Fyodor Dostojevski

[Fiori]

Idioti
Perktheu nga Origjinali Jorgji Doksani

Pjesa e Pare

Ne nje fund nentori, ne nje mot me llohe e ere, ne ora nente te mengjesit treni i linjes Peterburg - Varshave po i afrohej me tere shpjetesine stacionit te Peterburgut. Kishte aq shume lageshti e mjegull sa mezi po agonte; nga dritaret e vagonit edhe dhjete metra ne te majte a ne te djathte te trasese nuk mund te shquaje as edhe nje gje. Kishte nder udhetaret edhe nga ata qe ktheheshin qe jashte shtetit, por shumica ishin udhetare largesish jo te medha, njerez pa ndonje peshe, kryesisht tregtare te vegjel. Me keta ishin mbushur ploteperplot vagonet e klasit te trete. Si gjithmone ne kesi rastesh, ata ndiheshin te kapitur, kapaket e syve u rendoheshin nga dremitja e mardhja, fytyrat i kishin te perhimura, zbehtake si boja e mjegulles.
Ne njerin nga vagonet e klasit te trete, kur ra agu, u gjenden karshi njeri-tjetrit te dritarja dy udhetare; qe te dy te rinj, qe te dy me humor te mire, te veshur jo kushedi cfare, por jo dhe keq. Qe te dy ndien deshiren t'i hapnin bisede shoqishoqit. Sikur ta dinin se c'gje i shquante qe te dy ne ate minute, sigurisht qe do te mbeteshin gojehapur, qe rasti i kishte ulur ashtu njeri karshi tjetrit sot ne kete vagon te klasit te trete te trenit Peterbug-Varshave. Njeri ishte trupvogel, rreth njezet e shtate vjec, me floke te zinj kacurela, me sy te veckel pershkendites boje gri. Hunden e kishte te flashket, te shtypur, fytyren me molleza te dala; buzet hollake benin c'benin dhe formonin nje si buzeqeshje qesendisese, tallese dhe, madje edhe dashakeqe; por ballin e kishte te larte, te vizatuar bukur, ai ia hijeshonte dhe tere pjesen e poshtme te fytyres, qe ne vetvete nuk shquhej per ndonje fisnikeri, Te binte ne sy vecanerisht ajo zbehtesia e fytyres verdhacuke si e nje mehiti, qe i jepte djaloshit pamjen e nje njeriu fuqiprere edhe pse ishte truplidhur, por njeherezi shquhej tek ai nje karakter tere pasion, i ndjeshem ndaj dhembjes qe, nga ana e vet, nuk puqej aspak me buzeqeshjen qesendisese e shpotitese dhe me shikimin e vrazhde prej njeriu te vetkenaqur, Ishte veshur trashe, me nje qyrk te vollshem gezofi qengji, me ngjyre te zeze dhe naten e kaloi mire, nderkohe qe fqinji qe i detyruar te duronte tere mizorine e nates se lagesht dhe te akullt te nentoreve ruse. Dukej acik qe ai nuk kishte qene i pergatitur per kete. Kishte veshur nje pelerine te gjere stofi, me nje kapuc te madh tamam si ata qe perdorin rendom ne dimer jashte shtetit udhetaret diku ne Zvicer apo ne Italine e Veriut, pa i thirrur fare mendjes se ishte duke udhetuar nga Ejdkuneni ne Peterburg. Keshtu veshja e menduar per udhetim permes krahinave te Italise doli fare e papershtatshme ne Rusi. Djaloshi me pelerinen me kapuc ishte dhe ky nja njezet e gjashte, njezet e shtate vjec, me shtat pak me te hedhur se mesatari, me nje bashke flokesh te verdhe e me faqe te rena, si dhe me nje mjekerze te vogel majuce thuajse te bardhe. Syte i kishte te medhenj, te kalter, hetues; shikimin e qete por te rende, mbushur me ate shprehje te cuditshme nga e cila shumkush mund ta gjente menjehere se ai njeri vuante nga semundja e tokes. Vecse, sidoqofte, fytyren e kishte te kendshme, hollake dhe thatime, ndonese disi te strengur e te zhubravitur, te mavijosur krejt nga te ftohtit. MBante ne preher nje bohce prej mesalle mendafshi te ferkuar nga perdorimi, ku kishte mbeshtjelle, sic dukej, tere katandine e vet prej udhetari. Kishte mbathur kepuce me qafa me shoje te trashe, te bera jo ne Rusi. Fqinji flokezi, qe rrinte i peshtjelle mire me qyrkun e ngrohte, i vuri re qe te gjitha keto dhe ashtu me nge sic ishte e pyeti me ate nenqeshjen qesendisese, permes se ciles pa teklif e shkujdesshem buiste ajo fare kenaqsie aspak e njerezishme qe kesi tipash provojne kur hasin ndokend qe s'i ka prire e mbara.

- Ftohte, ë...
Dhe sperdrodhi supet.
- Shume, - iu pergjigj sakaq fqinji, - dhe eshte ende vjeshte...
Po ne dimer si do bejme? S'e kishte pandehur qe ketu te bente kaq ftohte.
Qenkam cmesuar.. i paskam harruar...
- Vjen qe jashte shtetit? Nga jashte vjen?
- Po, nga Zvicra.


(vendosja ne forum vazhdon kur te kem kohe)

[Fiori]

Fyodor Dostoevsky eshte novelist rus. Lindi ne 1821 dhe vdiq ne 1881. Studiues te shkrimeve te tij thone qe ka qene i "fiksuar" me Zotin pasi shumica e karaktereve te tij kerkojne Zotin nepermjet gabimeve te tyre te cilat u shkaktojne dhimbje. Gjithsesi ne pergjithesi karakteret e krijuara prej tij mbeshtesin lirine e zgjedhjes, kur vjen fjala tek socializmi, ateizmi, e mira, e keqja etj. Idete e Dostoevskyt ne nje fare menyre ishin fillimi ose me mire themelet e per idete e diskutuara me vone nga Nietzsche dhe Frojdi.

Gjate viteve shkrimet e Dostoevskyt jane ndryshuar shpesh. Kjo per arsye politike apo gramatike, ndaj jo gjithmone njerzit kane lexuar ate cfare ai ka dashur vertet te thone ne shkrimet e tij. Sot mund te gjesh dhe kopje origjinale te puneve te tij.

Idioti eshte nje nga shume novelat e tij. Dhe pjesa me lart eshte thjesht fillimi i kesaj novele. Per here te pare kete novele e kam lexuar ne anglisht dhe versioni ne shqip me ka zhgenjyer shume. Ndaj besoj dhe gjate perkthimeve shume gjera kane ndryshuar (sic ndodh gjithmone).

