97-ta

[Brari]

Tema

-------



---------

DOSSIER

Ditar: Dëshmi nga ditët kur nisën trazirat në Vlorë

Mes krismave të para në Vlorë

Mero Baze

Si filluan protestat e vitit 1997 në Vlorë. Nga krismat e para deri te kërkesa e Aleksandër Meksit për gjendje të jashtëzakonshme. Si filloi të binte shteti shqiptar.

Vlonjatët kanë thënë se "do të djegin dhe detin". Ishte pak a shumë e vetmja gjë që m'u kujtua në mbasditen e 5 shkurtit, kur u gjenda në atë qytet, tek turma e parë e demonstruesve që u mblodhën tek xhamia e vogël në qendër të Vlorës. Shprehja se ata "do të djegin detin" në fakt ishte një përcjellje deri në gojën e kryeministrit Aleksandër Meksi e një batute "vlonjate", nga një mik i tij në Vlorë, një ish futbollist, me të cilin ai fliste në telefon për ato çfarë ndodhnin në Vlorë.

Vendimin për t'u nisur e mora papritur në mesditë. Në shtëpi gjeta babain e shqetësuar, i cili kishte ardhur të më pyeste përse kisha qenë në Durrës me një të huaj. Ishte një koleg i "Zërit të Amerikës" Beri Out, i cili kishte ardhur për disa ditë në Tiranë. Ra telefoni dhe nga redakasia qëndrore më thanë se në Vlorë diçka po ndodh. U përpoqa të gjej një numër telefoni dhe m'u kujtua ai i një kolegu të "Rojter"-it, që mund të ishte në Vlorë. Pas disa minutash dëgjova një turmë që buçiste "Vlora Vlora...". U nisa menjëherë. Në orën 5:45 minuta arrita në qytet te sheshi afër xhamisë. U përpoqa të hetoja se cila është turma më agresive, por në fakt nuk dukej asgjë. Ishin rreth 200 vetë, gati të ulur në bordura dhe një burrë rreth të 40-tave me xhup të zi, që po i ftonte të ngriheshin në këmbë se duhet të bëheshin gati. Filluan të konsultohen për diçka. Pas pak minutash turma u rrit dhe u bënë rreth 1500 deri 2000 vetë, që u nisën drejt shëtitores. Në krye ishin disa fëmijë që vraponin të shkujdesur dhe të gëzuar ndërsa pasonte një turmë e tendosur dhe gati shpërthyese.

Ra zilja e celularit dhe unë duhet të dilja në transmetim direkt. Raporti zgjati rreth 3 minuta. Pati disa pyetje përgjigje dhe një përshkrim të turmës. Ajo po drejtohej nga porti, me një objektiv që dukej ende i paqartë. Ishte e vështirë t'i pyesje njerëzit, pasi duket që ishin të irrituar.

Por ndërsa raporti mbaroi dhe unë po ecja paksa më i çliruar, njerëzit të cilët ishin afruar shumë me policinë, befas u shpërndanë të frikësuar, pasi u dëgjua një krismë e thatë, e cila pasoi nga tri të tjera. Dikush kishte qëlluar. Policia mori pozicion për zjarr, ndërsa nga turma e frikësuar u ngritën dy 'Tomson' lart në shenjë kërcënimi, por pa qëlluar. Nuk isha i sigurt kush kishte qëlluar i pari. Kërkova urgjent linjën me telefon dhe hyra në transmetim direkt. Në momentin që unë fillova të transmetoj, një breshëri automatiku u zbraz fare pranë meje dhe unë u struka i trembur duke folur, në një kënd që krijonin shkallët e Pallatit të Sportit, me murin e tij. Isha pothuajse mes policëve dhe turmës, të cilët për shkak të errësirës, që kishte rënë, po përpiqeshin të frikësonin njëri tjetrin. Kolegu im nga studio ndjeu zërin tim që u shua i frikësuar dhe filloi të më thërriste në emër. Është një situatë paksa komike, por për disa sekonda unë harrova se isha duke transmetuar. Breshëritë vazhduan dhe për disa minuta, ndërsa unë qëndrova në linjë deri në fund të emisionit.

Pasi mbaroi emisioni u çlirova disi. Te Pallati i Sportit, rreth 5 metra para Skelës, takova gazetarët e tjerë. Ata më treguan se dhe gjatë paradites, në Vlorë kishte pasur shkëmbime zjarri nga policia. Kanë qëlluar me plumba kallçuku, - më tha Marko Bello një bashkëpunëtor i ri i "Rojter"-it, i cili kishte punuar për disa vite si punonjës në ambasadën shqiptare në Rumani në kohën e komunizmit. "Unë e pashë gëzhojën" -tha ai.

Takova dhe Rajmondin, kolegun tim të redaksisë nga Gjirokastra. Raimondi kishte vënë një kapuç në kokë dhe kjo do të na sillte shumë probleme ditët e ardhshme, pasi ai u kthye në një shenjë identifikuese. I thashë se duhet të përgatiteshim mirë për emisionin e orës 20:30 minuta. Ai emision dëgjohej në valë të mesme, në gjithë Shqipërinë. Përgatita paraprakisht një raport më të plotë rreth 3 minuta për gjithë zhvillimet nga ora 18:30 deri më 20:30. Emisioni u çel me raportin tim. Por më tej më duhej të rrija sërish në linjë. Fillova të lëviz nga një skaj i rrugës në tjetrin, në hapësirën mes ushtarëve e policëve, dhe turmës së njerëzve. Po ndërsa isha duke transmetuar, një gur, i nisur në adresë të një ushtari me qen, më goditi në shpatull. U përpoqa të mos nxirrja zë, por ishte e pamundur të frenoje instinktet e dhimbjes. Kolegia që më pyeste nga studioja hezitoi për një moment, por pasi pa që unë vazhdoja të flisja, nuk më pyeti se çfarë ndodhi.

Kur përfundoi emisioni në orën 20:30 u bashkuam me gazetarët e tjerë dhe filluam të kërkojmë hotel. Me ne ishte dhe Aleksandër Çipa, reporteri i BBC nga Gjirokastra. Raimondi u rregullua në Hotel Sazan, ndërsa unë me Aleksandrin thuajse mbetëm pa hotel. Na u afrua një djalë i ri, rreth të 20-tave, dhe na ofroi një "hotel të ri". Ishte një ndërtesë dy-katëshe, në unazën afër agjensisë së makinave në Vlorë. Nuk e morëm vesh kush ishte pronari, por njeriu që na priti ishte i papërshtatshëm në të qenit një "mikpritës". Na tregoi një dhomë me dhjetë shtretër, ku mund të shtriheshim dhe ne.

-Jo, - i thashë, - nuk mund të fle aty, pasi ne kemi punë gjatë natës dhe mund t'i zgjojmë të tjerët që nuk i njohim.

-Po pse, më i mirë se këta, je ti! - m'u drejtua me egërsi "pronari".

-Thjesht, nuk dua t'i shqetësoj, - ia ktheva unë.

-Po pse, a i vrarë, i çmëndur je ti të flasësh me vete në gjumë?!

Ishte e pamundur të merreshe vesh me të, por ndërhyri Sandri dhe i shpjegoi situatën.

Atëherë na tregoi një dhomë të vogël përballë saj. Thirri dikë që na hodhi dy batanije. "Jastëk nuk ka" - tha, - "dhe mos u mërzitni, se dhoma vjen pak erë, ngaqë ka ndenjur mbyllur."

Vendosëm të mos ankohemi. Pak minuta më vonë, dera trokiti përsëri.

-Më jepni pak lekët, -tha, - se do të iki shpejt nesër në mëngjes. Kam dhe këta malokët e Salës këtu. Kujdes se mos e marrin vesh që jeni gazetarë, se ju vrasin.

-Çfarë janë këta?! - e pyeta.

