Kadaja dhe Kaderi ( Percaktimi i Zotit)

[fisniku-student]

Nuk ndodh asnjë fatkeqësi në tokë e as në trupin tuaj, e që të mos jetë në shënime (libër - Levhi Mahfudh) para se të ngjajë ajo, e kjo për All-llahun është lehtë".

Kadaja dhe Kaderi përfshin katër gjëra:

1- Diturinë; Dituria e Allahut subhanehu ue te'ala është mbi çdo send që ka krijuar dhe çdo send që ka ndodh që po ndodh dhe do të ndodhe gjithë kjo me diturin e Tij.

2- Krijimin; Cdo send është e krijuar është krijimtaria e Allahut subhanehu ue te'ala.

3- Deshirën; Cdo send që ndodh, ndodh me dëshirën e Allahut subhanehu ue te'ala.

I Lartmadhëruari thotë:

"Për atë nga mesi që dëshiron të gjendet në të vërtetën. Po ju nuk mundeni, por vetëm nëse dëshiron All-llahu, Zoti i botëve!". (Et-Tekwir; 28-29)

4- Shkrimin; Cdo send që ndodh është e shkruar për këtë kemi argument fjalët e të Lartmadhëruarit ku thotë:

"A nuk e ke ditur se All-llahu di çka ekziston në qiell e në tokë, e tërë ajo është e shënuar në libër, ajo për All-llahun është shumë lehtë". (El-Haxhxh; 70)

Gjithashtu thotë:

"Nuk ndodh asnjë fatkeqësi në tokë e as në trupin tuaj, e që të mos jetë në shënime (libër - Levhi Mahfudh) para se të ngjajë ajo, e kjo për All-llahun është lehtë". (El-Hadid; 22)


>>>

[fisniku-student]

Kader do të thotë matje, prerje, formësim, trajtësim. Në ara*bisht, folja paskajore kadera do të thotë caktim, ndarje në pjesë dhe caktimi i një pjese për secilin. Kurse folja e kohës së shkuar kadera do të thotë konkludoi, aksidentoi, ekzekutoi. Atëherë themi se kaderi është "má jukaddirullahu mine'l-kadá ve jahkumu bih", "ajo që Allahu caktoi dhe urdhëroi nga kadaja".1

Para se ta trajtojmë çështjen në thellësi, mendojmë se është e dobishme të citojmë disa ajete kur'anore lidhur me kaderin.

"Çelësat e të fshehtës janë pranë Tij. Ai e di se ç'ka në tokë e në det. Nuk ka gjethe që bie, nuk farë të groposur në thellësitë e errta të tokës, nuk ka gjë të njomë e të thatë që të mos jetë në Librin e qartë!" (En'am, 6:59)

"Nuk ka gjë të fshehtë në qiej e në tokë që të mos jetë në Librin e qartë!" (Neml, 27:75)

"Pa dyshim, Ne i ngjallim të vdekurit dhe i shënojmë ç'marrin me vete e ç'lënë pas. Ne e kemi shënuar çdo gjë në një Libër të qartë!" (Jasin, 36:12)

"(O i Dërguar!) Pa dyshim, ky libër i zbuluar për ty është një Kur'an i famshëm që ndodhet në Levhi Mahfudh!" (Buruxh, 85:21-22)

"Dhe thonë: "Nëse jeni fjalëdrejtë, na e tregoni, kur do të ndodhë ky ndëshkim?" Thuaju: "Atë e di vetëm Allahu. Kurse unë jam vetëm një paralajmërues!" (Mulk, 67:25-26)


Në një kuptim, kadaja dhe kaderi janë e njëjta gjë, kurse në një kuptim tjetër, kaderi është paracaktimi (vendimi i paracaktuar) i Allahut, kurse kadaja është ekzekutimi (akti ekzekutiv) i këtij paracaktimi ose vendimi të paracaktuar.

Kaderi është, nga ana e Zotit që zotëron dijen e pafund dhe që i sheh si një pikë të vetme të kaluarën, të tashmen dhe të ardhmen pasi për qenien e tij nuk ka të kaluar, të tashme dhe të ardhme, planizimi dhe programimi i universit me tërë imtësitë e tij, nga mikrobota në mikrobotë, nga molekulat në sistemet e gjer te njeriu në planin e tyre informativ dhe me strukturën e tyre informative, caktimi, përcaktimi, klasifikimi dhe miratimi i tyre sipas planeve dhe projekteve përkatëse dhe, me qëllim për t'i marrë të gjithë këta nga gjendja informative dhe e projektuar për t'i kaluar në gjendjen e vullnetit, dëshirës dhe fuqisë dhe për t'i treguar në shfaqjet e tyre të jashtme trupore në botën e krijimit, përcaktimi dhe miratimi i të gjithë këtyre para se të ndodhin, në një Libër "të qartë"[2].

