KUNDER SKEMES NARRATIVE PARANOIDE-KONFRONTIVE TE HISTORISE SHQIPTARE
Nga Dr. Margarit Gjoka
Ėshtė fjala pėr njė prirje, nė vetvete objektive, pėr ta rivendosur a rikthyer historinė e shqiptarėve nė kontekstin ballkanik dhe mė gjerė evropian e mesdhetar, pėrtej skemave narrative paranoide-konfrontative. Ardian Vebiu (Shekulli, 15 qershor 2003).
Mora shkas per tė shkruar kėtė artikull nga njė debat nė portalin alb-shkenca nė qershor tė 2005 ku shkruan njė gamė e shkencėtarėve tė rinj shqiptarė qė kryejnė aktivitetin shkencor jashtė Shqipėrisė. Tek disa prej tyre nė emėr tė njė patriotizmi tė sforcuar vihet re njė tendencė pėr tė krijuar njė klimė konfliktualiteti me shkencetarėt dhe kulturėn greke. Kjo pėrbėn ringritje tė mureve tė Berlinit po tashmė nė mendjen tonė apo ndoshta mos shembje e tyre, ato kanė qenė dhe vazhdojnė tė administrojnė nje pjese te botės intelektuale shqiptaro greke. Kurse nė shkallė institucionale gjėrat janė krejt ndryshe. Institucionet shkencore shqiptare realizojnė bashkepunime shkencore nė shumė fusha me ato homologe greke. Ėshtė e treta herė qė funksionon mekanizmi i projekteve kėrkimore dypalėshe greko-shqiptare. Njė pjesė e rėndėsishme e tyre janė nė fushėn e trashėgimisė kulturore ku shkencėtarėt e tė dy palėve po studjojnė kryesisht objekte arkeologjike tė territorit shqiptar. Do te ishte e arsyeshme pikėrisht prej tyre tė presim prononcime lidhur me rezultatet e studimeve tė pėrbashkėta.
Pėrmendim nė kėtė kuadėr dhe nisiativėn e z. A. Spiro pėr botimin e revistės Albanohellenica ku ndoshta ėshtė forumi mė i pėrshtatshėm pėr paraqitjen e studimeve tė tyre nė pikat e pėrbashkėta dhe divergimeve midis konkluzioneve shkencore tė palės greke dhe shqiptare. Gjithashtu revista Pelegrini si dhe revista elektronike Arkipelag krijon njė klimė tjetėr vlerėsimi dhe bashkėpunimi me letėrsinė dhe kulturėn greke duke mundėsuar pėrkthimin e autorėve grekė pėr emigrantin shqiptar qė ndoshta nuk e ka fatin pėr ti lexuar direkt nė orgjinal. Nė kėtė kuadėr pėrmendim essenė e Pirro Lolit Mendime dhe analiza mbi miqėsinė seksin dashurinė artin dhe filozofinė rreth kryeveprės sė Niko Kazanxaqit "Jeta e Aleksis Zorbas e cila po pėrkthehet nė shqip. Studime tė tilla na kujtojnė essenė e Kadaresė Eskili ky humbės i madh dhe shprehin faktin e thjeshte qė vlerat kulturore nuk krijojnė mure por ura bashkimi tė popujve.Nė tė njėjtėn kohė njė debat i gjėrė ėshtė i hapur nė Shqipėri pėr rishkrimin e historisė sė Shqipėrisė.