Shkeputur nga novela "Krimi dhe Dënimi"

Ishte shume i pire dhe i leshuar mbi stol, here pas here mermeriste neper gjume, duke kercitur gishtat e me krahe hapur, kendonte refrene pa kuptim duke u munduar te kujtonte disa vargje si keto :

"Gruan e tij, nje vit me admirim e dashuroi
Gruan e tij nje nje vit me admirim e dashuroi"

Dhe pastaj duke u ngritur perseri vazhdonte :

"Duke ecur me turmen e zhurmshme
takoi nje qe dikur e njihte"

[shigjeta]

Nete te bardha

…Enderrtari, po t’i bejme nje perkufizim te hollesishem, nuk eshte njeri, por, si me thene, nje krijese e gjinise se mesme. Gjallon te shumten e kohes ne ndonje kend te humbur, a thua se i fshihet edhe drites se diellit dhe, me t’u mbyllur ne shtepine e tij ngjitet pas saj si kermilli pas guackes, ose se paku i ngjan shume, ne kete drejtim, asaj kafshes interesante qe eshte kafshe dhe shtepi njeheresh dhe qe quhet breshke…

perkthyer nga Aurel Plasari

[spirobeg]

KONKLUZIONE

Dostojevskit I pëlqente t’u thoshte hulumtuesve të rinjë: “Ngrihuni moralisht dhe formoni idealin tuaj”. Kjo mbeti edhe për të detyrë për tërë jetën. Ai kaloi një sërë etapash të ndryshme, në kërkim të së vërtetës ushërrëfyese. Romantizmi dhe socializmi utopik, kristianizmi dhe pjesërisht ortodokizmi, “përkrahja” (“poçva”) dhe filosllavizmi, “shekulli i artë” dhe lufta me Evropën, që po vdes më në fund teokracia, më saktë shteti-kishë-të tilla qenë stadet e zhvillimit të idesë së tij kryesore: ai e konsideronte veten të dobët në filozofi, “por jo në dashurinë për të”,-shtonte ai në letrat drejtuar miqëve,- dashuria ime për të është e fuqishme”. Dhe me të vërtetë ai e dëshmoi këtë me evoluzionin e madh të botëkuprimit të vet, që kishte përfshirë kaq teori, sisteme, doktrina dhe hipoteza!
Këtu nuk ishte gjithcka organike dhe unike.Në pasionet e tij intelektuale, gjithmonë të sinqerta e të zjarrta, kishte jo pak gjëra kalimtare, të huaja, të rastit. Mirpo kishte edhe një dogmatizëm të palëkundur fetar.
Ideali I vërtetë dhe burimi më I thellë I krijmtarisë së tij, me tërë madhështine dhe tragjizimin e vet historik të luftës që po kalonte, ishte populli rus. Dostojevski, që e kishte studiuar thellë historinë e Rusisë, që gjithmonë e përmendte muzhikun Marej dhe fshatin e tij të humbur, që për mjaftë kohë kishte jetuar pranë popullit në burgin e të dënuarve me punë të detyrueshme dhe në kazermën e ushtarëve , rreth viteve 60 formuloi idenë e tij tëhrenjtëlera më e lartë qëndron në kulturën shpirtërore, poetike dhe filozofike të popullit të tij të talentuar e të panënshtruar, I ngarkuar me misionin më të lartë historik në të ardhmën.
“Ne besojmë se kombi rus është një fenomen I jashtëzakonshëm në historinë e njerëzimit”,- me të tilla fjalë Dostojevski e fut lexuesin në vështrimin e vet të shkurtër të dukurive të m ëdha të letërsisë atdhetare, të cilën ai e deshi me gjithë shpirt.
Këtu eka zanafillën kulti I tij I artit rus në të gjitha fushat që nga Avakumi e gjerë te Leon Tolstoi, gjë nga Andrea Rubljovi e gjerë tek Riepini dhe Kramskoj, që nga bejtët dhe këngët e vajit e gjerë te Glinka e Serovi, që nga katedralet e Kremlinit e gjerë te kambanaret e shekullit të XVIII. Të tëra këto I zabuluan atij burimin më të madh të ideve të veta të shtrenjta-“Një det-oqean është toka ruse,një det I paanë dhe më I thelli” është populli I madh në kërkimet e tij shpirtërore dhe arritjet krijuese.
Në mënyrë më të veqntë e vlerësoj dhe e përpunoi shkrimtari-artist një nga krijimet më madhështore të kombit të vet, gjuhën kumbuese dhe të plotëfuqishme ruse e mësuar prej tij natyrshëm nga goja e grave fshatare nga dadot e periferisë së Moskës me këngët dhe përrallët e tyre. Këtu e ka burimin fjala e tij e fuqishme e mohuar nga bashkëkohësit e tij që vetëm në ditët tona ka marrë vlerësimin e vet dinjitoz. Nga thellësit më të mëdha të gjuhës së popullit mori përmasa kjo prozë artistke e pakrahasueshme nga aftësia shprehëse dhe theksimi, e ndjeshme ndaj muzikës dhe vargut të romancierit, I cili kishte mbledhur kudo folklorin rus të rrallë në popull veçanërisht në traditën e tij e të të kënduarit . Për këto rrënjë të thella të stilit letrar, ai do të kujtohej shumë kohë më vonë, kur ndjenjën e tij të zajrrtë për gjuhën e shprehur në aforizmën lakonike me përmbajtje të thellë: “Gjuha është vetë populli”.
Por ai nuk u mbyll në kufijtë e vendit të vet, larg kombeve të tjerë. Evropa pa dyshim, qe një nga mbresat më të forta të shpirtit të tij, kaq të pasur me ndjesi të fuqishme. Që nga pasionet e tij të rinisë për Shekspirin, Shilerin, Balzakun dhe Hygon, gjerë në interesimin e mëvonshëm për Floberin dhe Emil Zolanë. ( të cilin në të njëjtën kohë edhe e pranonte, edhe e mohonte), Dostojefski I njihte në mënyrë tw pwrsosur twrw korifejtw e letwrsis evropiane. Nw muze e Perwndimit atw e mahnitwn mjeshtwrit e rilindjes italiane, ndwrsa Hans Golbeni – I riu dhe Klod Loreni e frymwzuan nw krijimin e faqeve tw shkwlqyera artistike tek “ Idioti” dhe “ i mituri”. Nw Milano, Kwln dhe Paris ai mbeti I befasuar nga modelet e arkitekturws gotike. Atw e mahniti jashtwzakonishtw shumw Bethoveni. Kwshtu mbi Dostojevskin twrw jetwn ndikoi kjo botw e artit ; kwshtu e frymwzoi atw “ vendi I mrekullive tw shenjwta ”, sw cilws, nw romanin e tijw tw fundit nwpwrmjet gojws sw Ivan Karamazovit, I jep njw falenderim tw zjarrt.
Ashtu si edhe nw lwtwrsin ruse pwr Dostojevskin mw e shtrenjtw nw Perwndim wshtw bota e bukurisw sw personifikuar dhe frymwzuese tw cilwn mese njwher ai e shpalli bazw tw twrw jetws dhe veprimtarisw njerwzore (“vetw shkenca nuk mundw tw egzistij njw minut pa bukurinw!...”).
Ne kemi parw se mjeshtri I romanit shoqwror vetwm njwher nw jetw Iu ofrua revolucionit, kjo ndodhw nw fillim tw vitit 1949. Para kwsaj ai I trembej luftws, mw vonw hoqi dorw pwrfundimisht nga “ teorizimet dhe utopit “. Porn nw kwtw rast Dostojevski nuk e braktisi humanizmin. Tërë pamfletet e tijë kunder nihilistëve fshehin zemrën e menqur e të ndjeshme të artistit të madhë atij I vjen keq për këta djem dhe vajza guximtare, që kanë denuar vetwn me vdekje. Tek “ Djajt” siç I kemi parw, ai I adreson kwti brezi tw vetwsakrifikuar fjalwn e tijw me njw simpati tw thellw. “ Unw solemnisht deklaroi se fryma e jetws endet si mw parw dhe forca e gjallw nuk ka shterrur te brezi I ri.
Entuziazmi I rinisw bashkwkohore wshtw aq I pastwr dhe I ndritshwm si edhe nw kohwn tonw. Vetwm njw gjw ka ndoshur: zhvendosje qwllimesh zwvendwsim I njw bukurie me njw tjetwr”. Kwshtu Dostojevski e pranon revulucionin si njw bukuri tw re pwrw rinin ruse. Pwr kwta argonautw tw lirisw fletw shumw bukur heroi mw I dashur I tijw, pric Mishini. Ai I quan ata “ pauses tw etur dhe tw zjarrt tw Kolombit”, zbulues trima e tw frymwzuar tw botws sw re.
Le tw bwjmw konkluzionet.
E komplikuar dhe kontradiktore ka qenw rruga krijuese e Dostojevskit. Nw romanet e tijw herw – herw gjejm shprehje tw figurshme tw parimeve reaksionare, por zakonisht ato kapwrcehen me lwvizjen gjeniale tw penelit tw artistit dhe me simpatin e thellw pwr vuajtjet njerzore. Talenti I jashtwzakonshwm e ndihmoi atw tw kapwrcei shumw rryma tw diskutueshme tw mandimit tw tijw filozofik dhe politik. Me artin e tij tw mrekullueshwm Dostojevski arriti të krijojë tipa të pavdekshëm, në radhët e të cilëve vend të shquar zënë viktimat e dërmuara nga regjimi, të cilat nga fundi I jetës I mbronte shkrimtari: të internuarit siberianë, studentët e varfër, të uriturit dhe nëpunësit “pijanec”, vajzat që shiten, të tërë të persekutar e të përbuzur nga ecuaria e zhvillimit kapitalist të shtetit,
Dostojevski ka dhënë portrete të paharruara dhe drama tronditëse, që I përshkon protesta sociale e që me të drejtë kanë hyrë në letërsinë botërore me cilësinë e fugurave klasike. Në saj të tyre ai ruan rëndësinë e vet edhe në ditët e tona. Ne e çmojmë artistin e madh për përpjekjet e tij të palodhura në kërkim të së vërtetës, për forcën e madhe të mjeshtërisë së tij realiste dhe mbi të gjitha për krijimin nga ai të figurave të pavdekshme të njerëzve rus, që janë bërë të famshëm në të gjithë botën.
Ja se çtha një shkrimtar i njohur për Dostojevskin :