Libri i qartë është shkrimi (hedhja në shkrim), nga ana e en*gjëjve të nderuar të Allahut, e materies që sapo ka filluar të zërë vend në vargun e shfaqjes (trupore), në Tabelën e Shkatërrimit dhe në Argumentim në formën e kopjeve të Tabelës së Kujtesës.

Gjithashtu, kaderi është përputhja dhe koherenca mes asaj çka arrin dhe fiton njeriu dhe asaj çka krijon Allahu. Me fjalë të tjera, kur njeriu inicion dhe i futet një pune, Allahu, po deshi, e krijon atë punë. Ja, pra, kaderi është njohja eternale (pafillimisht më parë) nga Allahu me dijen e tij të pafundme e këtyre dy specifikave kryesore si dhe, gjithashtu, përcaktimi dhe mira*timi eternal i tyre (para se të ndodhin) nga ana e Tij.

Kaderi nuk mund të mendohet pa vënë në llogari vullnetin dhe arritjen e vetë njeriut.

Në gjithësi sundojnë në mënyrë evidente kaderi, plani, programi, masa dhe ekuilibri. "Allahu e di se ç'bart çdo femër dhe se ç'ka në mitra. Çdo gjë është pranë tij në një masë të caktuar." (Ra'd: 13:8) "E shtruam tokën, ngulëm mbi të male të si*gurtë dhe nxorëm atje gjëra të përshtatshme e të matura." (Hixhr, 15:19) "E ngriti qiellin dhe vuri ballancën." (Rahman, 55:7)


Në gjithësi sundon një kader aq i gjerë dhe gjithëpërfshirës, saqë asgjë nuk mund të përfytyrohet jashtë tij. Allahu që e ka krijuar gjithësinë, nga plasja e farës në pranverë, nga lindja e njeriut në lindjen e galaktikave, në çdo gjë, me diturinë e tij përfshirëse, ka përcaktuar një plan dhe program dhe ka vënë një kader të tillë që, dje e sot, dijetarë, shkencëtarë dhe studiues nga të katër anët e botës, me mijra veprat e tyre përpiqen të bëhen interpretues të këtij rregulli, të kësaj harmonie e të këtij vendimi. Fakti që edhe marksistët, madje, i pranojnë disiplinat e përgjithshme me emërtime të ndryshme, si determinizëm, ka shumë rëndësi përsa i përket pranimit nga kushdo, mik e armik, besimtar e mosbesimtar, se në gjithësi ekziston një plan dhe kader. Ajo çka mendojmë ne nuk mund të jetë kurrë një determinizëm siç e mendojnë marksistët. Ne vetëm deshim ta prekim çështjen nga këndvështrimi i kaderit qoftë edhe në një kuptim tjetër. Ç'është e vërteta, edhe një pjesë autorësh islamë si Ibni Halduni duken si përkrahës të një lloj determinizmi dhe, si në mendimin perëndimor të kohëve të fundit, për shembull në historizëm, e përfshijnë këtë determinizëm edhe në jetën e shoqë*risë, por ne, brenda mendimit sunnít[3], e lidhim këtë me kushte të caktuara dhe e shprehim me "ndoshta". Brenda këtyre për*masave, ne besojmë se në çdo gjë, ku përfshihet edhe vullneti i njeriut, sundon një kader i përgjithshëm. Sigurisht, ndërsa kur duam të ndërtojmë një orë apo ndërtesë, ne në fillim përgatisim projektin e saj të imtë duke vendosur që në letër për çdo detaj dhe raportet e tij me detajet e tjera. Atëherë, a mund të mendohet që mes këtyre sistemeve marramendëse, brenda botës së atomeve dhe në marrëdhëniet mes njerëzve të mos ketë një plan dhe program të caktuar? Ndërsa një apo shumë sisteme me një të mijtën e rregullsisë dhe ekuilibrit të kësaj bote materiale që drejtohet pa ndodhur në të as shmangia, çrregullimi apo përplasja më e vogël, nuk mund të drejtohen as me kompjutera gjigandë, a ka mundësi të mendohen gjithë këto universe me madhësi dhe shkëlqim marramendës pa plan e pa program?

