Kujto ditėn e gjykimit
Secili njeri dhe secili besimtar ka nevojė tė kujton ditėn e gjykimit, sepse me kujtimin e ditės sė gjykimit i zbutet zemra, i shtohet frika dhe i shton veprat e mira.
Nė kėto kohėra ku dominon materializmi edhe mė shumė kemi nevojė tė flasim pėr kėto ēaste dhe momente trishtuese tė ditės sė gjykimit, pėr tu larguar nga ndikimi i botės materialiste dhe pėr tė fisnikėruar shpirtin tonė.
Si na kėshillon Kur'ani
Kėshilla duhet ti dedikohet zemrės, e cila ndryshon herė pas here, pėr kėtė njeriu duhet tė jetė i vendosur qė tė mer pjesė nė tubime tė kėshillave, sepse kėshtu e forcon njeriu vetėn e tij nė rrugėn e hajrit dhe e hidhėron shejtanin.
Tė gjith ne e dimė se zemrat tona janė mes dy gishtave tė All-llahut dhe i ndėrron si dėshiron Ai, sikurse ka ardhur nė hadith tė Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem.
Andaj edhe ėshtė lutur duke thėnė:
{ اللهم يا مقلب القلوب ثبت قلبي على دينك }.
"All-llahu im, Ti qė i ndėrron zemrat e njerėzve forco zemrėn time nė fenė Tėnde".
Pasiqė Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, nuk e ka garantuar veten por ėshtė lutur qė All-llahu ta pėrforcon zemrėn e tij nė fe tė Tij, kush jemi ne tė ndihem tė sigurt nga mosdevjimi, sidomos nė kėto kohėra kur na pėrplasin valėt e fitnes nga tė gjitha anėt.
Kur'ani Fisnik ėshtė kėshilluesi mė i madh me tė cilin duhet tė kėshillohen zemrat tona.
All-llahu, xhel-le shanuhu, thotė:
يَا أَيُّهَا النَّاسُ قَدْ جَاءتْكُم مَّوْعِظَةٌ مِّن رَّبِّكُمْ وَشِفَاء لِّمَا فِي الصُّدُورِ [يونس:57]
"O ju njerėz! Juve ju erdhi nga Zoti juaj kėshilla (Kur'ani) dhe shėrimi i asaj qė gjendet nė kraharorėt tuaj (nė zemra), edhe udhėzim e mėshirė pėr besimtarėt". (Junus: 57).
Kur'ani i zbut zemrat sado qė janė tė ashpra, edhe nėse janė tė ashpra sakur shkėmbi dhe guri. All-llahu, xhel-le shanuhu, thotė:
وَإِنَّ مِنْهَا لَمَا يَهْبِطُ مِنْ خَشْيَةِ اللّهِ [البقرة:74].
" madje ka prej tyre qė nga frika ndaj Zotit rrokullisen tatėpjetė (nga maja e kodrės). All-llahu nuk ėshtė i pakujdesshėm ndaj asaj qė veproni ju". (El-Bekare: 74).
All-llahu, subhanehu ve teala, thotė:
لَوْ أَنزَلْنَا هَذَا الْقُرْآنَ عَلَى جَبَلٍ لَّرَأَيْتَهُ خَاشِعاً مُّتَصَدِّعاً مِّنْ خَشْيَةِ اللَّهِ [الحشر:21].
"Sikur Ne ta zbritnim kėtė Kur'an mbi ndonjė kodėr, do ta shihje atė tė strukur e tė ēarė prej frikės nga All-llahu. Kėta janė shembuj qė ua shkoqisim njerėzve, qė ata tė mendojnė". (El-Hashr: 21).
Ndalu dhe mendo rreth kėtyre ajeteve, largo shkujdesin dhe interesohu pėr zemrėn tėnde, nxito nė vepra tė mira para se tė pendohesh.
