kur ato shkonin ne shkolle, dhe librat e ekspozitat me traktore dhe vajza e djem studente, te veshur me çizme dhe plot balte, qe punonin, mbushnin realitetin e tyre.
Aty, artisti i realizmit socialist, gjente nje shans per krijime.
E pra, ne te dyja rastet, artisti, ka vendosur ne loje si Policine e Shtetit (dhe ne kete rast Sisley nuk eshte i pari, mesa kujtoj) dhe Median a shkruar, ate te specializuaren per Artet dhe rrymat bashkohore?
Bravo Sisley, forca!! Shqiperia eshte vend ku mund te punohet mire me kete teme, por do te kete pak publik. Atje publiku rrin neper kafene apo neper sheshe per te shitur dollar apo pasaporta per nje te ardhme me te lumtur. 'The Sun' 27 Janar .
Lajmi, marre nga gazeta "Shekulli", i dates 28 JANAR. (mos t'keqkuptohemi, shkrimi eshte i imi, vetem lajmi eshte i gazetes)

[anja bojku]

Ju lutem ma shpjegoni pak: ky Sisley eshte artist apo politikan?

Dhe [Sislej Xhafa: E kuptova se përmes artit mund e bahesh shumë i famshëm, shumë lehtë e shumë shpejtë.]

Shpresoj qe e kishte me shaka k'te shprehje sepse atehere krijoka vetem per lavdi dhe jo pse e ngacmon krruajtja e krijeses.

C'pune ka artisti te merret me politiken? Te manipuloj mendimet, vlerat dhe paragjykimet. Te influencoj (me qellim) gjendjen e sotcme. Artisti krijon per vec vleren e krijeses dhe s'i duhet arsye tjeter, sidomos ajo politikane, aktiviste.

Ne qoftese punen e ka per te imponuar dicka ose per te 'persuade', atehere puna s'eshte art. K'te le ta bejne politikanet, sociologet, akademiket e shkencave shoqerore. Nuk ka te hyj aktiviteti shoqeror dhe politik tek arti, por kjo tendence nuk shihet vec ke Sisley por ke te gjithe 'artiste' perendimore bashkohore qe vertet s'jane artist.


Maintenant, je crois que l'art est mort! Faleminderit per k'te temen. Jam dhe me e qarte tani per gjendjen e artit ne Perendim-------qe ne fakt s'egsiston me. Merci.

Peoples, s'e besoj dot qe ti of all people here, e vlereson k'te sharlatan. Ca pastaj qe eshte i njohur ne gjithe Europen, ashtu jane the Britney Spears, e Jennifer Lopez por fama e tyre s'do te thote gje vec tharja e shpirtit dhe trrurit ne perendim. Popullariteti nuk eshte standarti qe vlereson artin. Dhe vete Sislej e shikon si nje 'Popularity contest'.

[weqkollari]

nuk due me zgjat shum vetem dua te them te verteten se ajna bojku shum bukur e kupton artin une them qe nuk ka kush i del per para .

[kulla]

arti eshte komunikim, mbi te gjitha. komunikimi eshte pushtet, eshte politike, eshte shoqeri, eshte gjithcka. ti anja ose flet kodra mbas bregut sepse kerkon te kapesh ne ndonje diskutim, ose sepse di te flasesh vetem kodra mbas bregut. arti dhe politika kane qene gjithmone paralel. muralet e kishave te mikelanxhelos, jane ne rradhe te pare art, ne rradhe te dyte politike fetare katolike. pamvaresisht qellimit te artistit dhe deshires "se kulluar" (naive, me mire) te admiruesit te artit, qe arti te jete vetem art, ato murale jane politike, sepse arti eshte shkalla me e larte e provokimit ne komunikim paqesor. kudo, kurdo, arti ka qene, eshte dhe do te jete politike. dhe nje artist qe e perdor njohurine se nje dite arti i tij do te perdoret per qellime pushteti, eshte nje artist i formuar me mire. (vetem te uriturit per fame, do humbisnin ne nje shprehje aq te pafajshme sa ajo e fames e sisley xhafes). shife edhe nje here ate fotografine "again and again" anja. mua me bluan mijra fjale e ide ne koke. ne se nuk je tek mijrat, jam i sigurt qe tek qindat duhet te jesh.


nuk due me zgjat shum vetem dua te them te verteten se ajna bojku shum bukur e kupton artin une them qe nuk ka kush i del per para . weqkollari.

edhe pse intonacioni i kesaj te fundit mund te jete ironik, prape ngelet shume i paqarte. si do qe te jete, dua te them se budallalleku dhe injoranca kane gravitet. per kete te fundit, ti anja je nje prove e pakundershtueshme.

