Personalitete

[Drini_i_Zi]

H. Sherif Ahmeti


Nga: Ramadan SHKODRA

Dhjetë vjet pa eruditin H. Sherif Ahmeti

Populli ynë ndër shekuj e vite nxori personalitete dhe figura të shquara, që me punën, veprën dhe dijen e tyre lanë gjurmë të thella në historinë tonë, dhe jo vetëm që lanë gjurmë, por ata edhe e bënë historinë. I tillë qe dhe do të mbetet myderrizi ynë i nderuar Haxhi Sherif efendi Ahmeti, ndonëse jetoi dhe punoi në një kohë të vështirë e plotë kthesa, la gjurmë të thella në historiografinë më të re të popullit tonë. Të parët e familjes së tij u dëbuan dhunshëm gjatë kohës së spastrimit të territoreve shqiptare nga Saxhaku i Nishit, respektivisht nga Toplica konkretisht nga fshati Prekopucë në fshatin Gumnasellë të komunës së Lypjanit, ku më 1920 lind Sherifi nga babai Bahtiri e nëna Ajshja, në një familje me traditë fetare e kombëtare. Katër klasat e para të shkollës fillore, h. Sherifi i kreu në shkollën fillore të fshatit Banullë. Atë kohë, në shkolla mësohej edhe lënda fetare, dhe njohuritë e para për mësimet islame i mori në këtë shkollë nga mulla Azizi – një hoxhë i respektuar nga Banulla, për të vazhduar edhe në mejtepin e fshatit. Më vonë h. Sherifi vazhdoi mësimet në medresenë e Ferizajt, ku mësoi morfologjinë e gjuhës arabe (sarfin) te myderrizi i njohur Azem ef. Gremja, ndësa sintaksën (avamil) në medresenë e Prizrenit te hfz. Abdullah Efendiu. Më 1934 si 14 vjeçar regjistrohet në Medresenë e njohur "Pirinaz" të Prishtinës, ku pati fatin e mirë ti ndiqte mësimet tek myderrizët e njohur të kësaj medreseje – Ahmet ef Mardoqi dhe haxhi Hamdi ef. Ibrahimi, të dy alimë, me përgatitje të lartë në shkencat islame, që shquheshin edhe për atdhedashuri, nga të cilët h. Sherifi do t'i merrte që të dyja. Në Medresenë "Pirinaz" h. Sherifi mësoi plotë 10 vjet deri në maj të vitit 1944, kur e kreu dhe mori Ixhazetnamenë nga muderrizi Ahmet ef. Mardoqi.

Haxhi Sherifi mësuesi i shkollave e alfabetit shqip

Menjëherë pas mbarimit të Luftës së Dytë Botërore, Haxhi Sherifin e gjejmë të angazhuar në procesin e hapjes së shkollave shqipe në rrethinën e Lypjanit, si mësues i gjuhës të alfabetit shqip. Është kjo kohë kur intelektualët shqiptarë të kohës u organizuan në hapjen e shkollave në gjuhën amtare e haxhi Sherifi qe ndër të parët që me shumë zell iu përkushtua misionit të mësuesit Kështu më 19 dhjetor të vitit 1949 emërohet mësues i parë i gjuhës shqipe në shkollën fillore të Banullës. Me qëllim të përgatitjes dhe profesionalizimit të mirëfilltë për profesion që kishte marrë, haxhi Sherifi më 1950 regjistrohet në kursin pedagogjik në Pejë, të cilin e kryen me sukses. Menjëherë pas kryerjes së këtij kursi Haxhi sherifi emërohet drejtor i gjimnazit të ulët në Gadime të Lypjanit. Më 1952, haxhi Sherifi emërohet drejtor i tetëvjeçares në Sllovi deri më 1955, ku krahas detyrës së drejtorit ushtroi edhe atë të mësuesit. Këtu në Sllovi, h. Sherifi mbajti edhe kursin e shëndetësisë për vajza, që asokohe ishte i detyrueshëm. Gjatë kohës sa punoi mësues, h. Sherifi dha kontribut të madh në arsimimin e brezit të ri në gjuhën shqipe.

Haxhi Sherifi në sy të komisarve të pushtetit

Mirëpo haxhi Sherifi vinte nga një familje me traditë e orientim të pastër kombëtar, si dhe kishte marrë mësime nga myderrizët më në zë të kohës, që e kishin edukuar në frymën e atdhedashurisë. Ai si i ri e entuziast, shumë shpejt bie ndesh me orientimin e "pushtetit gjoja popullor" të komunistëve e ateistëve, komisarët e të cilëve filluan që të bëjnë presion nga më të ndryshmet, duke e quajtur si të papërshtatshëm për punë me nxënës dhe si një ish – ballist. I gjendur në mes presioneve, akuzave e shantazheve, haxhi Sherifi më 1956 len detyrën e mësuesit për t'iu rikthye misionit të imamit në xhaminë e fshatit Gllogoc të Lypjanit. Si imam haxhi Sherifi arriti që të krijoj një imazh të një hoxhe të kohës duke sjell freski në mesin e xhamatit kudo që u paraqit. Sa ishte imam, zgjidhet kryetar i Këshillit të Bashkësisë Islame të Lypjanit, detyra që h. Sherifi i kreu me ndërgjegje e përkushtim të lartë deri në fillim të vitit 1965, kur nga Lypjani kaloi mësimdhënës në Medresenë e mesme "Alauddin" të Prishtinës.

Haxhi Sherifi Myderriz në medresenë e Prishtinës

Në medrese H. Sherifi punës së mësimdhënësit iu përkushtua me një zell e devotshmëri të veçantë. Ai shquhej për modesti, thjeshtësi e kreativitet. Si arsimdashës, vërtet haxhi Sherifi me punën e tij me nxënës kishte krijuar raporte të afërta saqë të gjithë nxënësit pos që e donin dhe e respektonin si mësimdhënës e myderriz, metoda e tij e ligjërimit e kishte bërë të dashur tek nxënësit edhe lëndën e tij –lëndën e Akadit. Në medrese haxhi Sherifi ligjëroi lëndët e Akaidit (Apologjetikës) e Filozofi islame, ku dha një kontribut të paçmuar, mirëpo sipas nevojës haxhi Sherifi ligjëroi në medrese lëndën e Usuli Fikhut dhe atë të historisë islame. Krahas detyrës së mësimdhënësit, h. Sherifi për 13 vjet rresht (1970-1983) ka qenë drejtor i medresesë, një detyrë që e kreu me shumë sukses. Gjatë kohës sa haxhi Sherifi udhëhoqi me Medresenë u shënuan rezultate të mira, ngase në mungesë të teksteve shkollore për lëndët fetare, arsimtarëve të medresesë u ra barra që vet të përkujdesën për përgatitjen e tyre, ku haxhi sherifi bën hapin e parë duke përgatitur dispensat e akaidit për tri vitet e para veprim të cilin e ndoqën edhe mësimdhënësit tjerë, për lëndët përkatëse. Krahas angazhimit të tij në medrese, haxhi Sherifi një kontribut të madh dha edhe në udhëheqjen dhe drejtimin e institucioneve fetare të bashkësisë islame. Kështu më 1969, haxhi Sherifi zgjidhet kryetar i Shoqatës së Ylemave. Edhe këtu haxhi Sherifi tregohet udhëheqës dhe vizionar i madh. Duke parë nevojën e besimtarëve për nxënien e njohurive fetare, dhe mungesën e teksteve fetare në gjuhën shqipe, haxhi Sherifi me shokë, megjithëqë i përballur me shumë sfida e peripeci, vëmendje të posaçme i kushtoi pikërisht përgatitjes së literaturës islame në gjuhën shqipe. Këtë mision të vështirë ai e morri me seriozitetin më të madh, kështu më 1968 arrin të botonte të përkthyer në gjuhën shqipe ilmihalin, ku besimtarët kishin mundësi t'i mësonin njohurit elemtare të fesë.

Haxhi Sherifi themelues i publicistikës islame në gjuhën shqipe

Po në këtë kohë haxhi Sherifin e gjejmë kryeredaktor të Buletinit informativ, të cilin më 1971 e transferoi në revistën e parë në trojet shqiptare në ish-federatën Jugosllave në gjuhën shqipe "Edukata Islame". Edukata Islame nën drejtimin e haxhi Sherifit, arriti t'i tubonte ata pak dashamirës të fjalës së shkruar, duke hapur horizonte për bashkëpunëtorë të rinj, dhe për një kohë të shkurtër revista u bë tribunë e mendimit dhe e zhvillimit të kulturës islame si dhe përhapjes së fjalës e mesazhit islam tek besimtarët. Puna dhe kontributi i haxhi sherifit në publicistikën islame, e bënë atë një erudit të gjysmës së dytë të shekullit të shkuar. Me punimet e tij në periodikun e kohës ai trasoi një rrugë të sigurt për brezat e ri duke hapur perspektivën e sigurt për të ngritur këtë fushë në themele të shëndosha. Revista "Edukata Islame" dhe Takvimi, lexuesve u ofroi tema të ndryshme nga njohuritë islame, të ahlakut, fikhut, akaidit, historisë islame, tefsirit, si dhe në tema të ndryshme me karakter kulturor, e në shumë nga këto fusha sidomos në Akaid e tefsir haxhi Sherifi vuri themelet e këtyre shkencave në periodikun e asaj kohe. H. Sherif Ahmeti u shqua edhe si vaiz, sidomos pas emërimit të tij për myfti të Prishtinës në vitin 1985.

Haxhi Sherifi Myfti i Prishtinës

Haxhi Sherifi si vaiz në këshillat e tij ishte konkret dhe gjërat i ilustronte nga jeta e përditshme. Kështuqë të gjithë ata që patën fat t'i dëgjojnë këshillat e tij edhe sot e kësaj dite e përmendin me admirim të madh. Haxhi Sherifi pos që ishte i respektuar e i nderuar nga nxënësit, kolegët e xhemati, për njohuri që posedonte, respektohej edhe nga qarqe shkencore e nga personalitete më eminente në fushën e dijës, me të cilët mbante kontakte e korrespodenca të rregullta.

Haxhi Sherifi përkthyes i Kuranit në shqip

Kontributi i haxhi Sherifit është shumë dimesional, përfshirë fusha të ndryshme, si arsimtar i gjuhës shqipe, drejtor shkolle, myderriz në medrese, themelues i publicistikës islame në gjuhën shqipe në Kosovë. Ai përgatiti ilimihallin, jasinin, e mevludin, por ska dyshim se kontributi më i madh i tij është përkthimi i Kuranit të madhëruar, që e botoi më 1988, që atë e ngrit në rangun e eruditëve të mëdhenj dhe emrin e tij e bënë të paharruar ndër breza. Përkthimi i kurani nga haxhi Sherif Ahmeti është ribotuar disa herë, vetëm në Medinë më 1992 është botuar në 1 milion copë duke e bërë të pranishëm në thuaje çdo bibliotekë e shtëpi të shqiptarëve.

Haxhi Sherifi pedagog në Fakultetin e Studimeve Islame

Haxhi Sherifi megjithëqë në pension e në moshë të shtyrë, më 1992 iu përgjigj kërkesës së Dekanatit të Fakultetit të Studimeve Islame të Prishtinës, që u themelua atë vit, për të ligjëruar lëndën e Akaidit. Themelimin i fakultetit të studimeve islame ishte një ëndërr e kamotshme e brezit të hoxhallarëve të haxhi Sherifit, andaj ëndrra e tyre u bë realitet dhe këtë realitet e shijoi edhe myderrizi haxhi Sherif Ahmeti i cili dy vite ligjëroi lëndën e Akaidit. Segment tjetër i rëndësishëm në jetën e haxhi Sherifit është botimi i përmbledhjes së një pjese të punimeve të tij më 1995 nga shtëpia botuese Lidhja, nën redaktuarën e Nysret Simnicës në të cilën janë përfshirë një pjesë e kontributeve të haxhi Sherifit në periodikun e kohës. Haxhi Sherifi vdiq më 14 prill 1998, duke lënë një trashëgimi të pasur, la medresenë e konsoliduar, trasoi rrugën e suksesshme të publicistikës, la përkthimin e Kuranit, la qindra artikuj të botuar, la fakultetin në hapat e parë të tij. Vdekja e haxhi Sherifit ishte humbje e madhe për të gjithë ne, por në të njëjtën kohë vepra dhe kontributi i tij mbetet kandil i pashuar.

[Drini_i_Zi]

Dr. Ali Iljazi



Një artikull rreth jetës dhe veprës së dijetarit shqiptar Dr. Ali Iljazi që është botuar në gazeten "El-Hajat" të Kajros, Egjipt.


Dr. Ali Iljazi, arritjet e tij në fushën e mjekësisë dhe të shkencës



Nga: Prof. Dr. Beqir Ismaili
www.kontribut.com


Vërtetë mrekullitë shkencore të Kur'anit janë një det i pa fundë i cili nuk mund të arrihet nga asnjë dijetarë dhe nga asnjë nga njerëzit, për shkakun se Kur'ani është libër i zbritur nga All-llahu xh. sh. dhe askush nuk mund ti dijë qëllimet dhe kuptimet e tijë në mënyre të prerë përveq atij që e ka zbritur.

Ndërsa fusha e mjekësisë është një fushë shum e vështirë për kërkime, dhe vështirë e arritshme, nuk mund të arrihet në dije të thella në te përveq nga persona të jashtëzakonshëm dhe profesionist të cilët shpenzojnë vite të tëra në mësimet e sajë, në kërkimet mjekësore gjithëherë duhet vepruar me kujdes dhe përvojë. .

Kosova është shtetë që gjindet në territorin e ballkanit, një vend me një kulturë dhe civilizim të lashtë, e përparuar në shumë fushta dhe lëmi të ndryshme, shqipëtarët e Kosovës kanë nxjerrë dijetarë të dalluar në të gjitha lëmit, u dalluan shumë dijetar në lëmin e shkencave dhe në fushen e mjekësis duke i dhënë shumë kësaj shkence dhe duke lënë gjurm të pa shlyera në shkencën e mjekësisë, duke bërë që shkenca e mjekësisë në Kosovë të mbetet në jetë falë këtyre dijetarëve gjenial.

Nga kjo kuptohet se dijetarët dhe mendimtarët e Kosovës janë në një shkallë të lartë të kulturës dhe mendimit, qështje si këto bëjnë të ditur se Kosova e ka merituar plotësisht pavarësin e saj e cila u shpall para pak ditësh.

Në historinë e re të Kosovës shkëlqyen si yjet dijetarët profesionistë në të gjitha drejtimet e shkencës , u dalluan udhëheqësit, mendimëtarët, dijetarët, mjekët, nga më të dalluarit ishte edhe dijetari dhe mjeku i madhë dhe i veqantë Dr. Ali Iljazi i cili falë aftësive të tija , përpikmerisë së tijë dhe përvojës së tijë , bënë zbulime të reja për mjekësinë vetëm e vetëm që ti shërbej Kosovës dhe popullit të saj të lashtë, nuk u mjaftua vetëm me kaq por bëri kërkime edhe në fushën e mjekësis islame, po ashtu shkroi edhe në lëmin e mendimit dhe qytetërimit islam, duke i treguar botës se dituria nuk është e kufizuar, e bëri të qartë se dijetarët e Kosovës kanë forcë dhe prirje në shkenca të ndryshme, se Kosova i ka mundësitë që të bëj shpikje dhe zbulime edhe në shkencat e vështira.

Realiteti qëndron se Dr. Ali Iljazi është shembull nderi dhe dijetar i dalluar në dituri të përgjithshme dhe ka forcë dhe aftësi për zbulime, ka merita që e bëjnë konkurrent me librat e tijë dhe punën e tij të dalluar edhe jasht kufijve shtetëror.

Dr. Ali Iljazi, lindi në Gjakovë në vitin 1949. Rrjedh nga një familje me ndjenja fetare e kombëtare. Nga kjo familje pati 20 hoxhallarë dhe shtatë myderriza të dalluar që shërbyen në Medresenë e Madhe të Gjakovës afro 280 vite me radhë.

Që në vegjeli u dallua në mjekësi dhe në mësime Dr. Ali F. Iljazi, shkollën fillore dhe të mesme e kreu në vendlindje, pastaj u regjistrua në fakultetin e mjekësisë në Sarajevë të cilin e përfundoi në vitin 1973. Për suksesin e arritur gjatë studimeve u dekorua me "Shenjen e artë të Universitetit", si studenti më i suksesshmi dhe më i dalluari në Universitet.