1) Egzagjerimi nacionalist nė libra tip Enigma pėr tė cilin kemi lexuar mini artikuj edhe nė faqet e shtypit shqiptar nė Greqi mbetet mjaft i lexueshėm tek njė pjesė e pa azhurnuar me historinė
Duke lexuar shtypin e pėrditshėm shqiptar shpesh ndeshesh me artikujt tė trajtuar nė nivel relativisht akademik (ku shkohet me aeroplan nga Tirana nė Ndroq do ta karakterizonte dikush gazetarizimin e disa probleme speciale madhore tė historisė) nga tė cilat mund tė veēojmė polemikėn e shkakėtuar nga z. Ardian Klosi i cili ka si boshtkėmbėnguljen e tij kundėr shtrėmbėrimeve vulgarizuese dhe antishkencore qė vazhdojmė tu japin fėmijėve dhe rinisė nė tekstet shkollore. Nė tregimin-pamflet tė famshėm historik Moisiu nė mal e nė det (Shekulli-Prill 2003) z. Klosi duke dashur tė tregojė absurditetin e vulgarizimeve antishkencore, rrymėn spekulative ku pėrfshin dhe njė numėr tė madh botimesh, ndėr tė tjera gjithė literaturėn nacionaliste, sjell si shembull librin Enigma tė pėrkthyer nga Xhevat Loshit. Kur e lexova pėr herė tė parė atė libėr, e para gjė qė vura re ishte se pėrkthyesi nuk kishte mundur tė shkruante qoftė edhe dy fjalė parathėnie pėr idetė e parashtruara nė 300 faqet qė ai pėrktheu nga njė farė historiani i quajtur DAngely. Por sapo munda ta pėrfundoja me shumė sforco leximin e atij libri, e kuptova arsyen. Dhe ndėrsa thuajse e kisha harruar fare, z. Klosi ma rrisjell ne mendje kėtė libėr tė cilin ai e quan njė botim katastrofik, ku shqipja del si gjuhė e parė e botės, ku ndėr tė tjera emra grekėrish tė vjetėr si Pithagora shpjegohen me bythėgjeri, Mitileni(ishulli Mitilini-sh. autorit) me *** i lėnė, Akileu me aq i lehti etj. Pėrkthyesi dhe propaganduesi i kėtij libri ėshtė bash Lloshi.(Shekulli dt. ). Me tej sipas Enigmės dhe Lloshit: Kerkira vjen nga kėrcuri, Malta nga mjalta, Sikelia nga si kali, Odhiseus ėshtė udhė sshehu, Agamemnoni Aqėmemėnti (dmth. aq me mėnt), Pallamidhis pallėmadhi (merre si tė duash), Arkimidhis kryemadhi, Midhea e madhja, Athina e thėna, Poseidhoni pati denė (dmth. pati detin), Trojanėt-trujanėt ata me tru, Eolėt tė hollėt, Penelopi penė e lypi, dmth. lypi perin. Tė gjitha nė vetėm dy faqe, 116-117. Falėnderojmė sė fundi tė ndjerin autor DAngely dhe Lloshin pėr kėtė gaz tė papėrmbajtur qė na dhurojnė. ..SQ'> Nje liber tjetėr me kontribut tė ndjeshėm nė shtrėmbėrimin e fakteve historike sipas A. Klosit-ėshtė Fundi i misterit tė Etruskėve tė pėrkthyer nga Skėnder Shkupi. Tani thote z. Klosi kishte shumė zėra qė e shikonin shqipen jo vetėm nė themel tė mbishkrimeve mesapike dhe atyre etruske (Zaharia Manjani, Fundi i misterit etrusk, Tiranė 1974, pėrktheu S. Shkupi), por edhe nė bazė tė hebraishtes dhe tė shkrimeve tė shenjta. Kėto libra divulguese kanė efekt tė kundėrt me atė tė cilin synojnė pėrkthyesit e tyre. Pėr tė diskretituar nje ide, thotė njė fjalė e urtė, mbėshtete dhe egzagjeroje atė duke e ēuar deri nė absurditet.