“Letërsia botërore nuk njeh
krijime më të përsosura, më
plastike se të folurit e
personazheve të Dostojevskit.
Deri edhe rendi I fjalëve është
simbolik, po aq janë
domethënëse edhe konsruktet që
ai zgjedh; tek ai asgjë nuk është
rastësi: edhe çdo rrokje është e
domosdoshme, edhe çdo tingull
ka vendin e vet, çdo pauzë e bërë
është e qenësishme, çdo
përsëritje ka rolin e vet të
përcaktuar, çdo dihatje, çdo
nxjerrje fryme, çdo heshtje, të
gjitha janë funksionale; pas çdo
fjale të shprehur ndihet një
rezonancë e mbytur: janë
zhaurima valësh të baticave dhe
zbaticave të fshehura të shpritit”.
Stefan Cvajg

Datat kryesore të jetës dhe veprimtarisë krijuese të Dostojevskit

1821 30 tetor -Lndja e Fjodor Mihajlloviqi Dostojevskit në ndërtesën e spitalit moskovit për të varfër , Mariinskaja, në familjen e mjekut ushtarak, Mihal Andrejeviç Dosotojevski.
1833-1837 Vitet e shkollës së Dosotojevskit në pensionet mekovike.
1837 27, shkurt - vdekja e nënës së Dosotojevskit ,Marie Fjodorovna Dosotojevskajas (mbiemri I vajzërisë, Naçajeva). Maj – shpërngulja e vëllezërve të rritur në Petërburg. Vjeshtë - Dosotojevski në pensionin përgatitor të kapitenit K.F.Kostomorov.
1838 16 janar- hyrja e Dosotojevskit në shkollën e lartë të inxhinierisë.
1839 8 qershor- vrasja e Mihal Andrejeviçit Dosotojevskit nga bujkërobërit e vet.
1840-1841. Dosotojevski punon mbi dramat historike “Maria Stjuart” dhe “Boris Godunov”.
1841 5 gusht - Dosotojevski bëhet officer.
1843 12 gusht- përfundimi I kursit të plotë të shkencave në klasën e lartë të oficerëve dhe regjistrimi I Dosotojevskit në korpusin e inxhinierisë.
1844 Qershor-korrik- në numrat 6 dhe 7 të revistës “Reporteri dhe Panteoni” u botua romani “Evgjeni Grande” I Balzakut, përkthyer nga Dosotojevski.
19 – tetor – urdhër zyrtar për tërheqje nga detyra për arsye familjare të inxhinierit ushatrak F. Dosotojevski me gradën toger.
1845 Maj - Dosotojevski përfundon romanin “Njerëz të varfër”. Njohja e tij me Nekrasovin fhe Bjelinksin.
1846 15 janar - botimi në “Kronikën Petërburgase” të N.A Nekrasoviti “Njerëz të varfër”.
1 shkurt – “Sozia” te revista “Shënime patriotike”
Tetor – “Zoti Proharçin”
1847 Fillmi I vitit - Dosotojevski ndahet me Bjelinksin.
Prill korrik – tek ‘Të rejat e Sankt Petërburgut” botohen 4 fejtone të Dostojevskit në rubrukën “Kronika e Petërburgut”.
Në pranverë - Dosotojevski fillon të frekuentojë të premtet e Petrashevskit.
Tetor – Dhjetor - novela “Zonja e shtëpisë”.
1847 Dhjetor- “Net të bardha”.
1847 Janar – shkurt – maj – “Njetoçka Njezvanova”.
Fillimi I vitit - Dosotojevski merr pjesë në rrethin revolucionar të N.A.Speshnjevit.
15 prill në mbledhje te Petrashevcët Dosotojevski lexon “Letrën e Bjelisnkit të drejtuar Gogolit” ilegalisht.
Mars – prill- Të shtunave Dosotojevski frekuenton rrethin e Durovit.
23- prill – arrestimi i Dosotojevskit. Burgosja e tij në burgun Alesejevsk të kështjellës së Petropavllovskut.
29 prill – 16 nëntor - hetimi dhe gjyqi kundër Petrashvcëve. Dënimi me vdekje kundër “ kriminelëve më të rrezikshëm”, përfshirë këtu edhe Dosotojevskin.
19 nëntor – vendimi I prokurorit të lartë kundër Dosotojevskit: “8 vjetë punë të detyrueshme në kështjellë”. Vendimi përfundimtar: “4 vjet e më pas ushtar I rëndomtë”
22 dhjetor – ceremonia përgatitoree dënimit me vdekje në sheshin Semjonovsk, leximi i vendimit të Carit për “falje”.
24 dhjetor (natën) - largimi i një partie të burgosurish për në Siberi, përfshirë këtu edhe Dosotojevskin.
1850 9-16 janar –qëndrimi në Tobolsk. Takimi në oborrin ndërmjetës me gratë e dekabristëve.
23 janar- Dosotojevski arrin në internim, në kështjellën e Omskut.
1854-1859 Janar – 1854, shkurt - periudha e kryerjes së dënimit me punë të detyrueshme.
Në shërbim ushtarak në Semipalatinsk. Njohja me Vrangelin. Valihanovin, Isajevët. Takimet me P.PSemnjonov-Tjan-Shanskin.
1865 Mars- letra drejtuar E.KTotlebenit me lutje, për të ndikuar në rikthimin e
të drejtave të Dosotojevskit.
1 tetor – rimarrje e gradës së oficerit.
1857 6 shkurt- Dosotojevski vë kurorë në Kuzhnjeck me Maria Dmitrijevna Isajevën.
1859 18 mars – dalja në lirim.
Mars – tregimi I Dosotojevskit , “Ëndrra e xhaxhait”.
Nëntor-Dhjetor-“Fshati Stepançikovo dhe banorët e tij”.
2 korrik-Dosotojevski largohet nga Semipalatinsku për në Tvjer, ku kalon vjeshtën.
