Fjale arbereshe

[land]

postoni ne kete teme fjale dhe tekste nga arbereshet,dihet mire qe tek ata kane ngeur dhe perdorin akoma fjale qe jane te lashta shqip.
po e nis i pari.


Tulipani i madh
Piana degli Albanesi - Hora e Arbëreshëvet
Scritto da Gaetano Gerbino
venerdì 14 settembre 2007
Tato rrij i kurkullosur, si ndodhej shumë herë, brënda strofullit çë prindrat kishën gërmuar në të zënët e dimbrit. Pak qëro më parë patën të lëshojën të vjetrin tue rrjedhur kur një nuselalë u kish këllitur brënda gavërës së ngushtë dhe menjëherë kish vrarë e ngrënë të tre vëllezërit e Tatot. Ai ish një mi i vogël, i majmëth e një skajë i përtoshëm i çili, çë kur familja jisëj te shpia e re, ca se ish trëmbsar, ca për kujdesin e tepërt të prindravet, shkoj një pjesë të madhe të qëroit tue ngrënë e tue flëjtur brënda galetës. Rrallë dilëj ndo metër jashtë, të prirej pranë pameta me vrap posa gjegjej danxë një shtrush të vogël. E kur dilëj, ish vetëm të kërkoj ndo lëndë rarë ka liset. Strofulli i ri ish një ubrih mjaftë i sigurt përçë gjëndej mbi një rahj ka i çili i jati dhe e jëma mënd ruajën gjithë fushën përreth. Porsanith, tek ajo përjashtë, ngë dukej të ishën shumë ka ata armiq të tmerrshmë çë i kishën shkatarruar gjysmën e familjes, ditët e tija shkojën edhe ndutu të qeta.

[land]

di S.Nicolò di Mezzojuso Racconto di Lazzaro: da un manoscritto del 1818 dell'Archivio parrocchiale di S.Nicolò di Mezzojuso
Scritto da Pietro Di Marco
lunedì 03 aprile 2006
Trascrizione a cura di Pietro Di Marco
da un manoscritto del 1818 esistente nell'Archivio Parrocchiale di S. Nicolò di Mira a Mezzojuso

Racconto di Lazzaro O mirë mbrëma,
O mirë menata;
Erdha të ju thoshja
Një fialëzë e mirë

E një thamazëmë
Çë bëri Perindia
Tek ajo Horë
Ndë Betania

Ishë një njeri
Çe i thoshënë Lazarë
Ka Krishti dashurë
Me lipisī

Kishë di motra
Vetëm,e jo më
Me varfërī,
E pa mosgjë.

Lazari vdiq,
Mortia e mblodhë
E tuke klar
Zëmra ju lodh.

E varrëzuanë
Tuke shkulur krip
Me dërras e pështruanë
E vanë me lip.

Te Perëndia
U nisënë, e vanë
Me lot ndë sī
Muarnë, e i thānë.

O Zoti Krisht
Në keshje klënë
Vdekur së kishëmë
Vllauthinë tënë.

In Zot i tha:
Nëng’isht mosgjë
Se Lazari flë,
Fshini ata lot.

Ata i thān:
O Zot, o Zot
Ka katrë dit
Çë ai ha bot.

Ai pra i tha:
Ju kini bes
Se u gjela jam,
U vetëm In Zot?

In Zot u nis
Me Apostolit
Me dishirim
Ku gjindja e prit.

Nga varri u qas
E me zë të madhë
O Lazar, o Lazar
Merr, e i thot.

Ngreu,e rrëfie
Ata kopose
Çë u farmëkose
Te dheu i zi.

Lazari u ngre
Evharistisi,
E prosqinisi
Si Perëndia.

E pra i thot
O Zot, O Zot
Çë farmëk i madh
Çë jisht ajo bot!

Adha kushë rron
Te shejta bes
Mortjen së ndien,
Gëzim rrëfiem.