Zemra zbutet duke e pėrmendur All-llahun dhe duke lexuar Kur'an, sepse kjo shkakton pėrulje, zbutje dhe pėrmirėsim tė tij.
All-llahu, subhanehu ve teala, thotė:
إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ إِذَا ذُكِرَ اللّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَإِذَا تُلِيَتْ عَلَيْهِمْ آيَاتُهُ زَادَتْهُمْ إِيمَاناً وَعَلَى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ [الأنفال:2]
"E, besimtarė tė vėrtetė janė vetėm ata, tė tė cilėve kur pėrmendet All-llahu u rrėqethen zemrat e tyre, tė cilėve kur u lexohen ajetet e Tij u shtohet besimi, dhe qė janė tė mbėshtetur vetėm te Zoti i tyre". (El-Enfal: 2).
وَبَشِّرِ الْمُخْبِتِينَ (34) الَّذِينَ إِذَا ذُكِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَالصَّابِرِينَ عَلَى مَا أَصَابَهُمْ وَالْمُقِيمِي الصَّلَاةِ وَمِمَّا [الحج:35،34]
" e pėrgėzo tė dėgjueshmit. Tė cilėt, kur pėrmendet All-llahu, u dridhen zemrat e tyre, tė cilėt janė tė durueshėm ndaj asaj qė i godet, tė cilėt rregullisht e falin namazin dhe tė cilėt japin pėr qėllime tė dobishme nga ajo me ēka i furnizuam Ne". (El-Haxh: 34- 35).
أَلَمْ يَأْنِ لِلَّذِينَ آمَنُوا أَن تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِكْرِ اللَّهِ وَمَا نَزَلَ مِنَ الْحَقِّ وَلَا يَكُونُوا كَالَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ مِن قَبْلُ فَطَالَ عَلَيْهِمُ الْأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَكَثِيرٌ مِّنْهُمْ فَاسِقُونَ [الحديد:16]
"A nuk ėshtė koha qė zemrat e atyre qė besuan tė zbuten me kėshillat e All-llahut dhe me atė tė vėrtetėn qė zbriti (me Kur'an), e tė mos bėhen si ata, tė cilėve u ėshtė dhėnė libri mė parė e zgjati koha dhe zemrat e tyre u shtangėn e shumė prej tyre janė jashtė rrugės". (El-Hadid: 16).
اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِيثِ كِتَاباً مُّتَشَابِهاً مَّثَانِيَ تَقْشَعِرُّ مِنْهُ جُلُودُ الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ ثُمَّ تَلِينُ جُلُودُهُمْ وَقُلُوبُهُمْ إِلَى ذِكْرِ اللَّهِ [الزمر:23].
"All-llahu e shpalli tė folmen mė tė mirė, librin, tė ngjashėm nė mrekulli, tė pėrsėritur herė pas here (me kėshilla e dispozita), qė prej (dėgjimit tė) tij rrėnqethen lėkurėt dhe zemrat e tyre. Ky (libėr) ėshtė udhėzim i All-llahut, me tė udhėzon atė qė do. E atė qė All-llahu e lė tė humbur, pėr tė nuk ka ndonjė udhėzues". (Ez-Zumer: 23).
Mirėpo, fatkeqėsisht, vetėm njė pakicė e njerėzve ka marrė kėshillė nga ky Kur'an, u ėshtė zbutur zemra dhe i janė pėrgjigjur thirrjes sė All-llahut, subhanehu ve teala, siē na tregon All-llahu, xhel-le shanuhu, duke thėnė:
إِنَّ فِي ذَلِكَ لَذِكْرَى لِمَن كَانَ لَهُ قَلْبٌ أَوْ أَلْقَى السَّمْعَ وَهُوَ شَهِيدٌ [ق:37].
"Nė tė gjitha kėto, pėr atė qė ka mendje tė shėndoshė dhe qė i ka vėnė veshin me vėmendje, ka argumente". (Kaf: 37).