Dhjetor (gjysma e dytë) – Dosotojevski shpërngulet në Petërburg, ku iu lejua të banonte.
1860 1 shtator- në gazetën “Bota ruse” u botua fillimi I “Shënimeve nga shtëpia e të vdekurve”
Përmbledhja e parë e veprave të Dosotojevskit, botuar nga P.A.Osnovski në dy vëllime.
1861 Janar-dalja e numrit të parë të revistës së vëllezërve Dosotojevski,”Koha”, në të cilin fillon të botohet romani “Të fyer e të poshtëruar”.
1861-1865 Njohja, letërkëmbimi dhe udhëtimi me A.P.Susllovën.
1861-1862 Në revistën “Koha” botohen “Shënimet nga shtëpia e të vdekurve”.
Maj (mesi I muajit) – dalja e proklamatës së P.G.Zaiçnjevskit, “Rusia e re” me pretekstin e së cilës Dosotojevski viziton N.G.Çernishevskin.
7 qeshor – për herë të parë Dosotojevski del jashtë shtetit, ku takohet me Hercenin dhe njihet me Bakuninin.
1863 Shkurt, mars-“Vërejtje dimërore mbi përshtypjet verore”.
24 maj –“Urdhëri supreme” mbi mbylljen e revistës “Koha” për shkak të artikullit të N.N.Strahovit,”Çështja fatale”.
Gusht,tetor- qëndrimi I Dosotojevskit jashtë shtetit.
1864 Janar – lejimi I botimit të revistës “Epoka”, bashkë me fillimin e botimit të”Shënimeve nga bodrumet”.
15 prill – vdekja e Maria Dmitrijevna Dostojekajas në Moskë.
10 korrik – vdekja në Pavllovsk e Mihajl Mihalloviq Dosotojevskit.
1856 “Një ngjarje e jashtëzakonshme, ose pasazh mbi pasazh” (“Krokodili”).
Mars,prill- njohja dhe takimi me motrat Korvin-Krukovski.
Qeshor – deklarimi mbi ndërprerjën e botimit të revistës “Epoka”.
Korrik,tetor- Dosotojevski jashtë shtetit.
1866 “Krim e ndëshkim”.
4 tetor – Dosotojevski fillon t’I diktojë stenografistes Ana Grigorjevna Snjitkinën romanin “Kumarxhiu”.
1867 15 shkurt – martesa e Dosotojevskit me A.G.Snjitkinën.
14 prill – largimi I Dosotojevskëve jashtë vendit. Drezdeni. Badeni. Bazeli.Gjeneva.
1868 Romani “Idioti”
12(24) maj – vdekja e vajzës tremuajshe Sofi, në Gjenevë. Vera në Veve. Shpërngulja gjatë vjeshtës në Milano.Rrugës Dosotojevskët kthejnë në Bazel për tu njohjur me krijim-tarinë e Hans Golbejnit- I riu. Dimri në Firence.
1869 Korrik – kthimi në Drezden.
Dhjetor – plani I romanit “Biografia” e mëkatarit të madh”.
1870 Novela “Burri I përjetshëm”.
1871 8 korrik – kthimi në Petërburg. Romani “Djajtë”(përfunduar në vitin 1872).
1872 Dosotojevskët e kalojnë verën në qytetin Staraja Rus, I cili bëhet vendpushimi I zakonshëm I tyre.
1873 Redaktimi I së përjavshmës “Qytetari”. Artikujt e Dosotojevskit në rubricën e zakonshme “Ditari I shkrimtarit”.
1874 19 mars Dosotojevski paraqet lutjen te Drejtuesit kryesorë për problemet e shtypit mbi largimin e tij nga detyra e redaktorit të “Qytetarit”.
Prill – Dosotojevskin e viziton N.A.Nekrasovi me propozimin për botimin e një romani në organin “Shënime patriotike”.
Dimër – Dosotojevski jeton në qytetin Staraja Rus dhe punon mbi romanin “I mituri”.
1875 Janar – në revistën “Shënime patriotike” fillon të botohet romani “ I mituri”.
1876 Ripërtëritja e “Dirarit të shkrimtarit” në botim të veqantë. Në numrin e nëntorit del tregimi “ E urta”.
1877 Dosotojevski shpesh viziton Nekrasovin e sëmurë, I cili I lexon atij vargjet e veta të fundit.
2 dhjetor- Dosotojevski zgjidhet anëtar-korrospodentë I akademisë së shkencave, në sektorin e gjuhës dhe letërsisë ruse.
30 dhjetor- Dosotojevski mban fjalim në varrimin e Nekrasovit.
1876 31 mars- Dosotojevski asiston në gjyqin mbi qështjen e Vera Sasuliqit, që kishte qëlluar mbi guvernatorin e Petërburgut, Trepov.
1879-1880 Romani “Vëllezërit Karamazovë” .
1880 23 maj, 10 qershor – Dosotojevski në Moskë merr pjesë në festën e përurimit të përmendores kushtuar Pushkinit.
8 qershor – Në mbledhjen e dytë publike të shoqatës dashamirëse të letërsisë ruse Dosotojevski mbajti fjalim mbi Pushkinin.
1881 Janar (gjysma e dytë)- Dosotojevski punon për numrin e parë “Ditarit të shkrimtarit”, për vitin 1881.
28 janar në orën 8:30 `vdes Fjodor Mihajlloviq Dosotojevski.
1 shkurt – varrimi I Dosotojevskit në varrezat Tihvinski të dafinave të Aleksandër Neveskit.

[Ilyas]

Mua me ka pelqyer shume "Vellezerit Karamazov"...

Ne kte liber i ke te gjitha bashke me idiot, me vrases, me besimin/jobesimin ne Zot, me moral/jomoral, me vuajtje dhe argetim, me paranoja dhe joparanoja, me xhelozi, dhe joxhelozi, etj...etj...; pra megjithmend nje liber kryeveper.

