Kujtimet e mjekut Italian

[Brari]

shekulli (ardian Klosi)

--


Franco Benanti ishte mjek italian pranë divizionit të këmbësorisë Perugia, i dislokuar në Shqipëri gjatë pushtimit dhe luftës italo-greke. Me kapitullimin e Italisë fashiste Benanti kalon në anën e partizanëve shqiptarë dhe ndihmon në radhët e tyre me sa mundet. Por në valët e terrorit të pasluftës arrestohet krejt papritur; fillon një kalvar i gjatë që do të mbarojë vetëm pas shtatë vjetësh, kur arrin të kthehet në Itali, i plagosur e i rraskapitur, përmes Beogradit.

FRANCO BENANTI: NË BURGJET E HOXHËS


Shekulli



1946
Destinacioni Tiranë

Mëngjesin e 12 prillit më thërriti komisari. Pa më vështruar në sy më dha një urdhër transferimi dhe një leje udhëtimi. Pikëmbërritja: spitali ushtarak i Tiranës. Më tha se duhej të nisesha menjëherë, pa shtuar ndonjë shpjegim tjetër. Pas një udhëtimi prej afër 120 kilometrash me autokorrierin, mbërrita në kryeqytet aty nga mbrëmja. Në hyrje të qytetit automjeti u ndal përpara një postblloku. Hipën brenda dy oficerë të policisë ushtarake: “Shokë, tregoni pasaportat. Ushtarakët të nxjerrin leje-udhëtimin. Të gjithë civilët do të kontrollohen” .
Duhet shënuar se qysh prej vitit 1945 ishte nxjerrë në qarkullim pasaporta e brendshme. Askush nuk mund të lëvizte, të hipte në një autokorrier, të flinte në një hotel, të largohej nga puna ose nga shtëpia e vet për më gjatë se njëzetekatër orë, po të mos kontrollohej pasaporta nga policia ushtarake. Për njerëzit e papajisur me një dokument të tillë ishin parashikuar dënime me burg deri në tridhjetë vjet, e për përsëritësit burgim i përjetshëm. Ky dokument duhej të përmbante jo vetëm të dhënat e përgjithshme të personit, por edhe një biografi të tijën shoqërore, politike e, si të thuash, edhe private.
Pasi u krye kontrolli, autokorrieri hyri në kryeqytet dhe unë munda të zbres në Hotel Kontinental. Isha ende duke hapur valixhen, kur trokitën me këmbëngulje në derë. Gjithçka që vazhdoi pas kësaj e kam të ngulitur në kujtesë si histori që ndodhi midis ëndrrës dhe realitetit. Kur u hap porta, pashë të hynte brenda një kapiten i policisë ushtarake i ndjekur nga një kapter. Pasi përshëndeti përzemërsisht, kapiteni më kërkoi të dhënat personale dhe dokumentat. Si u sigurua për identitetin tim, m’u drejtua me shumë korrektësi: “Doktor, jeni i lutur të vini në komandë për të bërë disa sqarime. Mund t’ju shoqëroj unë. E kam makinën këtu përjashtë”. Nuk ishte e vështirë ta merrje me mend se çfarë fshihej prapa asaj ftese të përzemërt, por instinkti i vetëruajtjes vepron edhe kur mbrojtja është e kotë. “E ç’është nevoja të më shpini në komandë?”, kundërshtova. “Sqarimet që kërkoni mund t’jua jap edhe këtu”. “Jo, është e pamundur. Le që, shqetësimi që detyrohemi t’ju shkaktojmë nuk ka për të zgjatur më shumë se gjysmë ore. Do të kujdesem vetë unë që t’ju kthej përsëri në hotel. Ju lutem, vishuni”.
U vesha. Zbritëm poshtë. Përpara hyrjes së hotelit kishte ndalur një Jeep amerikan. Kapteri u ul te timoni. Makina u nis. Pas nja dhjetë minutash ndali përpara një ndërtese dykatëshe, me dritaret e bllokuara me kangjela hekuri. U dëgjua gërvima e çivive të një porte hekuri që u hap. Makina hyri në një oborr. Zbritëm. E kisha kuptuar se ku po më çonin. Kapiteni më shoqëroi në një oborr të vogël të brendshëm, pastaj në një korridor e pas këtij në një dhomë të madhe, ku po më priste, ulur pas tryezës së tij të shkrimit, drejtori i burgjeve politike të Tiranës.