Paretimologjia (dmth operimi me kritere jo shkencore tė etimologjissė, shkencės qė shpjegon prejardhjen e fjalėve) ėshtė baza e kėsaj tabloje jo normale qė kritikohet prej z.Klosi dhe jo vetėm. Nė studimin e z. Dh. Qiriazi (Albanohellenica Nr 2, faqe 7-14, 2000-2001) bėhet njė analizė e plotė e paretimologjisė sė bėrė nga rilindasit tanė Por nė fund tė fundit skema e rilindasve ishte e diktuar nga qėllimi pėr tė zgjuar ndėrgjegjen kombėtare dhe nuk mund tė merret si e bazuar shkencėrisht.
2) Mbetem njė pėrkrahės i palėkundur i ideve tuaja pėr rishqyrtimin e historisė sonė-S. Shkupi
E ndėrsa studjuesi shqiptar z. Xhevat Lloshi, nė vend qė tė marrė pėrgjegjėsinė pėr pėrkthimin e tij e librit famėkeq Enigma apo tė mbrojė vlerat kulturore qė mbart ky pėrkthim, turret tė vertetojė se z. Klosi nuk zotėron nocionin pėrkthimi as nė nivelin e njė fillestari, z. Skender Shkupi bėn njė polemikė interesante qė nga pikėpamja qytetare do ta bėnte tė skuqej z. Klosi, por konkluzioni i tij ėshtė pak a shumė qė ai ndan tė njėjtat mendime me tė pėrsa i pėrket historisė, qė ajo duhet rishkruar. Siē shprehet ai unė kam qenė dhe mbetem njė pėrkrahės i palėkundur i ideve tuaja pėr rishqyrtimin e historisė sonė. Por ajo qė mė shqetėson ėshtė qė ky rishqyrtim tė mos bėhet, qoftė edhe pa dashje, mbi bazėn e platformės serbe apo greke tė sotme (Shekulli, 23/04/2003).
Pra jo vetėm qė A. Klosi nuk po kryqėzohet dot nga historiografia totalitare, por gjen pėrkrahės pikėrisht edhe ata qė ai i kritikon. Pro ideve te A. Klosit shkruan edhe Ardian Vehbiu (Shekulli, 15 Qershor, 2003) ku ndėr tė tjera thotė ...fillesa Rilindėse e historisė do ti mėshonte mė tepėr kontributit tė shqiptarėve nė lulėzimin e kombeve a kulturave tė tjera; nė kuptimin qė shqiptarėt, ende pa e pasur dot njė histori tė vetėn, ua kishin shkruar historinė tė tjerėve: pellazgėt e lashtė qė u dhanė grekėve "fjalė perėndish", perandorin Kostandin, Jan Kukuzeli e kėshtu me radhė deri te Qyprillinjtė, Arkitekt Sinani, Aleksandėr Moisiu e Karl Gega.
3) Interpretimi ose vlerėsimi hipėn (paraprin) mbi faktin dhe dokumentat.
Historia e zhvillimit tė ngjarjeve pėr zona tė cilat nga pikėpamja administrative kanė kaluar nė pėr shumė perandori dhe sė fundi pjesė tė tyre janė gjendur nė zotėrim shtetesh tė ndryshme, ashtu siē ėshtė pėr Epirin e ndarė mė dysh, ka tėrhequr studjus tė ndryshėm tė cilėt i kanė parė ngjarjet me kėnde tė ndryshme dhe shpesh konfrontive. Pėr mė tepėr qė sipas studjuesit A. Klosi nė hartimin e teksteve mbi historinė egziston njė problem i mprehtė ku interpretimi ose vlerėsimi hipėn mbi faktin dhe dokumentat. Por nė kohėn e sotme kur tendenca e shteteve ėshtė tė integrohen nė njė Europe te Bashkuar dhe ku veēanėsia e njėrit apo tjetrit vend veē e pasuron kulturėn Europiane, lypset dhe njė riballafaqim shkencor midis tendencave deri dje tė kundėrta. Kėshtu ndėrsa fėmijėt e emigrantėve nė Greqi mėsojnė njė tekst historie pėr trojet ku kanė lindur prindėt e tyre si psh nė Sarandė, kur ata hapin tė lexojnė gazeta apo tekste historie shqiptare ndeshen me njė histori tė kundėrt. Tė kaluarėn thotė Alen Boske nuk mund ta pushtosh, as mund ta ndreqėsh, dhe nė se i del pėr zot, ėshtė e domosdoshme ta mbash parasysh duke pohuar se jemi njėherazi zotėrit dhe skllevėrit e saj (cituar nė librin Eskili, ky humbės i madh).