-Ata motërq... e Tiranës. I ka sjellë ai Maloku.

Nuk i folëm deri sa mbylli derën. Tani fillonte një torturë e vërtetë, pritja e mëngjesit zgjuar. Batanijet dhe dhoma vinin erë. Nuk u zhveshëm fare dhe po rrinim mbi krevat. Po bisedonim diçka për gabimet e qeverisë, kur ra zilja e telefonit. Zëri i Aleksandër Meksit, në qetësinë e natës, ishte gjëja më kurioze për kolegun tim, i cili ishte i angazhuar, mes të tjerash, në një gazetë antiqeveritare, si "Koha Jonë". Meksi pyeti diçka për situatën dhe unë po i shpjegoja ato që pashë tek përplasja e policisë me njerëzit.

Pyeti për numrin e protestuesve dhe unë i dhashë një shifër rreth 3 mijë vetë.

-Hëm, - tha nëpër dhëmbë. - Ata plehrat i thonë doktorit 200 vetë.

-Kush ata?! - e pyeta.

-Ata pra, që mban ai si të besuar. E di për kë e kam fjalën...

-Jo, - i thashë. - Ishin rreth 2 deri 3 mijë vetë, ndërsa paradite thonë që kanë qenë më shumë.

-E di, e di. Më tha dhe Fred Zijai. Aq kanë qenë. Po thuaja pak dhe ti doktorit, se nuk beson ai.

-S'më ka pyetur njeri, - i thashë. Unë, ato që kam parë, i kam thënë në radio.

Pasi mbylla telefonin, Sandri më pyeti nëse ishte vërtet Aleksandër Meksi.

-Po, - i thashë.

Ai më pa paksa i trembur.

-Po sikur ta marrin vesh këtu që ti flet me të?! E di ç'të bëjnë!? - tha.

Nuk i fola dhe ai ndërroi temë.

-Ka të drejtë - vazhdoi ai. - Berisha ka njerëz që e gënjejnë rreth vetes. Për Agim Shehun, apo Gazideden e kishte fjalën.

-Nuk e di, - i thashë. Besoj se për të dy. I ka fiksim. Dhe kur i shkon në zyrë, të flet me shenja.

Disa minuta më vonë mori vetë Berisha. Kishte biseduar me Meksin dhe më pyeti për numrin.

I thashë të njëjtën gjë. Hezitoi pak të më thoshte diçka tjetër dhe tha "natën e mirë".

Sandri u trondit. Deri në mëngjes thuajse nuk fjetëm, por Sandrit i mbeti në mendje e gjithë skena me telefonatat.

Të nesërmen në mëngjes, Vlora u gëdhi më e tronditur. Në bulevard, dukeshin shenjat e gurëve, me të cilët ishte qëlluar policia një natë më parë, dhe disa shenja zjarri ku ishin djegur goma makinash.

Shëtitëm me makinën time deri në Skelë. Pastaj u kthyem te sheshi para Universitetit. Dukej se do të ishte një ditë e bukur. Në kafen e parë që hymë, një djalë i ri, i cili njihte Sandrin, u ul me ne në tavolinë. Filloi të tregonte me shumë pasion. "Sot do ta tundim, - tha. - Nga themelet do ta shkulim, po na e bënë si mbrëmë."

-Çfarë do të bëni? - e pyeta.

-Do mblidhemi këtu te Universiteti, - tha, - dhe do ta shohësh.

Dukej më shumë se sa i egërsuar, shumë i motivuar dhe entuziast për betejën që e priste. Nuk kisha parë kurrë njeri që me aq gëzim të njoftonte përgatitjen për luftë. "A e more vesh që e vranë një mbrëmë?" - tha.

-Jo! - i thamë ne.

-Si nuk e dini! E dha BBC. Po ju gazetarët shqiptarë jeni të paguar nga Saliu. Nuk i jepni realisht gjërat. Po e vranë o, tjetrin mbrëmë. E vranë ata të SHIK-ut.

-Po kush ishte ky? - e pyeta.

-Po di unë kush ishte. Shko pyet Saliun po deshe!

Sandri më shpjegoi pastaj se Joana Robertson, një gazetare që ishte shfaqur në Shqipëri në vjeshtën e 1996 me një kartëvizitë si bashkëpunëtore e shtypit britanik, kishte raportuar për një të vdekur.

Por në fakt ishte diçka e tillë. Ndërsa turma po vinte tek Universiteti, një kortezh vdekjeje po përcillte një djalë që ishte kthyer i vdekur nga një aksident në Itali. Ky ishte viktima që ishte paraqitur prej Robertsonit si viktimë e përplasjes së policisë me protestuesit.

Sidoqoftë rreth orës 10 të datës 6 shkurt, Universiteti ishte i rrethuar nga mijëra njerëz. Në të njëjtën godinë ishte dhe prefektura e Vlorës. Për një moment u krijua një situatë e tendosur.

Një ushtar i trembur rrinte me këmbë paksa të hapura, para derës së Universitetit, ndërsa turma krijoi një distancë nga dera. U mbajtën disa fjalime të ashpra. Dy vetë iu sollën afër ushtarit dhe filluan ta shanin.

-Ky është serb, - thoshte njeri.

-Duket, shiko sa e ka këmbën, nr.46, - tha tjetri.

Ushtari u tendos fort, por nuk po reagonte. Shtrëngonte duart mbi automatik.

U përpoqëm t'i largonim djemtë që po e ngacmonin.

-Ik ore ti, - tha njëri. - Ky është serb. I ka sjellë Saliu këtu, për të shtypur Vlorën. Ja pse nuk flet. Nuk di shqip.

-Po ik ore, se do të bëj ndonjë hata, - foli më në fund ushtari. Unë jam na Berati, qy thotë serb. Ik ore të thashë, - përsëriti prapë gjithë nervozizëm.

Shkuam e futëm makinën në një parking të mbuluar tek unaza dhe erdhëm sërish para Universitetit.

Turma ishte shtuar. Flitej se gjatë natës Sokol Mulosmani kishte arrestuar së paku 20 vetë, të dyshuar si autorë të përplasjes me policinë një natë më parë. Komisari i Vlorës, i njohur për ashpërsinë ndaj trafikut të skafeve, ishte tashmë objekti kryesor i protestës në mesditë. Rreth orës 12 turma e lëshoi rrethimin e Universitetit dhe u kthye sërish në drejtim të Sheshit të Flamurit. Aty gjendej dikush që i drejtonte për nga komisariati i policisë, një ndërtesë e futur në mes të pallateve, diku 500 metra në veriperëndim të sheshit.

Aty situata ishte më kaotike. Njerëzit e kishin rrethuar komisariatin nga të katër anët, ndërsa flitej se do të zgjidhej një përfaqësi grash që do të takonin komisarin. Sipër pallateve, në të gjitha anët, kishte njerëz. U përpoqa të ngjitem në një prej tyre, një pallat me tulla të bardha, i pasuvatuar. Ndërsa po ngrija kapakun e rëndë të çatisë së pallatit, u zgjat një kokë e stërmadhe nga sipër, që, pa folur fare, më shtyu duart, duke më rrëzuar. Nuk pata kohë të sqarohem me të, por pashë se një banore e katit të pestë hapi derën dhe po shikonte e trembur për atë që po bëja.

-Jam gazetar, - i thashë, - dua të shikoj diçka nga lart.

-Ik a derëzi, se do të vrasin. Ç'të duhet atje?! - tha gruaja. - Nuk i sheh që janë çmendur.

Ndërsa po përpiqeshim të kuptonim se çfarë po ndodhte në komisariat, dikush njoftoi se selia e Partisë Demokratike ishte djegur. Nga bulevardi nuk dallohej ndonjë flakë, por lajmi ishte i vërtetë. U nisa për te selia, por nuk gjeta asnjeri. Te dera m'u afrua një djalë i ri, që m'u prezantua si korrespondent lokal i shtypit të PD-së. Quhej Gëzim Rredhi. Ai më tregoi se te hotel Bolonja ishte Ali Spahia me Albina Karamitron, dy të dërguar nga qeveria.