Më keq se në burgjet Piombi
Mbeta vetëm me të, në këmbë para tryezës së tij. Burri përballë meje kishte sy të zymtë dhe tipare të pagdhendura. Më hidhte vështrime gjithë urrejtje, si të donte të më shponte me sytë e tij. Tundte një e dy kokën. Më në fund u ngrit në këmbë, duke më matur nga koka në këmbë, dhe më foli italisht: “Keni armë me vete?”. Pa pyetur për mohimin tim, filloi të më kontrollonte me duar në trup, duke më prekur xhepat e duke më detyruar pastaj t’i zbraz e t’i kthej mbrapsht. Nuk gjeti armë, por portofolin me 250.000 lekë, shuma e pagave të prapambetura që m’i kishin dhënë në Gjirokastër, si dhe një qese me ca napolona ari brenda. Fuksi pandehu se kishte bërë ndonjë zbulim të rëndësishëm. “Nga vijnë gjithë këto para?”, pyeti duke më zgurdulluar sytë. “E ç’më shikoni ashtu? Bëni sikur nuk kuptoni? Po do t’ju sqaroj unë mirë. Këto janë paratë që ju japin priftërinjtë për të spiunuar”. “Nuk është e vërtetë”, iu përgjigja, duke u munduar të dukesha më i qetë seç isha në të vërtetë, “i kam fituar me punën time. Mund të verifikohet lehtë, mjafton të kërkoni informacion në komandën e Gjirokastrës”. “Aha, ashtu ë? E dimë ne se nga t’i marrim informacionet. Por nuk mbaron me kaq. Ka disa gjëra të tjera edhe më të rëndësishme. Mos u ngutni, kemi për t’i zbuluar të gjitha krimet tuaja!” e përfundoi, duke futur në xhep të vet paratë e mia, kartmonedhat dhe monedhat e floririt. Thirri pastaj një gardian, të cilin e urdhëroi në shqip: “Çoje poshtë!”
Gardiani më zbriti nëpër disa palë shkallë, derisa, si mbërritëm në bodrume, më dorëzoi te një gardian tjetër, tepër i zeshkët në lëkurë, ndoshta ndonjë mulat që kishte veshur uniformën e policisë ushtarake me gradat e togerit. Ky filloi të më kontrollonte në trup. Pasi u sigurua se nuk fshihja asgjë në gojë, mori të shqyrtonte në çdo centimetër rrobat e mia. Futi në xhep sahatin tim, një termometër dhe një biçak. M’u kthye pastaj me një italishte të përzier me fjalë spanjishte duke më pyetur nëse kisha fshehur edhe sende të tjera. Së fundi më hoqi edhe rripin e pantallonave e lidhëzat e këpucëve dhe më shtyu drejt korridorit. Ndali para një dere, vuri syrin te vrima e kontrollit që të sigurohej se nuk ishte gabim, hoqi nga brezi një alamet çelësi, e rrotulloi në bravë, tërhoqi derën nga vetja, më shtyu brenda me një shqelm duke më folur me zë inkurajues: “Futu brenda, kriminel!” M’u penguan këmbët dhe rashë përdhe. Dera u mbyll me rrapëllimë prapa shpinës sime.
Prej këtij çasti, përveç se për veten, nuk isha më një qenie njerëzore. Qelia e vështruar së poshtmi, nën dritën e një llambe të mekur, ngjante me një kub: katër mure graniti, një tavan i ulët, dysheme çimentoje, dritare me hekura. Asgjë tjetër. Ajri i mbushur me lagështi kutërbonte. Nga dritarja dhe nga të çarat e derës hynte i ftohti i natës. U shtriva përtokë mbi njërën anë, duke vënë njërin krah nën krye e duke u përpjekur të mbulohesha krejt me kapotën. Ndërkaq truri më punonte me shpejtësi: përse më kishin futur në burg? Ç’prova kishin kundër meje? Natën heshtja u ndërpre nga klithma dhimbjeje e dëshpërimi, që vinin nga ana tjetër e korridorit. Pastaj sërish heshtje. Pas pak britma edhe më të forta e më të qarta që luteshin për ndihmë. Më në fund më zuri gjumi.