4. TĖ DHĖNA ALBANOLOGJIKE
Pėrballė racionalizmit qė kanė shfaqur autorė tė tillė si A. Vehbiu, A. Klosi dhe tė tjerė pėr historiografinė shqiptare gjeta nė sadin alb shkenca veē tė tjerash dhe njė inkubator virusesh tė nacionalizmit. Duke dashur ti kundėrvihem metodologjisė amatore tė disa studjuesve nė trajtimin e historisė nė njė nga mesazhet e mia shtrova anti- tezėn: le tė mos e kėrkojme tė keqen qė sipas ndokujt ėshtė historiografia greke ajo qė ka kaluar dokrat e saj nė historiografinė botėrore. Sė pari le tė ēlirohemi nga kompleksi iracional i trajtimit tė historisė shqiptare (apo nga i quajturi shqiptarocentrizėm) nė po atė frymė qė e kanė trajtuar polemizuesit e lartpėrmendur. Shumė shpejt konstatova se pa dashur kisha hapur kutinė e Pandorės dhe gjithfarė erėra mesazhes erdhėn nė adresen time. Ndoshta nė kėtė kuadėr, ndėrsa e kisha dėrguar nė Tribuna pjesėn e parė tė artikullit tim, z. Vehbiu rikonfirmon nė shtyp (gazeta Bota Shqiptare-e emigracionit shqiptar nė Itali qershor-korrik 2005) tezat e tij tė cilat pėrmbledhtazi janė:
a. Shumė studiues, shqiptarė e tė huaj, e shohin shqipen si vazhduese tė njė dialekti jugor tė ilirishtes me elemente tė mbivendosura tė trakishtes; nė njė kohė qė popullin shqiptar e mendojnė tė formuar si popull pak a shumė nė trojet ku ndodhet edhe sot.
b. Tė tjerė studiues kanė rezerva sidomos pėr karakterin etnik tė vijės bregdetare tė Shqipėrisė nė lashtėsi, ndėrsa shqipen vetė e mendojnė si vazhduese tė njė dialekti tė trakishtes ose dako-mizishtes.
Tė dyja kėto shkolla dijetarėsh pajtohen nė tezėn tashmė dyshekullore se shqipja si gjuhė i pėrket familjes indo-evropiane, e mbėshtetur nga E. Ēabej nėpėrmjet studimeve etimologjike e tė fonetikės historike dhe Sh. Demiraj, nėpėrmjet gramatikės historike tė shqipes.
Megjithatė, ėshtė praktikisht e pamundur tė thuhet diēka e arsyetuar dhe koherente nė lidhje me proto-ilirėt ose me popujt qė u paraprinė ilirėve nė Ballkan, meqė pėr vetė gjuhėn e ilirėve njohuritė janė krejt tė pamjaftueshme e tė segmentuara vijon mė tej z. A. Vehbiu.
Dhe ky zhvillim nė albanologji i ngjan pak a shume atij evolucioni qe ndodh edhe ne natyrė siē e ka pėrshkruar dhe Ajnshtajni nė Evolucioni i fizikės. Ashtu si psh filozofia e Aristotelit m i a la vendin asaj karteziane, apo eteri u hoq nga fjalori si njė element i panevojshėm pėr shpjegimin e natyres, apo fizika e Njutonit nuk mund tė shpjegojė me tej universin, edhe nė shkencėn albanologjike njė sėrė idesh fillestare hidhen poshtė dhe zevendėsohen nga tė tjera mė tė besueshme.