Kujto momentin e vdekjes
Dije se dynjaja ėshtė e kufizuar, ėshtė e marrė nė qira dhe duhet kthyer, nė te ka sprova dhe nuk mund tė ikish nga fundi dhe exheli.
Dije se varri ėshtė fitne dhe llogari, begati a denim.
Dije se njeri vdes ashtu si ka jetuar dhe ringjallet ashtu si ka vdekur, kurse pastaj njė grup niset pėr nė xhennet e tjetri pėr nė xhehenem.
Parashtrohet pyetja: a je bėrė gati pėr vdekjen?
A ke menduar ndonjė herė pėr vetminė e varrit?
A ke analizuar trishtimin dhe llahtarinė e ringjalljes dhe grumbullimit?
أعد على فكرك أسلاف الأمم *** وقف على ما في القبور من رمم
ونادهم أين القوي منكم *** والقاهر أم أين الضعيف المهتضم
تفاضلت أوصافهم فوق الثرى *** ثم تساوت تحته كل قدم
Rikujto popujt e kaluar
Qėndro te kalbėsirat e varreve
Bėrtit: ku ėshtė i fuqishmi mes jush
Ku ėshtė tirani, ose i dobėti dhe i shtypuri
Kishte dallime mes tyre mbi dhe
Janė barazuar tash nėn dhe
Disa ēaste tė njerėzve nė agoni tė vdekjes
Mendoj se nuk prish punė tė pėrmendim disa raste interesante tė njerėzve nė agoni tė vdekjes, njerėz qė All-llahu i forcoi ata nė momentin e vdekjes dhe ua ka pėrfunduar ymrin me vepra tė mira si shpėrblim i veprave tė mira qė i kanė bėrė sa janė gjallė.
Tregon Imam Kurtubiu, rahimehull-llah, pėr hoxhėn e tij, Ahmed ibėn Muhamed Kurtubiu, i cili duke qenė nė momentin e agonisė sė vdekjes, i thanė: thuaj: la ilahe il-lall-llah, kurse ai thoshte: jo, jo. Kur u kthjell, ia treguan kėtė qė kishte thėnė, kurse ai e dha sqarimin: mė erdhi njė shejtan nga e djathta dhe njė nga e majta. Njėri mė thoshte: vdis si jehudi, se kjo fe ėshtė feja mė e mirė. Tjetri mė thoshte: vdis si krishter, sepse kjo fe ėshtė mė e mirė. Une u thosha: jo, jo. Domethėnė se atyreve u kam dhėnė pėrgjigje, e jo juve.
Shejhul-Islam, Ibėn Tejmiu, rahimehull-llah, nė momentin e agonisė sė vdekjes i lexoi ajetet kuranore:
إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَنَهَرٍ (54) فِي مَقْعَدِ صِدْقٍ عِندَ مَلِيكٍ مُّقْتَدِرٍ [القمر:55،54].
"Ėshtė e vėrtetė se tė devotshmit do tė jenė nė xhennete e nė lumenj. Nė njė vend tė kėnaqshėm, te Sunduesi i plotfuqishėm (te All-llahu)". (El-Kamer: 54- 55).
Omer ibėn Abdul-Azizi, rahimehull-llah, nė momentin e vdekjes sė tij tha:
Mė ulni, mė ulni, e pastaj tha: Unė jam ai qė mė ke urdhėruar, e obligimet nuk i kam kryer, mė ke ndaluar dhe nuk tė kam respektuar, mirėpo la ilahe il-lall-llah, pastaj e ngriti kokėn dhe e mprehu shikimin. I thanė: je duke shikuar njė shikim tė ashpėr, o emirul-muminin? Jam duke parė disa krijesa, ata nuk janė njerėz e as xhin, e pastaj i doli shpirti dhe u dėgjua njė zė duke lexuar:
تِلْكَ الدَّارُ الْآخِرَةُ نَجْعَلُهَا لِلَّذِينَ لَا يُرِيدُونَ عُلُوًّا فِي الْأَرْضِ وَلَا فَسَادًا وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ [القصص:83].