Farat janë arkëza të ngarkuara me kader. E gjithë jeta që ka për të kaluar në të ardhmen pema është regjistruar te fara me të gjitha etapat dhe imtësitë e saj. Shumë fara që, për nga struktu*ra duken të njëjta dhe përbëhen nga të njëjtët elementë të thjeshtë, kur bien në tokë, prej tyre dalin lule të shumëllojshme, bimë dhe drurë të një mijë llojeve. Çdo farë merr formën dhe trajtën informative dhe të entitetit të caktuar nga kaderi për të ose brenda përmasave të bëra kader (të paracaktuara) për të dhe del mbi tokë duke iu shfaqur syve vëzhgues me formën, trajtën dhe rrobën e vet të posaçme. Edhe sikur mijra rrobaqe*pës të përpiqen për vite me radhë për t'i bërë një veshje të tillë vetëm një peme, jo mijrave, nuk do t'ia arrinin dot. Kurse qindra-mijra pemë ndoshta prej qindra-mijra vitesh janë kah ve*shin e zhveshin njëra pas tjetrës rroba të prera e të qepura pas asnjë gabim si të ishin të porositura për trupin e secilës më vete. Dhe, duke e bërë këtë, mos janë ato vetë apo është një ven*dosës i lartë që u jep atyre atë formë, atë trajtë, atë kader?

Si rrjedhojë e kushtëzimit ndaj një kaderi dhe programi të caktuar, spermatozoidi kurrë nuk gënjen; me gjuhën e kromozomeve, me detyrën që s'e humb toruan të RNA-së dhe DNA-së dhe me shprehjen e qelizave, thotë "do të bëhem njeri me gojë, gjuhë, buzë, sy, vetulla, veshë, fytyrë, ndjenja, aftësi, etj." dhe bëhet.

Sipas astrofizikanëve, është e qartë qoftë edhe pak se ç'dimensione ekzistojnë në çdo pikë të universit, ç'efekt magnetik ekziston aty dhe se i ç'lloji është ai. Sepse intensiteti i sipërfaqeve dhe forcave gjeometrike ekziston që më parë. Edhe me shpikjen e kompjuterave është kuptuar se çdo qenie e krijuar në univers nga atomet gjer te galaktikat, krijohet e programuar ose, e thënë ndryshe, është njëkohësisht e programuar. Sigurisht, çdo gjë është e caktuar dhe e vënë qysh më parë në Levhi Mahfudh (në Tabelën e Kujtesës).

-------------------------------------------------
[1] Kada (ose kaza – sipas trajtës të bërë traditë në Shqipëri) që do të thotë ak*sident (në filoz. akcidencë), është akti, aspekti praktik dhe ekzekutiv i kaderit, paracaktimit dhe vendimit hyjnor. Në këtë kuptim, kadaja është realiteti ime*diat i kaderit. Si kaderi, ashtu dhe kadaja janë të shënuara në Levhi Mahfudh, Tabela e Kujtesës, ku përmbahet në tërësi dhe hollësi informacioni mbi ekzis*tencën.
[2] Në origjinal: mubin, dallues, ndarës, diferencues i të mirës nga e keqja, prandaj edhe i qartë e pa ekuivoke. Kur'ani dhe feja islame quhen "mubin", "diferencues", sepse mbajnë një qëndrim dhe bëjnë një vlerësim diferencues dhe pa ekuivoke të çdo gjëje.
[3] Në origjinal: Ehl-i Sunnet ve'l-Xhemaat.

>>>

[fisniku-student]

Edhe ëndrrat janë argumente të ekzistencës së kaderit. Ashtu siç e shpjeguam pjesërisht në temën mbi shpirtin, pamja në ën*drra që më parë e një ngjarjeje çfarëdo që do të ndodhë në të ardhmen dhe realizimi identik i saj kur i vjen koha vë në shesh se çdo ngjarje është e caktuar dhe vendosur qysh më parë. Po, ne e lexojmë në ëndërr qysh më parë një faqe të librit tonë të jetës dhe pastaj vërejmë se ajo që kemi lexuar vërtetohet në praktikë!

Edhe fakti që Kur'ani, Profeti dhe njerëzit e urtë të lartësuar shpirtërisht njoftojnë në këtë apo atë mënyrë për ngjarje që ka*në për të ndodhur në të ardhmen, tregojnë se në çdo gjë sun*don kaderi; ndryshe, si do ta dinin diçka që s'do të ishte e shkruar, e përcaktuar dhe e vendosur?