Zgjimi ishte i tmerrshëm. Një copë herë nuk arrija të lëvizja: më e vogla lëvizje më shkaktonte dhimbje të padurueshme. Dielli ishte ngritur lart në qiell, kur u hap porta. Mendova se po më sillnin mëngjesin, por gabohesha. Hyri një gardian tjetër, i cili filloi të më kontrollonte përsëri në trup. “Më kontrolluan një herë”, i thashë, duke i treguar xhepat e zbrazur. Gardiani bëri një gjest si të thoshte se nuk kuptonte gjë. Vazhdoi kontrollin e tij, me po atë vëmendje të imtë e sistematike si dhe kolegu i vet i një dite më parë. Është e vërtetë që dinakëria dhe shpirti krijues i të burgosurve nuk njohin kufij, megjithatë pas kontrollit të parë as edhe një spiun i kalibrit ndërkombëtar nuk do mund të gjente në trupin tim ndonjë dokument të fshehtë ose ndonjë pilulë helmi që do ta kish privuar Shqipërinë nga një proces i çmuar. Mirëpo policia politike shqiptare ka ngritur në këmbë një sistem survejimi të shumëfishtë dhe rrethqendror, ndaj secili rojtar ruhet e secili kontrollor kontrollohet, kështuqë, derisa askush nuk mund t’i besojë askujt, mosbesimi është i ndërsjelltë, gabimet të pamundshme dhe regjimi i pathyeshëm.
Pasi u krye dhe ky kontroll i fundit, rojtari doli. U kthye pas disa minutash për të më çuar në nevojtore. Në fund të korridorit, aty ku gjendeshin ato, rrinte një tjetër gardian që jepte shenjë se rruga ishte e lirë, në mënyrë që të shmangej çdo takim midis të burgosurve. Ra nata. Kishin kaluar njëzet e katër orë qyshse kisha mbërritur në burg e askush nuk më kish sjellë asgjë për të ngrënë. Herë pas here hapej vrima e spiunimit në derë dhe sytë e vrojtuesit më vëzhgonin për disa minuta. Duan të më vdesin urie, mendova, por unë jam i mësuar me urinë.
Më vonë u hap dera dhe mulati më la përtokë një copë bukë misri dhe një çanak me bizele, të ziera në ujë pa yndyrë, duke e shoqëruar me një “Ha, fashist!”. Prej atij çasti më sillnin rregullisht ushqimin: dy racione, secili nga afër katërqind gramë, bukë misri, në mëngjes e në darkë, ndërsa në drekë një supë me bizele ose me lakër, e gjitha pa asnjë pikë yndyre. Çdo dy ose tri ditë një paketë cigaresh. Çfarë luksi!
Çdo natë përsëriteshin klithmat, ulërimat shtazore dhe zhurmat që vinin nga ana tjetër e korridorit, aty ku ishin dhomat e hetuesve. Mund të dëgjoja të sharat që derdhnin ata mbi viktimat e tyre. Kurse zërat e të akuzuarve vinin deri tek unë vetëm kur klithnin nga frika, dhimbja ose dëshpërimi.
Në ditët e mëpasme erdh e u rrit ndjenja e vetmisë. Ecja poshtë e lartë qelisë, duke rrahur duart pas ijeve: ndjeja se kështu gjaku më rridhte më me shpejtësi nëpër gjymtyrët thuajse të paralizuara. Kaloi një javë pa më thërritur njeri për t’u marrë në pyetje. Supa e përditshme kishte shpesh shije myku; bukës i haja thuajse vetëm koren, pasi tuli ishte krejt i thartë. I kaloja ditët mes zhurmave që më ishin bërë familjare: hapat e rëndë të të burgosurve, tringëllitja e çelësave, zërat e gardianëve. Çdo mëngjes e çdo mbrëmje thosha lutjet e mia, i kërkoja Zotit vetëm që të isha në lartësinë e provës ku më kishte thirrur. Pas disa ditësh izolimi e kuptova që më kishte shterruar truri. Kishte punuar shumë. Që ta shmangia ndonjë shembje të plotë të tij, duhej të merresha me një gjësend që të mos më linte të mendoja. U ula shesh përdhe dhe u mundova të sajoja sende të vogla, duke ngjitur bashkë tule buke me kartona nga paketa të vjetra cigaresh. Meqë asnjëherë nuk bëhej pastrim i qelisë, lënda e parë nuk mungonte: paketa bosh, fije të përdorura shkrepsesh, copa të mëdha tuli buke. Si vegla pune kisha mollëzat dhe thonjtë e gishtave. Ky ushtrim durimi ia vlejti që të më sillte deri në hetim me mendjen e çlodhur.