Shkova në hotel. Në një tavolinë, në restorantin e hotelit, Spahia dhe Karamitro po hanin drekë me një njeri me mbiemrin Musaraj, që drejtonte partinë në Vlorë dhe vëllain e tij, i cili dukej se ishte njeri i pasur. Rrugës deri atje më shoqëroi një qytetar, të cilin nuk e njihja.

-Çfarë po ndodh, - i thashë, - pse po e shkatërroni qytetin?!

-"Nuk e di, - tha - janë çmendur fare njerëzit. Kanë humbur paratë. U ka ikur mendja, se i vunë shpejt dhe menduan se do t'i kishin gjatë. Unë nuk trazohem me ta, - tha, - se pak kam humbur: 80 mijë dollarë, por ka që kanë humbur shumë."

U trondita nga shifra.

-Po si i bëre 80 mijë dollarë? - e pyeta.

-Ja ore, - tha, - nuk e shikon atë marangozërin atje! - dhe më tregoi një derë të vjetër në disa ndërtesa një-katëshe afër Skelës. - Atje i kam bërë. Jam dhe kryetari i seksionit numër 3 të PD-së - më sqaroi ai.

Ishte diçka si në përrallë. Tetëdhjetë mijë dollarë për të dukeshin aq pak sa nuk ia vlente të përziheshe në protesta.

-Ke fituar si i PD-së - i thashë.

-Po dhe diçka kemi fituar, kemi bërë punë - tha. Në rrugë dukej akoma një poster i PD-së ku kandidati i saj në Vlorë, Dashamir Shehi, bënte thirrje për të votuar për PD-në, ndërsa posteri i tij rrethohej nga posteri i katër firmave më të mëdha të Vlorës që ishin piramida.

***

... Në Hotel Bolonja po jepeshin lajmet e orës 16:00. Nga Tirana u njoftua se ishte krijuar një komision i përfaqësuesve të kreditorëve, të cilët donin nga qeveria një formulë për rrugëzgjidhje. Dukej se ata njerëz, megjithëse ishin nga Vlora, nuk kishin lidhje me protestën. Ngjante si një manovrim i orëve të fundit. Nga ana tjetër lajmi pasoi njoftimin se "gratë e Vlorës" i kishin kërkuar Mulosmanit, lirimin e të ndaluarve dhe ai e kishte pranuar, ndërkohë që po flitej për largimin e tij nga qyteti. Të nesërmen, në fakt, ai u thirr në Tiranë dhe pas pak ditësh, u emërua një komisar i ri i sjellë nga Fieri. Po jepeshin shenjat e para të dorëzimit para protestës, megjithëse në Vlorë ishin shtuar përforcimet e policisë dhe njerëzve të shërbimit sekret.

Në mbasdite rituali i shëtitjes. Turma e zakonshme filloi të përshkojë rrugën Vlorë-Skelë. Diku në mes të bulevardit, papritur njerëzit sulmuan me gurë një tabelë të VEFA dhe një dyqan të një qytetari të quajtur Koto Zile. Ishte vëllai i Gëzim Ziles kryetarit të Bashkisë Vlorës. Kjo koinçidoi me orën e transmetimit dhe po e përshkruaja skenën direkt, kur papritur një Volksvagen i bardhë, doli si nga dheu, dhe iu turr njerëzve që qëllonin. Dhjetëra njerëz u përpoqën ta frenonin duke i hedhur para biçikleta dhe drurë, por ai vazhdoi të ishte kërcënues për ta, deri sa doli nga rruga. Ndërsa po ndiqja me gjak të ngrirë gjithë skenën, m'u afrua Zenepe Luka, korrespondente e "Koha Jonë" në Vlorë.

-Ehu, do digjej që dje ai, - tha. - E di unë. E kishin plan që dje për ta djegur atë.

E pashë i çuditur dhe nuk i fola, se përpiqesha të dëgjoja pyetjen nga studioja, por Zenepeja vazhdoi të më sqaronte deri në fund se kishte një plan të qartë për këto dyqanet e demokratëve që do prisheshin të gjitha.

***

Mëngjesi i 7 shkurtit ishte më i tendosur. mijëra kopjet e para të gazetës "Koha Jonë" që kishin ardhur, ishin përpirë. Titulli i madh, "Vlora: Berisha në det", dukej se kishte bërë punën e tij.

Në sheshin qendror, përballë monumentit të Ismail Qemalit, ishin grumbulluar forcat speciale të ardhura nga Tirana me idenë që të mos lejonin grumbullimet. Por sapo ora afroi 9:00, njerëzit duket se mbinin nga dheu nga të gjitha anët, dhe për pesë minuta, forcat speciale ishin në mes të qytetarëve, të pafuqishëm as për t'u shpërndarë si qytetarë të lirë. Megjithatë shëtitja vazhdoi pa shumë probleme, deri tek Skela dhe në kthim.

Ndërsa po kaloja para shkollës "Ali Demi", një burrë i shëndoshë rrëndokop, më ndali me tërsëllimë, duke më kërkuar t'i prezantohesha.

I thashë emrin.

-Hë, i "Zërit të Amerikës" ëë. Ju nuk e shani Berishën. Pse nuk e shani!?

-Nuk është puna jonë, - i thashë, - ne nuk jemi demonstrues, por gazetarë. Ju jeni ata që shani.

-Ashtu!? Mirë, nxirre mikrofonin!

Raimondi filloi të shqetësohej dhe unë fillova të bëj pak humor për të qenë të qetë të dy palët.

-Ju lutem, - i thashë, - mos flisni më shumë se 15 minuta, se aq e kam programin.

Filloi i pari. Fjalori i tij, tërësisht banal, duke sharë Berishën nga nëna, motra, vajza, pastaj duke hedhur disa parrulla të zhargonit vlonjat dhe më tej rifillonte nga e para.

Pasi ky po dorëzohej, shoku i tij më rrëmbeu mikrofonin. "Berisha është Hitler, është... është diktator, - tha. Na mori paratë, të gjitha na i mori, krimineli, hajduti, maskarai."

U dhashë shenjë se kaseta po mbaronte. Ndërprenë ligjëratën, të shfryrë disi, dhe më kapën fort krahun.

-Shiko, se mos nuk e jep. Nuk të lëmë gjallë ne!

-Mos u bëni merak, - u thashë. Dhe kur mendova se po shpëtoja prej tyre, pesë metra më tutje, një burrë esmer, por më elegant, po shikonte me urrejtje.

-Pse, do të diskretitoç popullin e Vlorës, ti ore!? - tha. Ç'i merr ata rrugaçë në intervistë, a të q.... motrën!

-Po kë të marr? - i thashë.

-Po ja ku i kemi intelektualët ore, - më tha. - Nuk e njeh ti intelektualin Petrit Stefa. M'u kujtua menjëherë se bëhej fjalë për një njeri, dokumentat e të cilit ishin botuar në disa gazeta shqiptare, si shembulli i keqpërdorimit të shërbimit sekret grek për shqiptarët me origjinë të përzier në jug të Shqipërisë.

-Më vjen keq, - thashë, - por nuk kam dëgjuar për të.

Ndërsa isha duke u larguar, dëgjova nga pas një të sharë të zakonshme. Më vonë Petrit Stefa udhëhoqi një forum "intelektulësh" në Vlorë dhe u kthye në një zëdhënës të grupeve të armatosura.

Episode të tilla përsëriteshin çdo ditë rrugëve të Vlorës, ndërsa shëtitja në bulevard po kthehej në një rutinë.