Pastaj mori titullin e magjistratures në të njejtin Universitet, ndërsa në vitin 1988 mbron titullin e doktorit me sukses të lartë.

Për herë të parë ishte ai që zbuloi në ish-Jugosllavi dhe Evropë testimin me karbakol si një test bronkoprovokues më senzitiv (Dose-response curve – PD100 Raë).

Konsiderohet nga mjekët e parë në Kosovë që aplikoi testimin provokues me pluhra organike.

Deri më sot ka botuar mbi 80 punime shkencore nga lëmi i mjekësisë, të botuara këto nëpër revista të ndryshme në lëmin e testeve provokuese me pluhra organike.

Krahas veprimtarisë mjekësore Dr. Ali Iljazi merret edhe studimin e Kur'anit fisnik nga këndvështrimi shkencor dhe lidhjet në mes ajeteve të Kur'anit fisnik dhe ligjeve natyrore ne gjithësi, nga kjo lëmi ka publikuar mbi 800 punime shkencore të botuara në revista të ndryshme në Kosovë , Maqedoni e në ish Jugosllavi dhe në shtete tjera të ballkanit, këto punime shkencore janë publikuar edhe në Web faqe të ndryshme në internet.

Që nga viti 1988 në mënyrë aktive ka marrë pjesë në ligjërata dhe tribuna shkencore në lëmin e mjekësisë veqanërisht andej kah flitet gjuha shqipe. .

Nga viti 1990-1995 ka qenë kryetar i Këshillit të Bashkësisë Islame të Gjakovës.

Ndërsa nga viti 1999 deri në vitin 2001 ishte kryeredaktor i revistës "Frymëzimi", në Gjakovë, po ashtu është anëtar i bordit të revistës "Univers", në Tiranë.

Deri më tash ka botuar këto libra: "Testet bronkoprovokuese në diagnostiken e hiperaktivitetit bronkial" – "Agjërimi nga aspekti kuranor, edukativo-arsimor, moral, social dhe mjekësor" – "Aspekte shkencore në Kur'an" – "Kur'ani dhe shkenca bashkëkohore" - "Kur'ani famëmadh nga këndvështrimi shkencor" – "Tregime për Muhammedin a. s. " - "Ibn Kajjim Xhevziu-Mjekësia e të Dërguarit Muhammed a. s. " – "Kur'ani prijatar i shkencës" – "Imam Xhelaluddin es Sujutiu-Mjekësia Profetike" – "Trajtesa të zgjedhura islame dhe shkencore (4 vëllime)" - "Imam GAZALIU – Ripërtëritja e shkencave fetare – IHJA ULUMID-DIN – librat 1, 2, 3 dhe 4" - "Shkëndija të urtësisë" – "Etika e edukimit të fëmijëve tanë" – "Emrat e Bukur të Zotit ESMA UL HUSNA" – "Kur'ani mahnitë shkencëtarët" – "Me islam dhe mjekësi drejt shëndetit të mirë" – "Kur'ani dhe embriologjia" …. . , e shum të tjera, që disa nga këto janë në botim e sipër.

Për punën e tij të palodhshme 35 vjeçare dhe kontributin në mjekësi u dekorua me Medaljen e meritave për popull nga qyteti i Gjakovës, po ashtu u dekorua edhe me Medaljen e artë të Kryqit të Kuq të Kosovës .

Dr. Ali Iljazi tani punon në "Institutin e Mjekësisë ", në Gjakovë, dhe i ka dhënë shumë lëmis së mjekësis në territorin e ballkanit madje edhe mbarë Evopës me zbulimet e tij në mjekësi, ndërsa sa i përket kërkimeve shkencore ka lënë gjurmë të mëdha dhe me vlerë në qështjen e mrekullive shkencore në Kur'anin fisnik.



Nga arabishtja: Zuhdi Hajzeri, Kajro, Egjipt

[Drini_i_Zi]

Abdulkadër Arnauti



Bir' i trojeve shqiptare në Kosovë, u bë objekt i shpërnguljeve të imponuara nga politika antishqiptare serbe duke marrë udhët e kurbetit

Bir' i trojeve shqiptare në Kosovë, u bë objekt i shpërnguljeve të imponuara nga politika antishqiptare serbe duke marrë udhët e kurbetit, Kadriu i vogël i vazhdoi udhët e largëta i prirë nga i ati dhe pjesëtarë të tjerë të familjeve, duke u stabilizuar në Siri.

Mbasi përfundon me sukses të gjitha hallkat e shkollimit islam, Abdylkadër Arnauti vazhdoi veprimtari intensive fetare, duke u bërë një nga dijetarët më të njohur të fushës së Hadithit për Sirinë.

Ai ligjëron në disa medrese e institucione të tjera të larta islame, duke filluar nga shkolla e mesme teologjike: Isaf Tullab El Ulum El Islamie në Damask të Sirisë. Ligjëron edhe në medrese të tjera lëndën e hadithit, duke kryer njëkohësisht edhe rolin e ligjëruesit në një xhami, "Mesxhidul Muhammedijje".

Veprimtaria pedagogjike e studimore harmonizohet, duke rritur ngarkesën sa në një fushë e në një tjetër, sa si ligjërues në medrese e sa në xhami, sa si lektor, sa si redaktor e korektor i shtëpisë botuese në Damask, në mbi 90 komplete veprash, si:

1.Zadul mesit-9 vëllime.

2.Rreudatul taibin-12 vëllime.

3.Zadul mead-6 vëllime.

4.El Kafi-3 vëllime.

5.El Furkan bëjnë evlijaur-rahman ve evlijahush-shejtan.

6.El Furkan bejnel hakki vei batil.

Dhe vepra të tjera.

Ky personalitet i shquar, me ndjenja të pastra atdhetare, megjithëse në kushte të vështira shëndetësore (paralizë e pjesshme), mban kontakte të vazhdueshme me studentë shqiptarë, nga të gjitha viset, duke u dhënë shumë prej këtyre edhe mësime individuale apo në grupe, nën drejtimin e kualifikuar të tij. Në porositë dhe këshillat që jep Abdulkadri, e vë theksin në lidhjen e fjalës me veprën, në harmoninë e padiskutueshme të tyre, deri në shkrirje natyrore. Ai porositë pareshtur që shqiptarët të ruajnë moralin, nderin e tyre, idealin atdhetar e fetar.



Marrë nga libri "Zhvillimi i kulturës islame te shqiptarët gjatë shekullit XX" i autorit Dr. Ramiz Zekaj

[Drini_i_Zi]

Nexhat Ibrahimi


Prof. Nexhati, si rrallë kush, ka një kontribut të vyer e shumë të çmuar në botimin e veprave, me tematika të ndryshme. Ai ka përkthyer e botuar mbi 80-të vepra të zhanreve të ndryshme dhe ka shkruar e botuar mbi 30 vepra autoriale.


Nga Mirsad Sylja - Shkodër, më 25. 05. 2008

Kërkoj të mirën! - Për prof. Nexhat Ibrahimin


Koha kalon çdo ditë! Rinia jonë i përshtatet kohës dhe evolimit të saj, pak rëndësi ka për ta se si evulon ajo... Pak rëndësi ka nëse ky evolim (përparim, zhvillim, emancipim, modernizëm, si të doni quajeni), është në dëmin e tyre. Mjafton që e tillë të jetë shumica dhe, të gjithë, o burra pas shumicës!...
Sa herë që në arenën ndërkombëtare del në skenë ndonjë rok-star, ndonjë top-model apo ndonjë seks-simbol, rinia jonë mundohet dhe përpiqet që ta imitojë atë. Përpiqet që të vishet si ai (sipas modës, sepse ai/ajo, janë moda vetë), të mbajë flokët si ai, të vendosi pirse në hundë si ai, të hajë si ai, të eci si ai, të...
Po të hysh në dhomat e shumicës së të rinjve tanë, shikon se muret e dhomës janë të mbushura me posterat e këtyre "shembujve". Kalon në rrugët e qytetit, shikon të rinjtë që janë qethur (veshur, etj.) si Bred Piti, Michael Jacksoni, Cristiano Ronaldo, Elvis Prestli, etj... Pra rinia jonë kërkon të imitojë dhe, këta, t'i bëjë ideal e busull orientimi. Këta të jenë shembulli i tij, i rinisë sonë.
Por vërtet, a janë këta njerëzit e duhur për tu marrë shembull?! A mund të merret si shembull një njeri që gënjen? A mund të merret si shembull një njeri që mashtron, që vjedh, që tradhton, që drogohet, që vret, që s'ka familje, që...?! A mund të merret shembull një njeri që, mbi të gjitha s'ka moral?..., assesi jo! Nuk mund të merret shembull, ai nuk është asgjë tjetër, por një flluskë që "shpohet" menjëherë, një flluskë sapuni që shkatërron vetveten.

Rini e dashur,

Ka ardhur koha që të mendojmë e të logjikojmë. Ka ardhur koha që të mendojmë e të mos gabojmë në zgjedhjen e shembullit. Ka ardhur koha që të mirës t'i themi e mirë, dhe të keqes, e keqe. Ka ardhur koha që të marrim si shembull, krenarinë e njerëzimit! Ka ardhur koha që, shëmbëlltyra jonë ë jetë margaritari që s'venitet kurrë! Ka ardhur dita që të pimë ujë nga gota e dashurisë së tij! Koha erdhi, që shembulli ynë e shëmbëlltyra jonë, të jetë profeti Muhammed (s.v.s)!...
Ky është shembulli dhe drita që s'u shua kurrë. Ky është krenaria e njerëzimit. Ky është ai që solli rrotullën e historisë. Ky është ai që i mahniti të gjithë, duke filluar nga shokët e tij të dashur, e më pas, personalitet e ndryshme në mbarë botën. Ky është ai që, Bernard Showi e quajti: "Shpëtimtar të njerëzimit". Ky është ai, për të cilin Gëte tha: "Në histori kërkova shembullin e një njeriu të shkëlqyer, e atë e gjeta, tek Pejgamberi Muhammed!". Ky është ai që mallëngjeu princin Otto Von Bismark: "Njerëzimi, vetëm një herë, ka parë një figurë të tillë unikale, siç ishe ti Muhammed dhe s'do të ketë më rastin të shohë!".( )
Ky është ai, për të cilin princër e mbretër, njerëz të thjeshtë e pushtetarë, thanë: "Muhammed, më vjen keq që s'isha bashkëkombësi yt, se do t'i laja edhe këmbët!..."

Rinia jonë e vyer,

Mos ngurroni të merrni shembull këtë zotëri, të ecni në rrugën e tij, të rrezatoheni prej dritës së moralit të tij, të mësoni prej tij, të edukoheni prej tij, të... Mos ngurroni që këtë zotëri (s.v.s) ta bëni shëmbëlltyrën tuaj më të mirë, sepse ai vërtet e meriton, dhe keni për të shikuar se keni marrë shembullin e duhur.

* * *

Mirëpo, All-llahu i Madhëruar, me mëshirën e dhuntinë e Tij nderoi dhe, në grada më të ulëta se ato të profetit (s.v.s), bëri të mundur që në tokë të kemi edhe shembuj të tjerë. Njerëz të mirë, dijetarë që e përmendin Zotin, të cilët mund të merren shembull dhe që rrezatojnë dritë. All-llahu i Mëshirshëm i përmendi në Kur'an duke thënë: "Po All-llahut ia kanë frikën nga robërit e Tij vetëm dijetarët, All-llahu është mbi gjithçka, është mëkatfalës."( )
Pra, I Madhi Zot e nderoi këtë kategori njerëzish, e përmendi në Kur'anin fisnik dhe i bëri shembull për të tjerët...
I Madhërishmi, me bujarinë e Tij, bëri të mundur që shembuj të tillë të kemi edhe në trojet shqiptare; është një mirësi e madhe kjo, për të cilën e falënderojmë pamasë Zotin e Madhëruar.

Njëri ndër këta shëmbëlltyra të pastra, është edhe një njeri i thjeshtë. Një punëtor i madh. Një familjar i rregullt. Një intelektual e studiues i mirëfilltë; një besimtarë i devotshëm, me zemër të madhe, me moral të lartë, me edukatë të mirë. Ai është studiuesi dhe profesori i nderuar, z. Nexhat Ibrahimi.

Efendi Nexhati, u lind më 10 Qershor në fshatin Zgatar, Opojë, në rrethin e Prizrenit. Më 1974-ën u regjistrua në Medresenë "Alauddin", në Prishtinë, dhe e përfundon atë me rezultate të larta. Më pas, më 1980-ën regjistrohet në Fakultetin e Shkencave Islame në Sarajevë, në të cilin diplomoi më 24 Tetor 1984. Më pas, më 1981-in u arrestua, u dënua dhe vuajti dënimin prej 63 e ditëve në Burgun Qendror të Sarajevës. U lirua në mungesë të fakteve. Akuza ishte: "Irredentizmi shqiptar dhe klero-nacionalizmi, shfrytëzimi politik dhe ekonomik i Kosovës nga Serbia, e drejta e studentëve për demonstrata, Kosova Republikë, etj". Më 1990-ën në Kuvendin e Shoqatës së Ulemave në Prishtinë, u zgjodh për anëtarë të Kryesisë së Shoqatës së Ulemave të Kosovës në Prishtinë. Kryesia e SHU unanimisht e zgjodhi për kryetar. Në vitin 1991, Në Kuvendin e Bashkësisë Islame të Jugosllavisë në Sarajevë u zgjodh anëtar i Rijasetit të Bashkësisë Islame të Jugosllavisë, në Sarajevë nga territori i Bashkësinë Islame të Kosovës. Më 1992-in, më 14 Dhjetor, në Prizren u arrestua në krye të grupit politik ilegal, i njohur si afera e hoxhallarëve. Me këtë rast u dënua me 8 vjet burg, që në këtë periudhë kohore mund të quhej dënimi më afatgjatë politik për shqiptarët e Kosovës. Më 1994-ën, nga burgu i Prizrenit u transferua në burgun e Dubravës së Istogut, ku u vendos në karantinë, rreth tre muaj në mbikëqyrje të veçantë – tipi i mbyllur, tre muaj të tjerë, përsëri në mbikëqyrje të veçantë – tipi gjysmë i mbyllur, më pak se 3 vjet në tipin B të mbyllur, rreth 6 muaj të tipin A, gjysmë të mbyllur. Në 1998-ën, më 21 Qershor, u boshatis Burgu i Dubravës, të gjithë të burgosurit shqiptar u dërguan në Serbi, kurse Nexhat Ibrahimi me 17 të burgosur të tjerë u dërgua në Burgun e Qarkut të Zajeçarit. Aty qëndroi rreth 18 muaj, në izolim total, me minimum ushqimi, mjekimi, informimi, etj. Më 1999-ën, më 15 dhjetor, përfundoi vuajtjen e dënimit pas 7 vjet e 1 ditë burg. Nga Burgu e deri në Prishtinë, së bashku me disa të burgosur të tjerë, i solli "Kryqi i Kuq Ndërkombëtar". Në vitin 2000, më 01. 02. 2000, pas gjithë asaj periudhe të mundimshme, rigjeti forcat dhe filloi sërish punën në Këshillin e Bashkësisë Islame, në Prizren. Pas kësaj kohe nuk është i angazhuar politikisht, nuk mbart funksione publike brenda dhe jashtë Bashkësisë Islame.
Pas daljes nga burgu, edhe si pasojë e problemeve shëndetësore, ai u mor më shumë me shkrime dhe botime, duke dhënë një kontribut të shkëlqyer e të pashembullt, jovetëm në shtypin fetar Islam, por edhe në atë periodik, si në Kosovë, Shqipëri, Maqedoni, Bosnje, etj.
Ai ka bashkëpunuar e botuar në gazetat dhe revistat më në zë të kohës, si: Gazetën "Besa" – Prizren, "Besimi" – Prizren, "Drita islame" – Tiranë, "Besimtari" – Shkodër, "Epoka e Re" - Prishtinë, "Elif" – Podgoricë, "Koha Jonë" – Tiranë, "Rilindja" – Prishtinë, "Preporod" – Sarajevë, etj.
Me revistat: "Edukata islame" – Prishtinë, "Dituria islame" – Prishtinë, "Etika" – Shkodër, "Familja" – Tiranë, "Fjala" – Prishtinë, "Jeta e Re" – Prishtinë, "Globi" – Shkup, "Glasnik" – Sarajevë, "Hëna e Re" – Shkup, "Impakt" – Tiranë, "Flaka" – Shkup, "Mendimi Islam" – Tiranë – Prizren, "Nacional" – Tetovë, "Nurul-Kur'an" – Prishtinë, "Studime Orientale", "Takvimi" – Prishtinë, "Vjetari i Arkivit" – Prishtinë, "Univers" – Tiranë, "Vepra" – Shkup, "Takvimi" – Shkup, etj.