E kushë rron
Me dishërim
Vdes me gëzim,
E pa kopos.

In Zot qëndroi
I dhoksjasur
Gjindja thamasur
Prë shumë mot.

Príftrat e msonjën
Këtë vërtet
Çë Vangjelli thot
Kushë rron ndë jet.




Il testo riportato è una trascrizione tratta da un manoscritto del 1818 esistente nell'archivio della Parrocchia di San Nicolò di Mira in Mezzojuso. Oltre ad essere una testimonianza importante della lingua parlata in quegli anni a Mezzojuso, costituisce il testo ancora oggi in uso la sera del Venerdì precedente il Sabato in cui si festeggia la Resurrezione di Lazzaro. Il testo è cantato, in arbëresh, da un coro tra le 50 e le 200 persone per le vie cittadine.

[land]

I’urti shkrimtar
Scritto da Tommaso Campera


Bujku: i’urti shkrimtarë,
ma suluni -kallami i’holl-
grian dheratë, t’thata, t’egra,
si mbi lëpush shtruar ta djelli
shkruan një storia a’vjetëra:
“Avilaqa potisurë nga djersatë
plëhë... mbrujturë nga lodhja
-si ndë një magja drurish-
mbi kurmi përulurë bujkut”.
Këndon cënxëran, të i’panjohur dimar.



Testo di Tommaso Campera, dell’Associazione Culturale di Minoranza Linguistica Storica d’Italia “Vatra Arbëreshe”di Chieri

[land]

Kostondini e Jurëndina
Scritto da Ciro Bruno

Ish një mëmë shumë e mirë:
kish po nëndë bil hajdhiarë
e të dhjetëten një vashë
çë ja thojen Jurëndinë;
më i vogli ndër bilt
çë ja thojen Kostondin.
Erth hera çë kish t'martohej:
se t'e kishen mbë kushqí,
vejen e vijen te dheu tire
bil zotrash e buler.
Erth ethe një trim ka llargu.
E jëma me të vëllezrit
nëng dojen se ish shumë llargu;
verem doj e pramarisnej
i vëllau Kostonini:
"Bëne mëmë, këtë kushqí!"
E jëma pienj Kostondinin:
- "Kostondin, moj biri im,
çë kjo prematia jote?"
- "Prematia ime është
të martonj u time moter".
- "Kostondin, moj biri im,
leje t'verë kjo kushqí,
se Veneria është llargu,
është ndër zallezit e deitit!
Kur t'e dua u për gas,
u për gas nëng m'e kam!"
- Zaje besë, ti zonja mëmë:
kur t'e duash ti për gas,
vete u, mëmë, e më t'e siell!"
-"Kostondin, moj biri im,
kur t'e dua u për lip,
u për lip nëng me kam!"
E martuam Jurëndinen,
e martuan ndë Veneti.
Erth një vit keq i rëndë
çë i kuarti asaj zonjë
nëndë bilt te një lugath;
e një e dhjetëza bilë
ajo ish ndë Veneti.
Ajo u vesh ndër të zeza
e m'i erri shpizit.
Erth e shtuntja për shpirt
e vate e jëmza mbë Qishë:
vu nga varr një qiri,
një qiri e një vajtim;
po tek varri Kostondinit
dy qirinj e dy vajtime.
Tek vajtimi çë m'i bënej;
- "Kostondin, moj biri im,
ku ë besa çë më dhe?
The se m'sillje timen bilë,
motren tënde Jurëndine

[land]

Detti e proverbi di Caraffa
Fjalë të urta - I proverbi - Caraffa di Catanzaro - Garafa
Caraffa Albanese


Na Garafë / fjasmë garrahot.
Noi a Caraffa parliamo garaffoto.

Ata çë mbiallë / rrikogjinë.
Ciò che semini raccogli.

Fjala a mirë / vete gjithparu.
La parola buona / va dovunque.