Natyra indo-evropiane e shqipes u pėrsiat sė pari nė fillim tė shek. XIX nga F. Bopp-i dhe tė tjerė themelues tė gjuhėsisė krahasimtare, studiuesit e mėpasmė u mbėshtetėn nė tezat dhe hipotezat e Bopp-it pėr tu shtyrė mė tej, G. Meyer-i i pari hartoi njė fjalor etimologjik tė shqipes, duke u mbėshtetur kryesisht nė analizėn e huazimeve latine tė kėsaj gjuhe. Gjatė shekullit XX, albanologė si H. Pedersen dhe N. Jokl i pėrmirėsuan rezultatet e Meyer-it madje duke i pėrmbysur nė disa raste; ndėrsa Ēabej, nė vazhdė tė Jokl-it, ia doli tė sintetizojė nė studimet e veta lapidare pothuajse dy shekuj kėrkimesh etimologjike dhe tė fonetikės historike. Pėrkrah kėtyre studiuesve, tė tjerė autorė si Kretschmer, Thumb, Weigand, Skok, Petrotta, Tagliavini, Cimochowski,La Piana, Riza, Desnickaja, Demiraj, Ölberg, Hamp, Huld, Camaj, Ajeti e tė tjerė dhanė kontribute tė shėnueshme, pėr tė ēuar pėrpara dijen nė fushat pėrkatėse. Pra ka njė vijueshmėri tė procesit njohės dhe pėr sa kohė nuk rrėzohet teorine e prejardhjes indo-evropiane, ēdo ngrehinė tjetėr ėshtė e pathemeltė.
5. SHKENCĖ APO PSEUDOSHKENCĖ ?
Nė kontrast me shkencėn e Albanologjise, nė kundėrshtim tė hapur me arsyen shkencore dhe historike, shfaqen tezash studiuesish ndoshta dashamirės por diletantė ose tė fantaksur me citime nga autorė tė lashtėsisė, deduksione primitive, interpretime tė gėnjeshtėrta ose tė thjeshtėzuara tezash albanologėsh tė njohur. Rrėnjėt e kėtyre teorive e kanė zanafillėn te Z. Mayani, R. DAngely, G. Catapano, A. Kola, A. Belusci, N. Vlora-Falaschi shtjellon mė tej idetė e veta z. Vehbiu. Virusi i fesė nacionaliste ka dalė jashtė kontrolli nė qarqet ku fermentohet shqiptaria nė Internet, dhe sidomos nė municionin e pashtershėm tė nacionalistėve, sa herė qė kėta u turren mullinjve armiqėsorė tė radhės.
Nqs do ti referohemi A. Kolės i cili me tė vėrtetė konsiderohet si shqiptar i madh, ideja bazė e tij, tė cilės i anashkalojnė mjaft referues shqiptarė, ėshtė se grekėt dhe shqiptarėt kanė tė njejtėn prejardhje dhe grek dmth shqiptar i arsimuar. Pėrmbajtjen e kėtij mesazhi pėr afrinė e dy popujve nuk e ka kuptuar as N. Kulla, autori i parathėnies sė librit Arvanitasit dhe prejardhja e tyre tė pėrkthyer nė shqip (ku edhe pėrkthimi lė mjaft pėr tė dėshėruar). Pra pėrfytyrimi i tij pėr krijimin e kombit grek e shqiptar i ngjan pak a shumė njė qelize qė njė moment tė caktuar ndahet nė dysh duke krijuar dy tė reja.