Përgatiti e përktheu: Ardian Klosi
Vijon në numrin e nesërm





22/09/2005

[Brari]

Shqipëria si iu duk

NË BURGJET E HOXHËS


Franco Benanti

(vijon nga numri i djeshëm)

Hetimi i parë
Ditën e dhjetë të burgimit ia mbërriti një berber. Nuk është vështirë të përfytyrohet një të rruar që kryhet me një brisk pa teh, pas një sapunimi të shpejtë me sapun rrobash, mbi një mjekër tetëditëshe! Atë natë, sapo mundohesha të shkëputesha nga realiteti cfilitës ku isha zhytur, me sytë mbyllur për të fjetur, më thërritën për hetimin e parë. Pas një labirinti të ngatërruar korridoresh që lajmohej në çdo kthesë nga zëra gardianësh, u ndodha përballë një kapiteni të policisë ushtarake rreth tridhjetepesëvjeçar, fodull e i fryrë. Më bëri shenjë të ulesha para skrivanisë së tij.
“Më jepni”, tha, “të dhënat personale: emrin, mbiemrin, atësinë e të tjerat. Më tregoni jetën tuaj, nga fëminia deri më sot. Eprorët e mi kërkojnë mbi të gjitha një portret të vërtetë, konkret, të saktë të personit tuaj”. M’u desh t’i recitoja autobiografinë time, ndërkohë që ai mbante shënime mbi një letër. Dëshironte t’i mësonte të gjitha: çfarë bënte babai, ku banonte familja ime, si i kisha kushtet ekonomike, përse kisha zgjedhur profesionin e mjekut, ku kisha studiuar etj. Donte ta dinte arsyen e çdo veprimi tim. Vazhdoi kështu për më shumë se tri orë. Kur u lodh, i ra ziles.
“Mjafton tani”, tha. “Po sjell t’ju shoqërojnë”.
“Një moment, zoti kapiten. Dëshiroj të di se përse akuzohem”.
“Tani për tani nuk më duhet gjë tjetër, mund të shkoni”.
Sapo dëgjoi zilen, xhandari u shfaq në dhomë. Kapiteni u çua në këmbë dhe doli, pa më dhënë as kohën t’i përgjigjem.
Më thërriti sërish në orën dy të natës. Ia filloi me të njëjtat pyetje të përgjithshme. Fliste qetësisht, me ton të përzemërt. Më pyeti se ç’mendoja për ata njerëz që kishin shpërthyer luftën, kërkoi mendimin tim për De Gasperin. Iu përgjigja me qetësi: “E urrej luftën. Unë vetëm kam vuajtur prej saj. De Gasperin nuk e njoh”. Hetuesi i shënoi pyetjet e mia. Buzëqeshte. Deri aty ai s’pat bërë ndonjë hetim për fajet e mia, por kishte pyetur për pikëpamjet dhe mendësinë time. U ngrit, sikur ta kishte mbaruar hetimin.
“Zoti kapiten”, i thashë duke u ngritur edhe unë në këmbë, “më lejoni t’ju pyes, përse ndodhem këtu. U bënë dhjetë ditë që pyes për këtë gjë, e ndiej trurin të lodhur”. Këto fjalë vetëm sa e xhindosën. M’u afrua duke më hedhur një vështrim të tërbuar:
“E paskeni trurin e dobësuar, ë? Mashtrues, shërbëtor i priftërinjve dhe i reaksionit! Keni akoma shpresë se do ta shikoni familjen tuaj? Quajeni veten të vdekur për të, se kurrë nuk do ta shihni më! Mund të bëjmë me ju atë që duam!” Tek fliste, tundte duart para fytyrës sime. Pastaj i ra ziles me forcë dhe e urdhëroi gardianin të më shoqëronte në qeli.
Më në fund e kisha kuptuar se ku donte të dilte. Në fillim i kishte rënë qark e qark, por tani kishte folur qartë: priftërinjtë, reaksioni. Akuza të mjaftueshme për një dënim me vdekje. Po më torturonte mendimi i lirisë së humbur, i njerëzve të dashur që nuk do t’i shikoja më, i vuajtjes së tyre, i së ardhmes të panjohur.