"Atė vend tė pėrjetshėm (xhennetin) ua kemi pėrcaktuar atyre qė nuk duan as mendjemadhėsi e as ngatėrresė nė tokė, e pėrfundim i kėndshėm u takon atyre qė i frikėsohen All-llahut". (El-Kasas: 83).
Si tė pėrgaditemi pėr vdekjen
1- largimi nga ndalesat.
Largohu nga ndalesat, lufto dhe pėrpiqu qė tė ikish nga epshet dhe dyshimet dhe dije se All-llahu ėshtė xheloz kur nėpėrkėmbėn ndalesat e All-llahut.
Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thėnė:
{ إن الله يغار، وغيرة الله أن يأتي المرء ما حرم الله عليه }.
"All-llahu ėshtė xheloz, kurse xhelozia e All-llahut shfaqet kur njė njeri i vepron ndalesat e All-llahut".
All-llahu, xhel-le shanuhu, thotė:
فَلْيَحْذَرِ الَّذِينَ يُخَالِفُونَ عَنْ أَمْرِهِ أَن تُصِيبَهُمْ فِتْنَةٌ أَوْ يُصِيبَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ [النور:63].
" prandaj, le tė ruhen ata qė kundėrshtojnė rrugėn e tij (tė tė dėrguarit) se ata do t'i zė ndonjė telashe, ose do t'i godasė dėnimi i idhėt". (En-Nur: 63).
Dije, All-llahu tė mėshiroftė, se ndalesat e All-llahut grumbullohen nė tre kategori:
- Shirku; zullumi dhe imoraliteti.
All-llahu, subhanehu ve teala, kur i pėrshkruan besimtarėt thotė:
وَالَّذِينَ لَا يَدْعُونَ مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آخَرَ وَلَا يَقْتُلُونَ النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ وَلَا يَزْنُونَ [الفرقان:68].
"Edhe ata qė pos All-llahut, nuk lusin zot tjetėr dhe nuk mbysin njeriun qė e ka ndaluar All-llahu, por vetėm kur e meriton nė bazė tė drejtėsisė, dhe qė nuk bėjnė kurvėri, ndėrsa kush i punon kėto, ai gjen ndėshkimin". (El-Furkan: 68).
All-llahu, subhanehu ve teala, tregon se ēdo mėkat e fal pėrpos shirkut, duke thėnė:
إِنَّ اللّهَ لاَ يَغْفِرُ أَن يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَن يَشَاء [النساء:48]
"S'ka dyshim se All-llahu nuk falė (mėkatin) t'i pėrshkruhet Atij shok (idhujtarinė), e pėrpos kėtij (mėkati) i falė kujt do. Kush pėrshkruan All-llahut shok, ai ka trilluar njė mėkat tė madh". (En-Nisa: 48).
E ka ndaluar zullumin duke thėnė:
وَمَا لِلظَّالِمِينَ مِن نَّصِيرٍ [الحج:71].
" pra pėr zullumqarėt nuk ka ndonjė ndihmėtar". (El-Haxh: 71).
Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, thotė:
{ اتقوا الظلم، فإن الظلم ظلمات يوم القيامة، واتقوا الشح فإن الشح أهلك من كان قبلكم، حملهم على أن سفكوا دماءهم واستحلوا محارمهم } [رواه مسلم:2578].
"Kujdes nga zullumi, sepse zullumi bėhet errėsirė nė ditėn e Kijametit. Kujdes nga koprracia, sepse koprracia i ka shkatėrruar popujt qė kanė qenė para jush, i ka shtyrė tė derdhin gjakun e tyre dhe tė nėpėrkėmbin ndalesat". (Muslimi).