[fisniku-student]

Pyetje: Pse kanë hyrë kaderi dhe vullneti mes gjashtë parimeve besimore?

Përgjigje: Shpesh herë, për shkak shprehie, njeriu ia dedikon vullnetit dhe mundësive të veta relative favoret që i ka bërë Allahu, duke thënë "unë e bëra, unë fitova, unë e gjeta, unë e mësova, unë e mendova", etj. Në këto raste, kaderi i del menjëherë para dhe i thotë: "Eshtë Allahu që ju krijon ju dhe bëmat tuaja!" (Saffat, 37:96) Prandaj mos harro se kush je! A është e mundur t'i bësh të gjitha këto punë me atë buton të vogël që ke në dorë? Jo!" E kështu, duke e shpëtuar njeriun nga krenaria, i siguron barazpeshën dhe proporcionalitetin në jetë.

Në shpirtin e njeriut është ndjenja e përvetësimit të bukurisë, aftësive dhe produkteve, lavdërimi dhe krenimi me to, madje, më tej, rënia në ekstazë nga krenaria e lartë për to. Ja, kundër një ndjenje të tillë, për të treguar se i zoti i vërtetë i të gjitha bukurive, mirësive dhe dobive nuk është egoja, por vetëm Allahu, ndërkaq që të gjitha të këqijat dhe mëkatet burojnë nga egoja, kaderi bën këtë paralajmërim: "Çdo e mirë që të vjen ty, është nga Allahu, kurse çdo e keqe që të vjen, e ke nga vetja. Ne të dërguam ty përfaqësues te njerëzit dhe Allahu mjafton si dëshmitar për këtë!" (Nisa, 4:79) Dhe ju kthejeni pas shiritin e kuj*tesës suaj për të parë në të kaluarën tuaj që, ndërsa ndodheshit mes mëkatesh, kaderi ju futi mes shokëve më të mirë, jua mje*koi mendjen dhe shpirtin, si përfundim, në zemrën dhe buzët tuaja çelën burbuqet e mëshirës, kurse në gjoksin tuaj u varën medaljet e moralit dhe adhurimit. Mendoni mbi të gjitha këto dhe, pastaj, nëse mund të thoni "unë i bëra", thoni!..

Çështja ka edhe një aspekt të dytë. Kohë pas kohe njeriu mund të mendojë edhe kështu: "Meqë është Allahu që na ka krijuar edhe mua, edhe bëmat e mia, meqë unë nuk mund të dëshiroj gjë pa dëshiruar Ai dhe meqë unë jam pothuaj si një robot i programuar nga kaderi, atëherë cila është pjesëmarrja apo ndërhyrja ime në bëmat e mia që të jem përgjegjës dhe fajtor (mëkatar)?" Kështu, ai mund të bjerë në gropën e fatalizmit[1]. Dhe, përballë një rreziku të tillë, nxjerr para vullnetin e vet dhe, duke hipur në anën tjetër të peshores, thotë: "Jo! Je i përgjegjshëm dhe përgjegjës! Ashtu siç je përgjegjës për të besuar dhe adhuruar, je përgjegjës edhe për të gjitha të këqijat që ke bërë dhe të gjitha mëkatet ku ke rënë!" Në këtë mënyrë, siguron drejtpeshimin e duhur. Atëherë, themi se as kaderi s'është mbështetje për t'ia ngarkuar drejtpërdrejt besimin, mosbesimin, përgjegjësinë, pendimin dhe mëkatet dhe këllëf për t'i mbuluar shëmtitë e egos, as vullneti s'është mjet dhe shkak që njeriu t'ia dedikojë vetes aftësitë, mirësitë dhe bukuritë e krijuara tek ai nga Allahu duke thënë faraonisht "unë" dhe, duke harruar tërë dobësinë dhe varfërinë e vet, t'i quajë të tijat dhuntitë e favorizuara pa shpërblim nga Allahu. Ne mund të shpëtojmë nga rreziku që vullneti ynë të hedhë të dy duart menjëherë mbi tërë bukuritë, mirësitë dhe dobitë dhe të krenohet e të mbahet më të madh me virtytet dhe vlerat që i rrinë sipër si një këmishë e dhënë amanet, vetëm me anë të kaderit; në anën tjetër, mund të shpëtojmë nga rreziku që egoja jonë të tentojë të shmanget nga përgjegjësia dhe përgjegjësitë, vetëm me anë të vullnetit dhe është pikërisht kjo "sirati mustakim", "rruga e drej*të" e trajtimit të vullnetit dhe kaderit.