Vazhdojnë hetimet
Të nesërmen, pak para se të shpërndanin supën, më thërritën sërish për të më marrë në pyetje. Këtë herë hetuesi hyri drejt e në kokë të akuzave:
“Kemi verifikuar”, më tha si hapje, “se keni spiunuar në favor të priftërinjve. Në qoftë se nuk doni ta rëndoni situatën tuaj, ju vjen më mbarë të flisni hapur e gjerësisht. Veç kësaj jeni lidhur me reaksionin ndërkombëtar. Na bëni pra një rrëfim të hollësishëm të veprimtarive tuaja kriminale, na jepni emrat e personave, shqiptarë e të huaj, të cilët ju kanë ndihmuar të bëni spiunazh. Po ju dëgjoj”.
“Nuk kam spiunuar ndonjëherë, për asnjeri. Nuk kam ç’të tregoj asgjë e aq më pak emra personash”.
“Aha, kështu ë?” ma priti komisari, duke përplasur grushtin mbi tryezë. “Nuk dini asgjë! Nuk njihni askënd, a si? E di çfarë jeni? Një tradhtar, maskara, njeri pa nder e pa cipë”. Shtoi edhe sharje të tjera, që etika nuk më lë t’i riprodhoj këtu.
“Më fyeni më kot”, iu përgjigja duke u përmbajtur me zor, “sepse unë nuk mbrohem dot. Mirëpo duke qenë që nuk keni asnjë motiv, fyerjet tuaja nuk zënë vend”.
Si u vendosën këto pozicione, që nga ajo ditë e më mbas hetimet u përsëritën gjithmonë e më të dendura. Më thërrisnin në mëngjes dhe më kthenin në orën e supës; më thërrisnin sërish aty rreth orës 15 dhe më mbanin tri ose katër orë. Aty nga ora 2 e natës hetuesi më thërriste edhe një herë, duke më mbajtur dy a tri orë e duke përsëritur të njëjtat pyetje, me këmbënguljen e një manjaku. Mundohej të mos më linte të flija, që të më mpinte krejt e ta mposhtte mbrojtjen time
I trullosur nga mungesa e gjumit, me sytë e kërcyer nga rraskapitja, arrija të rezistoja me një përpjekje sipërane të vullnetit. Për habi, nuk më rrihnin, nuk më torturonin. Mjaftoheshin vetëm me atëfarë lavazh truri. Hetuesi ngulmonte në çështjen e marrëdhënieve të mia me priftërinjtë. Thoshte se e dinte që unë shkoja shpesh në meshë, “adhuroja” grazhdin e Jezuit, kisha folur keq kundër