Prof. Nexhati, si rrallë kush, ka një kontribut të vyer e shumë të çmuar në botimin e veprave, me tematika të ndryshme. Ai ka përkthyer e botuar mbi 80-të vepra të zhanreve të ndryshme dhe ka shkruar e botuar mbi 30 vepra autoriale. Ashtu siç e cekëm përkitazi edhe më lart, ai ka botuar qindra artikuj, recensione kritike, vlerësime, parathënie e pasthënie në libra e botime të ndryshme. Ka marrë pjesë në shumë simpoziume, konferenca të ndryshme, sesione shkencore brenda dhe jashtë vendit, etj.
Më poshtë po paraqes një pasqyrë të disa veprave të botuara nga zotëria e tij:

A. Vepra autoriale të botuara:

1990:
1. N. Ibrahimi, Shkolla juridike hanefite, Prizren, 1410 / 1990, fq.78. (separat)
2. N. Ibrahimi, Suzi Prizrenasi – dijetar e bamirës i shek. XV-XVI, Prizren, 1410/1990, fq.36. (separat)
3. N. Ibrahimi, Muslimanët në Ballkan në periodën paraosmane, Prizren, 1410/1990, fq. 34. (separat)
1992:
4. N. Ibrahimi, Aspekte islame, Prizren, 1413/1992, fq. 108.
5. N. Ibrahimi, Tre hadithe me përkthim e komentim, Prizren, 1413/ 1992, fq. 40.
1997:
6. N. Ibrahimi, Kontaktet e para të Islamit me popujt ballkanikë në periudhën paraosmane, Shkup, 1997, fq. 102. Libri i njëjtë me titull tjetër: N. Ibrahimi, Islami në Ballkan para shekullit XV, botimi II, Prizren, 1421/2000, fq. 102.
1998:
7. N. Ibrahimi, Shkolla juridike hanefite dhe karakteristikat themelore të doktrinës së saj, Shkup, 1998,fq.162.; Bot. II, Prizren, 1421/2000.
8. N. Ibrahimi, Islami në trojet iliro-shqiptare gjatë shekujve, Shkup, 1998, fq. 300; botimi II, Shkup, 1999, fq. 300; bot. III, Prishtinë, 2000, fq. 300.
2000:
9. N. Ibrahimi, Paragjykimet ndaj Islamit gjatë shekujve, Prizren, 1421/2000, fq. 18.
10. N. Ibrahimi, Imam Ebu Jusufi dhe Imam Muhammedi, Prizren, 1421/ 2000, fq. 62.
2001:
11. N. Ibrahimi - Përgatiti, shkroi dhe përktheu, Mevludi në gjuhën shqipe, Prizren, 2001/1422, fq. 150.
2003:
12. N. Ibrahimi, Islami dhe muslimanët në tokat shqiptare dhe në Ballkanin mesjetar (sh. IX-XIV), Shkup, 2003/1424, 145 fq.
2004:
13. N. Ibrahimi, Dimensione kur'anore, Shkup, 2004, fq. 78.
14. N. Ibrahimi, Islami dhe kriza e identitetit, Shkup, 2004, fq. 178.
15. N. Ibrahimi, Aspekte të marrëdhënieve islamo-kristiane në Mesjetë, Prishtinë, fq. 67.
2005:
16. N. Ibrahimi, Kronologji e historisë islame dhe e popujve muslimanë në botë, Prishtinë, 2005, 156 fq.
17. N. Ibrahimi, Imami dhe xhemati, Shkup, 2005, 44 fq.
18. N. Ibrahimi, Bazat e etikës islame, Shkup, 2005, 240 fq.
2006:
19. N. Ibrahimi, Islami si provokim global, Shkup, 2006, 370 fq.
2007:
20. N. Ibrahimi, Imam Ebu Hanifeh dhe Imam El-Maturidiu perla të akaidit islam, Prishtinë, 2007, fq. 47.
21. N. Ibrahimi, Suksesi i garantuar – Edukimi i drejtë, Prishtinë, 2007, fq. 72.



B) Vepra autoriale të pabotuara:

22. N. Ibrahimi, Sektet në historinë e mendimit islam, Shkup, 2007, 240 fq.
23. N. Ibrahimi, Muslimanët në kërkim të Islamit, I-II, Shkup, 2007, 400 fq.
24. N. Ibrahimi, Universi i Jusufit a.s., fq. 180.
25. N. Ibrahimi, Leksikoni i thukët islam, fq. 180.
26. N. Ibrahimi, Ta njohim identitetin tonë musliman, fq. 250.
27. N. Ibrahimi, Çelësi i suksesit – si?, fq. 330.
28. N. Ibrahimi, Dromca nga historia e filozofisë islame, fq. 80.
29. N. Ibrahimi, Disa shprehi të dëmshme, fq. 40.
30. N. Ibrahimi, Aspekti islamo-kombëtar i Lidhjes së Prizrenit më 1878, fq. 80.
31. N. Ibrahimi, Në Islam ka vend edhe për jomuslimanët, fq. 80.
32. N. Ibrahimi, Njohuri themelore të Islamit (tre hadithe), fq. 120 (libër xhepi)
33. N. Ibrahimi, Vepra të zgjedhura të Imam Vehbi Ismailit, 1-27, Shkup, 2009.

Veprat e përkthyera:

A) Të botuara:

1983:
34. Ebu Hanife, Kitab'ul-vasijjeh, Prishtinë, 1983, metni, (Edukata islame).
1984:
35. Ebu Hanife, Fikh'ul-ekber, Prishtinë, 1984, metni (Edukata islame).
1985:
36. Imam El-Maturidiu, Traktati mbi besimin islam, (me koment), Prishtinë, 1985-1986, Edukata Islame.
1986:
37. Imam El-Gazaliu, Ballsami i lumturisë, (-), (-), fq. 50. (I botuar në disa revista).
1987:
38. M. Mahmud, Prej dyshimit deri në besim, Prishtinë, 1987, fq. 114; Disa botime.
1988:
39. Muhammed A. Draz, Agjërimi i ramazanit, Prishtinë, 1988, fq. 62: Disa botime.
1989:
40. El-Mewdudi, Muhammedi a.s dhe Kur'ani i shenjtë, Prizren, 1409/1989, fq. 120.
41. Imam En-Nesefiu, Akaidi i Nesefiut, (me koment), Prishtinë, 1989, (Edukata islame).
1990:
42. Et-Temimi, Parimet e besimit islam, (bashkëpërkthyes), Prizren, 1410/ 1990, fq. 24.
43. M. Mahmud, Dialogu me mikun ateist, Prishtinë, 1990, fq. 164. Disa botime.
44. M. Ikball, Poezi të zgjedhura, bashkëpërkthyes, Prizren, 1410/1990, fq. 36.
45. Vexhi Demiraj, Filozofët muslimanë, Prizren, 1410/1990, fq. fq. 64.
46. En-Neveviu, Dyzet hadithe, Prizren,1410/1990, fq.102. Disa botime.
47. Gjozo, Mbi varrin e Muhammedit a. s., Prizren, 1419/1990, fq. 22.
48. Sharofi, Edukata fetare e morale, I, Prizren, 1410/1990, fq. 23. Disa botime.
49. A. Izetbegoviq, Islami sot dhe nesër – Deklarata islame, Prizren, 1411/1990, fq. 77; Disa botime.
50. A. Izetbegoviq, Kundërthëniet e Marksit dhe dështimet e marksizmit, Prizren,1410/1990, fq.8.
1991:
51. Imam El-Gazaliu, Rruga deri në shpëtim, (me koment), Prizren, 1411/1991, fq. 62.
52. Ramiq, Hutbe të zgjedhura të Muhammedit a.s., bashkëpërk., Prizren, 1411/1991, fq. 126.
53. Kaleshi, Kontributi i shqiptarëve në dituritë islame, Prizren, 1411/1991, fq. 120.
54. R. Garodi, Islami dhe kultura, Sarajevë, 1411/1991, fq. 166.
55. Imam En-Nesefiu, Akaidi i Nesefiut, (me koment), Prishtinë, 1989, (Edukata Islame).
56. Imam El-Gazaliu, Ballsami i lumturisë, (-), (-), fq. 50. (I botuar në disa revista).
57. M. Mahmud, Prej dyshimit deri në besim, Prishtinë, 1987, fq. 114; Disa botime.
58. Muhammed A. Draz, Agjërimi i ramazanit, Prishtinë, 1988, fq. 62: Disa botime.
1992:
59. F. Sheta, Martesa islame, bashkëpërkthyes, Prizren, 1992, fq. 22.
60. En-Neveviu, Dyzet hadithe dhe shtojca e Ibni Rexhebit, Shkup, 1413/1992, fq.126.
61. M. Abdulvehhab, Tre themelet dhe argumentet e tyre, Shkup, 1992, fq. 36.
62. Jasini në transkriptim e përkthim shqip, Prizren, 1413/1992, fq. 64.
63. Ulfe Azizussamed, Islami dhe Krishterizmi, Prizren, 1412/1992, fq. 78. Disa botime.
64. Imam Homeini, Mesazhi drejtuar M. Gorbaçovit, Prizren, 1992, fq. 24.
1993:
54. Izetbegoviq, Deklarata islame, Shkup, 1413/1993, fq. 70. Disa botime.
1995:
55. El-Mewdudi, Sistemi i jetës në islam, Prizren, 1415/1995, fq. 68.
1996:
56. En-Neveviu, Rijad'us-salihin, bashkëpërkthyes, Shkup, 1996, fq. 645.
57. Grup autorësh, Jeta familjare islame, Prizren, 1416/1996, fq. 96.
58. K. Silajxhiq, Texhvidi (bashkëpërkthyes), Prizren, 1416/1996, fq. 48.
59. En-Neveviu, Rijad 'us-salihin, bashkëpërkthyes, Shkup, 1996, fq. 645. Disa botime.
1997:
60. M. Mahmud, All-llahu xh. sh., Tetovë, 1997, fq. 82. Botimi II, Prizren, 1421/2000, fq. 82.
61. El-Behij, Imani – besimi në All-llahun xh. sh., Shkup, 1418/1997, fq. 116. Botimi II, Prizren, 2000/1421. fq. 116.
62. M. Hanxhiq, Hyrje në shkencën e tefsirit, Shkup, 1997, fq, 70.
63. M. Hanxhiq, Hyrje në shkencën e hadithit, Shkup, 1997, fq. 66.
64. Corbin, Historia e filozofisë islame, I –II, Shkup, 1997, fq. 446.
1998:
65. A. Bulaq, Islami dhe demokracia, teokracia e totalitarizmi, Shkup, 1419/1998, fq. 220.
2000:
66. Si ta njohim artin islam, Prishtinë, 2000, fq. 64.
67. Gj. Shushnjiq, Fuqia dhe pafuqia e shkencës në kritikën e religjionit, Prizren, 2000, fq. 46.
68. Muslimani i vogël, I, Prizren, 2000, fq. 50. (për fëmijë)
69. Muslimani i vogël, II, Prizren, 2000, fq. 50. (për fëmijë)
70. Muslimani i vogël, III, Prizren, 2000, fq. 50. (për fëmijë)
71. Muslimani i vogël, IV, Prizren, 2000, fq. 62. (për fëmijë)
72. Ibn Hazmi, Shërimi i shpirtrave, Prizren, 2001/1421, fq. 93.
73. Muharrem Omerdiq, Përçarja dhe pasojat e saj, Prizren, 2001/1421, fq. 43.
74. Hasan Kaleshi, Sofi Sinan-pasha dhe xhamia e tij, Prizren, 1422/ 2001, fq. 34.
75. N. Ibrahimi - Përgatiti, Mevludi shqip, Prizren, 2001/1422, fq. 150.
76. Andrew Rippin, Historiku i tefsirit të Kur'anit, Prizren, 2001, fq. 38.
77. Hutbeja lamtumirëse e Muhammedit a. s., Prizren, 2001, fq. 20.
2002:
78. Muhammed Asad, Islami në udhëkryq, Prizren, 2002/1423, fq. 117.
79. Grup autorësh, E vërteta rreth vehabizmit dhe vehabistëve, Tetovë, 2002/1423, fq.76. Bot. II, Prizren, 2002/1423, fq.75.
80. Ahmed Fuad El-Ehwani, Filozofia islame, Prizren, 2002, fq. 156.
2003:
81. En-Nesefij, Besimi islam sipas Imam En-Nesefiut, Prizren, 2003, fq. 88.
82. Muhammed Asad, Rruga për në Mekë, Shkup, 2003, fq. 503.
83. Imam Maturidiu, Jeta, vepra dhe mësimi, Prishtinë, 2003, fq. 96.
84. N. Smailagiq, Halifët besimdrejtë, Prizren, 2003, fq. 40.
85. M. S. Kayani & H. Murad, Djaloshi guximtar - Aliu r. a., Prizren, 2003, fq. 28.
86. Imam Nevevi, Rijadus-salihin, ribotim, Shkup – Prishtinë - Tiranë, 2003, fq. 506.
87. Haki Sharofi, Edukata fetare dhe morale, ribotim, I-II, Shkup, 2003, fq.
2004:
88. Ser Thomas W. Arnold, Historia e përhapjes së islamit, Prishtinë, 2004, fq. 501.
2005:
89. N. Ibrahimi, Fikh'ul-ekber – parathënia, përkthimi dhe komentimi, Prishtinë, 2005, 120 fq.
2006:
90. Ibn Tejmijje, Kitab 'ut-tewhid (Monoteizmi islam), Prishtine, 2006, fq. fq. 80.
91. Mid'hat Shamiq, Si shkruhet vepra shkencore, Shkup, 2006, fq. 350.
92. Muhammed Ikball, Ripërtëritja e mendimit fetar në islam, Shkup, 2006, fq. 240.
2007:
93. Seid Ramadan, E drejta islame – Burimi dhe zhvillimi, rreth fq. 220.
2008:
94. Grup autorësh, Fundamentalizmi islam - ç'është ky?, rreth fq. 280.
95.



Vepra të përkthyera:

B) Të pabotuara:

96. Mauricie Bucaille, Bibla, Kur'ani dhe shkenca, version i zgjeruar, rreth fq. 500. (Logos-A).
97. Alija Izetbegoviq, Robër nuk do te bëhemi, rreth 240 faqe, ne përgatitje.
98. Jusuf El-Karadavi, E drejta islame - Aktualiteti gjithëkohor dhe gjithëhapësinor, fq. 250.
99. Mehmet Hanxhiq, Prehja e shpirtrave (Lutje nga Kur'ani dhe Hadithi), rreth fq. 80.
100. Ibn Haldun, El-Mukaddima – pjesë të zgjedhura, rreth fq. 350 (Mbi gjysma e materialit është sekuestruar nga policia serbe më 14.12.1992).
101. Sejjid Hussein Nasr, Islami dhe të studiuarit e natyrës, rreth fq. 50.
102. Ebu'l-Hasan El-Esh`arij, Traktati mbi arsyeshmërinë e ilm'ul-kelamit (Risaletun fi istihsani'l-hawdi fi ilm'il-kelami), në përgatitje, rreth fq. 60.
103. Muhammed Asad, Parimet e shtetit dhe të pushtetit në Islam, rreth 200 faqe, në përgatitje.( )


Periudha e burgut është një histori më vete. Është një periudhë e zezë, plot mundime, sakrifica, tortura, vuajtje, sprova, mall dhe shqetësim për familjen e tij të ndershme...
Mundimet dhe vuajtjet me pranga në duart e tij të pastra, nga të cilat buron mirësia e të shkruarit bukur, do të shkruhej libri më kujtime: "Ky ishte dimri i madh" – (Letër familjes nga burgu u Dubravës).
Kam bindjen se kjo periudhë ishte sprovë e madhe për të dhe familjen e tij të dashur. Ai e kaloi këtë sprovë më sukses, me bindje ndaj caktimit të Zotit, me vullnet të hekurt, me sakrifica, duke besuar në premtimin e All-llahut të Madhëruar. E ai..., e gjeti dhe do ta gjejë shpërblimin tek All-llahu Premtim-mbajtës! Kush ka bërë ndonjë të mirë, qoftë sa një thërrmijë, do ta shohë atë, e kush ka bërë ndonjë të keqe, qoftë sa një thërrmijë, do ta shohë atë (pra do ta gjejë tek All-llahu xh.sh)!( )

Burgu ishte i vështirë për profesorin, por ai ia kaliti durimin; ishte torturues, po ai ia shtoi shpërblimin tek Zoti i Madhëruar; ishte i mundimshëm, por ai (Nexhati) tregoi se njeriu duhet të pajtohet me caktimin e Zotit. Burgu e thinji, por ato thinja tregojnë urtësi, tregojnë shumë...