Njeriu ka dy duar mjaft të shkurtra për t'i arritur mirësitë dhe bukuritë, kurse dy duar mjaft të gjata për t'i arritur mëkatet dhe prishjet. Njërës prej këtyre dy duarve të gjata i duhet dhënë pendim dhe pendesë që t'i bëhen pengesë prirjes së egos ndaj të këqijave dhe mëkateve, t'ia thyejnë veprimet e përdhunshme dhe t'i mbyllen të gjitha rrugët që çojnë në xhehennem, kurse tjetrës, lutje, orientim dhe nënshtrim ndaj Zotit për ta aktivizuar drejt mirësisë, forcë dhe dëshirë ndaj bukurive për ta entuziazmuar në rrugën e xhennetit.

Një kujtesë e rëndësishme:

"E kaluara dhe fatkeqësitë shihen nga këndvështrimi i kaderit, kurse e ardhmja dhe mëkatet, nga këndvështrimi i vullnetit!"

Me një vështrim të tillë, njeriu edhe pajtohet me shqetësimet dhe fatkeqësitë e së kaluarës duke thënë "paska qenë kaderi im", dhe s'bie në pesimizëm, edhe tregon se është i vetëdijshëm për përgjegjshmërinë dhe përgjegjësinë e tij në vlerësimin e të ardhmes së vet.

Për njeriun që nuk mundet t'i shohë të kaluarën dhe fatkeqësitë e hequra në të kaluarën, nga këndvështrimi i kaderit, bëhet e pashmangshme që të mbetet i paralizuar para çdo ngjarjeje shpresëthyese dhe persekutuese, që të ankohet vazhdimisht për gjendjen e vet, ta godasë kokën sa andej-këtej, për më tepër, si përfundim, të bjerë në batakun e mëkatit dhe dëfrimit. Kurse për njeriun që nuk mundet ta shohë të ardhmen nga këndvështrimi i vullnetit, bëhet gjithashtu e pashmangshme që t'ia ngarkojë të këqijat dhe mëkatet e veta kaderit dhe të fundoset më thellë në batakun e dëfrimit. Ashtu siç ia dyfishon njeriut fatkeqësitë dhe ia vyshk dhe than botën ndjesore dhe jetën shpirtërore ankesa ndaj fatit, ashtu dhe shmangia dhe çaktivizimi i vullnetit janë, në të njëjtën mënyrë, një gabim i madh dhe, për të keqe të vet, dorëzim i mendjes dhe zemrës egos, djallit dhe mëkateve. Në këto kushte, jemi të detyruar ta rregu*llojmë jetën duke vënë në një anë të peshores vullnetin dhe në anën tjetër, kaderin, për ta mbajtur peshoren e jetës në ekuilibër.

>>>

[Milkway]

Selam Fisnik

Edhe te kam pyet tek tema qe kam hap une por se ke marr mundin me u pergjegje , po te beje te njejten pyetje .

Kjo tem sikur bie ne kontradikt me vetveten .

Po te pyes sinqerishte , pse egziston dita e Gjykimit ??

Pse ne duhet me dhen llogari kur e kem patur te shkruar qdo gje qe ka me ndodhe ??

Une po bazohem ne keto ajete : 17:14.
"Lexo librin tënd, mjafton të jesh sot llogaritës i vetvetes".
21:1.
Njerëzve u është afruar koha e llogarisë së tyre, e ata të hutuar në pakujdesi nuk përgatiten fare për të.
21:47.
Në ditën e gjykimit Ne do të vëmë peshoja të drejta, e askujt nuk i bëhet e padrejtë asgjë, edhe nëse është (vepra) sa peshoja e një kokrre të melit Ne do ta sjellim atë. E mjafton që Ne jemi llogaritës

Po te pyes me msu te vertet e jo me bo shaka a diqka tjeter .

[fisniku-student]

Pyetje: A mund të lexohet kaderi i njeriut nga vijat e duarve ose të fytyrës?

Përgjigje: Personat që merren seriozisht me çështjen e shpirtit, krahas thënies se shpirti i njeriut është dublanti i tij ose ka një trup precedencial, flasin edhe për fatin e paracaktuar e të parashkruar të tij. Pretendohet se, kur njihen entiteti dhe funksionet e caktuara të shpirtit, mund të njihen në një raport të caktuar edhe se ç'ka për t'i ndodhur njeriut në të ardhmen, të cilat, Allahu, po të dojë i bën të njohura dhe i tregon.