[broken_smile]

Fshati Stepançikovo dhe banorët e tij


Por prit e ki durim, i dashur lexues! Keto qe po degjon jane vetem fillimi. Dua te theksoj se gjeneralesha, ja kjo qe ben tani numra, dridhej si miu perpara maces nga gjenerali, por po aq dritheronte perpara Foma Fomicit, vec, jo nga frika, por nga adhurimi i parrefyer qe ushqente per te. Rronte me shqetesimet dhe me gezimet e tij, degjonte me veshet e tij, shihte me syte e tij. Nje fis i larget imi, po ashtu husar ne lirim, burre ne moshe te thyer, por qe ngeli gisht pas azartit te cmendur qe tregoi ne kumar dhe qe per nje kohe bujti te daja, me tha nje dite pa doreza se, sipas bindjes qe krijoi, gjeneralesha ishte ne marredhenie turpi me Foma Fomicin. Kuptohet, e kundershtova me zemerim e neveri, m'u duk dicka banale dhe shpjegimi teper vulgar. Jo. Per mendimin tim, arsyeja duhej kerkuar gjetiu, vec, ku, nuk e them dot, pa ia bere te qarte paraprakisht lexuesitdisa nga vecorite me kryesore te karakterit te Foma Fomicit. Kete qe do te tregoj munda ta ve re me pas.
Dhe tani perfytyroni nje njeri lecke, shpirtvogel, nje deshtak te mjere, qe askujt s'i duhet, qe nuk sjell asnje dobi, qe eshte i zgerlaqur qe nga koka deri te kembet, por qe eshte dashuruar pas personit te vet ne menyre te llahtarshme, nuk ka as piken e dhuntise per ta perligjur sadopak dashurine qe ushqen per vetveten. Ju paralajmeroj se Foma Fomici na paraqitet si misherimi i sedres se semure, qe nuk njeh kufi e ane, por dhe me disa shfaqje specifike, sepse sedra e semure eshte ngulur te hici, dhe, sic ndodh rendom ne kesi rastesh, eshte tmerresisht poshteruese, e vrare mosmekeq nga vargani i mosarritjeve te koheve te kaluara dhe te tanishme, qe kane pjelle ziline, vrerin, mllefin, keta shpejtojne ta nxjerrin koken sa here qe iu paraqitet mundesia, sa here qe vene re arritjen e tjetrit. Eshte e tepert t'jua kujtojme se ky soj eshte fucke njeri, fyhet pa asnje shkak, mban meri pa asnje arsye. Mund te me pyesni: E nga e paska psonisur kete seder aq te ligesht? E si lindka ne shpirtin e nje hici, qe edhe per shkak te gjendjes se vet shoqerore eshte i detyruar te dije fort mire se ku e ka vendin? E si t'i pergjigjesh pyetjeve si keto? Ku i dihet, jeta eshte e mbushur me perjashtime, nje prej tyre mund te jete personi ne fjale. Dhe po ta shohesh keshtu, Foma Fomici vertet perben perjashtim nga rregulli, nje dukuri si kjo me sigurido te shpjegohet me pas. Por perpara se te hidhemi ne shpjegime te ketij lloji, me lejoni t'ju pyes: A jeni i sigurt, e a e thoni dot me plot gojen se ca njerez si Foma Fomici pajtohen me rolin e kllounit, te sahanlepiresit, te servilit, kuptohet, perkohesisht e te detyruar nga rrethanat? A jeni i sigurt te thoni se e kane quajtur vertet nder e lumturi te qenit klloun, sahanlepires, servil? A jeni i sigurt te thoni se, duke u sjelle ne ate fare menyre, hoqen dore perfundimisht nga sedra e tyre e semure? Po zilia, smira, shpirtvogelsia, shpifjet, spiunimet, peshperimat e gjarperinjve te fshehur ne skuta, apo diku perbri jush, ne tryezen e perbashket, ato c'u bene? Kushedi, ndoshta, ne jeten e ndonjerit prej ketyre te perndjekurve nga fati, te ketyre kllouneve dhe gungaceve, sedra e semure jo vetem nuk shuhet e s'pushon se qeni pas poshterimeve te perbindshme, por, perkundrazi, ndizet si zjarri nga era, i fryre pikerisht nga poshterimi i perbindshem, nga gjymtimi i tmerrshem, nga detyrimi per te qene sahanlepires, nga nenshtrimi zemerndrydhes dhe sakatues, qe c'nuk ben per t'i cpersonalizuar. Kushedi, ndoshta, sedra e semure, e fryre deri ne percudnim, s'eshte tjeter, vecse corodi e ndjenjes fillestare te dinjitetit vetjak, te fyer e poshteruar per here te pare, ndoshta, ne femijerine e larget, nga dhunimi i cdo lloji, nga varferia e mynxyrte, nga felliqesite; dinjiteti njerezor mund t'ju jete neperkembur fillimisht nga vete prinderit e tyre...? Por, e thashe atypari, se, megjithe kete, dukuria Foma Fomic eshte perjashtim nga rregulli dhe kjo eshte keshtu. Dikur Foma Fomici provoi te shkruante, deshtoi, s'u fut dot ne tempullin e letersise, kurse kjo ka force te marre me qafe dhe burra me te mire se ai, zanatet e artit nuk i hapin aq lehte krahet e perqafimit. [...] Sigurisht, i ndodhi, kohe me pare, por ndonjehere thumbi helmues i disfates ne fushen e krijimtarise eshte teper jetegjate, madje, i pasherueshem, sidomos ne rastet e natyrave te dobeta, me seder te semure. Foma Fomici e ktheu me fund kupen e helmitqe ne hapat e para te krijimtarise letrare dhe u rendit ne varganin jo te vogel te te deshperuarve, nga ku dalin te gjymtuarit, endacaket, deshtaket e pashprese ne cdo drejtim. Them se qe prej asaj kohe mburraveceria iu be organike, natyre e dyte, etje per lavderime, deshire per t'u dukur, per t'iu perulur te tjeret, por edhe per t'i lene gojehapur te tjeret me sjelljen e pazakonte. E shnderroi ne kerkese te vetme te jetes ambicien dhe ziline, deshi te ishte ne cdo gje i pare, te profetizonte, te shtirej e te tjetersohej, per t'u lavderuar dhe mburrur. Ne qofte se nuk e lavderonte kush, atehere Foma Fomici nuk e prishte gjakun dhe me lehtesi te habitshme e lavderonte vete veten.