"Instituti Shqiptar i Mendimit dhe Qytetërimit Islam", me qendër në Tiranë, në një konkurs ndërkombëtar që zhvilloi ky institut, më 2006-ën, prof. Nexhat Ibrahimit iu dha çmimi fitues i konkursit për veprën e tij studimore, librin "Islami si provokim global".( )

Ndërsa, "Forumi rinor Islam", me qendër në Shkup – Maqedoni, i dha profesor Nexhatit një dekoratë mirënjohjeje, me motivacionin: "Për angazhimin e palodhshëm shkencor dhe intelektual në drejtim të afirmimit pozitiv të vlerave madhore Islame", Shkup, 11.01.2008.
Këto e shumë vlerësime të tjera janë për prof. N. Ibrahimin, që sado pak këto dekorata e mirënjohje, shprehin mirënjohjen dhe respektin e thellë që gëzon secili për profesor Nexhatin, sepse secili ndihet borxhli ndaj tij, sepse ka mësuar, të paktën, qoftë edhe një germë nga shkrimet e botimet e tij madhështore!...

Ai vazhdon të punojë në Prizren mes miqve e shokëve të dashur. Vazhdon të kalojë orë të tëra mbi letra, duke studiuar, shkruar e hulumtuar. Ndonëse me probleme shëndetësore, ai nuk ndalet, punon natë e ditë, sepse e ndjen se ka shumë për të dhënë; me të vërtet që ka shumë, ai është një thesar i vyer...

Rini e dashur,

Muhammedi (s.v.s) është shembulli më i mirë, shokët e tij besnikë, njerëzit e mirë në brezat pasardhës, prof. Nexhati me shokë!...

Këto janë shëmbëlltyra dhe krenaria jonë!

Me të vërtetë që ia vlen për tu marrë shembull një burrë si efendi Nexhati..., shembull dhe virtyt qytetarie, simbol i sakrificës dhe qëndresës, edukatës së mirë, moralit të lartë, i punës së ndershme e të palodhur, i zemrës së madhe, i tolerancës, i paqes, i bukurisë, i devotshmërisë, shembull për çdo gjë!...

Në fund, e di se nuk kam arritur të përçoj plotësisht vlerat e tua profesor, por lutem që sadopak, të kem përçuar diçka nga ju, sado të vogël...

Selam mbi ty, o kolosi i trevave shqiptare!

[Drini_i_Zi]

Shuajb Muharrem Arnauti


Numri i librave që ka punuar vetë e me bashkëautorë, ose ka qenë mbikëqyrës i tyre, arrin në mbi njëqind e gjashtëdhjetë vëllime, në të cilat përfshihen libra në shkencat e hadithit, fikhut, tefsirit, akides, libra të përkthyer etj.


Shuajb Muharrem Arnauti
Hulumtues i Njohur i Librave Të Kulturës Islame

Shuajb Muharrem Arnauti lindi në qytetin e Damaskut në vitin 1928. Në familjen e tij, ku tradita shqiptare dhe kultura islame ishin gjithnjë të pranishme. Shuajbi mësoi nga i ati dijet elementare të islamit.

Qysh i vogël mësoi përmendësh shumë pjesë nga Kur'ani, ndërsa dëshira për t'u thelluar edhe më tepër në sekretet e librit hyjnor e bëri atë që qysh nga mosha 17 vjeçare t'i përkushtohej mësimit të gjuhës arabe dhe gramatikës së saj. Kështu, për më se dhjetë vjet radhazi, Shuajb Efendiu vazhdoi të ndjekë ligjëratat e gjuhës nëpër xhamitë dhe medresetë e vjetra të Damaskut, veçori e të cilave ishte se nxënësi ishte i lirë të zgjedhte dijet, që i interesonin, dhe askush nuk kishte të drejtë ta detyronte nxënësin që të mësonte atë që nuk i interesonte ose nuk i përshtatej.

Gjatë kësaj kohe Shuajb Efendiu mësoi nga dijetarët më të mirë të gjuhës arabe që kishte Damasku dhe lexoi librat më të njohur si: "Sherh ibni Akil" dhe "Kafijen" e Ibni Haxhibit të komentuar nga Mulla Xhabi, "El Mufas-sal" të Zemalsheriut, "Shudhur e dh-dheheb" të Ibni Hisham el-Ensariut,"Esrar el-Belaga"dhe "Delail el-Iexhaz"nga Abdulkadër el-Xhurxhami etj. Nga mësuesit e tij më të njohur prej të cilëve mësoi dijet e gjuhës arabe ishin: Muhamed Salih el-Ferfur, Arif Ed-Devgji, Sulejman Gavoqi (shqiptar) etj.

Dhe pas këtij udhëtimi të gjatë në thellësinë e gjuhës arabe, në të cilën arriti një nivel mjaft të lartë, Shuajb Efendiu e pa të nevojshme t'i kushtonte një kohë edhe mësimit të shkencave juridike islame (Fikhut islamik). Për këtë qëllim lexoi librat më të njohur të kësaj fushe, sidomos në Medhëhebin Hanefi, si: "Meraki El-Felah" të Sherenblalit, "El-Ihtijar" të Musulit, "El-Kitab" të Ebi Haseb El-Kudurit, "Hashiet Ibni Abidin" që njihet si "Redd El-Muhtar Ala Ed-dar El-Muhtar" etj.

Kështu Shuajbi i kaloi më tepër se shtatë vjet duke mësuar Usuli Fikhun, Tefsirin e Kur'anit, Mustalah El-Hadithin, leximin e librave të moralit etj. Eshtë kjo kohë, kur ai kishte kaluar të tridhjetat.

Ajo që i ra në sy Shuajbit gjatë studimeve të tij e që pati ndikim të rëndësishëm në formimin e tij shkencor si dijetar qe se te profesorët e tij ndihej një mungesë e theksuar në njohjen e rangjeve të hadithit. Ose thënë ndryshe, hadithet e dobëta (Daif) dhe të mbathurat (Mevdu) të cilat përdoreshin më tepër në shpjegimet, ligjëratat dhe literaturën islame të asaj kohe.

Prandaj e pa të nevojshme që të specializohej në këto dije, për të mundur të rishikonte dhe rivlerësonte librat e hadithit dhe të synetit të Pejgamberit a.s., në mënyrë që të krijohej një mbështetje për studiuesit dhe të bëhej një sqarim i domosdoshëm për lexuesit e literaturës islame në përgjithësi.

Kështu që në vitin 1955, kur në Damask filloi të punojë si mësimdhënës i gjuhës arabe dhe i edukatës islame, pa se kjo nuk i linte kohë të mjaftueshme për studimin e traditës dhe të librave të hadithit. Prandaj që në vitin 1958 filloi një punë të rë në "Bibliotekën islame të Damaskut", ku kryesoi grupin e seksionit që merrej me kritikën dhe korrigjimet e literaturës burimore islame.

Në bibliotekën islame ndenji afro njëzet vjet plot dhe gjatë kësaj kohe hulumtoi, identifikoi dhe korrigjoi mbi shtatëdhjetë vëllime librash të ndryshëm me karakter historik, fetar islamik dhe letrar, si: "Sherh Es-Sunne" të Begaviut (gjashtëmbëdhjetë vëllime), "Zadul Mesir" të Ibni Xhevzis (nëntë vëllime), "Revdatu Et-talibin të Neveviut (dymbëdhjetë vëllime), "El-Mubdi fi Sherh El-mukni" të Ibni Muflikit (dhjetë vëllime), "Muhedh-dheb el-egani" të Ibni Mendhurit (dymbëdhjetë vëllime) etj.

Më parë Shuajb Efendiu e pa të arsyeshme të largohej që andej, ngase rregullorja e atyshme si dhe jeta përgjithësisht në Siri nuk i krijonte mundësi pune e hulumtimi. Kështu që në vitin 1982 ai shkoi në kryeqytetin e Jordanisë, Aman, ku filloi të punojë në fondacionin "Err-rrisale" dhe u angazhua të kryesonte seksionin e kulturës. Kontributi i Shuajb Efendisë nga koha kur erdhi në Aman e gjer më sot është i pallogaritshëm për shkencat islame dhe kulturën arabe në përgjithësi. Ne, sa për ilustrim,po përmendim disa:

"Siretu ealam en-nubela" të Dhehebiut (në njëzet e dy vëllime), "El-ihsan fi takrib sahih Ibni Hb-ban" (tetëmbëdhjetë vëllime), "El-avasim ve el-kavasim" të Ibnu El-Vezirit (nëntë vëllime ), "Zadul Mead" të Ibnul Kajimit (pesë vëllime) etj.

Numri i librave që ka punuar vetë e me bashkëautorë, ose ka qenë mbikëqyrës i tyre, arrin në mbi njëqind e gjashtëdhjetë vëllime, në të cilat përfshihen libra në shkencat e hadithit, fikhut, tefsirit, akides, libra të përkthyer etj.

Shuajb Efendiu, ose si e quajnë në Jordani Shejh Shuajbi, edhe pse i lindur jashtë atdheut e jetuar atje, flet rrjedhshëm gjuhën shqipe. Pas viteve '90 ka vizituar edhe Shqipërinë, të cilën asnjëherë nuk e harron.

Marrë nga libri "Zhvillimi i kulturës islame te shqiptarët gjatë shekullit XX" i autorit Dr. Ramiz Zeka

[Drini_i_Zi]

Vehbi Dibra-Agolli


Si mendimtar dhe bartës i vizionit të islamit ndër shqiptarët, Haxhi Vehbiu kuptoi qartë problemet dhe vështirësitë para të cilave gjendej Komuniteti Musliman Shqiptar, të cilin ai e kryesonte.


HAXHI VEHBI DIBRA (AGOLLI)
Komentatori Më i Mirë i Kur'anit Në Gjuhën Shqipe


Haxhi Vehbi Agolli (Dibra) lindi në Dibër të Madhe me 12.03.1867. Pas kryerjes së studimeve teologjike dhe specializimit në fushën e filozofisë islame, logjikës, shkencave juridike etj, emërohet myfti i Dibrës, detyrë që e ushtroi deri më 1912. Në vitin 1909 merr pjesë në Kongresin e Dibrës, ku u zgjodh kryetar i tij. Më 1912 shkon delegat në Kuvendin Historik të Vlorës, ku zgjidhet kryetar i Pleqësisë (Senatit) (Organ konsultativ në ndihmë të Qeverisë së Përkohshme të Vlorës), zëvendësonte Ismail Qemalin kur ai mungonte.

Zotëronte arabishten dhe turqishten. Haxhi Vehbi Dibra u emërua myfti i Shqipërisë pas shpalljes së Pavarësisë, post që e mbajti deri më 1929. Gjatë kësaj kohe Komuniteti Musliman mori ngjyrë kombëtare dhe zgjidhi shumë probleme. Sistemoi të gjitha pronat e vakëfeve, i evidentoi këto me dokumentacionin përkatës të përpiktë, normalizoi shërbimin fetar në qytete e fshatra, realizoi një varg reformash centralizuese, sidomos në drejtim të vartësisë së faltoreve dhe kuadrove, ai hodhi edhe idenë për formulimin e statutit.

Komuniteti që fitoi njohjen juridike, filloi të botojë revistën e përmuajshme "Zani i Naltë". Ai ndikoi në hapjen e "Medresesë së Naltë" në Tiranë. Në këtë mënyrë autoriteti i Komunitetit Musliman Shqiptar u rrit shumë dhe vendosi lidhje me shumë vende islame. Më 1935 H.V.Dibra shkon për herë të dytë në Qabe, ku u afirmua si një dijetar islam i kohës.

H.V.Dibra ishte një nga komentatorët më të shkëlqyer të Kur'anit në gjuhën shqipe. Këto konferenca të mbajtura në xhami janë botuar në revistën "Zani i Naltë". Ndërsa në vitin 1993 botohen të plota në SHBA nga Imam Vehbi Ismaili, nën titullin "Ç'urdhëron Kur'ani?"

Të gjitha cilësitë e teologut islam përsonifikoheshin te V.Dibra, imam dhe haxhi, kryemyfti dhe kryetar senati, vaiz dhe komentator i Kur'anit. Kryesoi dhe drejtoi për vite me radhë teologët më të shquar shqiptarë. Haxhi Vehbiu, me mendimet e tij të larta e progresive, i ftonte njerëzit ta shfrytëzojnë inteligjencien e tyre.

Në komentin që i bënte Haxhi Vehbiu disa citateve Kur'anore thoshte:

"Me zgjedhë të aftin e të meritueshmin dhe me e vu në krye të detyrës, e pastaj ky me veprue e me gjykue me arsye, me drejtësi...".

Në planin politik te Haxhi Vehbiu gjejmë një propagandist të shkëlqyer, që punonte gjithmonë për mbarëvajtjen e kombit e të atdheut. Në unitetin dhe bashkimin e gjithë shqiptarëve shihte të vetmen rrugë për të siguruar të ardhmen tonë. Ai do të thoshte në Kuvendin Kombëtar të Vlorës më 28 nëntor 1912 se "Kristiani e myslimani janë vëllezër shqiptarë të pandarë". "Armikut të atdheut i pritet hovi e guximi në qoftë se na shef të bashkuar e të lidhur për një qëllim të naltë". "Naltësimi e përparimi i një vendi varet në sigurimin e qetësisë së brendshme. Atje ku mungon qetësia, nuk mund të përparojë industria, tregtia e burimet e tjera ekonomike që e lumturojnë një popull".

Si mendimtar dhe bartës i vizionit të islamit ndër shqiptarët, Haxhi Vehbiu kuptoi qartë problemet dhe vështirësitë para të cilave gjendej Komuniteti Musliman Shqiptar, të cilin ai e kryesonte. Ai kuptoi se islami në Shqipëri duhej t'i hynte një rruge të re për të vazhduar misionin dhe rolin e tij mirëbërës e civilizues në ndërtimin e të ardhmes së atdheut. Ai theksonte se:"Injorancën s'mund ta justifikojmë me pleqërinë tonë, as me mungesën e shkollave në atdheun tonë... pse jemi urdhnue për të studue deri kur të vdesim, jemi urdhnue me udhtue deri në vendet më të largëta për të studiue ". Sipas tij trashëgimia islame e mbetur prej të parëve duhej të bëhej e vazhdueshme në mënyrë që të barazohej me arritjet moderne, "duke i shtyrë kufijtë e diturisë në horizonte me të largëta se ç'kanë parafytyruar teologët dhe dijetarët e parë të trevave tona".

Sa herë që fatet e Shqipërisë ishin në rrezik, ai frymëzohej nga porosia e Muhammedit (a.s.) "Dashuria për atdheun është pjesë e besimit". Vdiq në Tiranë në vitin 1937.

Marrë nga libri "Zhvillimi i kulturës islame te shqiptarët gjatë shekullit XX" i autorit Dr. Ramiz Zeka

[Drini_i_Zi]

Mulla Idriz Gjilani




Në qërshor të 1944 -ës drejtoi betejën e Kikës, ku shqiptarët e udhëhequr prej tij dolën fitimtarë kundër ushtrisë sllavo-komuniste. Veprimtaria e Mulla Idriz Gjilanit është heroike.

Mulla Idriz Gjilani
Udhëheqësi Shpirtëror, Politik e Ushtarak


Në historinë e re të gjysmës së parë të shekullit tonë, çfaqet dhe figura e Mulla Idriz Gjilanit. Studjuesi Muhamet Pirraku e portretizon si "Fetar atdhetar konseguent, orator e mjeshtër i penës, i zoti i punës, besnik i fjalës, predikues fetar dhe mualim-mësues iluminist, ideolog dhe luftëtar i lirisë, i vendosur në idealet e veta liridashëse, si bjeshkët e Kosovës, të cilat i mbrojti me fjalë, me pushkë, me gjak, burrërisht, trimërisht, i pathyeshëm, me plagë në zemër e në trup, nuk u dorëzua, u bë legjendë si Basho Muji".