Gjithashtu, ata që merren me shkencën e fizionomisë[2], domethënë me kuptimet që shpreh struktura materiale, munden të tregojnë qoftë edhe pjesërisht, nga vijat e dorës si shprehje të reflektimit të kaderit në materie (trup) në formë vijash, ato që kanë për t'i ngjarë njeriut në të ardhmen. Të mos keqkuptohemi, kjo nuk do të thotë njohje e të fshehtës, por vetëm, duke përfituar nga shenjat dhe gjurmët e vëna nga Allahu në trupin tonë, funksioni i mundësisë së njeriut për t'i njohur disa aspekte të jetës së vet. Vetëm Allahu mundet ta njohë të fshehtën në kuptimin e plotë të fjalës, ndërkaq që e fshehta nuk përbëhet vetëm prej këtyre lloj informacionesh!

Përpjekja për ta lexuar kaderin duke parë shenjat dhe gjurmët e vendosura nga Allahu në trupin tonë është një ndër çështjet ekzistuese edhe në periudhën e Profetit. Në atë kohë, njerëzit që e bënin këtë punë quheshin "kaifë", lexues të fatit. Në një kohë kur ishin përhapur thashetheme mbi birësinë e Usa*me-s ndaj Zejd bin Harithit, libertit të Profetit, Profeti pati sjellë një kaif për t'u dhënë përgjigje thashethemeve. I ati dhe i biri qëndronin shtrirë të mbuluar krejtësisht me përjashtim të shputave të këmbëve. Kaifi pati parë vijat e shputave të këmbëve të të dy personave dhe pati thënë se ata kanë lidhje me njëri-tjetrin. Me këtë mënyrë, Profeti ua pati vërtetuar një të vërtetë që e dinte, atyre që merrnin vesh nga gjuha e kaifëve, dhe i pati thënë Hz. Aishesë: "O Aishe, Usame është i Zejdit!" Nuk mund të mendohet që Profeti i cili dinte gjëra edhe më të rëndësishme në bazë të njoftimeve të Allahut, të mos e dinte gjendjen e Usa*mes, por, duke sjellë një kaif, pati dashur të përdorte si argument një institucion të pranuar nga populli dhe të shtresuar në jetën shoqërore. Sigurisht, nuk mund të dyshohej mbi pretendimin e Profetit[3] i cili, siç thotë Kur'ani, "nuk fliste nga vetja"! (Nexhm, 53:3)

Në këtë ngjarje mund të ketë edhe nxitje për t'iu drejtuar fjalës së specialistëve. Po kështu, edhe në ngjarjen e lidhjes të pemëve, Profeti u pati thënë njerëzve: "Ju i njihni punët e kësaj bote!" Këtu nuk nënkuptohet "unë s'i di". Po s'diti Profeti, kush do të dijë? Në këto fjalë mund të jenë ndjekur këto synime:

a) Kompliment për sahabet, shokët e Profetit.

b) Në atë kohë, një pjesë sahabesh ende bartnin një sërë bindjesh dhe botëkuptimesh në kundërshtim me besimin monoteist, siç ishte dedikimi i ndikimit të vërtetë shkaqeve. Kështu, natën para paqes së Hudejbijes pati ndodhur një ngjarje e ngjashme. Atë natë pati rënë shi dhe, të nesërmen, Profeti u pati thënë kështu sahabeve: "Sot disa u gdhinë besimtarë, kurse di*sa, mohues!" "Si ka mundësi?" – Patën thënë sahabet. Dhe Profeti u pati bërë këtë shpjegim: "Kush ka thënë se shiun e lëshoi ylli Sirius, ka gdhirë mosbesimtar, kurse kush ka thënë se shiun e lëshoi Allahu, ka gdhirë besimtar!" Po si kjo, në atë ko*hë pemët e hurmave lidheshin[4] duke patur bindjen se nga ky veprim ritual merreshin patjetër prodhime të mbara. Qëndrimi i Profetit ndaj kësaj bindjeje pati pasur dy qëllime: edhe t'u jepte mësim njerëzve se çdo gjë ishte në dorë të Allahut, prandaj shkaqet nuk kishin ndonjë ndikim të madh mbi përfundimet, edhe t'u sugjeronte me fjalët "ju i dini punët e kësaj bote" se nuk është kusht që shkaqet e mundshme të nënvleftësohen në mënyrë absolute.