Gjetja tek Homeri e fjalėve qė pėrfshihen nė gjuhėn e sotme shqipe, e paraqitur pėr herė tė parė nga Dhimitėr Kamarda, shtjellohet nga studjuesi A. Kola dhe ndonjė tjetėr si njė provė e hipotezės qė shqipja ishte njė nga idiomat e gjuhės greke. Nė se pranojmė si tė vėrtetė kėtė hipotezė ndoshta do tė mund tė shpjegohet pse njė komb aq i lashtė pellazgo-iliro-shqiptar arriti tė krijojė alfabetin e vet vetėm njė shekull pėrpara duke qėnė kaq pranė nje civilizimi qė sot konsiderohet si pikė referimi e qytetėrimit perndimor. Ai e kishte pra alfabetin e vet, atė greqisht dhe vetėm pas evolimit tė dy idiomave tė sė njėjtės gjuhė, idioma e dytė e gjuhės greke u gjend para njė katastrofe: ajo kishte nevojė pėr njė alfabet tė ri. Mutacionet e dy mijėvjeēarėve i sollėn ato dy gjuhė nė stadin e sotėm sa ato tė konsiderohen krejt tė ndryshme. Kjo skemė duket mjaft ideale pėr tė qenė e vėrtetė dhe pėrsėri A. Vehbiu ashtu si dhe Dh. Qiriazi (Albhelenica Nr 2, 2000-2001) e kosideron hipotezėn e A. Kolės si paretimologji (shpjegim i gabuar ).
Kurse shqiptarocentristėt e shtyjnė mė tej kėtė model duke pohuar se shqipja ėshtė nėna e gjuhės greke, ndonse alfabeti i saj i takon shekullit tė 20-tė, se Homeri ėshtė pellazgu paraardhės i shqiptarėve tė sotėm, ndonse shkrimet e para shqipe janė tė shek 16, dhe mrekullirave tė tjera tė Lizės nė botėn e ēudirave. Kėtij modeli themelet i qėndrojne nė erė
Tezat e N. Vlora-Falaschi pėr lidhjet fantazioze shqiptaro-etruske qė parashtroi para njė publiku dashamirės nė Prishtinė u kundėrshtuan nga dy gjuhėtarė albanologė, I. Ajeti dhe R. Ismajli. Ata i vunė nė dukje referueses se po i ftillonte mbishkrimet etruske me fjalė qė kanė hyrė nė shqipen nga turqishtja e sulltanėve (shih A. Vehbiu, Shqiptarizimi i Origjinės-Bota shqiptare-Qershor).
Dimensionimi i vlerės shkencore tė N. Vlora-Falaschi nuk dmth tė mos njohim veprimtarinė e saj pro-shqiptare. Gjithashtu ndokujt do ti duket thuajse absurde tė reduktosh tezat e A. Kolės si njė tėrėsi hipotezash jo shkencore. Por duhet tė dallojmė figurėn e lartė tė tij si ideolog proshqiptar i cili ju kundėrvihet ekstremistėve nacionalistė duke konsideruar se popujt grek e shqiptar janė jo vetėm fqinjė, por njė pjesė e popullsise greke, arvanitasit kanė lidhje tė drejtpėrdrejt me shqiptarėt. Dhe kjo nuk ėshtė hipotezė por e vėrtetė historike.