All-llahu, tebareke ve teala, e ka ndaluar imoralitetin duke thėnė:
الَّذِينَ يَجْتَنِبُونَ كَبَائِرَ الْإِثْمِ وَالْفَوَاحِشَ [النجم:32].
"Ata qė largohen prej mėkateve tė mėdha dhe prej punėve tė ndyta, ". (En-Nexhm: 32).
2- Kryerja e detyrave dhe obligimeve.
Nuk mund tė del nė shesh vėrtetėsia e islamit e njė njeriu pa kryerjen e obligimeve qė ia ka obliguar All-llahu, siē ėshtė namazi, zekati, agjėrimi, haxhi, etj.
Kėto obligime, janė tė pėrmendura nė hadithin e Abdullah ibėn Omerit, radijall-llahu anhu, i cili tregon se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thėnė:
"Islami ndėrtohen mbi pesė shtylla: dėshmia se ska hyjni tjetėr pėrpos All-llahut dhe se Muhammedi ėshtė rob dhe i dėrguar i Tij, falja e namazit, agjėrimi i ramazanit, dhnėia e zekatit dhe kryerja e haxhit".
Erdhi njė beduin te Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, e i tha:
يا رسول الله دلني على عمل إذا عملته، دخلت الجنة، قال: { تعبد الله ولاتشرك به شيئاً، وتقيم الصلاة وتؤتي الزكاة المفروضة، وتصوم رمضان }، قال: والذي نفسي بيده، لا أزيدعلى هذا فلمّا ولّى، قال النبي : { من سرّه أن ينظر إلى رجل من أهل الجنة فلينظر إلى هذا }.
"O i Dėrguar i All-llahut mė trego ndonjė vepėr qė nėse e veproj hyj nė xhennet. Iu pėrgjigj: adhuroje All-llahun dhe Atij mos i bėj ortak, fal namaz, jep zekatin e detyrueshėm dhe agjėro ramazanin. Tha: pasha Ate nė Dorė tė tė Cilit ėshtė shpirti im, asgjė mė shumė nuk do tė shtoj. E kur iku, Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, tha:
Kush dėshiron tė shikon njė njeri nga banorėt e xhennetit le tė shikon kėtė njeri". (Buhariu).
3- Kujto vdekjen dhe llogarit veten.
Kjo vepėr ta shton ambicjen, tė shtyn tė bėhesh gati pėr vdekjen, vazhdimisht e kujton ate dhe e pret nė ēdo moment.
Sufjani, rahimehull-llah, thotė:
( من أكثر من ذكر القبر وجده روضة من رياض الجنة، ومن غفل عن ذكره وجده حفرة من حفر النار ).
"Ai qė shum e pėrmend varrin do ta gjen si njė kopsh prej kopshteve tė xhennetit, kurse ai qė e neglizhon pėrkujtimin e varrit, i bėhet njė gropė prej gropave tė zjarit".
Hatim Esami, rahimehull-llah, thotė:
( من مرّ بالمقابر فلم يتفكر لنفسه ولم يدع لهم فقد خان نفسه وخانهم ).
"Ai qė kalon pran varreve dhe nuk mendon pėr vete dhe nuk lutet pėr ta, ai e ka tradhtuar veten dhe ata".
Pėr kėtė Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka stimuluar nė vizitė tė varreve, sepse ka ndikim tė madh nė shpirtin e njeriut, duke thėnė:
{ كنت نهيتكم عن زيارة القبور فزوروها فإنها تذكركم الآخرة }.
"Ju pata ndaluar vizitėn e varreve, kurse tani vizitoni, sepse kjo ua kujton ahiretin".
Omeri, radijall-llahu anhu, thotė:
( حاسبوا أنفسكم قبل أن تحاسبوا، وزنوها قبل أن توزن فإنه أهون عليكم في الحساب غداً أن تحاسبوا أنفسكم اليوم، وتزينوا للعرض الأكبر يومئذ تعرضون لا تخفى منكم خافية ).