Ai vete të gjenje leshitë te vea.
Quello va cercando il pelo nell’uovo.


Ai shurbën / si nj’kal.
Quello lavora / come un cavallo.


Vien ma jitoni se gjiriu.
Vale più il vicino che il parente.

[land]

Hora ima vëdes
Scritto da Tommaso Campera

- Hora ima vëdes,
si një mëmë çë, a’haruar
nga t’bilat, llargu mërguarë. - Il mio paese muore,
come madre, dimenticata,
dai figli lontano lasciata.

- Hora ima vëdes,
si një mëmë çë -vetam e pa lotë-
klà t’bilatë t’mërguarë nga mot.
- Hora ima vëdes,
si kjò mëma -a’fort- mëndon:
Im bir, gluhan a’ kujton?
Vëdes kjò a’bukura horë,
e plaka -turp i’madhë- klan
i’biri çë gluha jona na shan.
- Vëdes, dëbirat kjò horë,
si i’biri çë -a’madhë andirì-
më jëman nëng vè më kufì.
- Vëdes, a’bukura, a’vjetra horë,
e si një mëmë, shehë e thot :
“I’bëra u ? Nëng më ndhot”.
- Hora ima... vëdes,
vëdes mëman çë pjeli bila t’huaja,
çë thon: “Kjò gluhë... ngà! Shuaja!”
- Vëdes... U’hujtin, bila ma meri!
Thorzë shtratin, murmurima pa diliguarë
jò më bëkuarë: “ Po nga jëma t’mallkuarë!” - Il mio paese muore,
come madre che -senza lacrime-
piange i figli andati lontano.

- Muore il mio paese,
come madre –gran coraggio- pensa:
“Mio figlio, la sua lingua ricorda?”

- Muore il mio bel paese,
e la vecchia -con turbamento- piange
il figlio che la sua lingua disprezza .

- Muore, si perde questo paese,
come il figlio che -grande vergogna-
più alla madre sguardo non rivolge.

- Muore, antico, bel paese,
e come una madre, vede e dice:
“Da me son ‘nati? Non sembra”.

- Il mio paese... muore,
muore la madre che partorì figli stranieri,
che dicono: “Questa lingua... su! Dimenticala!”

- Muore... Si son fatti stranieri... miseri figli!
Accanto al letto, incomprensibili mormorii
non più benedetti: “Ma dalla madre maledetti!”



Testo di Tommaso Campera, dell’Associazione Culturale di Minoranza Linguistica Storica d’Italia “Vatra Arbëreshe”di Chieri (TO)
Traduzione letterale del testo in lingua albanese “Hora ima vëdes”, il testo in originale, è scritto in albanese arcaico nella forma dialettale di Maschito (PZ).

Il testo di questa poesia, vuole essere una metafora, la metafora di uno dei nostri paesi che come madre: sente i suoi abitanti nati tra le sue pietre, come fossero suoi figli. Quindi, nell’emigrazione dei suoi abitanti, questo paese/madre si sente abbandonare e.. nel ritorno di questi suoi abitanti/figli che non parlano più la sua lingua, non li riconosce più, dunque: li maledice.

[land]

Te Enjtezin e Madhe


E t’Enjtezin e Madhe e Krishti pir ne pinxoj

M'i mbiodh apostolit oj se gjith' kat mi mbitonj'



E par se t’mi mbitonei e tha gjith’ ju kimnëje bes’