6. ARVANITASIT
Nė kėtė kontekst pėrmendim se ka dhe autorė tė tjerė si akademiku Prof. K. Resuli tė cilėt kalojnė nė ekstremin tjetėr. Shqiptarocentristėt do tė ngelen mjaft tė zhgėnjyer po tė lexojnė librin e tij Marginale ku thuhet se Naimi, Samiu, Abdyli, A. Moisiu, Viktor Efthimiou, Tefta Tashko, Spiro Moisiu, Aleksander Moisiu, Themistokli Gėrmenji, Dhimitėr Shuteriqi e tė tjerė jane tė etnisė vllahe. Bile do te ngelen pa mend, ashtu siē ngela dhe unė, po tė mėsojnė se ministri i financave Cako i qeverisė sė Ismail Qemalit propozoi si gjuhė zyrtare tė shtetit shqiptar atė Vllahe (Mihal Grameno-Antika Kombetare Tiranė-faqe 108, po i njėjti burim Arginale i lartpėrmendur-cituar nga gazeta Koha Jonė- 21 nėndor 2003). Mė tej z Kapllan Resuli thotė Shqiptarėt as sot e kėsaj dite nuk kanė personalitete, shkencetarė, shkrimtarė dhe artiste me famė botėrore..... duke e lėnė po thuaj bosh pavionin e krenarisė iliro- shqiptare. Dhe si paradhėnie e kontributit tė popullsise vllehe- vijon mė tej K. Resuli- shqiptarėt shkatėruan egėrsisht Voskopojėn, njė lloj mini Aleksandrie e Ballkanit. Ėshtė interesant tė vėmė nė dukje se megjithatė gjuha bazė e Akademisė sė Voskopojės nuk ėshtė ajo latine (arumune) qė do tė pritej nga popullsia vllehe dhe as ajo shqipe e ndėrkohė konsiderohet si njė vatėr e qytetėrimit shqiptar-(Z. Xholi-Konferenca ballkanike pėr filozofinė, Selanik 1991, faqe 31) ndonse u rrėnua nga vetė shqiptarėt.
E megjithatė interpertimi i z. Resuli ėshtė tej hapsirės dhe kohės reale duke e ēuar atė nė konkluzionin e gabuar, nė mohimin shqiptarėsisė sė figurave tė rilindasve tanė. Vllehėt asnjėherė nuk kanė pėrbėrė minoritet etnik qoftė nė Greqi qoftė nė Shqipėri. Po nė tė njėjtin raport tė gabuar qėndron dhe teza e shumėreklamuar se Fakti qė shqiptarėt kanė luftuar si pjesė e perandorisė otomane pėr tė shtypur kryengritjen greke nuk ka se si ta mohojė, neutralizojė, ose zhdukė faktin qė shqiptarėt i kanė dhėnė njė ndihmesė tė shquar luftės sė grekėve pėr pavarėsi
Arvanitasit siē e kanė theksuar edhe vetė ata, pėrbėjnė pjesė tė pandarė tė popullit grek nė territorin grek, homogjenizim i realizuar gradualisht qė nga shek. 13. Arvanitasit nuk erdhėn (si Petro Marko tė themi shkoi nė luftėn e Spanjės) pėr tė ndihmuar grekėt, por luftuan pėr lirinė e tyre dhe ata janė zotėr nė Greqi aq sa dhe pjesa tjetėr e popullsisė e mirefilltė greke ( shih Kosta Biri me Dorianėt e Helenizmit te ri-1964, Aristidh Kola tek Arvanitasit dhe prejardha e grekėve-1986, Arvanitasit grekė (M. Dede) si dhe deklaratėn e Lidhjes sė arvanitasve grekė nė 1899 e deri tek Melina Merkuri-Jam lindur greke). Arvanitasit pėrbėjnė njė minoritet kulturor por etnikisht tė padallueshėm. Por origjina e tyre ka ngelur deri ditėt e sotme nė ndėrgjegjen e tyre dhe Pangalo, ish ministri i punėve tė jashte me orgjinė arvanitase do tė deklaronte nė ditėt e pasndeshjes Shqipėri- Greqi- se shqiptarėt dhe grekėt janė si dy vėllezėr qė zihen midis tyre.
Ja pra pse mendoj se shqiptarėt duhet tė merren vesh pėr historinė e tyre se sa tė kėrkojne tė keqen tek autorėt grekė. Sigurisht ju takon gjuhėtarėve, historianėve, arkeologėve etj tė mbėshtesin ose rrėzojnė kėto teza dhe nė kėtė shkrim synohet tė evidentohet kjo polemikė qė mbetet interesante pėr sa kohė qė debati nuk del nga qėllimi i vėrtetė i procesit njohės.
Krijoni Kontakt