(E perktheu nga origjinali: Jorgji Doksani)

[broken_smile]

Idioti
Perktheu nga Origjinali Jorgji Doksani

Pjesa e Pare

Ne nje fund nentori, ne nje mot me llohe e ere, ne ora nente te mengjesit treni i linjes Peterburg - Varshave po i afrohej me tere shpjetesine stacionit te Peterburgut. Kishte aq shume lageshti e mjegull sa mezi po agonte; nga dritaret e vagonit edhe dhjete metra ne te majte a ne te djathte te trasese nuk mund te shquaje as edhe nje gje. Kishte nder udhetaret edhe nga ata qe ktheheshin qe jashte shtetit, por shumica ishin udhetare largesish jo te medha, njerez pa ndonje peshe, kryesisht tregtare te vegjel. Me keta ishin mbushur ploteperplot vagonet e klasit te trete. Si gjithmone ne kesi rastesh, ata ndiheshin te kapitur, kapaket e syve u rendoheshin nga dremitja e mardhja, fytyrat i kishin te perhimura, zbehtake si boja e mjegulles.
Ne njerin nga vagonet e klasit te trete, kur ra agu, u gjenden karshi njeri-tjetrit te dritarja dy udhetare; qe te dy te rinj, qe te dy me humor te mire, te veshur jo kushedi cfare, por jo dhe keq. Qe te dy ndien deshiren t'i hapnin bisede shoqishoqit. Sikur ta dinin se c'gje i shquante qe te dy ne ate minute, sigurisht qe do te mbeteshin gojehapur, qe rasti i kishte ulur ashtu njeri karshi tjetrit sot ne kete vagon te klasit te trete te trenit Peterbug-Varshave. Njeri ishte trupvogel, rreth njezet e shtate vjec, me floke te zinj kacurela, me sy te veckel pershkendites boje gri. Hunden e kishte te flashket, te shtypur, fytyren me molleza te dala; buzet hollake benin c'benin dhe formonin nje si buzeqeshje qesendisese, tallese dhe, madje edhe dashakeqe; por ballin e kishte te larte, te vizatuar bukur, ai ia hijeshonte dhe tere pjesen e poshtme te fytyres, qe ne vetvete nuk shquhej per ndonje fisnikeri, Te binte ne sy vecanerisht ajo zbehtesia e fytyres verdhacuke si e nje mehiti, qe i jepte djaloshit pamjen e nje njeriu fuqiprere edhe pse ishte truplidhur, por njeherezi shquhej tek ai nje karakter tere pasion, i ndjeshem ndaj dhembjes qe, nga ana e vet, nuk puqej aspak me buzeqeshjen qesendisese e shpotitese dhe me shikimin e vrazhde prej njeriu te vetkenaqur, Ishte veshur trashe, me nje qyrk te vollshem gezofi qengji, me ngjyre te zeze dhe naten e kaloi mire, nderkohe qe fqinji qe i detyruar te duronte tere mizorine e nates se lagesht dhe te akullt te nentoreve ruse. Dukej acik qe ai nuk kishte qene i pergatitur per kete. Kishte veshur nje pelerine te gjere stofi, me nje kapuc te madh tamam si ata qe perdorin rendom ne dimer jashte shtetit udhetaret diku ne Zvicer apo ne Italine e Veriut, pa i thirrur fare mendjes se ishte duke udhetuar nga Ejdkuneni ne Peterburg. Keshtu veshja e menduar per udhetim permes krahinave te Italise doli fare e papershtatshme ne Rusi. Djaloshi me pelerinen me kapuc ishte dhe ky nja njezet e gjashte, njezet e shtate vjec, me shtat pak me te hedhur se mesatari, me nje bashke flokesh te verdhe e me faqe te rena, si dhe me nje mjekerze te vogel majuce thuajse te bardhe. Syte i kishte te medhenj, te kalter, hetues; shikimin e qete por te rende, mbushur me ate shprehje te cuditshme nga e cila shumkush mund ta gjente menjehere se ai njeri vuante nga semundja e tokes. Vecse, sidoqofte, fytyren e kishte te kendshme, hollake dhe thatime, ndonese disi te strengur e te zhubravitur, te mavijosur krejt nga te ftohtit. MBante ne preher nje bohce prej mesalle mendafshi te ferkuar nga perdorimi, ku kishte mbeshtjelle, sic dukej, tere katandine e vet prej udhetari. Kishte mbathur kepuce me qafa me shoje te trashe, te bera jo ne Rusi. Fqinji flokezi, qe rrinte i peshtjelle mire me qyrkun e ngrohte, i vuri re qe te gjitha keto dhe ashtu me nge sic ishte e pyeti me ate nenqeshjen qesendisese, permes se ciles pa teklif e shkujdesshem buiste ajo fare kenaqsie aspak e njerezishme qe kesi tipash provojne kur hasin ndokend qe s'i ka prire e mbara.

- Ftohte, ë...
Dhe sperdrodhi supet.
- Shume, - iu pergjigj sakaq fqinji, - dhe eshte ende vjeshte...
Po ne dimer si do bejme? S'e kishte pandehur qe ketu te bente kaq ftohte.
Qenkam cmesuar.. i paskam harruar...
- Vjen qe jashte shtetit? Nga jashte vjen?
- Po, nga Zvicra.

- He, pra! Se si jeni ju qe vini qe andej... - Flokziu fershelleu lehtaz dhe u shkreh ne gaz. Zune te bisedonin. Gadishmeria e ketij flokeverdhi me pelerine zvicerane per t'u dhene pergjigje te gjitha pyetjeve qe i bente fqinji flokzi vertet qe te cudiste, madje, ai s'e prishte fare terezine nga shperfillja e hapur dhe pasajdia me te cilen ky ia drejtonte pyetjet. I tha, nder te tjera, se kishte kohe qe nuk kishte qene ne Rusi, mbi kater vjet, se kishte qene jashte shtetit per t'u kuruar nga nje semundje e cuditshme e nervave, nje si bicim semundje toke, epilepsi, qe i vinte me te dridhura e ngerce. Duke e degjuar, zijoshi mgerdheshej dhe s'e permbante dot te qeshuren; u gajas fare kur ky pyetjes: "Po he, si, u sheruat?" iu pergjigj:
"Jo, nuk u sherova".

- He de, e shihni, ju paskan shkuar per dhjam qeni gjithe ato para, kurse ne ketu u besojme si te kishin qene perendi, - shferu tere mllef zijoshi.
- Mire thote, - u perzie ne bisede nje zoteri i veshur mosmekeq qe rrinte prane tyre. Ishte nja dyzet vjec, truplidhur, me hunden spec te kuqe dhe me fytyren vrarelije. Kishte veshur nje mantel te zhubravitur nepunesi kishe. - Ajo dihet, gjene e mire ca si ata e marrin nga Rusia badiava!
- Ah, vec ne rastin tim nuk ka asgje te tille, - ia ktheu pacienti zviceran me nje ze te meket njeriu te perkore. - Sigurisht, nuk se ju kundershtoj, nuk kam si i di qe te gjitha, por ne rastin tim mjeku kurues jo vetem me mbajti me parate e veta, por me hoqi edhe rrugen.
- Po pse nuk paskeni patur njeri qe te paguante, apo si? - e pyeti kureshtar zijoshi.
- Jo, se zoti Pavlishev, qe me mbante, vdiq dy vjet te shkuara; iu drejtova me nje leter gjeneraleshes Epançina, nje fisit tim te larget, por nuk mora pergjigje. Bera c'bera dhe u ktheva.
- E te kush po vini?
- Me pyesni se ku do rri? Po ja, me te pare e me te bere...
- Si keshtu, s'e ditkeni ku do rrini?
Dhe qe te dy ia plasen gazit.

[Fleur Blanche]

Shkëputur nga romani "Idioti":


“Zelli, çdo gjë e bën të mundur”

“Maskarenjtë lënë kokën pas të ndershmëve”

“E pra, dashurinë tënde nga ligësia s’para e dallon dot” – buzëqeshi princi. Në t’u shtoftë ajo, prit gjëmën. Mbaje mend këtë që të thashë vëllaçko... do ta urresh për vdekje pikërisht për shkak të kësaj dashurisë së tanishme”


“...ajo edhe nga ti iku... dhe e di përse? Ngaqë kuptoi sa shumë të dashuronte. E kjo ishte jashtë forcave të saj...”