c) Nisur nga cilësia e Hz. Muhammedit si profet dhe imam i njerëzve gjer në kiamet, kjo fjalë mund të merrej si prirje për t'i dhënë asaj karakter juridik. Mirëpo në jetën e njeriut ka një sërë çështjesh që s'kërkojnë interpretime dhe zgjidhje juridike, siç ja*në çështjet e zakonshme të jetës që i përkasin përvojës së përditshme dhe rutinës dhe kalohen ose kapërcehen në heshtje. Ndërkaq, shkencat përparuan aq shumë, saqë për të nxjerrë zogj, vezët nuk lihen 21 ditë nën klloçkat. Tani inkubatorët nxjerrin zogj me metoda teknologjike me produktivitet të lartë. Po kështu, për të marrë prodhim të pandërprerë dhe me ren*diment e cilësi më të lartë, përdoren serat. Kush e di, ndoshta në të ardhmen, me anë të pasqyrave gjigande të vendosura në stacionet kozmike, do të mund të reflektohet drita dhe energjia diellore në vendet e ftohta për të marrë, siç thotë Kur'ani, fruta në çdo stinë. Në përfundim, do të arrihet një bollëk i tillë saqë nuk do të gjendet njeri për t'i dhënë zeqat!

d) Duke thënë "ju i dini punët e kësaj bote", Profeti lë portë hapur për të ardhmen! Nga një aspekt tjetër, duke mos u thënë në mënyrë të përcaktuar "lidhini" ose "mos i lidhni", Profeti ua ka lënë të lirë njerëzve ndërgjegjet dhe vullnetet si dhe i ka nxi*tur të përpiqen e të bëjnë kërkime për ta gjetur vetë se si është më e mira!

Shkurt, besimi te kaderi është domosdoshmëri e të qenit besimtar i plotësuar. Ashtu siç u besojmë Allahut, të dërguarit të fundit, profetit Muhammed, profetëve të tjerë, engjëjve, librave të shenjtë dhe ringjalljes, ashtu jemi të detyruar t'i besojmë edhe kaderit. Këto parime besimi janë si rregulla dhe shtylla të jetës së këtushme në emër të fitimit të jetës së amshuar. Kur ta trondisim njërin prej rregullave ose njërën prej shtyllave, kemi tronditur ndërtesën që jemi përpjekur të ngremë ose, në rastin më të keq, e kemi shembur. Kur'ani dhe hadithet përqëndrohen seriozisht mbi kaderin. Pas ringjalljes, çështjet mbi të cilat ndo*shta përqëndrohet më shumë, janë dëshira, dija dhe vendimi i Allahut. Në shumë hadithe, kaderi trajtohet jo brenda parimeve të tjera fetare, por, mbështetur mbi kuptimin dhe rëndësinë, atje ku flitet mbi Individualitetin Hyjnor dhe atributet e Tij dhe bashkë me to. Kjo do të thotë se besimtari që kërkon t'i besojë Allahut në atë kuptim që do Allahu, është i detyruar t'i besojë kaderit. E thënë ndryshe, besimi te kaderi është domosdoshmëri e përsosmërisë së besimit në Individualitetin e Zotit, domethënë, ai që nuk i beson kaderit, nuk konsiderohet se i beson ashtu siç duhet Allahut dhe madhështisë së Tij.

Çdo njeri i beson kaderit sipas nivelit të vet, sepse afërsia intuitive[5] ndaj Allahut dhe marrëdhëniet me Të janë të ndrysh*me. Ai që është në fillimet e besimit ose ka mbetur aty ku e ka filluar, duhet t'i besojë kaderit si një formulë fetare para së cilës e ndjen veten, për inerci, të detyruar, dhe si një parakusht të besimit. Kurse një besimtar i përplotësuar, me një përvojë të gjatë besimi, që ka arritur ta ndjejë në thellësitë e ndërgjegjes veprimin dhe administrimin e Allahut mbi çdo gjë, për çka dhe ka merituar të shohë sesi "Allahu është bërë syri i tij që i sheh, veshi që i dëgjon, dora që i kap, ...", thotë pa asnjë lëkundje dhe mundësi për të kundërtën, "më duket sikur Allahu ma lëviz gishtin". Dhe kjo është një çështje kuptimi, njohjeje dhe kënd*vështrimi.