Mulla Idriz Gjilani lindi në Velekincë, katund në periferi të Gjilanit, më 4 qërshor 1901. Ndoqi studimet fillestare në mejtepin e Cernicës, të cilin e mbaroi në vitin 1911, kurse studimet e mesme i vazhdoi në medresenë "Atik" në Gjilan. Më 1926 u diplomua, pas një ndërprerjeje të shkollës. Në moshën 25- vjeçare u bë imam dhe fitoi titullin Mulla. Shërbeu në detyrën e Imamit në Karadak e në Hogoshtë. Më 1941 u zgjodh në postin e Bashvajizit në Ulema-mexhlizin e Kuvendit fetar-arsimor të Vakufit të Shkupit.

Në karrieren e tij prej fetari ai u nis nga disa parime kur'anore dhe hadithore që përcaktonin vlerat e arsimit, të kulturës dhe të edukatës: "Pa shkollim - thotë ai, - nuk ka fe të mirëfilltë", "Talebet (nxënësit) tonë nuk duhet të mësojnë më vetëm për leximin e Kur'anit, por edhe për njohjen e mjeshtërisë së shkrimit. Talebet tonë duhet t'i nisim në rrugën për ta njohur islamin dhe jo për ta prezantuar si diçka statike", "S'ka fe pa atdhe", "Të ndihmojmë njëri-tjetrin me fjalë, me penë, me pasuri, të duhemi si vëllezër", "Pa një atdhe të lirë feja nuk mund të mbahet, nuk mund të ushtrohet", "Lexoni te mualimë të urtë sa e mirë dhe sa e kuptueshme është feja islame, kur shpjegohet shqip, në gjuhën e Zotit për shqiptarët".

Gjatë kohës si hoxhë dhe bashvaiz zhvilloi një veprimtari intensive në fushën e edukimit fetar me frymë atdhetare. Hapi mejtepin e Pidicit për mësimin e djemve dhe të vajzave, organizoi ilegalisht mësimin e shkrim-leximit me alfabetin e gjuhës shqipe, futi mësimin shqip në medresenë "Atik", ushqeu mirëkuptimin dhe bashkëpunimin vëllazëror me bazë kombëtare shqiptare në popullsinë muslimane-katolike të zonës së Karadakut. Kur qe mësimdhënës në tre mejtepe njëkohësisht, shfrytëzoi sistemin monitor: përgatiti nxënësit më të mirë dhe me moshë më të madhe për ta zëvendësuar kur ai mungonte.

Në prill të vitit 1937, në kushte ilegaliteti, themeloi në Arllat të Drenicës Organizatën e Rinisë Përparimtare "Drita" të Kosovës. Aktivitetet e tij fetare nuk dalloheshin nga ato atdhetare e humane. Kudo, kurdo e me këdo ato ishin të pranishme.

Mulla Idrizi ishte kundër shpërnguljes së shqiptarëve. Në funksion të kësaj bindjeje atdhetare e humane ai programonte në xhami, në konake, në kuvende e deri në ceremonitë e vdekjes. Në formë kushtrimi ai thërriste: "Jemi përgjegjës për varret e prindërve tanë para Zotit dhe para kombit. Nuk guxojmë të heqim dorë prej tyre t'i lëmë të shkreta për t'i lavruar derrat e naçalnikëve sllavë! Jo vetëm në Turqi, por as në Shqipëri nuk bën të shkojmë. Zoti në Kur'an na ka bërë përgjegjës për vatanin dhe kombin!"

Ai, përsonalisht, u printe aksioneve për ndërtimin e urave, rrugëve, çesmeve, mejtepeve, xhamive, mirëmbajtjes së varrezave, të cilat i shikonte si mjete dëshmuese të bashkimit të popullsisë shqiptare. Uniforma e ndihmoi për të maskuar aktivitetin e tij patriotik. Mulla Idriz Gjilani ishte një "rilindës" në kuptimin e vërtetë të fjalës në kushtet që kalonte Kosova. Në kohën kur Mulla Idriz Gjilani ushtronte detyrën e bashvaizit, numri i nxënësve të ""Atik medresesë" të Gjilanit arriti në 734, nga të cilët 326 ishin femra. Po ashtu i organizoi shkollat lëvizëse me mësues shetitës. Vetëm në zonën e Gjilanit u hapën 39 shkolla të tilla fetare, që zgjuan te brezi i ri ndjenjat fetare dhe ndërgjegjën kombëtare.

Nga prilli 1941 Mulla Idriz Gjilani iu kushtua plotësisht veprimtarisë politike. Si hoxhë me forcën e Zotit, si mësues me forcën e fjalës, si luftëtar me forcën e armës, si komandant me besnikërinë e ushtarit, ai luftoi për unitetin territorial të trevave shqiptare, luftoi kundër genocidit serb e bullgar, kundër komunizmit.

Në qërshor të 1944 -ës drejtoi betejën e Kikës, ku shqiptarët e udhëhequr prej tij dolën fitimtarë kundër ushtrisë sllavo-komuniste. Veprimtaria e Mulla Idriz Gjilanit është heroike. E tillë është edhe periudha 1944-1949 dhe kallja e tij në zjarr më datën e 25-26 nëndorit 1949 për të mbetur shembull te pasardhësit si dhe luftëtar, qëndruar dhe vdekur si shqiptar.

Marrë nga libri "Zhvillimi i kulturës islame te shqiptarët gjatë shekullit XX" i autorit Dr. Ramiz Zeka

[Drini_i_Zi]

Hafiz Ali Korça 1867-1956


Harmonizimi në mes Islamit dhe kombit në Ballkan Hafiz Ali Korça 1867-1956


Nga: Muhamed M. Arnauti

Drejtor i Qendrës së Studimeve të Botës Islame pranë Universitetit Alel BejtPara disa muajve kaloi përkujtimi i pesëdhjetë i vdekjes së Shejh AliKorçës, i cili konsiderohej një nga dijetarët më me vlerë mysliman nëShqipëri gjatë gjysmës së parë të shekullit XX. Nga ana tjetërkonsiderohej simbol i rëndësishëm, i cili përfaqësoi Islamin shqiptarbashkëkohor në të kuptuarit e ndryshimeve rreth tij. Është prej atyrepersonaliteteve që i përjetoi dy periudha kohore, të përvuajtura ngasistemet e ndryshme që i ka njohur Shqipëria që nga sundimi Othman deri nëatë komunist.Vlen të theksohet që Hafiz Aliu ishte i shquar me zënien e Kur'anitpërmendësh (hafiz) dhe ishte një nga më të qytetëruarit e kohës së tij nëShqipëri duke pasur parasysh faktin se ai në mënyrë cilësore ka njohurgjuhën arabe, gjuhën turke dhe gjuhën persishte bashkë me letërsinë etyre. Duke ia bashkangjitur kësaj edhe njohjet e thella të tij në burimete përgjithshme Islame por gjithnjë duke i ndjekur edhe ndryshimetbashkëkohore në Botën islame, kishte ndikuar që ai të pajiset me suksesetë nduar nduarta në të njëjtën kohë. Hafiz Ali Korça u shfaq që herët nësimbolin e lëvizjes kombëtare shqiptare, e cila kërkonte që Shqipëria t'ifitojë të drejtat kombëtare përbrenda Shtetit (Perandorisë) Othman. Nëkrye të kërkesave ishte mësimi, përkatësisht, e drejta e gjuhës, zgjedhjae abetares të përshtatshme dhe botimi i librave në gjuhën shqipe. Për këtëarsyeje ai do të konfrontohet me organet qeveritare të Shtetit Othman dheky ishte motivi i burgosjes dhe i internimit të tij disa herë. Në saje tëkësaj regjistrohet për Shejh Aliun se ai i rreket përkthimit të Kur'anitFisnik në gjuhën shqipe që të mund çdo shqiptar të kuptoj Kur'anin nëgjuhën e tij kombëtare pasi që shumë nga shqiptarët, shumë kaptina tëKur'anit Fisnik i dinin përmendësh dhe i përdornin (në lutjet,përkatësisht, në namazet e tyre) pa mos e kuptuar kuptimin e asaj që eshprehnin.Libri i botuar kohëve të fundit me titull " Ëndrrat e parakohshme tëShqipërisë" të cilin Shejh Aliu e hartoi në prag të zgjedhjeveparlamentare në Shqipëri, në nëntor të vitit 1923. Në ato zgjedhje ishteparë një konkurrencë (garë) e fuqishme në mes dy rrymave, të rrymëskonservatore dhe asaj reformuese, të cilat përflisnin secila prej tyretërheqjen ose magnetizimin, respektivisht, ngjeshjen e Shejh Aliut (nëradhët e veta). Mirëpo shejh Aliu dëshiroi të mbetet distant duke dashurtë veproj në largësi në këto zgjedhje ngase dëshironte të ishtepjesëmarrës me një formë tjetër; hartimin e këtij libri poetik në të cilinkishte paraqitur shtatë vjersha që përfytyronin shtatë ëndrra të tmerrshmetë pavarësisë së Shqipërisë. Ndër to kishte paraqitur (vjershën e cilatregonte) ardhjen e partisë komuniste në qeverisje. Këto (vjersha) uaparaqiti delegatëve të parlamentit të ardhshëm për t'i ngarkuar mepërgjegjësi gjatë ndërtimit të Shqipërisë së Re, e pavarësuar ngaPerandoria Othmane.Hafiz Aliu në parathënie të librit ua tërheq vërejtjen delegatëve tëparlamentit se "Rrugën të cilën ata e ndjekin nuk i çonte në Qabe por nëshkretëtirë." Ata i ngarkoi me përgjegjësi për periudhën e ardhshme tëShqipërisë: "Tani ardhmëria e Shqipërisë është para duarve tuaja... nësethemeloni bankë popullore me kapital të Shqipërisë, nëse do t'i edukonirininë me ndjenja kombëtare e fetare, do të përmendeni dhe do tëçmoheni. Jashtë kësaj nëse ëndrrat e këtilla të frikshme realizohen gjatë15-20 viteve do të pendoheni për këtë atëherë kur më nuk do të kishtevlerë pendimi."Në rreshtat e parathënies shihet qartë ajo e cila e dallon Hafiz AliKorçën nga të tjerët; përkujdesja e harmonizimit në mes islamit dhekombëtares, më saktësisht islami të ishte aktiv, i formësuar dhe nëharmoni të plotë me fetë e tjera për sa i përket çështjes kombëtare.Dihet, kombi shqiptar në këta troje është specifik nga kombet e tjeraballkanase ngase ky ka shprehur qëndrimin e shkëlqyer me shumicë myslimanepërball Perandorisë Osmane, e cila sundonte me emrin e Islamit. Mu përkëtë është theksuar në pjesën e dytë të librit, me titull "Përkujtime tëshkurtra nga brengat e mia," ku ka sqaruar hafiz Aliu qëndrimet e tijgjatë sundimin Othman, i cili ishte i penguar, i burgosur dhe i internuardisa herë. Qartë duken qëndrimet e hafiz Aliut, të cilat ishin shqetësuesepër autoritetet Othmane dhe ishin të bazuara në dy akse esenciale për tëcilat ishte ngritur simboli i lëvizjes kombëtare shqiptare; gjuha dheabetareja.Kombësia shqiptare dallohet nga kombësitë e tjera ballkanase të afërta.Kombi shqiptar nuk iu është kundërvënë autoriteteve Othmane në bazë tëfesë por në bazë të gjuhës duke llogaritur gjuhën si lidhje e cila do t'ikishte bashkuar të gjithë shqiptarët qofshin mysliman ose të krishterë.Prandaj gjuha është dhe do të mbetet bosht themelor i lidhjes kombëtare.Që nga këtu Hafiz Aliu si shumë të tjerë kërkoi simbolet e lëvizjeskombëtare shqiptare të njohin për shqiptarët të drejtat e tyre arsimore nëgjuhën e tyre amtare, botimin e librave dhe revistave për mes të cilave dotë ngrihej vetëdija në radhët e shqiptarëve. Për këtë arsyeje hafiz Aliunë Maj të vitit 1894 ishte arrestuar për herë të parë me të arriturit nëstacionin e trenit në Stamboll dhe ishte internuar në Sinob për shkak senë valixhen e tij u gjet "libra dhe revista shqipe të dëmshme (përshtetin)". Hafiz Aliu ka shpjeguar në përkujtimet e tij se me vete aikishte edhe poemën epike të njohur të Naim Frasherit "Qerbelaja" dhetjetra "Skender Beu" dhe disa revista të cilat konsideroheshin "armiqësoretë dëmshme" për faktin se ato ishin botuar në Shqipëri me alfabetin latin.Për shkak të këtij qëndrimi të ashpër të autoriteteve Othmane Hafiz Alidhe të tjerët morçn pjesë në simbolet e lëvizjes kombëtare shqiptare nëpërkrahje për përmbysjen e kushtetutës më vitin 1908, "neutralizimin ekushtetutës së Nijazi Beut", i cili ishte një nga nxënësit e tij. Mirëpokëtë herë Hafiz Aliu dhe të tjerët nga simbolet e lëvizjes kombëtareshqiptare u përplasën me autoritetet e reja "Bashkimi për Ngritje" rrethçështjes së alfabetit.Shqiptarët me forcë morën pjesë në përmbysjen e kushtetutës përmesshoqatës "Bashkimi për Ngritje" ose përmes rebelimit të armatosur nëkrahinat e tyre dhe kanosja drejt Stambollit. Kjo kishte bërë që të ndikojshumë në bindjet e sulltan Abdulhamidit që të shpallë kushtetutën. Nga kjopërmbysje e kushtetutës shqiptarët kishin kuptuar të drejtën e tyre tëformimit të shoqatave, të shkollave dhe partive, u garanton të drejtën epraktikumit (ushtrimit) të të drejtave kombëtare brenda PerandorisëOthmane. Në kuadër të kësaj të zgjedhurit (ajka) e shqiptarisë në Shtatortë vitit 1908 ftuan njëri tjetrin të mbahet një kongres në qytetin eManastirit në Republikën e Maqedonisë për harmonizimin e qëndrimeve rrethnjë abetare unike të gjuhës shqipe për faktin se deri në atë kohë abetarjashkruhej me shumë alfabete, me shkronja arabe-latine dhe qirilike.Kongresi përfundoi punën në nxjerrjen e abetares me shkronja latine e cilapërdoret edhe sot e kësaj dite në gjuhën shqipe. Autoritetet e shoqatës "Bashkimi për Ngritje" përkrahu drejtimin i cili kërkonte miratimin eabetares me shkronja arabe për gjuhën shqipe për atë se kishin frikë sekjo do të shkaktonte adoptimin e alfabetit latin dhe do të kishte hapurrrugën për pavarësi të plotë të shqiptarëve nga Perandoria Othmane.S'do mend se qëndrimi i Hafiz Ali Korçës brenda këtij kongresi ishte irëndësisë së veçantë në kohë, ishte hoxhë i përgjithësuar, ipopullarizuar, i cili gëzonte respekt për shkak të diturisë sëpërgjithshme që kishte dhe të kulturës së lindjes që gëzonte, kishtemundësi të ndikoj te çdo palë që merrnin pjesë në kongres por qëndrimi itij që herët ishte në atë se alfabeti latin është më shumë i përshtatshëmpër gjuhën shqipe për shkak të sistemit fonetik. Prandaj gazetat,përkatësisht, shtypi i Stambollit e ka cilësuar atë aso kohe si "Shejh AliLatini". Ky qëndrim i Shejh Aliut nuk kishte prapavijë kundrejtmarrëdhënieve të shqiptarëve me lindjen për kundër kësaj Shejh Aliu ishteprej atyre që thirrin në ruajtjen e gjuhës arabe në mesin e shqiptarëve saqë ai konsideronte se heqja dorë nga mësimi i gjuhës arabe do të thotëlargim nga Islami. Prej këtu ka ftuar reformë të mësimit të gjuhës arabeprej nga do të mund që shqiptarët të mësojnë më shpejt gjuhën arabe nëvend që të harxhojnë 6-7 vite për mësimin e saj sipas atij sistemi tëvjetër. Prandaj vetë Shejh Aliu ishte angazhuar dhe hartoi libra përmësimin e gjuhës arabe sipas sistemit bashkëkohor, i cili mundësontemësimin e gjuhës arabe brenda dy viteve. Ndërkohë një gjë e këtillë ështëkonsideruar një arritje e madhe për sa i përket asaj kohe.Nëse i kthehemi përkujtimeve të Shejh Aliut në pjesën e dytë të librit,shihet qartë roli koncentrik (boshtor) i tij në kongresin e Manastirit.Synimi i shpallur nga ai kongres ishte i natyrës gjuhësore por shpejtshkaktoi shndërrimin e Shejh Aliut në natyrë të qartë kombëtare pasi qëkishte parashtruar një seri kërkesash që nënkuptonte marrjen me forcë e tëdrejtës së shqiptarëve për autonomi në suaza të Perandorisë Othmane.Njohjen e gjuhës shqipe si gjuhë zyrtare në të gjitha shkollat në trojetshqiptare, reforma në arsim nëpër shkolla, lirimi i të burgosurveshqiptar, mos dërgimi i ushtarëve shqiptar në luftë jashtë tokave të tyre(në Jemen e gjetiu) për faktin se shumica e tyre nuk ktheheshin nëmëmëdhe.Vlen të theksohet në fund se Shejh Aliu ishte një nga personalitetet enjohura në Botën Islame gjatë gjysmës së parë të shekullit XX. Nga sekishte shkruar dhe botuar në gjuhën arabe dhe persishte. Kishte këmbyershkresa me Shejhun e Az'harit Mustafa el-Meragi. Mirëpo ardhja e partisëkomuniste në pushtet, ka fundi i vitit 1944 plotësisht bëri zhvlerësimindhe përbuzjen e tij duke e burgosur dhe persekutuar, i cili kishte mbeturnë izolim të plotë nga vetë Shqipëria deri në vdekjen e tij më vitin 1956.