“...në ato vargje bëhet fjalë, për një njeri që është i zoti në jetë të ketë një ideal; pastaj t’i besojë dhe, pasi ka besuar, të jepet pas tij verbërisht. S’ndodh rëndom kjo në shekullin tonë. Në ato vargje nuk thuhet nëse konsiston ideali i “kalorësit mjeran”, por duket açik që bëhet fjalë për një figurë të ndritur, figurë të bukurisë së pastër.... Sidoqoftë, këtë kalorës të mjerë, e pat pushtuar shpërfillja; nuk pyeste se as kush ishte dhe as çfarë bënte ajo damë. Që mjaftuar vetëm me atë që e kishte zgjedhur dhe, i kishte besuar bukurisë së pastër të saj, pastaj vetëm sa i përulej e i falej në jetë të jetëve; kjo dhe është merita e tij, që pastaj çfarëdo morali pastë ajo, duhej t’i besonte dhe të ndeshej me këdo për bukurinë e saj të kulluar. Ja pra, ta kishte ënda ta mëshiroje, në një figurë të jashtzakonshme kuptimin madhor të dashurisë...
Veç aftësia për të provuar kësi ndjenjash flet shumë, ajo flet për diçka të thellë dhe është për t’u lavdëruar... në fillim s’e kuptova këtë, e mora me të qeshur, kurse tani jam dhënë me mish e me shpirt pas tij, kryesorja – i respektoj heroizmat e tij.



“Po ja, me këto të bëni të humbisni toruan! Më falni princ; por tregoni një çiltërsi, një naivitet, një thjeshtësi aq të madhe, sa edhe në shekullin e artë nuk e gjeje por, në të njëtjën kohë edhe një depërtueshmëri mahintëse; si shigjeta e përshkon të gjorin njeri ky shikimi juaj, s’ke si të mos çuditesh me ju. Veç merrni mundimin të shpjegoheni, se unë... unë ndihem i shushatur para jush!”



“ -Sa leshko që je! Të gjithë të mashtrojnë, të gjithë ta hedhin... Si s’ke turp që iu beson? Si s’e sheh që po bëjnë me ty ç’a ua do qejfi? (Lizaveta drejtuar princ Mishkinit)
-E di që, në ndonjë rast edhe më kanë gënjyer – foli pa qejf e me gjysmë zëri princi.
-E di, dhe iu beson përsëri! Çudi e madhe! Po nejse, nga ty ç’nuk pret njeriu. Unë ç’kam që habitem? Po pse, a ka parë bota një si ty?”



“Mungesa e origjinalitetit, në mbarë botën është quajtur në çdo kohë, tipar kryesor dhe rekomandim i sigurt i njeriut të zot dhe praktik; as më pak e as më shumë: 99% e njerëzve kanë një mendim të tillë, 1% e tyre mendon ndryshe. Shpikësit dhe gjenitë, thuajse kurdoherë, në fillim të veprimtarisë së tyre (por shumë shpesh edhe në fund) janë mbajtur nga shoqëria për njerëz të lojtur.”




“ Princi të habiste me vëmendjen tejet të përqëndruar deri në naivitet, me të cilën ndiqte çdo bisedë që i interesonte. Edhe përgjigjet që jepte, kur e pyesnin - po ashtu të habisnin. Tërë qënia e tij, madje dhe pozicioni i trupit, e shprehnin këtë naivitet, këtë besim të verbër, ku përjashtohej do mundësi për nënqeshje apo ironi”

[Fleur Blanche]

Përzgjedhur po nga ai roman...




“Princi është njeriu i parë që i besoj tërësisht, siç i besohet një besniku të vërtetë. Sa më pa – më besoi, ja dhe unë i besoj” (Nastasia)


“- E di që vetë Natyra më ka fyer... kam lënguar 24 vjet. Po iki, ja tani...sidoqoftë... në shoqëri jam i tepërt... s’e kam nga sedra që flas kështu... kam menduar shumë këto 3 ditë dhe...e kam vendosur, do ua bëj të ditura idetë e mia, me sinqeritet dhe fisnikëri. Janë ca ide, ide të larta, për të cilat nuk flas dot sepse, i bëj të tjerët për të qeshur; Princi Sh. sapo ma kujtoi këtë... nuk kam shprehje, as ndjenjën e masës nuk e kam, fjalët që them nuk janë të zonjat të shtjellojnë mendimet që kam, e kjo i poshtëron idetë. Ndaj dhe nuk kam të drejtë... O, pastaj jam si shumë dyshimtar. Ja në këtë shtëpi këtu, mua s’kanë pse më fyejnë, më duan më shumë nga ç’e meritoj por, jam i sigurtë që pas asaj lëngate 20 vjeçare diçka ka mbetur tek unë, pra, s’kam si të mos i bëj të tjerët të qeshin... qoftë ndonjëherë...kështu apo jo?” (fjalë të princ mishkinit)
....
Të gjithë dukeshin të shokuar...këtu dhe zuri fill një ngjarje tjetër e çuditshme.
- E pse i thoni të gjitha këto? - u hodh e tha Agallja. – E pse ua thoni këtyre? Këtyre! Këtyre! Askush nga këta nuk i meriton ato fjalë. As te gishti i këmbës nuk u vijnë këta që janë këtu! Ju jeni më i ndershmi, më fisniku, më i miri, më i mençuri, se të gjithë! Këta këtu nuk janë të denjë as shaminë që keni rrëzuar t’ua ngrejnë... E përse e poshtëroni veten para tyre? E përse jenë zgërlaqur asisoj, nuk keni as pikën e krenarisë?



“Fytyra e asaj gruaje (Nastasias), qe për princ Mishkinin një torturë e vërtetë... Në fytyrën e saj kishte lënë gjurmë të pashlyeshme vuajtja e pazakontë; ajo mbresë e përvuajtjes nuk iu shlye më kurrë princit nga kujtesa, iu ndërmend edhe tani; madje, edhe në përmasa më të mëdha... Për shprehjen e këtij tmerri s’arrinin fjalët. Tanimë nuk kishte as pikën e dyshimit: ajo grua ishte çmendur! Kishte arsye të mendonte kështu. Princi po provonte atë ndjenjë që provon një i dashuruar pas një gruaje, kur e sheh prapa hekurave, të lidhur me vargonj, të shtrirë nën goditjet e xhelatit.”




“- Instinkti i vetmbrojtjes është një ligj i madh i njerëzimit...
- E kush ua paska thënë këtë? – thirri Eugjeni- Që ajo është ligj ajo dihet, por, vepron po me atë forcë sa edhe ligji i shkatërrimit, madje edhe i vetshkatërrimit. Pse vetëm ligji i vetmbrojtjes na qenka më i plotfuqishmi?
-... Është e vërtetë, ligji i vetshkatërrimit dhe ligji i vetmbrojtjes në botë janë njëlloj të fuqishëm”




“Vërtetë që ishte ajo, e shihte për herë të parë pas ndarjes, diçka po i thoshte, ndërsa ai vetëm e shihte dhe heshte. Zemra i qe mbushur plot e përplot me mall, gati po i pëlciste nga vërshimi i ndjenjës. Kurrë nuk do ta harronte këtë takim, sa herë që do ta kujtonte më pas, do të provonte po këtë tepri ndjenjash. Ajo u lëshua (Nastasia), si e fandaksur në gjunjë para tij, mu aty në rrugë, ai u zbraps i trembur dhe i habitur, ajo i mori dorën që t’ia puthte, njëlloj siç e kishte parë në ëndërr, lotët rrëzellenin në qerpikët e saj të gjatë.
- Ngrehu! Ngrehu! – i tha princi me një psherëtimë të ngjeshur.
- A je i lumtur? Je?- e pyeti- Më thuaj vetëm një fjalë, je i lumtur tani? Ja, sot, këtë çast, je i lumtur? ... Nesër do të nisemi, siç më urdhërove. S’kam për të.... Të shoh për herë të fundit, të fundit! Për herë të fundit fare!