[anja bojku]

Per ty Kulla s'kam tjeter te them vecse faleminderit per 'edukaten' permbi artin. S'i dija ato fakte te mesuara ne shkolle elementare. Again much thanks. Kur mikelanxhelo kishte komision nga kisha (qe e kam thene perpara) beri ate qe donte kisha por i dha dhe nuanca pagane te Greqise klasike. Prap, veproi ate qe donte mes limiteve qe kishte dhe jo per te imponuar ndonje ide ose ideologji por vec per te kenaqur vizionin e tij te jetes dhe natyres, sepse nen shtepine e Lorenxos ishte lene i lire te studionte, te praktikonte dhe te zhvillonte shijen e vete, pa parametra politiko-sociale.

Dhe arti vetevetiu i jep vrull revolucionit, por ai nuk krijohet per revolucion. Krijimi eshte nga nje motive tjeter, interpretimi nga revolucionaret eshte gje tjeter.

"dhe nje artist qe e perdor njohurine se nje dite arti i tij do te perdoret per qellime pushteti, eshte nje artist i formuar me mire."

S'jam dakort fare me ate larte se artisti nuk motivohet nga posteriteti (ai qe kerkon lavdi maybe) por vec nga pikpamja qe e ka te vecante nga njerezit ordiner; nga shikimi i natyres, i jetes me nje dylbi si nje 'Kalaidescope' qe thith nuanca dhe vogelsira te jetes qe syri ordiner nuk i sheh. Ky sensibilitet shume delikate e ben qe syte dhe veshet ti ket me te theksuar se te tjeret dhe kjo veti e shtyen te krijoj, te vej ne faqe ose ne muzike etj., ate qe sheh, qe ndien me nje 'acuteness' qe s'barazohet me tjere. Pra jo per arsye revolucioni o imponimi.
Kur ai e ben per politike me dashje, nuk quhet artist por propagandist!

Sa per gjykimin tuaj ndaj mentalitetit tim nuk e fus ne xhep se fundja fundit nuk je dikush qe me njeh o qe ke trreguar tipare ekstraordiner. Ne qoftese une jam injorante, ti je i pagabueshem nje njeri fallco kur mundohesh te trregohesh si nje i madhkuptueshem dhe admirues i nje krijese koti qe as te ben te mendosh e as te ben te ndjesh gje fare. Si Marcel Duchamp qe u tall me gjithe kritiket e asaj kohe, keshtu po tallesh dhe ti nga k'to 'artist' te pa formuar, te gjysmakur, pretendues fallco. Dhe me teper po rren vetveten.

I assure you weqkollari's comment is not ironical. Po te duash dergoi nje mesazh privat dhe vertetoje.

[katana]

moj vajze e mbare un akoma nuk po kuptoj pse cfare po quan art ti. deri msot vetem fjale po thuajse bosh ke shkruar dhe nuk ke binduar asnje ketu pervec disa fetareve te mbrapc.
dhe njehere tani po te lutem eh se u be bajat e gjitha kjo
te lutem hap nje teme e posto imazhe/foto permend emra, kohe, rryma apo kujdi un c'tjeter te asaj qe ti quan art dhe aty bej argumentat qe i ke hedhur lart e poshtderi tani qe dhe te jemi te qarte e mos i biem daulles per vesh shurdh. diku i thoje hipit se eshte gjuha ajo qe po na ndalon te kuptohemi e ndoshta po hajd ti vem fajin po atehere le te perdorim vet artin per te komunikuar meqe me fjale spo ja dalim mbane. lere artin te flas per veten!

alban ku je se te permenden duchampin e un po te therras si e vdekur prej varri. ngrihu bre burr! se t'kan dal mejdan me duchampin e kjo meriton dyluftim (miqesor, qe te mos kapim armet edhe pse ti anja e ke mprehur shpaten) po mos harro KATANA jam vete ;)

[katana]

Shqiperia do perfaqsohet ne Bienalen e Venecias nga Sisley Xhafa. Shqiperia ktetij viti do ket pavionin e vet. Deri tani detajet e projektit nuk jan publikuar. Stay tunned...