[Drini_i_Zi]

Hafiz Ali Ulqinaku (1853-1913)


Hafiz Ali Ulqinaku i përket plejadës se nderuar të figurave të shquara të kulturës shqiptare në periudhën e Rilindjes Kombëtare.

Shkruan: Sabri SELMANI

Jeta e tij nuk ka qenë e qetë, përkundrazi ajo qe e vështirë, plot shqetësime e brenga, me lëvizje të detyruara nga rrethanat tragjiko - historike në prag e gjatë Lidhjes Shqiptare të Prizrenit.

Nga gjurmimi i literaturës së shumtë e nga autobiografia e tij mësojmë se lindi në Ulqin më 1853 dhe pati disa emra, si: Ali Riza, Ali Gjoka dhe Ali Ulqinaku, mbiemër të cilin e mori nga vendlindia.1 Babai i tij quhej Jakup Behluli prej fisit Usta Ali, me profesion barkatar, me banim pranë plazhit të vogël të Ulqinit.2

Shkollimi i Hafiz Aliut u bë në dy faza; shkollën fillore dhe një pjesë të medresesë i kreu në Ulqin, ndërsa vazhdimin dhe përfundimin e saj në Shkodër, në medresenë e Bushatllinjve, ku mori edhe ixhazetin (diplomën). Në medresenë e Ulqinit pati myderriz (profesor) myftiun Sali ef. Hylen, një patriot që përfaqësonte interesat e popullit, që kishte ndikim të madh në të dhe që luftoi heroikisht për mbrojtjen e Ulqinit kundër agresionit të Malit të Zi e ushtrisë turke në vitet 1876-77 dhe 1880; Me këtë rast Sali Hylja deklaroi botërisht me anë të një fetfaje se nuk ishte gjynah, por përkundrazi detyrë nderi të rrëmbeje armët e të luftoje për mbrojtjen e vendit, qoftë edhe kundër sulltanit-halif.3 Ky veprim ishte ndër rastet e rralla e të admirueshme që një drejtues fetar të ftonte popullin të luftonte kundër ushtrisë me të njëjtin besim fetar, duke u nisur nga parimi "Atdheu mbi të gjitha". Në të dy betejat për mbrojtjen e Ulqinit me armë në dorë mori pjesë edhe i riu Ali Ulqinaku. Për këtë kontribut u dekorua nie medaljen"Për veprimtari patriotike" si aktivist i dalluar dhe luftëtar i Lidhjes së Prizrenit.4

Nga profesori i tij medresisti Aliu nuk mësoi vetëm për hoxhë, për dije, për kulturë, por edhe për edukatë të shëndoshë patriotike, të cilën e thelloi në vitet e mëvonshme në shkollë, gjatë jetës e punës në Shkodër e në Lezhë.

Me rënien e Ulqinit nën Malin e Zi familja e tij, bashkë me qindra familje të tjera ulqinake u shpërngulën në Shkodër si emigrantë, ku gjetën strehim, punë, mikpritje e përkrahje dashmirëse për inkuadrim familjar e shoqëror, ashtu si shqiptarët e tjerë nga viset shqiptare në Mal të Zi e në Kosovë.

Aliu në Shkodër, përveç përfundirnit të shkollës fitoi një përvojë të pasur nga personalitete atdhetare, kulturore e përparimtare të kohës, si: Daut Boriçi, Isuf Tabaku, Sheh Shamia etj., nga traditat e shquara të qytetit të lashtë e me histori të shkëlqyer, si dhe nga ndikimi i qytetërimit dhe'kulturës perëndimore.5

Djali i Hafiz Aliut, Seiti, në parathënien e Mevludit përshkruan gjendjen shpirtërore të babait në atë kohë, na jep disa cilësi të portretit të tij intelektual: "Në Shkodër nuk gjente asnjë mjet për të ngushllue shpirtin e vet të dishpruem nga humbja e vatrës prindërore.I ndjeri hafiz Ali, kishte me vedi një shpirt të madh të pajosun me një kulturë të naltë theologjike, me natyrë të mprehtë poetike e me ndërgjegje të kullueme dhe të edukueme simbas parimeve t'Islamizmës..."6

Në vitin 1882 emërohet mësues i shkollës fillore në lagjen "Dudas" të Shkodrës. Është me shumë interes autobiografia e tij e paraqitur në Ministrinë e Arsimit të Turqisë për t'u pranuar mësues. Në të ai deklaronte: "Gjuha ime asht shqipja, shkruaj e flas arabisht, turqisht e shqip".7

Ndonëse me kulturë orientale, hoxhë, nën pushtimin turk, me rrogë nga sulltani, ai pohon me krenari identitetin e tij kombëtar.

Në vitin 1884 u transferua në Lezhë, ku fillimisht kreu detyrën e mësuesit e të imamit. Falë cilësive të tii pozitive, ai arriti të fitojë shpejt dashurinë, nderimin dhe vlerësimin e lezhjanëve, të cilët propozuan për ta graduar me titullin honorar, myfti i Lezhës, i cili u miratua më 1889 nga autoriteti më i lartë fetar në Stamboll.8 Vdiq më 1913 në Lezhë dhe u varros në Shkodër me një ceremoni prekëse, me pjesëmarrje të gjërë popullore.

Veprimtaria e Hafiz Ali Ulqinakut shtrihet në disa fusha kryesore: në atë të letërsisë, të gjuhësisë, të arsimit e në atë fetare.

Në fushën e letërsisë ai është kryesisht përkthyes. Ka përkthyer që në vitin 1873 në Ulqin Mevludin nga poeti i famshëm turk Sulejman Çelepi nga Bursa, duke përdorur alfabetin araboosman me titull "Përkthimi i Mevludit në gjuhën shqipe". Përveç përkthimit ka edhe elemente përshtatjeje dhe vargje originale, që nuk gjënden në librin turqish,t. Bashkë më Mevludin ka përkthyer edhe vargje me titull "Huda Rabbim" të dijetarit dhe filozofit turk Haki Erzurum. Krahas këtyre përktheu dhe përshtati në vargje edhe disa njohuri fetare si një libër besimi i vogël. Këto tri vepra u shtypën në Stamboll në vitin 1887 në një libër të vetëm. Në vitinn 1936, nën kujdesin e të birit, hafiz Seitit, doli ribotimi me alfabet shqip nën titullin "Mevludi Sherif".

Hafiz Ali Ulqinaku, djalosh rreth 23 vjeç, shkroi Mevludin në gjuhën shqipe. Ai me dorën e vet shënon: "Tue kenë n'Ulqin, përpara emigrimit, përktheva e kompilova në gjuhën amtare t'emen qi asht shqipja, "Mevludin e Profetit a.s.". Ai me krenari pohon: "Atdheu e vendlindja ejonë asht Ulqini ... Gjuha e jonë asht shqipja. Shkruej e flas arabisht, turqisht e shqip".9 Jo vetëm kaq, por edhe në parathënien e Mevludit shënon :

"N'gjuhën shqipe kam qëllim un me i tregue
Që kështu vllaznit sa do pak me përfitue",10
sepse .... Asht nji gjuh' qi me kalem s'asht kollanis".11

Në trevat e Shqipërisë Veriore në atë kohë Mevludi këndohej në gjuhën turke, shkruar prej Sulejman Çelepisë, nga Bursa në vitin 1409.12 Pikërisht, prej këtij Mevludi të përhapur në të gjithë Perendorinë Osmane Hafiz Ali Ulqinaku përshtati Mevludin e vet.

Poeti është i vetëdijshëm për dobësitë e veprës, prandaj me përvujtni lutet:

"Kushdo, qi t'a vejn hesap ndonji hata
M'godit aj qi t'a shof, i baj rixha".13

Në të gjitha kohërat, në të gjithë popujt edhe sot e kësaj dite në fushën e edukatës janë përdorur shurnë mjete. Që në Romën e lashtë, Seneka porosiste: "Njeriu të shqyrtojë për ditë veprimtarinë që zhvillon, të dallojë të mirën prej të keqes, të dijë të pëlqejë çfarë është e mirë e të përbuzë çfarë sjell dëm" e kjo sipas tij, mes tjerash, mund të arrihet nëpërrnes ushtrimesh, shoqërisë së mirë e shëmbullit të mirë. Pra, shembulli i rnirë ka qenë e mbetet një faktor i rëndësishëm edukimi.

Dijetari Imam Vehbi Ismaili, Kryetar i Komunitetit Mysliman të shqiptarëve të Amerikës e të Kanadasë shkruan: "Të gjithë kombet e popujt e ndryshëm, simbas rastit e vendit, festojnë ditëlindjen e njerëzve të tyre në za, të dalluar për vepra trimërie, bamirëse, letrare, filozofike e shkencor,e tue i shërbye jo vetëm kombeve përkatëse, por edhe mbarë njerëzisë. Këta njerëz të mëdhaj, jo vetëri,- i kanë sjellë dobi e përfitim popujve të ndryshëm, por bahen ma vonë shembuj për blrezat e ardhëshëm për të shkelë ndër gjurmët e këtyne.

Po, në qoftë se ka ndonji ngjarje e cila mund të shkaktojë me të vërtetë gëzim dhe pjesëmarrje të përbotshme, ajo asht pa dyshim Lindja e Profetit të Shejtë, Muhammedit. Ai i pruni mbarë botës mesazhin e paqes dhe harmonisë, n'atë kohë kur ajo botë kishte nevojën ma të madhe për të '. 14

E pikërisht për këtë në popuj të ndryshëm lindi një letërsi e pasur, e frymëzuar nga cilësitë morale e shpirtërore të Profetit, Muhammed a.s., me vlera të mëdha edukative dhe estetike, ku në plan të parë është shembulli qëi riu dhe i rrituri të kenë një model përsosmërie morale e shpirtërore. Në Mevludin e Hafiz Ali Ulqinakut kemi një vepër plot vlera edukative. Kushdo që lexon apo këndon Mevludin, patjetër që edhe edukohet prej tij. Besimtari islam shqiptar, duke kënduar për profetin e vet, beson në atë që këndon, përtërihet e lartësohet shpirtërisht, por edhe frymëzohet për të punuar e vepruar mirë e drejt, ashtu si veproi Ai. Natyrisht që shembulli pozitiv merr vlera edhe më të mëdha, kur paraqitet me cilësitë e tij të larta, por edhe me nivel estetik. Këtu qëndron vlera e Hafiz Ali Ulqinakut, i cili në momente të caktuara, duke përshkruar cilësitë e Profetit, me poezinë e tij të bukur, me fjalën e zgjedhur, me figurën e goditur letrare e paraqet me një dritë të re e të kapshme për lexuesin. E, mendoni se sa vlera të mëdha edukative merr ky shembull, kur thuhet e përshkruhet në gjuhën amtare. Jemi në vitet '70 të shekullit të kaluar., kur të gjitha ceremonitë fetare zhvilloheshin në gjuhën arabe. Jemi pikërïsht në ato vite, kur Haxhi Hasan Sheh Shamia luajti një rol të madh në përdorimin e gjuhës shqipe ndër predikime e këshilla fetare, ai është krijuesi i hytbeve shqipe në Shkodër. E mendoni pastaj, të shkruash një Mevlud në gjuhën shqipe. Kjo i binte ndesh një tradite shekullore, kjo ishte një risi, thyerje e rregullave të krijuara tashmë. Është e natyrshme që nuk kaloi aq lehtë, pa kundërshti, sepse çdo e re futet me vështirësi. E kjo e re s'ishte e thjeshtë, ajo lidhej me probleme fetare, gjuhësore, letrare e politike. Por koha tregoi se ç'vlera pat puna e Hafiz Ali Ulqinakut. Kanë kaluar 120 vjet nga koha, kur është krijuar, pavarësisht nga ribotimet e shumta, ai është ruajtur ndër breza, është mësuar e kënduar nga besimtarët në xhami, nga oda në odë në Shkodër, Ulqin, Tivar, Lezhë, Krajë, në të gjitha trevat veriore.

Vepra shquhet për momente me të vërtetë emocionale me vlera edukative. Portreti i Profetit është i një njeriu normal, poeti as nuk ka marrë mundimin të përshkruajë, porjanë cilësitë shpirtërore, morale e mendore, është sjellja e tij, që e ngrë lart mbi të tjerët. Që në lindje autori bën të njohur se:

... si djali jot hurit me thanë,
Ndonji nanës Zoti kuj nuk ja ka dhanë".15

Dy cilësi vë në pah autori që në fillim:
E para, ai ëslitë i dërguari i Zotit,
E dyta, " ... ka qi po'vjen t'miren pre t'keqes e danë".

E sipas poetit, ai do të shëronte zemrat e njerëzve, zemrat e prishura prej veseve të këqia, do t'i zbuste, do t'i mjekonte, ai do t'u hapte e ndriçonte sytë, që njerëzit të shohin drejt, të dallojnë të mirën prej të keqes, të drejtën prej të shtrembërës, të bukurën nga e shëmtuara, ai do të ishte shpëtimtari i shpirtrave të humbur njerëzorë, që do t'i udhëzonte, në rrugen e se vërtetës, duke u ripërtërirë besimin e shpresën e humbur.

Ai do të ishte ilaç i zemrave të njerëzve të vuajtur, të mjerë e të varfër, ai do t'u jepte besimin, ai do të nxiste e organizonte ndihmën bujare për të varfërit. Por këtu s'është fjala vetëm për lëmoshë, sadaka e fitër, por për ushqim shpirtëror e moral, zemër të paqtë e bujari, gëzim e ngushëllim në çdo vatër të varfër e zemër të lënduar.

E mbi të gjitha, ai është shpresa e shpëtimit njerëzor, shembulli i tij do t'i udhëheqë njerëzit për t'iu shmangur gjërave të ndaluara (haramit) e për të përqafuar të lejuarën (hallallin).

Përmes një kontrasti të goditur autori ballafaqon sjelljen e qëndrimin e Profetit a.s., i cili që fëmijë i përulet me nderim Perëndisë, ndërsa njeriu, edhe pse ka përvojë e moshën për t'i kuptuar travajet e jetës, e harron rrugën e drejtë, për të cilën është porositur, prandaj autori, në fonnën e një fjalie esklamative, duke shprehur një kritikë të dukshme thotë : "e ti tue qenë plak e len rrugen e Tij".

Në vepër Profeti a. s. paraqitet si shembull thjeshtësie për të gjithë:

"Hangër ka buk' elbit. Ai gjallë sa me rrnue
Dhe ka vesh' kmish me bar sa m'u mëlue".16

E jo vetëm kaq, por nuk është ankuar, përkundrazi është gëzuar, apo siç thotë poeti " ... ja ka ba shyqyrin".