...nuk ngopej duke e parë, dorën ia shtrëngonte në të sajat.


(vazhdon....)

[Fleur Blanche]

“Shkrimtarët, si rregull, zgjedhin për romanet e tyre tipa dhe i rikrijojnë artistikisht, në mënyrë të figurshme; tipat artistikë rrallë herë gjenden në realitet ashtu të përfunduar, e megjithatë janë më të vërtetë se ata të vërtetët....
Na mbetet t’i përgjigjemi pyetjes: po me të rëndomtët, me kryesisht ‘të zakonshmit’ ç’duhej të bëjë romancieri, si t’ua paraqesë lexuesve në dritë sadopak interesante? Se t’i shmangësh nga tregimi është punë që s’bëhet, të rëndomtit hasen tejmbanë në jetë, janë hallka të domosdoshme në varganin e ngjarjeve të përditshme, po të shmangeshin do të cënohej e vërteta njerëzore. Për mendimin tonë shkrimtari, duhet të pikasë veçori e tipare tëheqëse edhe te të rëndomtët.”


“Sidoqoftë, princi është shpirt njeriu; ca të tillë i kam fort për zemër! Por ëndrra me sy hapur, kështu si sheh ky, nuk duhen parë...”



“Meqë atëherë dyshove për diçka dhe, ndjenjat i kishim njësoj, them se edhe mëkati është i përbashkët”



“Një kthesë e shkathët – avokatoreske e çështjes”


“Kush ngre dorë kundër ‘lëmoshës’ që i jepet një njeriu, ky ngre dorën kundër natyrës njerëzore, përbuz e nënçmon dinjitetin vetjak të individit. Kuptimet “lëmoshë shoqërore” dhe liri e individit janë kuptime të ndryshme por, aspak nuk e përjashtojnë njëra-tjetrën. E mira e veçuar do të ekzistojë sa të jetë jeta sepse, është një kërkesë e individit, është një kërkesë jetësore e ndikimit të drejtpërdrejtë të një individi mbi një individ tjetër...
.... a e dini ju, se ç’rëndësi e vlerë të posaçme ka ndërkallja e një individi në tjetrin, gjatë formimit të individualiteve të shoqërizuara? Para nesh shpaloset një jetë e tërë, me shumë degëzime për ne të panjohura. Edhe shahisti më i mirë, nuk ka si parashikon më shumë se disa lëvizje të kundërshtarit. E sa e sa lëvizje mund të bëhen që, ne nuk i njohim?
Duke hedhur një farë, një “lëmoshë”, duke bërë një punë të mirë e çfarëdo lloji qoftë, ju i bëni nder personalitetit tuaj, merrni për vete edhe një pjesë të nderit të tjetrit; ndërthureni reciprokisht me të; nuk kalon shumë dhe merrni si dhuratë dije, bëni zbulime fare të papritura. Veprën tuaj filloni ta shihini me syrin e shkenctarit, ajo iu rrëmben përgjithmonë, i jep kuptim jetës që bëni. Nga ana e tyre, mendimet dhe veprimet e mira që i shoqërojnë, fara që ju keni mbjellë, ndoshta krejt e harruar nga ju, zë e nxjerr filiza; atë të mirë që e mori nga ju, ky ia kalon të tjerëve. E ku i dini përmasat e pjesëmarrjes suaj, në përcaktimin e fatit të njerëzimit?”




“Ka raste kur sinqeriteti cinik, të skajmë, kur një tip nevrastiku, i ngacmuar tej mase dhe i çekuilibruar mosmëkeq, s’do t’ia dijë për asgjë, s’ka frikë nga asgjë, është gati të kryejë veprime të pamatura, madje i kërkon ato dhe i kryen me kënaqësi.”


Fjalë të Nastasias drejtuar Agalljës: “Kam dëgjuar se motra juaj Adelaida, qenka shprehur për fotografinë time: ‘me një bukuri të tillë edhe botën e përmbys’. Unë hoqa dorë nga bota! Ju bën të qeshni kjo që them, sepse më shihni të rrethuar nga dantella dhe xhevahire, nga pijanikë dhe horra? Por kjo nuk do të thotë gjë; unë thuajse nuk ekzistoj, e di mirë këtë; një Zot e di kush rron në vendin tim brenda meje!”


Nastasia drejtur Princ Mishkinit: “Kurse Princit i them: të kujtohet fjala që më ke dhënë? O Zot! E pse e poshtërova aq shumë veten para tyre? Po pse a nuk ke qenë ti princ që, më je betuar se shkon me mua edhe në fund të botës, se kurrë nuk do të më braktisje, se më doje dhe m’i falje të gjitha, se më re...spe...ktoje? Po edhe këtë ma ke thënë! Kurse unë, vetëm që të ishe ti i lirë të braktisa...”


Fytyra e lemeritur, e shpërfytyruar e Nastasia Filipnovës i qëndornte fare pranë, e shinin sy të çmendure, buzët e mavijosura lëviznin dhe ai e dëgjoi:
- Me të? Me të?
Atë çast ajo humbi ndenjat në krahët e tij... princi iu ul pranë, nuk po ia ndante sytë; e përkëdhelte siç përkëdhelin një fëmijë: kokën, fytyrën, krahët. Qeshte sepse qeshte ajo, qe gati t’ia plaste të qarit, duke parë si i rridhnin asaj lotët. Nuk thoshte as edhe një fjalë, por e përpinte belbëzimin e saj ethshëm, të palidhur, duke mos kuptuar asgjë ç’thuhej; qeshte ngadalë. Kur i dukej se përsëri po e kaplonte trishtimi, edhe ai ndjente trishtim; ajo zinte e qante, edhe atij i mbusheshin sytë me lot; kur ajo e qortonte, ai e ledhatonte si foshnjën: nga koka, nga faqet, nga krahët; e qetësonte siç qetësojnë fëmijët.



“A ishte vallë (Nastasia), një grua e lexuar, siç e paska përcaktuar Eugjeni apo, ishte grua e çmendur, siç besonte princi. Sidoqë të ishte, ajo grua, ndonjëherë me ca mënyrë brutale, madje cinike, në të vërtetë ishte më e turpshme, më e dashur dhe më e besës sesa dukej. Në sjelljen e saj shumë gjëra vinin nga librat, nga ëndërrimet, nga mbyllja në vetvete, nga fantazia e lodhshme por, shprehja e tyre ishte fort e ndier dhe e thellë.
Agallja këtë e dinte mirë dhe mend pëlciste nga smira”