10 shkurti filloi si një ditë e zakonshme proteste, por më agresive. Njerëzit ishin shtuar në shesh dhe frika nga policia thuajse kishte ikur, pasi një ditë më parë komisariati i policisë ishte sulmuar.

Qeveria kishte ashpërsuar shumë fjalorin. Në një deklaratë të zyrës së shtypit të kryeministrit Aleksandër Meksi, trazirat konsideroheshin si veprimtari konspirative e disa grupeve të ekstremit të majtë. Në këto kushte, qeveria u kërkonte qytetarëve të Vlorës të distancoheshin prej tyre.

Një ditë më parë, në përpjekjet rreth komisariatit ishin plagosur gjashtë vetë, ndërsa sipas mjekëve, rreth 23 persona kishin kërkuar mjekim nga dëmtime të lehta.

Në Tiranë tensioni ishte rritur dukshëm. Në mbasditen e 10 shkurtit më duhet t'i merrja një deklaratë presidentit Berisha rreth shanseve për gjendje të jashtëzakonshme. Sekretarja më njofoti se ai më priste te Vila Nr. 4. M'u desh të prisja disa minuta, pasi siç tha një prej rojeve, brenda ishte Sabri Godo.

Berishën e gjeta të tronditur. Sapo kishte njoftuar Agim Shehu se një person mund të ishte vrarë gjatë përleshjeve me policinë, por po hetonin për identitetin e tij. U mor vesh se quhej Artur Rustemi dhe se dikush nga Vlora kishte thënë se është njeri i PD-së.

Biseda rreth gjendjes së jashtëzakonshme ishte tepër e vështirë. Godo i kishte sugjeruar të bënte një testim.

"Provo sikur do ta vendosësh, por mos e vendos," - i kishte rekomanduar ai.

Dhe Berisha ashtu bëri. Aty për aty thirri Aleksandër Meksin në telefon dhe i sugjeroi t'i kërkonte parlamentit gjendjen e jashtëzakonshme për në Vorë. Një orë më pas u mblodh Grupi Parlamentar i PD-së. Grupi diskutoi rreth situatës në Vlorë dhe shanseve për gjendjen e jashtëzakonshme. Propozimin u mor vesh që e bëri kryeministri Meksi. Zëdhënësi i Presidentit Berisha, Genc Pollo, tha për gazetarët se Grupi parlamentar kishte mbështetur qeverinë dhe parlamentin në marrjen e masave për sigurimin e rendit dhe qetësisë në vend. Grupi parlamentar i kishte kërkuar ministrit të Brendshëm, marrjen e masave speciale për të përballuar situatën. Por ndërkohë që zhvillohej ky debat Ministria e Shëndetësisë njoftoi se rreth 23 persona janë duke u mjekuar në spitalin e Vlorës, ndërsa 55 të tjerë kishin marrë mjekim dhe ishin larguar. Artur Rustemi kishte vdekur ndërsa Maliq Banushi, 53 vjeç kishte pësuar një vdekje natyrale.

Sidoqoftë në seancën plenare, kryeministri Aleksandër Meksi kërkoi vendosjen e gjendjes së jashtëzakonshme. Meksi tha se gjendja në Vlorë po del jashtë kontrollit dhe se shteti nuk ka mundësi të kontrollojë me mjetet paqësore protestat. Ai kërkoi mbështetje për gjendje të jashtëzakonshme. Meksi tha se qeveria po ndeshte me sulmet të dhunshme ndaj institucioneve dhe sidomos ndaj komisariateve të policisë.

Ndërkohë njoftimet për protestat po shtoheshin në Jug. Në Gjirokastër, rreth 1000 vetë, u mblodhën në stadiumin e qytetit nën drejtimin e partive të opozitës.

-------------

[Brari]

tema
-------

EDITORIALI
Një lodër me oraret e nëntëdhjetë e shtatës

Preç Zogaj

Në rikthimin e radhës në vitin l997, edhe tani pas shtatë vjetësh, kur distanca ndaj ngjarjeve të asaj kohe të lejon t'i shohësh ato më qartë dhe më ftohtë, vihet re i njëjti fenomen: prirja për të shmangur kronologjinë, thënë ndryshe, për të bërë histori pa data. Në këtë pikë, jo vetëm partitë, por edhe analistët dhe studiuesit kanë mbetur te klishetë e vjetra. Partitë vazhdojnë të marrin çfarë u pëlqen dhe çfarë u intereson nga nëntëdhjetë e shtata. Analistët dhe studiuesit nuk investigojnë, nuk thellohen, nuk shtrojnë pyetje të reja, nuk zbulojnë. Rrjedhimisht, palët politike që u afishuan në vijën e parë të konfliktit të asaj kohe, pra PD dhe PS, kanë mbetur përgjithësisht atje, të palëvizshme në bindjet apo fiksionet e tyre për përgjegjësinë e plotë të palës kundërshtare, besnike dhe fanatike të të vërtetave të pjesshme e të favorshme për veten e tyre. Natyrisht, nuk ka qenë dhe nuk është realiste të pretendohet gjetja e shpejtë e gjuhës për një konflikt të përmasave të nëntëdhjetë e shtatës. Dihet se mbi versionin e tyre për atë konflikt, socialistët kanë ngritur jo vetëm pushtetin, por edhe justifikimin për shpërdorimin e pushtetit. Nga ana tjetër, mbi versionin e tyre diametralisht të kundërt me atë të socialistëve, demokratët mbështetën politikën e qëndresës në vitet e para në opozitë dhe atë të rilindjes si alternativë më vonë. Me pak fjalë qëndrimet e të dyja palëve ndaj një periudhe, që bëhet gjithnjë e më shumë histori, kanë vijuar të motivohen nga interesa politike korente, ashtu siç i kanë menduar. Kjo lloj qasjeje njihet në politikë, por nuk mund të vazhdojë për një periudhë të gjatë. Partitë politike dhe shoqëria në përgjithësi kanë nevojë të madhe për paqtimin që buron nga sensi i së vertetës dhe drejtësisë.

Në këtë aspekt, mendoj se është koha që minimalisht të mos e shohim më nëntëdhjetë e shtatën si një grumbull ngjarjesh të hedhura rrëmujshëm njëra mbi tjetrën, por t'u vëmë datat reale atyre ngjarjeve dhe t'i rendisim me korrektësi, ashtu siç kanë ndodhur. Është një hap i vogël, por do thoshja i rëndësishëm që ndihmon kalimin nga e pjesshmja te e përgjithshmja dhe, kryesorja nga spekullimi te historia.

Për të ilustruar ketë ide dhe për të dhënë një kontribut tjetër modest në ngritjen e këtij kantieri të së vërtetës, unë po them dy fjalë për datën 28 shkurt l997. Natyrisht, ka edhe shumë data të tjera që në lidhjen e tyre kanë prodhuar ngjarjet e nëntëdhjetë e shtatës, është e diela e zgjedhjeve të 26 majit dhe e marta e protestës opozitare të 28 majit l996, janë datat e apoteozës dhe të shembjes së firmave piramidale, për të cilat kam shkruar gjerë e gjatë ne librin tim "Lufta jocivile". Por 28 shkurti i vitit l997 është një datë kyçe për kthesën që morën ngjarjet e asaj kohe dhe për vetë identitetin e papërsëritshëm të atij viti. Sepse - le të pyesim pak - pse mori dhenë ai vit, pse përmendet kaq shumë, cili është tamam-tamam identiteti i tij, cila është fytyra e tij origjinale? Mos vallë protestat kundër prishjes së zgjedhjeve? Mos vallë manifestimet dhe revoltat antiqeveritare për humbjen e lekëve në shoqëritë huamarrëse e piramidale? Jo. Protesta të tilla, të shoqëruara edhe me konfrontime, kanë ndodhur e ndodhin në çdo vend të botës. Ato janë të nevojshme dhe të rëndësishme për zhvillimin e demokracisë, janë tashmë një zakon dhe aspak një çudi. Merret vesh: çudia shqiptare e vitit l997 është hapja e depove të ushtrisë, rrëmbimi masiv i armëve, armatosja e shumicës së njerëzve me të gjitha pasojat që ka prodhuar e vazhdon të prodhojë ky fakt. Kjo nuk kishte ndodhur gjëkundi, kjo solli vrasjet e shumta aksidentale apo me vetëgjyqësi, kjo i vuri në alarm miqtë tanë perëndimorë, kjo na "dha emër" në të katër anët e globit.