"Llogaritne veten para se t'ju llogarisin, peshoni para se t'ju peshohen, sepse mė lehtė do tė jetėn nesėr nė llogari nėse jeni llogaritur sot. Stolisnu pėr ditėn e prezentimit tė madh. Atė ditė kur do tė shfaqeni nuk fshihet asgjė".
4- Shtoni veprat e mira.
Kujdesu pėr veprat mira vullnetare, pėr lutjen, dhikrin, bamirėsinė, sjelljen e mirė, leximin e Kur'anit, etj.
Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, thotė:
{ كل معروف صدقة }.
"Ēdo vepėr e mirė konsiderohet sadaka".
{ ما منكم من أحد إلا سيكلمه ربه ليس بينه وبينه ترجمان، فينظر أيمن منه فلا يرى إلا ما قدم، وينظر أشام منه فلا يرى إلا ما قدّم، وينظر بين يديه فلا يرى إلا النار تلقاء وجهه، فاتقوا الله ولو بشق تمرة، فمن لم يجد فبكلمة طيبة }.
"Secili prej jush ka pėr tė folur me Zotin e vet, mes tyre nuk do tė ketė ndėrmjetėsues. Do tė shikon nė tė djathtė dhe vetėm veprat e tija do t'i sheh. Do tė shikon nė tė majtė dhe vetėm veprat e tija do t'i sheh. Do tė shikon para vetes dhe vetėm zjarin do ta sheh. Keni frikė All-llahutnė mos ma shumė me njė gjysmė hurme, e kush nuk gjen as kėtė, sė paku me njė fjalė tė mirė".
Kur ishte Ebu Bekri, radijall-llahu anhu, nė agoninė e vdekjes e thirri Omerin, radijall-llahu anhu, e i tha:
( اتق الله يا عمر، واعلم أن لله عملاً بالنهار لا يقبله بالليل، وعملاً بالليل لا يقبله بالنهار، وأنه لا يقبل نافلة حتى تؤدى فرضيته، وإنما ثقلت موازين من ثقلت موازينه يوم القيامة بإتباعهم الحق في دار الدنيا وثقله عليهم وحق لميزان يوضع فيه الحق غداً أن يكون ثقيلاً ).
"Omer ke frikė All-llahun dhe dije se All-llahu ka caktuar vepra gjatė ditės qė nuk i pranon gjatė natės dhe ka caktuar vepra gjatė natės tė cilat nuk i pranon gjatė ditės. All-llahu nuk i pranon veprat vullnetare derisa nuk kryehn obligimet. I rėndohet peshoja atij qė e ka pasuar tė vėrtetėn nė dynja edhe pse i ka ardhur rėndė. Njė peshojė nė tė cilėn vėndohet pėr peshim e vėrteta duhet tė jetė e rėndė".
Poeti thotė:
فاغنم العمر وبادر *** بالتقى قبل الممات
وأنب وارجع وأقلع *** من عظيم السيئات
واطلب والغفران ممن *** ترتعب منه الهبات
ثم نادي في الدياجي *** يا مجيب الدعوات
اعف عنا يا رحيماً *** وأقلنا العثرات
Shfrytėzo ymrin dhe nxiton nė devotshmėri para se tė vjen vdekja
Pendohu, kthehu dhe largohu nga gabimet e mėdhaja
Kėrko faljen nga Ai qė ēdo kush trishtohet
Bėrtit nė erėsirė: Ti qė i pranon lutjet
O i Mėshirshėm na fal ne dhe mos na i llogarit gabimet.
All-llahun e lusim tė na shtojė frikėn prej Tij dhe tė na e ngjall zemrėn me pėrkujtimet e Tija. Amin.
(Vazhdon)
وصلى الله وسلم على محمد وعلى آله وصحبه أجمعين.
Krijoni Kontakt