komunizmit së bashku me priftërinjtë. Më kërkonte hollësi lidhur me veprimtarinë tonë të përbashkët subversive, i përsëriste pyetjet pafundësisht. Një natë, gjatë një hetimi, ndjeva se si më erdhi mendja rrotull, m’u errësuan sytë dhe humba ndjenjat. Kur u përmenda e pashë veten ditën në qeli: berberi, që të më sillte në vete, ma kishte lyer fytyrën krejt me sapun!
Ishte e qartë që hetimi nuk synonte aspak të nxirrte në shesh ndonjë të vërtetë, por vetëm të mblidhte sa më shumë material për të më fajësuar. Për këtë qëllim kishin bërë edhe një bastisje të imtë të bagazheve të mia, që i kishin marrë nga hoteli po atë ditë që më kishin arrestuar. Hetuesi filloi të më vërë përpara disa “prova fajësie”, sikurse thoshte, që i kishte gjetur në valixhen time. Bëhej fjalë për disa fotografi ku shihesha unë së bashku me një prift, atë Angelo Raffaele Muccinon, që e kisha njohur në Korçë, dhe për një qeskë ku gjendeshin, gradat, sumbullat dhe yjet që ishin hequr nga uniforma ime, qyshse isha bashkuar me partizanët. Këto objekte u kthyen secila në një akuzë më vete kundër meje. Pas disa orësh diskutimesh asfiksuese, arrita ta bind bashkëbiseduesin se nuk ishte fjala aspak për emblema fashiste.
Në vijim zuri të ushtrojë një trysni të paprerë ndaj meje, me qëllim që unë të nënshkruaja një deklaratë ku pohohej se ushtria italiane kishte kryer krime të egra ndaj popullsisë shqiptare. Dëshironte të mbështeste, me nënshkrimin tim, një seri akuzash shpifëse kundër divizionit ku pata bërë pjesë. Qëndresa që i bëra këtyre kërkesave shkaktoi një egërsim të sjelljes së tij. I dukej e pamundur që të mos i nënshtrohesha vullnetit të tij pas gjithë keqtrajtimit të përditshëm.
Tani, sa herë që gardiani më çonte në nevojtore duke përshkuar korridorin, takoja të tjerë të burgosur: ishin burra të mbuluar me shenja e vurrata nga druri që kishin pësuar. M’i nxirrnin t’i shikoja për të treguar se kërcënimet e hetuesit nuk ishin fjalë boshe.