[katana]

Artisti Sislej Xhafa prezanton zyrtarisht nesër në Bienalen e Vnenecias “Sistemi Ceremonial i Lotderdhjes”.

Zbulohet maska lotuese e Xhafës


E.Demo

Një maskë e gjigante e Ku-Klus-Klanit që qan. 23 x 8 metër, plastmas i bardhë, e vendosur në Giardini di Castello, brenda territorit të ekspozitës së artit bashkëkohor, në edicionin 51 të Bienales së Venecias. Titullohet “Sistemi Ceremonial i Lotderdhjes”.
Vepra e aristit kosovar, Sislej Xhafa, që përfaqëson pavijonin shqiptar. Zbulimi i veprës është lënë surprizë për ditën e hapjes zyrtare të Bienales që do të jetë nesër, më 12 qershor, maratonë që mbyllet më 6 nëntor. Kuratorë të Sislej Xhafës janë Andi Tepelena dhe Cecilia Tirelli.
Xhafa njihet si një artist që e shfrytëzon shumë imazhin e paragjykuar “të tjetrit”- të keqin dhe dobëtin, të ardhurin dhe vagabondin, të huajin i cili perceptohet si rrezik për sigurinë dhe mirëqenien e perëndimorëve. Ashtu si imazhi i emigrantit shqiptar në Itali dhe Evropën mbarë, është paragjykuar si hajdut, përdhunues, i prapambetur. Xhafa i përdor këto imazhe paragjykuese për të sfiduar konceptet raciste, për të cilat nuk është fort e ndërgjegjshme. Kështu është bërë me pak fjalë prezantimi i Xhafës në faqen zyrtare të Bienales së Venecias, ku diku paraqitet si përfaqësues i pavijonit shqiptar dhe diku tjetër si i atij kosovar. Por qysh në fillim, dy kuratorët e Xhafës Andi Tepelena dhe Cecilia Tirelli, në konferencën për shtyp të mbajtur dy muaj më parë në Tiranë,e quajtën këtë prezantim të Shqipërisë në Bienalen e Venecias.
Instalacioni gjigand i Xhafës për të cilin thuhet se ka kushtuar 80 mijë, euro është quajtur mjaft provokativ deri tani, por rezultati mund të matet në ditët vijuese të Bienales. “Pjesa më e madhe e punës së tij është ndërtuar mbi sfidën ndaj institucioneve, paragjykimeve dhe stereotipeve. Vepra e tij më e hershme është e njohur për përdorimin e stereotipit të Shqipërisë si vend i abuzimit, dhunës dhe kriminelëve, ndërkohë që mbështetet në mospajtimin e vazhdueshëm të kulturave. Ai është një ndër rastet më tipike të artistëve bashkëkohorë shqiptarë të cilët nuk përdorin për t’u shprehur një stil ose gjuhë të njëjësuar”,- komenton kuratori Edi Muka, i cili është duke ndjekur nga afër Bienalen e Venecias dhe paraqitjen e Xhafës atje.
Edicioni 51 i Bienales së Venecias për herë të parë në historinë e saj do të drejtohet nga dy femra, Maria de Corral dhe Rosa Martinez, historiane arti, kritike dhe kuratore të pavarura nga Spanja. Ekspozimi është menduar në dy hapësira që kanë për qëllim të japin një lexim të ngjashëm të artit ndërkombëtar bashkëkohor prej viteve shtatëdhjetë deri në ditët sot, me një vështrim në të ardhmen e afërt. Këtë vit marrin pjesë 70 vende, paralelisht organizohen 30 ngjarje. Dy projektet ekspozuese janë “Përvoja e artit” dhe “Gjithmonë pak më tepër”. Projekti i parë që kurohet nga Maria de Corral, prezatohet në 34 dhoma të Pavionit italian në Kopshtet e Bienales dhe aty paraqiten 42 artistë nga bota. “Gjithmonë pak më tepër” i kuruar nga Rosa Martinez, shtrihet në një sipërfaqe 9000 m2 të Corderie dhe Artiglierie të Arsenales. Aty prezantohen 49 artistë nga bota. Pikërisht në këtë projekt është përfshirë dhe artisti shqiptar Ardian Paci që jeton dhe krijon në Milano.