Shin Pietri m’e nigoi oj se njetir kat e shes




Shin Pietri ndat nat oj tri her e nigoj

Sa bëri e sa tha oj njera sa gjeli kndoj



Kur ishim ndënjë mbrëma e tha mbjatu këmbët ja lajti

Ja puthi e ja shutarti oj pra vate ket e jëma



Tha mëmiz ki paçenx’ e uratëzin ëm si bir

Ti mua ëm liçenx’ oj ti vete t’a patir



E jëma e bekoi e ai mbjatu nigarroi

Se t’na sallvonei neve oj ndi kopshtit arrivoi



Atje pirgjunja u ul e tha parkales oj Tat

Pir mua ëm lipisi oj t’e qellinj’ kit kulat



Kulatzin ja dirgoi e me një ëngjill ç’ju kallar

Pasiunzin ja burthoi e Krishti m’u abraçar



Krishti mi gjegji rrëmur e nëng bastoi tim zëi rrëçet

Ish Judha tradhitur oj me gjith’ ata suldet



Judha e firsuli e e puthi e judhit pir lesh e zun’

Ndi mest asaj edh’ oj m’e lidhtin e m’e shtun’



Ndi mest asaj udh’ e nji kavallier m’e pa

Trikuzin m’ja preu e Krishti mbi truall mi ra



Krishti mbi truall mi ra e gjakut ç’ju mbrushunar

Se t’vejin’ ata nd’pist oj se krishti na u librar



M’u nistin’ t’mi vejin’ e trikuzin ja shtringuan’

Pirpara ket kj Anna oj me Krishtin arrivuan’



Kj Annë** mbjatu e piejti e ç’lexh çi predikoi

Gjith T’rremet ja rrifiejti oj e liga ç’ish magar

(**Annë: Grande Sacerdote prima di Kaifa. Suocero di Kaifa.)



Gjith’ thojin’ se kjo magar e çi kat jet e vjen

Se shum’ katunde suall oj disturbie guerr’



Krishtit ju hap gola tha kjo nëng ësht virtet

Pirpara gjithfe foli e ja kalltin një shkathet



Ai Marcu kje ci ra sa faqesin ja piasi

Me priejrin popa sa e qelltin ka kajfasi



Kajfasi i rispëndoj tha kuj i biri je

Tha Ësht i biri t’Inzoti po lenie t’ver



Aj Judha u pruar e eruajti tha ki dote lëshonjë

Tha Bëne pa lipisi sa i vdekur but qindronjë



Menatet posa u di t’prëmtesin e madhe

E qelltin ket Pillati me një vajtim t’madhe



Pillati kur e pa me atë kuror

I vun një mandiel t’kuq me kallmesit m’dor



E veshtin ndir t’bardha dreq si angjulet

Si do te bënj Pillati se u jam kutiend



Pillati i rispëdoj se u nëng *** e ngas

Se ki ësht Regji i Madhë e u si kam te vras



Dopun lajti duart e u pruar ka armikt

U ju e kundanarinjë se t’vet t’vdes nd’kriqet



Sepa e Nikollau e ç’ka kriqja e nxuar

Se Shën Mëris bekuar oj vate ja shtun ndir duar



Qani gjith’me lot’ e me hjidhi

Se kësaj rexhin’ bekuar kem t’ja bëmi nj’ kumbanji



Kumbanjis e pashkvet m’ju shtofshin

Krishti ju dhëft parrajsin e ashtuqoft Amen.







Testi forniti da Nicola Bavasso, responsabile gruppo folk Rilindja di Lungro

[maryp]

Due poesie di Giuseppe Pompò, arbëresh di Carfizzi, febbraio 2005

Le due poesie, nella pura parlata di Carfizzi, sono trascritte nella grafia gangaliana d' ispirazione deradiana.

Vinella jon

Te dimbri o te statura

Frin er te ajó vinéll

Atié u’ veja e vija

Sat kjindrója sómyrin tim

Pra ty mbrazzária() e ti my púççie

U ty púççia e ti my mbrazzárie()

Fo’ fo’ sat kjindrójum motin

Ma moti shkoχ si era...


Il nostro vicolo

In inverno o in estate

Soffia il vento nel nostro vicolo

Di là io andavo e venivo

Per aspettare il cuore mio

Poi io ti abbracciavo e tu mi baciavi

Io ti baciavo e tu mi abbracciavi

Forte forte per fermare il tempo

Ma il tempo passava come il vento...