Akuzat
Në krye të dy javëve të këtij hetimi kafkian, hetuesi më deklaroi zyrtarisht akuzat që më bëheshin. Paditesha se kisha ushtruar spiunazh në favor të Vatikanit dhe se kisha pasur marrëdhënie me reaksionin e brendshëm. Hetuesi shtoi edhe se kishte dëshmi të shkruara kundër meje. U xhindos fare kur i thashë se isha i pafajshëm.
“Jepuni fund gënjeshtrave tani”, ulëriti. “Kush ndodhet këtu brenda është me siguri fajtor”. Mësova kështu se për drejtësinë shqiptare çështja e fajësisë ose pafajësisë është gjë pa kuptim: janë përkohësisht të pafajshëm ata që ende nuk janë arrestuar dhe të fajshëm ata që ndodhen në burg. Hetuesi kërkonte me çdo kusht emrat e bashkëfajtorëve të mi.
“Nuk se s’dua të flas”, mundohesha t’ia shpjegoja, “por njerëzit që më kërkoni të përmend nuk mund t’i përmend ngaqë nuk ekzistojnë”.
“Ca më keq për ju. Deri tani nuk desha të përdor mjetet e forcës, tani boll më. Hiqeni kapotën. Do të provoni birucën. Pakëz fresk, pak agjërim kanë për t’jua kthyer kujtesën në vend. Kur t’ju kujtohen gjërat që i keni harruar sot, do të rishihemi”. Si tha këto fjalë, më sekuestroi kapotën dhe, si thirri gardianin, i dha urdhërat e duhur.
Më çuan nëpër një shkallë të ngushtë e të lagësht, që të nxirrte në një si guvë të ndriçuar dobët nga një llampë. Në njërin prej mureve rreshtoheshin disa porta hekuri, secila me nga një vrimë spiunimi. Njëri nga rojat më futi në një kuti prej afër tre metrash katrorë, pa asnjë lloj hapjeje përveç derës. Përreth vrimës së vëzhgimit dera kishte disa vrima të tjera nga duhej të hynte ajri, e pak më poshtë një sportel që hapej nga jashtë dhe shërbente për të kaluar ushqimin. Në tavan një llampëz e mbrojtur me një rrjetë hekuri. Muret kullonin ujë, dyshemeja prej çimentoje ishte e lagur qull, nuk kishte as tavolinë e asnjë send tjetër. Ashtu pa kapotë, fillova shumë shpejt të kërcëllis dhëmbët nga i ftohti i lagësht që më depërtonte deri në asht. U ngrita, u përpoqa të rrah duart e të eci poshtë e përpjetë në hapësirën e ngushtë për t’u ngrohur. Pak më vonë u hap sporteli i derës dhe që nga jashtë dikush foli: “Buka”.
E mora bukën, i hëngra koren, kurse tulin e përdora për të zënë hapësirën mes fundit të derës dhe dyshemesë, prej nga hynte ajri i ftohtë që më godista sa herë që shtrihesha përtokë kur mundoheha, me sa arrija, të pushoja pak.
Kështu kaluan dy ditë e dy netë në birucën ndëshkimore. Ditën e tretë më thërriti hetuesi. Më priti me një përzemërsi të papritur, më ktheu kapotën, më ftoi të ulesha pranë tryezës së tij, më ofroi një cigare. Pastaj më tha duke më zgjatur disa fletë të daktilografuara:
“Më tregoni se cilët nga këta emra i njihni, se cilin keni njohur e keni takuar nga personat këtu”. Mora fletët në dorë, kalova me vështrim listën e gjatë të emrave që ishin shkruar aty dhe iu përgjigja që nuk njihja asnjeri.
“Kaq? Vetëm kaq ju kujtua? Kokë më të fortë krimineli nuk kam njohur ndonjëherë. Por i kemi mjetet e duhura për t’i thërritur ndër mend edhe monstrat e sojit tuaj”.
Në fund të bisedimit më çuan te fotografi, i cili më bëri poza përballë dhe në profil, e pastaj më mori me bojë gjurmat e të gjithë gishtërinjve.