"Një lojë me orarin e episodeve"

Kjo - hapja e depove dhe armatosja masive e njerëzve - filloi pikërisht në 28 shkurt l997. Deri atë ditë, me eksese e pa eksese, me shtet e pa shtet, Vlora kishte njohur vetëm protesta të karakterit paqësor. Po ashtu edhe Tirana. Madje edhe në revoltat e dhunshme të rinisë lushnjare me rastin e shembjes së endrrës së tyre rrapushxhaferriane, kishin kaluar si një shfrim me sende të forta, por armët nuk i kishte përdorur njeri. Sipari i armëve u ngrit natën vonë, në 28 shkurt duke gdhirë l marsi. Telegrafikisht historia mund të rindërtohet kështu: në datën 26 shkurt qeveria Meksi jep dorëheqjen! Studentët e grevës së urisë në Universitetin e Vlorës festojnë fitoren dhe fillojnë të mbledhin batanijet për t'u kthyer në shtëpi. Dikush kujtohet se dorëheqja e Meksit në vetvete nuk është asgjë, se ekuacioni ka shumë të panjohura, se greva duhet vazhduar. Studentët shtrojnë sërish batanijet dhe lidhin kokat. Kush është ky që kujtohet, kush është ky që i rikthen studentët në grevë? Unë nuk e di emrin e tij, por ai emër është i parëndësishëm për faktin se mund të jetë secili prej politikanëve opozitarë të asaj periudhe. Secili politikan është në të drejtën e tij të dyshojë te kundërshtari dhe të kërkojë maksimumin nga kundërshtari, mjaft që të përdorë mjete të ligjshme. Deri këtu jemi sërish brenda standardeve të pranueshme të luftës politike. Po më tej? Më 28 shkurt dikush humbet durimin dhe, duke shfrytëzuar faktin se rreth ndërtesës ku ishin ngujuar studentët kishte vazhdimisht qindra-mijëra qytetarë vlonjatë, hedh në veprim skenarin me dy-tre SHIK-as që kanë ardhur me makinë për të nxjerrë studentet me forcë nga greva. Njerëzit e stresuar nga pritja e gjatë (po protestojnë prej më shumë se dyzet ditësh) sulen andej nga i drejtojnë ustallarët e intrigës, pra drejt ndërtesës së SHIK-ut, i vetmi institucion shtetëror në Vlorën pa shtet. Askush nuk ndalet e nuk mund të ndalet për të pyetur "ç'po ndodh", për të thënë: "Pa daleni pak! Si mund të nxjerrin dy apo tre SHIK-as nga greva mbi dyzetë studentë që mbrohen nga mijëra njerëz! Këtë asnjë mendje nuk e rrok! Kjo është shpifje, hile, intrigë"! Ta kërkosh këtë sot, do të thotë të jesh, në mos injorant, i lig! Intrigat e mëdha kanë nevojë për situatë se pastaj ndërtohen me gjëra të vogla. Tragjedia e famshme "Otello" e Shekspirit buron nga një shami e bardhë që bie padashje nga brezi i Desdemonës. Kështu, pra, njerëzit u shtynë drejt godinës së SHIK-ut që ndodhej bukur larg ndërtesës së Universitetit. Mes tyre kishte të armatosur me automatikë, granata e armë të tjera. Ka qenë natë e errët gjatë gjithë kohës së betejës midis SHIK-asve në një anë dhe atyre që kishin ardhur për t'i vrarë apo dëbuar nga godina e tyre shtetërore. Trimëria shqiptare ka dhënë në atë errësirë një shfaqje që vetëm mund të merret me mend. Dy SHIK-as, Hidri dhe Çoku do të humbnin jetën, disa të tjerë do të plagoseshin dhe do të tërhiqeshin me njëmijë peripeci nga vorbulla e zjarrit dhe vdekjes. Ndërtesa do të binte në duart e sulmuesve, nga radhët e të cilëve, me sa dimë, mbeti i vrarë Tozaj. Paskëtaj, kur kishte heshtur dhe ishte marrë edhe SHIK-u, kur s'kishte pra gjurmë shteti në Vlorë dhe kur, sipas një retorike që unë nuk e besoj aspak, ligjin e bënin qytetarët e lirë, turmat u derdhën nga të gjitha anët drejt depove të ushtrisë, të marinës dhe nëndetëseve. Përgjatë natës dhe të nesërmen në mengjes, arsenali ushtarak i Vlorës kaloi në duart e njerëzve, Vlora u armatos. Në mbrëmje gjithsekush provonte në qiell armën e tij. Nuk e harroj kurrë raportimin e gazetarit Aleksandër Çipa atë mbrëmje në BBC: "Kam një qiell të kuq përpara syve", tha Çipa, duke na përcjellë imazhe apokaliptike. Si në një reaksion zinxhir, Saranda, Gjirokastra dhe Tepelena janë armatosur të nesërmen, ose të pasnesërmen, por kjo nuk ka shumë rëndësi. Rëndësi ka fillimi. Fillimi shpjegon vazhdimin.

Kur fola për rikthimin në grevë të studentëve në datën 26 shkurt l997, shtrova pyetjen kush ishte ai që i riktheu dhe u përgjigja se kjo nuk ka rëndësi pasi ai dikush mund të ishte cilido prej drejtuesve të opozitës së asaj kohe. Tani të shtrojmë të njëjtën pyetje për ngjarjet e datës 28 shkurt. Kush ishte "dikushi" që intrigoi dhe organizoi sulmin e armatosur kundër ndërtesës së SHIK-ut dhe vrasjen e oficerëve atje? Kush e çoi popullin drejt depove të ushtrisë për të bastisur dhe për t'u armatosur pa shkak? Të mos harrojmë, Skënder (o zot, sepse m'u shfaq kot fytyra e Skënder Gjinushit)! Të mos harrojmë pra datën, të mos harrojmë se jemi me 28 shkurt, se nuk kemi ardhur ende te vendosja e gjendjes së jashtëzakonshme, te emërimi i Bashkim Gazidedes në krye të Operacionit për rivendosjet e rendit kushtetues në Vlorë, te armatosja e militantëve të PD-së në Kavajë. Këto ngjarje do të ndodhin më pas, si pasojë dhe si reaksion ndaj 28 shkurtit. Të rrimë pra te 28 shkurti. Deri më sot drejtësia nuk ka thënë asgjë se kush ishin ai apo ata që, duke përdorur ndjenjat antiqeveritare të protestuesve vlonjatë, vranë oficerët në godinën e tyre, ndërsyen njerëzit drejt depove të armëve, hapen lojën e rrzikshme të armatosjes së një populli, i vunë minat themeleve të shtetit shqiptar dhe i afruan vendit skemën ogurzezë të një luftë civile. Në bindjen time, ai ose ata, nuk mund të jenë tjetër veçse armiqtë e Shqipërisë dhe të popullit shqiptar.

Po drejtuesit e së majtës çfarë thonë?