Edhe në çastin e vdekjes ai s'mendon për vete, por për njerëzimin. I lutet engjëllit që merr shpirtrat që:

... kur t'i vish, me ngadal
Shpirtin e atyne me t'mir' me m'iu marr". 17

Ai pranon që të marrë mbi vete vuajtjet e vështirësitë e vdekjes së njerëzve " ... mue me m'i dhan ... zërin e tyne un e hjek, po ndigjo".18 Edhe në këto çaste agonie ai nuk harron miq, dashamirë, farefisin që ka pranë "Krye për krye të gjithëve ju dha "Lamtumirë". E në mënyrë të veçantë ai tregohet i dashur e shumë i dhembshur me vajzën e vet, të cilës i drejtohet "Lamtumir' nuri i syve, Fatime". Ky varg ka ngarkesë të madhe emocionale. Fatimja kishte qenë vajzë e vetme, ajo kishte qenë gëzimi i shpirtit, bukuria e jetës, rrezja shpresëdhënëse, drita engjëllore, e afërt e shumë e dashur në këto çaste. Poeti i kursyer thotë thjeshtë, me shumë pak fjalë, duke shprehur mallin e jetës "Lamtumir' nuri i syve, Fatime". E bija e dashur me lot i përgjigjet "Unë po bëhem ej baba, kurbani jot".

Në vepër autori shpreh një mendim shumë interesant për vlerën e studimeve e në mënyrë të veçantë për dijetarët. Pyet dhe përgjigjet.

Cilëtjanë njerëzit më të nderuar, kujt i takon përpara mëshira e Zotit, cilët do të hyjnë të parët në parajsë?

Ata që kanë nderuar Profetin duke vizituar Qaben? Haxhinjtë?
Ata që kanë dhënë jetën në luftë, dëshmorët?
Ata që kanë bërë vepra bamirësie duke dhënë zeqate ? Apo dijetarët ? Secili grup pranon se për çdo problem janë këshillue me dijetarët e prandaj mëshira iu takon në radhë të parë atyre por jo dijetarët u lëshojnë rrugën, i nderojnë bamirësit. Dhe arësyeja është bindëse:

"Sado, qi na kemi çalltis me këndue,
Kta na kan mbajt, me kta ' na kemi qindrue".19

Mevludi shquhet edhe për vlerat estetike, e këto janë të dyfishta.

Si vepër letrare lexohet, por ajo edhe këndohet me një melodi të caktuar, që në zonën e Shkodrës ka pasur në themel tonet e këngës popullore shkodrane. Jo vetëm kaq, por organizimi i festave popullore, ceremoniali i krijuar ka nxitur miqësinë, bashkimin popullor, mirëkuptimin, vëllazërimin dhe afrimin shpirtëror të njerëzve. E kjo është një fushë, ku duhen kërkuar vlerat etnografike të Mevludit, fushë disi e panjohur, e pastudiuar dhe e parrahur nga mendimi shkencor. .Vepra ka figura artistike me vlera të rralla estetike, që tregojnë për aftësitë krijuese letrare të autorit. Në disa momente forca krijuese është më e fuqishme e poeti përshknian skena prekëse, reale, afér natyrës njerëzore. Kështu psh përshkruhet lindja e Profetit. Emineja, nënë lehonë,e rreshkur nga vështirësitë e lindjes apo siç thotë poeti: "u etçova" (nga emri et, kam et, më ka marrë etja) i sjellin një mashtrapë me sherbet:

"Ma i ftoft' se bora, ma i bardh' pernjimend,
Ma i ambel se sheqeri kishte qenë"20

Autori nuk thotë sherbet i freskët, as i ftofitë si bora, por Më i ftoft' se bora, më i ambel pergjimend. E së bashku me nënën gëzohet gjithçka për rreth:

"Shpirt e pa' shpirt, gur e dru thiren me za,
Gjith' e thojshin mirëse erdhe Mustafa'.21

Për të shprehur gjëndjen emocionale të nënës e gëzimin e saj poeti thotë:
"Mendja prej kreje i shkoi e i erdh përsëri".

E banorët për rreth, sapo morën vesh lajmin, vijnë "pa fes e pa këpucë, në kambë". E jo vetëm kaq, por edhe Qabja u çua në këmbë për të përshëndetur qoshja qoshen.

Poeti bën që Qabja të flasë:

"Qabeja thirri e i foli m'atë ças
sonte ka le Dielli i gjith' dynjas".

Po kështu është përshkruar me nota prekëse vdekj a e Profetit a.s.. Kur pasuesit e Muhammedit a.s. mësuan se ai ishte i sëmurë rëndë "Sytj 'u rrodlien gjak e lot". Poeti në vepër ka përdorur epitete e krahasime të goditura, shumë personifikime, që veshin mendimet me forma shprehjeje, që i japin gjallëri shprehjes dhe provojnë se Hafiz Ali Ulqinaku, ndonëse i ri, ishte një poet i lindur. Vini re krahasimet "buzët i ndritshin si hana", "dhambët si kokrra inxhi", 'si erë myshku" etj.

Vargjetjanë metrike, me masën Fa-i-la-tun, fa-i-la-tun, fa-i-lat. (trokaik 11 rrokësh me vargie dyshe me rimë të puthur, AA, BB, psh:

"Kur i lunte, buzt' e Tij ndritshin si Han,
Por si Dielli e ndriçojshin gjith dynjan.
Prej ndriçimit dhamvet si kokrra inxhi,
Gjylpanën natën e gjinte plak e'j ri".22

E për t'i qëndruar besnik masës së vargut, poeti përdor teknika të ndryshme, sidomos asimilimet, psh Jo me hanger sa'j xe barku prsi lopë.

Vini re kadencën e vargut:

'molli nji hurm vet me dor' Aj Padisha,
bini e u rrit, m'at sahat kokrra i dha".

"Mevludi" është shkruar në vitet '70 të shekullit të kaluar, kur autori ende nuk kishte rënë në kontakt me letërsinë shqipe të kultivuar dhe kishte marrëdhënie të pakta me të. Për të vlerësuar gjuhën e veprës duhen marrë parasysh disa rrethan:

- Sipas Hafiz Ali Ulqinakut gjuha shqipe ishte e palëvruar ... me kalem s'asht kullanisë". Ai shkruan një vepër fetare, të përshtatur nga një autor turk shumë i njohur, Sulejman Çelepi, hartuar në agimet e shekullit XV, prandaj edhe do të ndikohej nga leksiku turk, gjuha zyrtare e kohës.

- Vepra është e sferës fetare. Në atë kohë të gjitha ceremonitë fetare zhvilloheshin në gjuhën arabe, e është krejt e natyrshme që të ketë një ndikim të fuqishëm nga një gjuhë kulture fort e përhapur në atë kohë. A s'të bën të krahasosh edhe sot gjuhën e përdorur në disa fushatë dijes. P.sh. vini re gjuhën që përdorin mjekët, a s'është kjo plot fjalë latine? Në një rreth mekanikësh është mjaft e vështirë të kuptohet leksiku i tyre teknik etj. Prandaj nuk është aspak për t'u çuditur që edhe "Mevludi" i Hafiz Ali Ulqinakut ka fjalë e shprehje fort të zakonshme në sferën e terminologjisë fetare islame, që në atë kohë, por edhe sot është e vështirë të zëvendësohen. Megjithatë leksiku i veprës sot na duket i ngarkuar me fjalë turke, arabe. Por sistemi motfologjik dhe ai sintaksor janë shumë të pasur dhe krejt të paprekur nga ndikimi i huaj. Ata janë vërtetë kështjella të shqipes, ku s'u fut dot ky ndikim.

Ndikimet turke, arabe dhe të persishtes ishin të zakonshme në letërsinë shqipe e kjo vazhdoi deri vonë. "Nga nji fjalë turke e ban lazem" pat thanë poeti e ne ju kujtojmë se Ndue Bytyçi pat shkruar poezinë patriotike "Memleqeti" ("Atdheu"), ndërsa "Vaji i Bylbylit" i Mjedës u pat botue te "Shahiri elierz" ("Poeti i ndershëm").

Dëshirojmë të theksojmë se të shkruash në gjuhën shqipe një vepër fetare në vitet '70 të shekullit XIX nga një autor.mysliman ishte një akt i shquar atdhetàrie e njëheri një guxim i veçantë, sepse perandoria turke nuk njihte kombësi, por fe, e banorët e kësaj perandorie të gjërë ndaheshin në myslimanë, romë e të krishterë. Ështe i njohur fakti që banorët katolikë të ritit roman të perandori'së turke kishin mbrojtjen e Austrisë, e cila në bazë të marrëveshjes me Turqinë e sipas kushtetutës austriake mund të përdornin gjuhën amtare. Prandaj në shkollat e mbajtura nga kleri katolik mësohej edhe gjuha shqipe. Një gjë e tillë nuk mund të bëhej në shkollat e për fèmijët e besimit mysliman apo ortodoks, prandaj edhe ndiqeshin e persekutoheshin ata mësues që guxonin t'u mësonin shqipen fémijëve myslimanë apo ortodoksë. E dini që Papa Kriston e vranë në vitin 1909.

E Hafiz Ali Ulqinaku jo vetëm që luftoi me armë në dorë kundër ushtarëve turq për mbrojtjen e Ulqinit, por pati guximin edhe të shkruajë një vepër fetare në gjuhën shqipe. Pikërisht, të shkruajsh shqip e të luftosh kundër ushtrisë turke, pra kundër vëllezërve të besimit është një akt i dyfishtë atdhetarie e emancipimi kulturor e shoqëror. Mendoni se nuk ka qenë aspak e lehtë. Edhe sot çdo gjë e re nuk është e lehtë. Kështu duhet kuptuar vlera gjuhësore e letrare e "Mevludit" shqip.

Mendojmë se gjuha e autorit në disa vise është shumë e kursyer, shumë e zhdërvjelltë, me forma morfologjike e sintaksore me vlera historike dhe aktuale.

Disa shprehie të autorit janë bërë popullore dhe përdoren edhe sot e kësaj dite:

"Grat' si trimat, trimat m'u vesh porsi gratë,
Prishet gjith dynjaja, mbushet Me fesatë".24

"Vorri nuk njef kënd të madh, as padishah", "N'dash ta vrasin, n'dash ta mbysin s'des gabim.'25 "Mjer i shtrenjti, vet s'e ha as kujt s'ja jep'.26 Analiza e gjuhës së autorit paraqet dukuri ineresante, që janë objekt i veçantë studimi, ku duken dukuri kalimtare e forma të dvzuara foljesh me mbaresat -um e -umun, por edhe ue- ; ka forma shumë interesante përemrash pronorë e vetorë, ndajfoljesh e sidomos disa emra interesantë për nga formimi si shëndim, foljesh, u gazmue etj. Së fundi theksojmë se gjuha e Hafiz Ali Ulqinakut duhet parë edhe si e ndërmjetme mes të folmes së Ulqinit (e botimi i transliteruar në alfabetin latin nuk na lë të kuptojmë qartë, sepse këtu ka vënë dorë i biri i tij, Hafiz Sait Ulqinaku) dhe të folmes së Shkodrës.

Vlera e Mevludit në gjuhën shqipe, siç e kanë vënë në dukje edhe mjaft studjues, ka luajtur një rol me rëndësi për ruajtjen e kësaj gjuhe, nga ndikimi sllav në trevat shqiptare, që përdhunisht iu dhanë Serbisë, Malit të Zi dhe Maqedonisë. Do të shtonim se edhe ky mevlud i ribotuar disa herë, i kënduar e i mësuar përmendsh nga shqiptarët që emigruan në vende të ndryshme të botës, në Amerikë, Australi e gjetkë ka ndikuar ndjeshëm për ruajtjen e gjuhës amtare të shqiptarëve kudo që banojnë.

Duke marrë parasysh vlerat fetare, edukative, letrare dhe gjuhësore të Mevludit ai mbetet një vepër dinjitoze e Hafiz Ali Ulqinakut, një poet që meriton qjë vëmendje të veçantë edhe sot.27

Nëfushën e giuhësisë Hafiz Aliu në Lezhë hartoi tre fjalorë, të parin turqisht-shqip në vargje, të dytin turqisht-shqip me rend alfabetik dhe të tretin po me këtë kriter shqip-turqisht. Të tre fj alorët në nderim të vendlindjes i quajti "Ulqin". Të tre sëbashku kanë gjithësej 1334 faqe. Më me vlerë është ai shqip-turqisht me 9021 fjalë që, duke hequrtrajtat e pashtjella të foljeve e fjalët e përsëritura, mbesin rreth 4000 fjalë. Fjalorët kanë për bazë të folmen e Ulqinit me ndikime nga të folmet e Shkodrës e të Lezhës. Ata kanë vlerë leksikografike, leksikologjike, dialektologjike e për historinë e gjuhës.28

Në fushën e arsimit hartoi një abetare shqipe të shkruar me shkronja arabe. Fillon me alfabetin prej 40 shkronjash, 30 bashkëtingëllore dhe 10 zanore, që ai i krijoi vetë dhe pastaj faqet e tjera kanë ushtrime për praktikimin e tyre. Abetarja nepërmjet fjalëve jep edhe njohuri gramatikore, për mjedisin e nxënësve, për natyrën etj.29

Në,fushën fetare ai ka kryer detyra të ndryshme si hoxhë, si imam e si myfti. U shqua për zhvillimin me cilësi të riteve fetare, për predikimet, për drejtimin e vartësve e administrimin e shkollave fetare, për ngritjen e xhamisë në Lezhë në vitin 1909, për komunikimin me besimtarët, për sigurimin e marrëdhënieve të bashkëpunimit, të tolerancës e të harmonisë ndërfetare, duke krijuar një jehonë pozitive që ruhet e përmendet gojë më gojë edhe pas dekada Vitesh. Autoritetin e lartë fetar, erudicionin në problemet teologjike dhe kompetencën e thellë të Hafizit Aliut e dëshmon qartë një shkresë e Kryemyftinisë së Stambollit vitit 1900 ku thuhet:

"Të nderuarit Hafiz Ali Efendi nga ylematë e kazazë së Lezhës,
Duke pasur parasysh nevojat e popullsisë së kazazë së Lezhës si dhe duke u mbështetur në aftësinë dhe zotësinë tuaj, sipas shkresës së dërguar nga ana e këshillit administrativ të kazasë për emërimin tuaj për zbatim të porosisë së vilajetit për gradim, lënien në dorën tuaj të myftinisë së kazasë së sipërpërmendur, konfirmoni me shkrim që jeni myftiu i kazasë se sipërpërmendur".30

Fjalorët dhe abetarja mbetën dorëshkrime. Me gjithë interesimin e autorit, botimi i tyre qe i pamundur. Ky është një fakt domethënës. Ndokujt nuk i pëlqente, dikush pengonte, Stambolli nuk donte abetare e fjalorë për gjuhën shqipe, sepse ata mbillnin farën e shqiptarizmës, të lirisë e të përparimit të vendit.

Në ndonjë tekst e në ndonjë studim pa të drejtë vepra e Hafiz Aliut është inkuadruar në letërsinë e bejtexhinjve. Kjo është bërë me qëllim nënvleftësues e dashakeq o nga paaftësia profesionale. Fjalorët e abetarja nuk janë letërsi. "Mevludi" është përkthim. Ç'objekt kanë bejtet e ç'objekt ka Mevludi '? Këtyre autorëve e studjuesve mjafton t'u kujtojmë se Mevludi përmban filozofi, teologji ' edukatë, didaktikë, atdhetarizëm e se në pikëpainje fetare ka vlera universale. Me bejtexhinjtë Hafiz Aliu ka lidhje vetëm me alfabetin arab; mevludet duhen trajtuar e pasqyruar si segment i veçantë i letërsisë me alfabet arab.

Për veprimtarinë e Hafiz Ali Ulqinakut në të kaluarën është shkruar pak, më parë për mungesë gjunnimesh e studimesh, më vonë për shkaqet e njohura ideologjizuese e polit zuese, pse ai ishte kle rik, si dhe për mungesë studiuesish kompetentë e mungesës së kontaktit me botimet j ashtë vendit. Këndej themi se ai nuk u harrua, por as nuk u paraqit sa duhej e si duhej.

Duke paraqitur veprën e Hafiz Ali Ulqinakut me të drejtë lind pyetja: Cilët qenë motivet që e shtynë atë për të krijuar e botuar? Kësaj pyetjeje, nga njëra anë i përgjigjet vetë autori, ndërsa nga ana tjetër këto kuptohen nga destinacioni i veprave të tij dhe nga vlerësimet e studjuesve kompetentë për të.