Drejt pushkatimit
Natën e së nesërmes hetimi mori një kthesë të papritur. Aty nga ora 2 më zgjoi një gardian. Kishte ngut të madh. Më tha se më kërkonte shumë shpejt hetuesi dhe më zgjati të vesh kapotën. Kur mbërrita në dhomën e hetimit, gjeta aty hetuesin të shoqëruar nga tre oficerë të tjerë të policisë ushtarake. Të gjithë rrinin në këmbë, me kapota dhe kapela, sikur të bëheshin gati për të dalë që aty. Sapo më pa, hetuesi mori nga tryeza e tij disa fletë duke thënë:
“Nuk deshët të flisnit, nuk donit ta linit mënjanë armiqësinë tuaj ndaj regjimit popullor. Mirë pra, ca më keq për ju. Kemi këtu urdhërin për t’ju pushkatuar menjëherë. Kuptuat? Menjëherë!” bërtiti, duke i ndarë rrokjet prerë. “Kemi deponime të nënshkruara nga dëshmitarë që pohojnë se jeni spiun i Vatikanit. Lexojini!” I mora fletët në dorë dhe ndjeva se si po më hipte gjaku në kokë.
“Jam i sigurt”, u përgjigja, “që këto deklarata janë të rreme, të sajuara. Sikur të ekzistonin vërtet këta persona, përse nuk më keni ballafaquar me ta?”
“Nuk kemi më kohë për diskutime. Në qoftë se nuk na i jepni menjëherë emrat, të cilat jua kam kërkuar kaq herë, do të vazhdojmë me ekzekutimin”.
Në pak sekonda peshova gjendjen time. Ato çaste, që mund të ishin të fundit të jetës sime, truri im punonte me një ritëm marramendës. Isha i vendosur që të mos shtyhesha në pohime nga frika e momentit të fundit.
“E pra”, foli hetuesi, “keni tri minuta kohë për të folur, nxitoni!” Vazhduan tri minuta heshtjeje. Po kafshoja buzët, ndërkohë që të pranishmit më hidhnin disa vështrime të tërbuara.
“Tani boll më” briti hetuesi, duke i rënë ziles, “do ta shihni se nuk bëmë shaka”. Pas një çasti dhoma u mbush me ushtarë të armatosur me automatikë. Më vunë prangat në duar dhe më tërhoqën nëpër oborrin e burgut. Para portës kishin ndaluar dy xhipe. Më ngjitën në makinën e parë. Në krah tim zuri vend hetuesi dhe oficerët e tjerë. Ushtarët hipën në xhipin tjetër: ata që nuk zunë dot vend brenda, hipën nëpër parafango. Makinat u nisën menjëherë, duke e shtuar shpejtësinë. Ishte ndoshta ora 3 e natës. Rrugët e Tiranës ishin të zbrazura. I ftohti të priste mishtë. Pas disa minutash udhëtim, xhipet ndaluan përpara murit të varrezës. Zbritëm, bëmë nja njëzet hapa derisa mbërritëm te muri.
Dikush më kapi për krahu dhe më vuri me shpatulla mbas murit. Ushtarët u renditën rresht përballë, gati pesëmbëdhjetë metra larg meje. Kaluan disa minuta heshtjeje, çaste pa fund. Nëpër mend më vërshonin mendimet e gjërave që doja dhe atyre që duhej të lija. Kalova praptas gjithë rrugën e jetës sime. E kisha trurin plot me copëra kujtimesh nga rinia, nga gruaja ime, nga djemtë. Pastaj, pak nga pak, shpirti nisi të më qetësohej përballë sigurisë së vdekjes: nisa të lutem me zjarr.
Pas një hopi, hetuesi m’u afrua dhe më tha:
“Po ju ftoj të flisni për herë të fundit. Mjafton të thoni disa emra dhe shpëtoni”.
“Më vjen keq që nuk ju kënaq dot, sepse, e përsëris, nuk i njoh emrat që kërkoni ju. Nuk e keni kuptuar akoma, pas kaq hetimesh, se jam i pafajshëm?”
Në këtë pikë ndodhi një ndryshim i papritur e i pabesueshëm i skenës.
Hetuesi më hoqi prangat dhe, duke më shtrënguar dorën, më tha:
“Tani ju besoj, por na duhej të siguroheshim që vërtet nuk fshihnit gjëra të rëndësishme”.
Komedia kishte mbaruar. U ngjitëm përsëri në xhip dhe u kthyem në burg.


Përktheu Ardian Klosi




23/09/2005
KATEGORIA: Kulture