Zakonisht, kur flitet për 28 shkurtin ata priren t'i shohin gjërat refuxhio dhe të flasin në përgjithësi për "regjimin antipopullor" të Sali Berishës, duke ngatërruar me dashje dhe pa dashje, por kryesisht me dashje, kronologjinë e ngjarjeve. Në analogji me romanin japonez "Një lodër me orarin e udhëtimeve" që rrëfen fshehjen e një krimi brenda një diference minutash të linjave të trenit, mjaft socialistë e shohin atë kohë si një lojë me orarin e episodeve. Një kompleks i ngjashëm me atë të fshehjes së krimit i mundon. Pyetjet e mëdha, të pazhurmueshme nga asnjë propagandë dhe të pazhdukshme nga asnjë çmim, u dalin vazhdimisht përpara. Kush i vrau oficerët në punë të tyre? Kush i nisi njerëzit drejt depove të ushtrisë? Kam patur dhe kam bindjen se në vitin l997 socialistëve dhe mbarë opozitës së asaj kohe u mjaftonte dhe u tepronte prishja e zgjedhjeve të 26 majit dhe historia e piramidave për të kërkuar legjitimisht zgjedhje të parakohshme dhe qeveri teknike. Pra nuk kishte nevojë për ngarkesa të tjera. Protestat e pandërprera të qytetarëve vlonjatë po përhapeshin dhe po e çonin pashmangshëm vendin drejt zgjidhjes politike. Dorëheqja e Meksit ka qenë hapi i parë. Më tej, opozitës i kishte rënë barra të shmangte manovrat e mundshme me rrokada kryeministrash demokratë nga ana Berishës. Kaq! Në gjithë këtë zhvillim 28 shkurti futet si pykë, më saktë si lëndë shpërthyese që do të hedhë në erë Shqipërinë.

(Vijon në numrin e ardhshëm me pjesët "Sinqeritet ala Fino për 9 marsin" dhe "A mund të punojmë edhe si të ndryshëm, edhe si të pajtuar".


----------

[Brari]

SPECIALE
Dëshmi tronditëse e anëtarit të Komitetit të Shpëtimit në trazirat e vitit 1997, Syrja Sherifi

Ne "Komiteti"... që nuk shpëtuam Vlorën

I kërkoj ndjesë familjes Berisha ndaj së cilës janë adresuar një sërë akuzash e fyerjesh - që s'janë të denja - por edhe për diçka tjetër, pasi koha tregoi se protestat tona u manipuluan dhe ne humbëm jo vetëm paratë, por edhe shumë gjak. I vumë nam qytetit dhe nga Vlora janë larguar tashmë shumë qytetarë intelektualë - që vërtet i mungojnë Vlorës

Syrja Sherifi është një nga drejtuesit aktivë të "Komitetit të Shpëtimit" të Vlorës në vitin 1997. Në intervistën e dhënë për gazetën "TemA" ai rrëfen gjithçka mban mend nga ditët e vitit 1997, sulmin mbi SHIK, krijimin e "Komitetit të Shpëtimit", vizitat e politikanëve në Vlorë, dhe trajtimin e oficerëve të SHIK-ut, të kapur nga demonstruesit. Sherifi kërkon ndjesë për fjalorin e përdorur ndaj ish Presidentit Berisha dhe këmbëngul se PS manipuloi protestat dhe zhgënjeu popullin e Vlorës.

Z.Sherifi, ju së bashku me disa persona të tjerë keni qenë në Komitetin e Shpëtimit. Si u organizuan protestat dhe cili ishte qëllimi i tyre?

Qëllimi i protestave ka qenë moskthimi i parave sipas premtimit, nga firma 'Gjallica', ku ishte premtuar se në datën 6 shkurt, kjo firmë do t'u jepte paratë qytetarëve. Afati i dytë u la për në datën 16, por dhe në këtë ditë nuk iu kthyen paratë kreditorëve. Në këto kushte qytetarët vlonjatë, por dhe të ardhur nga qytete të tjera, zhvilluan një protestë, ku dhe u thyen xhamat e bashkisë me gurë nga demonstrues. Për disa ditë protestat nuk u zhvilluan. Protestat e datës 26 janar dhe në datën 6 shkurt, drejtoheshin apo udhëhiqeshin nga njerëz të ndryshëm. Në datën 17 shkurt sërish u zhvillua protestë në Sheshin e Flamurit, duke protestuar disa persona filluan të bërtisnin përse nuk dalin të na udhëheqin intelektualët e Vlorës, në këtë kohë hidhen persona që na njihnin dhe na zgjodhën disa persona për t'i drejtuar. Mua më zgjodhi, me sa më kujtohet, një Qani Shabani nga Kropishti i Vlorës, unë Albert Shyti, personat e tjerë, u ndodhëm ngushtë dhe pranuam zgjedhjen tonë për të drejtuar turmat. Në këtë ditë në bashki zhvillohej mbledhja e bashkisë në prani të disa shoqatave dhe të disa komuniteteve fetare, si dhe merrnin pjesë një grup studentësh, të cilët kishin bërë kërkesë në këshill për të plotësuar disa kërkesa. Në këto kushte vendosëm që në këtë mbledhje të mernim pjesë dhe ne, ku kërkuam që të gjithë së bashku të bëheshim pjesë e zgjidhjes së problemit, sepse problemi ishte kthimi i parave popullit dhe dorëheqja e Meksit, dhe jo e Sali Berishës. Sepse Meksi duhet të ishte në rolin e policit, i cili vë një tabelë në rrugë që paralajmëron shoferët, ku Meksi duhet të bënte paralajmërimin për humbjen e parave në firmat piramidale. Në mbledhjen e Këshillit të Bashkisë dhe nga organet e rendit, u mor leja për zhvillimin e grevës së urisë nga studentët.



Sipas jush, përse u zgjodhën studentët për t'u futur në grevë urie?

Në grevë urie fillimisht do të futeshin qytetarë të thjeshtë, dhe ishin zgjedhur për këtë qëllim ambjentet e Pallatit të Sportit, por mbasi biseduam midis dy palëve me përfaqësues të studentëve dhe me ne që përfaqësonim popullin, ramë dakord që të futeshin në grevë urie studentët, me qëllim realizimin e kërkesave të kërkuara prej tyre dhe protestuesve.



Me sa di unë, ju keni kërkuar të bashkëpunoni në atë kohë me të gjitha partitë, a u realizua ky bashkëpunim?

Është e vërtetë që u kërkua ky bashkëpunim për të sheshuar shumë gjëra, por për fat të keq nuk u realizua, për faj të dy partive më të mëdha në Shqipëri, pozitës dhe opozitës, pjesës së opozitës, në atë kohë PS-ja i vinte era pushtet, ndërsa pjesa që kishte pushtetin, donte të ruante pushtetin, duke adresuar qëllimin e protestave gjetkë, duke spekulluar të dyja partitë politike më të mëdha.



Z.Sherifi ju keni qenë anëtar i "Komitetit të Shpëtimit", si i keni drejtuar protestuesit në protestat e tyre?

Unë them se ne i kemi drejtuar shumë mirë, madje pa u shpërbërë komisariati, kishim rënë dakord që një makinë policie të rrinte në ballë të turmës për të mos bërë rrëmujë, por gjatë këtyre protestave pati dhe incidente, të cilët nuk diheshin se kush i organizonte. Dhe sot unë nuk mund të them se kush ishin këta persona të paidentifikuar, ose më mirë të them këto hije. Por në momentin që politika filloi të fusë hundët, sepse ndjeu erën e pushtetit, gradualisht gjithçka filloi të devijojë, ku nga një protestë për kushte ekonomike, po kalonte në protestë politike.



Kush ishte politikani i parë që mori takim me ju dhe cili politikan u fut i pari në Vlorë në kohën e trazirave?

I pari politikan ka ardhur në Vlorë Skënder Gjinushi, dhe ka ndëjtur në Vlorë nga data 6 shkurt deri në datën 17 shkurt, si dhe është parë Daut Gumëni. Më pas në Vlorë kanë ardhur politikanë të tjerë, të cilët po ndienin erën e pushtetit.