Autori në parathënien e fjalorëve është shprehur: "ashtshkrue për fëmijët dhe asht ndërtue me vargje për t'u nxanë prej tyre lehtë përmendësh" dhe në një rast tjetër po këtu "Shumë vetë dhe veçanërisht gra dhe kalamajtë i kam parë se janë n'errësinë dhe s'kuptojnë ç'u lypset..."31 Në atë kohë shkollat kishin nevojë për abetare e ai hartoi abetare, kishin nevojë për fjalorë e përpiloi fjalorë, kishin nevojë për libra me karakter fetar, edukativ dhe didaskalikë dhe ai i përktheu, i përshtati dhe i pasuroi me materiale origjinale; shkolla kishte nevojë për mësues dhe ai u bë mësues, kishte nevojë për gjuhë shqipe dhe ai fliste, shkruante, lexonte, mësonte e predikonte në gjuhën shqipe.

Këndej del qartë se veprat letrare, gjuhësore, fetare e arsimore i përktheu dhe i hartoi jo thjeshtë i shtyrë nga qëllime fetare, por edhe nga dashuria për gjuhën shqipe, nga dëshira e popullit, të rinisë e të fèmijëve pgr dije dhe arsim, për kulturë e përparim, për ruajtjen e mbrojtjen e kombësisë shqiptare.

Vitet e fundit studimet e botimet për Hafiz Ali Ulqinakun u shtuan shumë, hodhën më tepër dritë për të pasqyruar e ndriçuar veprimtarinë e tij me realizëm, me objektivitet e pa paragjykime në tërë gjërësinë e saj, me të mirat e të metat e veta.

Me jetën e veprimtarinë e Hafiz Ali Ulqinakut mburren tre qytete : Ulqini, Shkodra e Lezha. Studjues të ndryshëm të këtyre qyteteve e vlerësojnë atë nga këndvështrime të ndryndyshme disa në tërësi, disa në aspekte të veçanta.

Studiuesi ulqinak Sytki Malo Hoxha nënvizon se "Hafiz Aliu ishte një figurë e shquar e kulturës sonë në përgjithësi. Ishte atdhetar i kulluar, poet i talentuar, përkthyes i shkëlqyeshëm, leksikograf i dalluar dhe alim i nderuar në rrethin ku jetoi e veproi e më gjërë".32 Dr. Ruzhdi Ushaku e mg. Nail Draga në librat33 e studimet e tyre34 në përmasa të ndryshme, paraqesin aspekte nga jeta e krijimtaria dhe e konsiderojnë "emër të nderuar të kulturës shqiptare, si një ndër krijuesit që u përpoq për ruajtjen e kultivimin e gjuhës shqipe të shkruar".35

Shkodranët i kanë kushtuar vlerësime të shumta. Po ndalemi në disa prej tyre; "Mësuesi i Popuilit" Hamdi Bushati, në veprën e tij të rëndësishme "Materiale për Shkodrën" thekson : "Mevludi i H.Ali Ulqinakut u ba nji vepër e dashtun për besimtarët myslimanë të kohës dhe u prit me entuziazëm të madh. Shumica e familjeve myslimane ia kishin vu detyrë vedit me e pasë në shtëpi nj i kopj e të këtij Mevludi. Bile deri ndër shkolla (mejtepe) Mevludi u vu si mësim suplementar për nxanësit, djelm e varza".36

Studjues të ndryshëm e kali vlerësuar si luftëtar atdhetar, si pjesëmarrës aktiv në luftrat popuilore për mbrojtjen e Ulqinit, si veprimtar i Lidhjes Shqiptare të Prizrenit.

Studjuesi letrar Lezhjan Tonin Çobani për kontributin e gjithanshëm të Hafiz Aliut, ndër të tjera, ka përgjithësuar: "Me punërt e tij të palodhur, në radhë té, parë si leksikograf, si hartues i abetares shqipe në Lezhë, si përkthyes e vjershëtar në gjuhë shqipe me alfabet arab, Ali Ulqinaku radhitet përkrah figurave të shquara të rrethit të Lezhës që i kanë dhënë kulturës kombëtare të së kaluarës përkrah Frang Bardhit, Pjetër Zarishit, Leonardo De Martinos, Gjergj Fishtës etj.37 Artikuj e gjurmime ka bërë edhe studjuesi i historisë së arsimit e të kulturës Cijon Simoni, i cili ka dhënë vlerësime për punën e tij si mësues, si krijues e si njeri me cilësi të larta morale e njerëzore, historiani Muhamet Lika për rolin e tij për mirëkuptimin mes besimeve fetare.38

Jashtë këtyre qyteteve, të shumtë janë studjues të tjerë me autoritet e reputacion të lartë shkencor që kanë pasqyruar në studimet e tyre konsiderata të favorshme e lavdëruese për krijimtarinë e larmishme të Hafiz Ali Ulqinakut.

Meritën e parë për zbulimin e të dhënave për jetën e veprimtarinë e tij e ka stuqjuesi erudit Lumo Skendo, i cili qysil në vitin 1926 në revistën "Dituria" ka paraqitur fakte interesante e të pabotuara për Hafiz Ali Ulqinakun.39

Dijetarët e mëdheni gjuhëtarë: A.Xhuvani, E.Çabej, Sh.Demiraj etj. në veprat e tyre e citojnë si poet, si përkthyes e si hartues fjalori duke vënë në dukje meritat në këto drejtime. Studjuesi i shquar orientalist Osman Myderrizi me një varg,punimesh të gjata cilësore, ndër të tjera e vlerëson lart duke thënë se "Zëvendësimi i turqishtes në Mevludin dhe i arabishtes në hytben kishte rëndësi, se sillnin me vehte një konsakrim të gjuhës dhe të shkrimit shqip", ndërsa për fjalorin shqip-turqisht pohon se "ky fjalor paraqitet me vlerë të madhe, se përmban shumë fjalë të rralla, në mes të të cilave edhe terma detarie; Një pjsë e këtyre fjalëve pa dyshim do të kaloje edhe në fjalorin e përgjithshëm të gjuhës dhe do të shërbejë për zhvillimin e gjuhës letrare kombëtare".40

Orientalisti tjetër i shquar, 'Fahir Dizdari, në veprën e tij madhore "Fialori i orientalizmave në gjuhën shqipe" çmon tepër personalitetin e Hafiz Aliut, Për Mevludin nënvizon: "Edhe pse i vjetër i ka rezistuar kohës, sepse autori ka ditur t'u flasë mirë ndjenjave të besimtarëve me frymën poetike që e dallon ndai të tjerëve, me shprehje të përmailshme e rrjedhshme. Ky Mevlud është në përdorim dhe kërkohet prej njerëzve". Për konkretizim të tertnave hoxhë e hafiz ai shënon se "Të denjë për t'u përmendur krahas Hoxha 'Fahsinit, floxha Kadri Prishtinës radhitet edhe Hoxhë Ali Ulqinaku", iidërsa pranë Hafiz Ali Korçës vendos Hafiz Ali Ulqinakun.41

Edhe studjues shqiptarë nga Kosova e Maqedonia kanë dhënë ndihmesën e tyre të rëndësishme për njohjen dhe vlerësimin e figurës së flafiz Ali Ulqinakut. Studjues të afirrnuar, si: prof Hasan Kaleshi, Dr. Jashar Rexhepagiqi, Dr. Muhamet Pirraku, Dr. Feti Mediu, Nehat Krasniqi etj.bëjnë parashtrime, analiza e konkluzione me vlerë, ijapin ati . 1 vendin e merituar ndër intelektualët e dalluar të kohës.42

Jehona e studimeve e vlerësimeve nuk përfundon me kaq; ajo shtrihet edhe në diasporë. Idriz Lamaj, ndonëse vetë një autor Mevludi shqip në SHBA, pohon në një studim për historinë e Mevludeve se "versioni i Mevludit të H.Aliut ka kalue deri në ditët e sotme si ma i përsosuni, ma i popullarizuemi dhe ma i përhapuni në gjuhën shqipe".43

Fama e Hafiz Aliut kapërcen edhe kufinjtë e Shqipërisë. Në Turqi dy nga enciklopeditë me prestigj ndërkombëtar, si ajo Islamike dhe Inonu i lënë vend veprave të Hafiz Aliut si poet e linguist i përmendur Edhe orientaliste të tjerë dhe albanalogë të huaj në studimet e'tyre trajtojnë dhe vlerësojnë punën e tij përkthyese e krijuese letrare, gjuhësore e fetare.

Nga parashtrimi i mësipërm i fakteve për jetën, veprat e vlerësimet për Hafiz Ali Ulqinakun nxjerrim disa përfundime:

Së pari, Hafiz Ali Ulqinaku shkriu në nj ë në personalitetin e tij kompleks cilësitë e tij të dalluara atdhetare, fetare, shkencore, kulturore, arsimore e qytetare, duke shfrytëzuar për formimin e tij shkollën e kryer, studimin individuel dhe mjedisin intelektual, patriotik e progresist të kohës.

Së dyti, Hafiz Aliu qe një figure shumëplanëshe, punoi e krijoi si përkthyes, poet, leksikograf, leksikolog, hartues abetareje, mësues, hoxhë dhe drejtues fetar.

Së treti, Autoriteti i Hafiz Aliut qe gjithnjë në rritje, nga një njohje lokale, kapërceu kufinjtë e një qyteti, të një krahine, duke u bërë i përmendur në mbarë vendin, në të gjitha trevat shqiptare, në diasporë e në vendet e huaja, duke u vlerësuar si një personalitet i merituar dhe i padiskutueshëm i kulturës kornbëtare.

Së katërti, Për jetën dhe veprimtarinë e Hafiz Ali Ulqinakut janë aktivizuar me studime, citime, analiza, krahasime e konkluzione akademikë, studiues të letërsisë, të historisë së gjuhës, të leksikografisë, të leksikologjisë, të dialektologjisë, të historisë së Shqipërisë, të historisë së arsimit, të kulturës islame, teologë, enciklopedistë, specialistë të Arkivit të Shtetit, gazetarë, bibliografë dhe albanologë të huaj.

Së pesti, Figura dhe veprimtaria e Hafiz Ali Ulqinakut është cituar, pasqyruar e vlerësuar në monografi, vepra madhore, libra e përmbledhje të veçanta, në revista, në gazeta, në enciklopedi, në Fjalorin Enciklopedik shqiptar, në albumin "Në gjurmë të historisë kombëtare në fototekën Marubi", në bibliografinë "Kontribute për bibliografinë shqipe", në parathëniet e studimet hyrëse të Mevludeve, në tema dizertacionesh për histori arsimi, në leksione e seminare të lëndës 'Historia e gjuhës shqipe" në Universitetin "L.Gurakuqi" etj.

Së gjashti, Për kontributin e H. Ali Ulqinakut janë zhvilluar veprimtari të shumëllojshme, që kanë shpalosur më mirë vlerat e tij të gjithanshme. Për këtë është organizuar "Tribuna shkencore" në Ulqin, është përfshirë në kumtesë në Simpoziumin e parë ndërkombëtar të mbajtur në Prishtinë me temë "Feja, kultura dhe tradita islame ndër shqiptarët", është cituar ndër kumtesa në sesionin shkencor në Shkodër kushtuar përkujtimit të 100 - vjetorit të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit dhe në seminarin e parë ndërkombëtar në Shkodër me temë "Shkodra ndër shekuj", është folur në rubrikën "Kujtesë" të RTSH, është hartuar emision i veçantë në Radio Shkodra në rubrikën "Kontribute për gjuhën shqipe", janë programuar fragmente të veprës së tii në koncertin festiv me rastin e festës së Bajramit në teatrin "Migjeni" në Shkodër, janë organizuar e sesione shkencore në Shkodër e në Lezhë dhe Mevludi i tij ka qenë dhe është materiali bazë i ceremonive përkujtimore të ditëlindjes së Profetit Muhamed a.s.

Së fundi, Hafiz Ali Ulqinaku është një nga ata figura të rëndësishme të kulturës shqiptare që dhanë shembullin frymëzues të zhvillimit të njëkohshëm e të bashkërenditur të veprimtarisë atdhetare, shkencore arsimore, e fetare duke çuar më përpara traditën pozitive të krijuar në vendin tonë në këtë fushë.44

Duke përfunduar këtë vështrim të përmbledhur të jetës, të veprimtarisë e të vlerësimeve për Hafiz Ali Ulqinakun kuptohet sa i drejtë ka qenë propozimi dhe miratimi për dekorimin e tij me titullin e lartë nderues "Mësues i Popullit" dhe sa i bukur i përshtatet atij motivacioni përkatës : "Klerik dhe intelektual i shquar, studjues i apasionuar, mësues dhe edukator i nderuar i rinisë dhe i masave popullore, hartues e përkthyes i veprave fetare e shkencore ".45"

[Drini_i_Zi]

Jakup Hasipi - (2 shkurt 1951 - 6 janar 2006)


Lindi dhe jetoi në fshatin Sllupçan të Kumanovës. Ishte magjistër në teologji dhe patriot i njohur jo vetëm në fshat e në rrethin e Kumoanovës por në tërë Maqedoninë edhe më gjërë. Ndër të gjitha lirisht mund të thuhet se ishte më oratori dhe më harizmatiku ndër shqiptarët e këtyre trojeve në kohën tonë. Ligjërimet e tija dallohen për nga përmbajtja harizmatike dhe argumentuese. Paraqitja e tijë multimediale këto 25 vitet e fundit e posaçërisht pas viteve 90' ka ndikuar drejtpërdrejt në vetëdijësimin e rrethit të Likovës si në aspektin fetarë Islam ashtu edhe në aspektin kombëtar e patriotik.

Jeta dhe edukimi

Jakup Hasipi lindi në fshatin Sllupçan më 2 shkurt 1951, shkollimin fillor e kreu në vendlindje, shkolimin e mesëm e kreu në Damask të Sirisë në medresenë "el-Furkan'" në vitin 1980. Studimet i kreu në universitetin e famshëm Al-Az'har, në fakultetin e bazave të Fesë Islame të Egjiptit në vitin 1985 ndërsa studimet postdiplomike i vazhdoi në Bejrut të Libanit.

Gjat viteve 1985-1990 punoi si imam në një xhami në Leverkusen të Gjermanisë ku ka dhënë kontribut të çmueshëm në kultivimin e vlerave fetare, morale, kulturore e kombëtare.

I vetëdijshëm për situatën në trojet tona në vitin 1990 kthehet në vendlindje për të kontribuar në gjendjen e rëndë të popullatës. Në ligjëratat e tija ishte shumë i përpikt dhe i guximshëm, kështu që ju ka bër ball kërcënimeve dhe marrjeve të shumta në pyetje nga ana e policisë sllavo-maqedone. Nga kjo periudhë e gjer në vdekjen e tij ka organizuar mbi 5000 ligjërata, kontribut ky që ka dritë çdo ditë në trojet tona përmes ruajtjes multimediale.


Në vitin 2001 gjat luftës në Maqedoni Jakup Hasipi paraqitet si njëri ndër strategët kryesorë në organizimin dhe përkrahjen e luftës, sepse ishte i bindur se vetëm përmes kryengritjes popullata do të jet në gjendje ti arrij liritë dhe të drejtat e veta.

Pas përfundimit të luftës në vitin 2003 në zgjedhjet e rrgullta të bashkësisë Islame në Kumanovë u zgjodh myfti për komunën e Kumanovës dhe Likovës.

Më 7 janar 2006 në një aksident trafiku në magjistralen Shkup - Kumanovë ndërron jetë.

Kontributi në Islam

Kontributi i tij në sferën e Islamit ndër të rinjt dhe të rriturit në Maqedoni është i njohur ndër këto troje si përmes pjesmarrjeve të drejtpërdrejta në tubime ashtu edhe përmes ligjërimeve multimediale. Vlen të ceket se të gjitha filmimet audio dhe video jan falas pa asnjë kufizim nga ana e këtij ligjëruesi.

Kontributi kombëtarë

Si një imam dhe një menaxher i mirë i çështjeve të një fshati ka ndikuar shumë pozitivisht në organizimin e qytetarëve të fshatit si në çështjet e brendshme të fshatit ashtu edhe në ato të jashtme. Organizimi i tij ka qenë i njohur që nga koha e rrënimit të mureve në teritorin e Maqedonisë proçes ky që kishte për qëllim krijimin e trazirave ndër shqiptarët e Maqedonisë.

Ndikimi i tij me një dritë të pastër patriotike ka qenë gjat luftës së vitit 2001 kur me veshje të UÇK-së është paraqitur në opinion dhe ka kërkuar angazhimin masiv të popullatës në luftë kundër sllavo-maqedonasve, emri dhe vepra e tijë kan patur ndikim ndër poupllatën gjat gjith kohës.