Ngka dita bon dit

Ççatyhina te aí shkaghún

I dhóllure e me gjum

Gjindrói se bon dit

Se bon dit te hora jim.

Gjumi ka shkúa

Si nata o’ josset mbronda detit

Nani jom vet si kúççyk

Njy kúççyk ççy fié te ghafii prapa deres.

Dhe njó o’ zhgjua

Njy gkra

Ve spisin mbronda dúakut

Njy bur

Ndzíar ghariúrin e i vé mbastin

Njy gjell

Kindon allugharghu(2)e pra te óna.

Kjagha bóhet e kukje

Kka marina deti zhe zhiárh

Naní o’ bon dit

O’ bon dit te hora jim...

Ka rron díaghi te aí shkaghún

Ma aí shkaghún o’ nteri i mbrazhyt!


Ogni giorno fa giorno

Da allora in quel gradino

stanco ed assonnato

aspetto che si faccia giorno

Che si faccia giorno nel mio paese.

Il sonno è passato

come la notte si è sciolta nel mare

adesso sono solo come un cane

Un cane che dorme nel pianerottolo dietro la porta

qualcuno si è svegliato

una donna

mette la colazione nel tascapane

un uomo

porta fuori l’asino e gli mette il basto

un gallo

canta prima lontano e poi vicino.

il cielo si fa rosso

dalla marina il mare prende fuoco

adesso è fatto giorno

è fatto giorno nel mio paese...

è arrivato il sole in quel gradino

ma quel gradino è sempre vuoto!

() pyrkjafoja / kraheroja

(2) laark

[land]

te gjitha fshatrat arbereshe ne itali.

Basilicata arbëreshe
Barile - Barilli
Ginestra - Xhinestra
Maschito - Mashqiti
San Costantino Albanese - Shën Kostandini
San Paolo Albanese - Shën Pali
Calabria arbëreshe
Acquaformosa - Firmoza
Andali - Andalli
Cantinella - Kantinela
Caraffa di Catanzaro - Garafa
Carfizzi - Karfici
Castroregio - Kastërnexhi
Cavallerizzo - Kajverici
Cerzeto - Qana
Civita - Çifti
Eianina - Ejanina
Falconara Albanese - Fallkunara
Farneta - Farneta
Firmo - Ferma
Frascineto - Frasnita
Lungro - Ungra
Macchia Albanese - Maqi
Marcedusa - Marçeduza
Marri - Marri
Pallagorio - Puhëriu
Plataci - Pllatani
San Basile - Shën Vasili
San Benedetto Ullano - Shën Benedhiti
San Cosmo Albanese - Strigari
San Demetrio Corone - Shën Mitri Korone
San Giacomo di Cerzeto - Shën Japku
San Giorgio Albanese - Mbuzati
San Martino di Finita - Shën Murtiri
San Nicola dell'Alto - Shën Kolli
Santa Caterina Albanese - Picilia
Santa Sofia d'Epiro - Shën Sofia
Spezzano Albanese - Spixana
Vaccarizzo Albanese - Vakarici
Vena di Maida - Vina

Molise arbëreshe
Campomarino - Këmarini
Montecilfone - Munxhfuni
Portocannone - Portkanuni
Ururi - Ruri
Puglia arbëreshe
Casalvecchio - Kazallveqi
Chieuti - Qefti
San Marzano di San Giuseppe - Shën Marcani
Sicilia arbëreshe
Contessa Entellina - Kundisa
Mezzojuso
Palazzo Adriano
Piana degli Albanesi - Hora e Arbëreshëvet
Santa Cristina di Gela - Shëndha Stina

[land]

fjalorin arberisht-italisht mund ta gjeni ketu...............ka plot fjale shqipe te lashta

http://www.jemi.it/index.php?option=...ownload&gid=31