Në protestat e drejtuara nga Komiteti i Shpëtimit, janë hedhur dhe parrulla ofenduese në drejtim të familjes së Sali Berishës, a ishin normale për momentin?

Ndërsa një politikan ka hyrë në politikë, do të pranojë dhe ndonjë sharje nga populli, edhe pse nuk janë normale.

Me këtë rast unë dua të kërkoj një falje publike (ndjesë) për fjalorin e keq të përdorur në protesta, në drejtim të dy grave Liri Berishës dhe Vjollca Vokshit, dhe dua të sqaroj se nuk kishte të bënte ai fjalor me nderin e familjes së tyre, por ishte sinonimi i televizionit, sepse nuk mundet të merret nëpër këmbë nderi i një familjeje, apo një individi, me pa të drejtë. Por në ato momente nuk mund të kontrolloje gjithçka, sepse ndërhynte shumë politika, duke futur njerëz në rreshtat e para të turmës.



Në Komitetin e Shpëtimit ka pasur fillimisht, edhe nga pozita e asaj kohe, më vonë u larguan, përse?

Fillimisht Komiteti i Shpëtimit ishte shumë i gjërë, ku mernin pjesë dhe anëtarë të partive të djathta, dhe kjo ishte një gjë shumë e mirë, por më më pas u larguan, sepse ndërhyri politika që donte pushtet. Nëse nuk do të ishin larguar dhe nuk do të kishte ndërhyrë politika, mendoj se gjithçka do të kishte shkuar mirë, ne do të merrnim një sasi lekësh - kurse tani dihet si shkoi puna e lekëve - askush nuk i përmënd ato - e përsëris: ne u çuam për paratë! Në atë kohë bëheshin dhe disa lista për ekzekutime të ndryshme, si nga e majta dhe nga e djathta, madje dhe nga protestues, kjo bëhej për të përçarë popullin e Vlorës, dhe këtë gjë e arritën në një farë mase.



Sipas jush përse u sulmua Shërbimi Informativ?

Unë këtë natë nuk kam qenë në Vlorë, por mendoj se gjithçka ka qenë në kuadrin e thashethemeve, ku persona të caktuar donin që në Vlorë të derdhej gjak, dhe këta kanë qenë hijet e natës, ata që vepronin natën.

Unë dua që ngjarjet e kësaj nate, të mos lihen në harresë, por të zbardhen deri në fund, sepse ekzistojnë fotografi dhe faksimile të ndryshme, madje i ka dhe televizioni shqiptar, si dhe ekzistojnë të gjithë personat që kanë bërë sulmin te SHIK-u, të thirren të gjithë dhe të dalë e vërteta se kush u bëri thirrje qytetarëve për të sulmuar Shikun, kush vrau punonjësit e Shikut, dhe kush vrau 3 qytetarët vlonjatë, si dhe kujt i interesonte kjo gjë. Unë falënderoj vendimin e presidentit Moisiu, për dekorimin e dy punonjësve të Shikut të vrarë në '97-ën, madje është i vonuar, por kjo histori duhej zbardhur deri në fund. Si dhe të zbardhet se kush drejtoi popullin të marrë armët në depot ushtarake duke sulmuar depot ushtarake, të cilat sollën shumë viktima më mbas.



Ju keni ndihmuar dhe një punonjës të Shërbimit Informativ, i cili ishte i plagosur madje duke e dërguar dhe në shtëpinë e tij në veri?

Po është e vërtetë, unë, në datën 28 shkurt, natën që u sulmua Shiku, nuk isha në Vlorë, por kur edha në mëngjes, pashë se të gjithë ishin të armatosur me armë. Në këtë kohë më thonë se në duart e disa personave ndodhej një shikas. Unë u kërkova që të ma jepnin mua dhe me të do të merresha unë. Kështu bënë duke patur besim ma dhanë. Unë e mora dhe e strehova te një krushku im. Mbasi e mjekuam, mora në telefon të afërmin e tij dhe i thashë që të mos bëheshin merak se i afërmi i tyre ishte mirë dhe ndodhej në duar të sigurta. Mbas disa ditësh personin e dërguam në tiranë me një person, të cilët i kanë ndaluar në Qafën e Koshovicës forcat policore, madje dhe i kanë qëlluar me grushta, sepse nuk besonin që ishte punonjës i Shërbimit Informativ. Më pas të dy ata shkojnë në shtëpinë e atij në një nga rrethet e veriut, dhe sot ai person ndodhet jashtë shtetit. Po në këtë kohë në spital ndodhej edhe një shikas i plagosur. Marr vesh që persona të cilët nuk dihej se kush ishin, donin që këtë person ta vrisnin në spital. Posa mora vesh, menjëherë shkova dhe takova drejtorin e Spitalit, të cilit i thashë si qëndronte problemi, dhe vendosëm që ky person të futej në një dhomë ku të mos dinte gjë askush, përveç infermierit. Dhe kështu u bë, derisa u shërua dhe më pas ka shkuar në shtëpinë e tij me ndihmën e një vlonjati, i cili vuri dhe jetën e tij në rrezik. Por unë them se ata që kanë bërë vrasje, nuk janë vlonjatë. E them këtë gjë, sepse vlonjatët, në datën 10 shkurt u përleshën me policinë, dhe mbasi u përleshën, gjakosën dhe zhveshën forcat e policisë, dhe përsëri i veshën, u dhanë bukë, para, dhe i nisën për në rrethet e tyre.



Kush fitoi nga këto protesta, dhe rrëmuja?

Un mendoj se fitoi politika e asaj kohe që ishte në opozitë, e cila ndjeu erën e pushtetit dhe e shfrytëzoi. Unë dua të them se me bandat e krijuara më vonë nuk pati lidhje as pak Komiteti i Shpëtimit, por mendoj se kishte lidhje politika.



A ka pasur mosmarrëveshje brenda Komitetit të Shpëtimit?

Patjetër që ka pasur madje dhe deri në drejtimin e automatikut ndaj njëri-tjetrit, për arsye se filloi të futej politika brënda nesh. Dhe ne kishim rënë në marrëveshje që nuk do të pranonim, përfaqësues politik, dhe nuk do të kërkonim kushte politike për zgjidhje, por vetëm kthimin e parave të popullit. Më vonë Komiteti i Shpëtimit filloi të ndahet në dy pjesë, një pjesë kërkonte të qetësonte popullin duke u thënë se paratë do të jepeshin duke i rekomanduar politika, dhe një pjesë që isha dhe unë, kërkonim kthimin e parave të popullit nga firmat piramidale, duke i kërkuar Fatos Nanos të ngrihej një komision për këtë qëllim, si dhe Skënder Gjinushit i kam thënë se ju erdhët në pushtet nga qytetarët vlonjatë, por i keni Vlorës borxh kthimin e parave nga firmat piramidale. Madje dhe disa herë kemi bërë debate me Farudin Arapin, i cili është vetëm një mashtrues që i shërben politikës.



A kishit parashikuar se më vonë do të bëheshin rrëmuja në Vlorë, deri në vrasjen e shumë të rinjve?

Jo absolutisht nuk e kishim menduar se do të ndodhnin ato që ndodhen, sepse përndryshe askush nuk do të kishte dalë në protesta, gjithçka që ndodhi, vetëm nga ndërhyrja e politikës.

Unë sot dua t'i them Nanos se ai hoqi syzet dhe ato i ka vendosur populli, po gabohet, sepse qeveria socialiste zhgënjeu popullin duke spekulluar në kurriz të tyre, ku ky popull i dha pushtetin, të cilët tashmë nuk e meritojnë, sepse nuk mbajtën pemtimin e dhënë për kthimin e parave nga paratë piramidale.



Kush ishin politikanët më aktivë, mbas Skënder Gjinushit?

Më pas ka qënë z.Mejdani, Majkua, Kurt Kola, Dokle, Gumëni, Paskal Milo, Sabit Broka, Ritvan Peshkëpia, e të tjerë. Gabimi më i madh qe pranimi i politikës të futej në bisedime me ne, të cilët ditën të mashtrojnë shumë mirë, për të mbyllur gojën një pjese e Komitetit të Shpëtimit dhe të shfytëzojnë gjithçka për qëllime politike për të marrë në dorë pushtetin.

Unë mendoj se duhet të zbardhet ngjarja, sepse ekzistojnë gjithçka, dëshmitarët, qytetarë, Komiteti i Shpëtimit, persona në vëndngjarje, politikanë, foto dhe filimime, por me sa duket partisë në pushtet nuk i intereson nxjerrja e të vërtetës për gjithçka që ka ndodhur në vitin 1997.

I kërkoj ndjesë familjes Berisha ndaj së cilës janë adresuar një sërë akuzash e fyerjesh - që s'janë të denja - por edhe për diçka tjetër pasi koja tregoi se protestat tona u manipuluan dhe ne humbëm jo vetëm paratë, por edhe shumë gjak. I vumë nam qytetit, si dhe nga Vlora janë larguar tashmë shumë qytetarë intelektualë - që vërtet i mungojnë Vlorës.

Faleminderit.

--------nga Tema -------

[Fringo]

Braro, kjo duhet te te vije ty per shtat.
Nuk e perkthej mos me thuaj kot 9lol)


SUN, 25 MAY 1997 21:29:48 GMT

AIM JUNIOR Tirana

THE ENIGMA OF THE DEAD ARMY
AIM Tirana, 16 May, 1997

Only a handful of Albanians managed to stick their noses through iron bars of the fence surrounding the port of Duress on the morning of April 14 in order to watch the disembarkation of uniformed soldiers they have never seen before. The operation "Alba" made its first difficult step in Albania. Europe had finally realized that, if it did not send its sons to the "country of eagles", it could be forced to deal with another Balkan problem, after the one in Bosnia.

The whole adventure "Alba", starting from the planning stage up to the disembarkation of the first soldiers, is now well known. Embarrassing meetings of the leading international diplomats, discussions, swearing and insults exchanged between the Albanian politicians, pushed into oblivion the only word which, as it seems, represents the axis of the whole situation: the army. Presently, Albania is the only country without an army. At the threshold of 2000 the country is without adequate defence structures in one of the hottest regions of the old continent. It is not easy to describe the history of the Albanian army. Just like all the other similar histories it is enwrapped in the infamous phrase "military secret". Still, after the deeply moving events which had soaked the Albanian soil in blood in the last months, many things are coming out...

If we were to believe what had been written about the Albanian army, it should be said that it is the youngest in Europe. Created by foreign instructors at the dawn of the Albanian state it assumed the shape of a regular army much later, somewhere around the 30's. After that came World War II, which marked the first destruction of its fragile structures. Enver Hoxha and others were the first to create the true pillars of dictatorship with an army which had just stepped down from the mountains. Thousands of pillarboxes, a country turned into a true labyrinth of mountain tunnels full of ammunition, the entire nation in arms and staggering expenditures for a country which was undoubtedly the poorest in Europe. That is the beginning of the true history of tragic days because of which many Albanians are still bleeding.

Only one name is mentioned in the overall latest history of the Albanian army - Safet Xhulali. One of the most powerful men of the Democratic Party for already five years, a man of President Berisha's confidence and Minister of Defence until two months ago he was person No.2 in Albania. It was perhaps at the moment he saw himself at the helm of the Albanian Army that he realized what gigantic potential he had at his disposal. Arms factories, ammunition, all sorts of armament and finally a trump card which had to be played wisely, i.e. the strategic position of Albania. This last one links this whole story with the greatest military power in the world - the United States of America.

The first Americans in green uniforms started appearing on the Albanian TV screens already at time of the massacre in Bosnia. According to Washington's advice, the Albanians ordered the withdrawal of their army to the barracks. The army and its forces were significantly reduced and that was termed "the successful army reform". Xhulali, Berisha's "iron man", was still safely in charge, but it was very hard to find out anything about his frequent meetings with envoys from Washington. "Partnership for Peace" was another initiative which Berisha and Xhulali accepted with great enthusiasm. This was later on followed by numerous contacts with the NATO. And that was the visible side of the coin. On several occasions the press reacted to the news from Africa or Afghanistan about weapons of Albanian origin discovered there, but that did not disturb Xhulali in the least as he continued bragging of the success of the reforms the Americans had taught him.

Many analysts are trying to explain how was it possible to topple down in just a few days an entire structure which took 50 years to create. Numerous questions, doubts, parallel events - all that is reverberating in the heads of the Albanians who see the arms, so easily taken from the packed army dumps, in the hands of irresponsible people. Maybe this whole subject will remain a secret for many years to come, but sometimes a single word can bring you closer to the truth. In this case that word is the base. In Biza, on a mountain plateau some 70 kms. North-East of Tirana the Americans have started the construction of an authentic military base which is in everyday language termed "the drill base". The event did not attract much attention of the domestic public. However, it seems that that was not the case with the capitals of Europe. After only several months of drill in snow covered woods, the number of Americans started to decline, while at the same time the base lost its original function.

What happened in the meantime? Why had the Americans withdrawn? Had Berisha regretted his first love or had some other states intervened? Perhaps no one but Berisha could precisely answer these questions. Still, it seems that numerous states which are mentioned throughout this story have ignored one name - Russia. The Moscow "bear" was the only state which had managed to secure a base in Enver Hoxha's Albania which was a cause of distress for the West for several decades. Only 72 kms. from Italy the Russian submarines had calmly watched their Western colleagues sweat while protecting their country. The only large Albanian island Sazan was turned into a sophisticated Russian base. In the meantime the course of history changed and the Russians left Sazan and Vlore in 1961 when relations with Enver Hoxha deteriorated, but since then no one though it possible that the history with bases, which seemed long forgotten, would come to the surface once again with the same force.

"The Americans wanted Sazan", stated the semi-official sources close to Berisha. "Berisha had personally offered us Sazan, we did not dream of asking for it", was the American explanation. And Berisha who found himself in a closed circle of the daily chaos the country was caught in, had to deal personally with the "war of statements" with Washington. The truth will not out this time, but it is certain that the negotiations were held behind closed doors. Other sources close to the American Embassy in Tirana until recently claim that "Berisha - or better said his Minister Xhulali - have agreed on the creation of an axis to start at the already finished base in Biza and end at the island of Sazan". This Agreement was never realized. No one knows why, but the country was caught on fire, the army disintegrated to the last unit and as for Minister Xhulali...he ran away to Italy and it is not known what are he and the group of 60 he took with him, living on.

On a boat he bought from a member of his family Xhulali fled the country at the time the dumps, which should have been protected and under his command, were broken into. Later on, from Italy he accused: "Berisha is guilty, he wanted to kill me". In the meantime the President and his men proclaimed him a "common traitor". There are some missing elements in this whole "puzzle". It is only logical that Berisha himself realized that he was in a tight spot either because the American demands were too pretentious or because someone reminded him that although the USA is the most powerful country in this world, it was not the only one. Who could have been this "prompter" it is up to Berisha to tell. There are many indications that it was Russia which knows best what Albania with its bases means. In that case, it probably had some other European giant on its side. It is a fact that Berisha did not keep his promise given to Washington, but also that precisely at that moment the fire spread all over the country, hundreds were killed, thousands wounded, the economy destroyed beyond repair and finally the country lost its army...

It seems that Berisha has forgotten that he should beware of the wrath of the mighty. Be it as it may, he turned out to be a poor player.

AIM Tirana Anila BASHA