Kaderi nuk është çështje dijeje dhe veprimi, por ndërgjegjeje dhe statusi. Një njeriu që s'ka shijuar mjaltë, sado që t'i flisni për shijen, përmbajtjen dhe dobitë e mjaltit ose çfarëdo që të shkruani lidhur me këtë, nuk do të bëni mbi të as efektin që mund të bëjë sikur ai të shijojë vetëm një gisht mjaltë! Ndërsa ekzistenca e Allahut, profetësia dhe çështjet kur'anore mund të shpjegohen me analiza shkencore, për ta njohur kaderin me vetëdijen e mirësisë, sikur e shihni si akt të Allahut, ju duhet të trazoni fletët e ndërgjegjes.

Kaderi është një subjekt delikat që të bën të të rrëshqasin këmbët. Ashtu siç njeriu mund të rrëzohet për çdo çast kur ndo*dhet mbi një truall rrëshqitës, ashtu dhe kaderi është një truall rrëshqitës që mund të të çojë në humbje. Disa dijetarë i kanë ndaluar nxënësit e tyre të flasin mbi çështjen e kaderit, kurse atyre që u kanë thënë "por ju flisni, ama", u janë përgjigjur kështu: "Flas për të folur, por sikur mbi krye të më kishte qën*druar një zog dhe të dridhesha nga frika se mos më ikte!"

Për të dhënë një mendim ose për të arritur në një mendim mbi kaderin, duhet që këto katër specifika kryesore të kuptohen mirë. Ne jemi të opinionit se çdo çështje lidhur me kaderin mund të shpjegohet me këto katër baza:

1) Nivelet e kaderit janë: plani dituror, shkrimi, dëshira, krijimi.
2) Dija e Allahut i njeh të kaluarën, të tashmen dhe të ardhmen si një moment i vetëm.
3) Kuptimi, përmbajtja dhe argumentet qenësore të vullnetit të pjesshëm.
4) Përputhja mes kaderit dhe vullnetit të pjesshëm dhe marrëdhëniet mes tyre.

-------------------------------------------------

[1] Në origjinal: xhebrilik, fatalizëm.
[2] Në origjinal: ilm-i kijafet.
[3] Ndërkaq, edhe për këtë rast, fakti që thënia e kaifit qe përputhur me prete*ndimin e Profetit, tregon se Profeti ishte absolutisht i sigurtë se kaifi do të tho*shte ashtu, ndryshe, nuk do të rrezikonte para opinionit publik.
[4] Në origjinal përdoret fjala "aşılama" që ka disa kuptime: shartim, lidhje, vaksinim, ngjitje, etj. Në ngjarjen përkatëse bëhet fjalë për zakonin e arabëve, zakon që e gjejmë edhe tek të gjithë popujt, për t'i lidhur pemët në pranverë. Siç dihet, riti i lidhjes së pemëve në pranverë, i mbetur nga paganizmi, është një lloj nomatisjeje me qëllim që pemët të japin atë vit prodhim të mbarë. Ndërkaq, në pranverë, bimëve dhe pemëve u bëhen edhe shumë shërbime të tjera praktike e reale si krasitja, shartimi, etj. Vetëm se, bie fjala, nëse krasitja është një trajtim masiv i bimëve, shartimi është një trajtim edhe jomasiv, edhe shumë i kufizuar. Kështu, as që mund të mendohet që arabët u bënin hurma*ve shartim masiv në pranverë, prandaj, më tepër se për shartim, në këtë ngja*rje bëhet fjalë për ritin e lidhjes së pemëve që është një trajtim masiv i tyre.
[5] Në origjinal: marifet.

[fisniku-student]

Vllacko, pyetje bene me vonë, nese mund te lexosh lexo, nese jo hesht, sepse tema vazhdon dhe qdo paqartesi qe ke nese je i interesuar do ti kesh te kjarta ne teme.

Kalo mire dhe mundesisht kursem prej replikave

[fisniku-student]

Kadaja dhe kaderi nga këndvështrimi i dijes hyjnore.

Nga këndvështrimi i dijes hyjnore, kadaja dhe kaderi janë caktimi nga ana e Allahut i planeve dhe programeve të të gjitha pjesëve të materies dhe të dukurive dhe ngjarjeve që do të shfaqen dhe ndodhin gjer në kiamet, si dhe trupëzimi (konkretizimi) i tyre cilësor-sasior. Para se të krijohej universi (gjithësia), sipas shprehjes së hadithit, "Allahu ishte dhe asgjë tjetër nuk ekzistonte". Kur ky univers krijimi dhe shkatërrimi nuk ishte krijuar ende, Allahu e caktoi çdo gjë me dijen e Tij gjithëpërfshirëse dhe të pafundme. Ky akt ishte caktimi dhe konkludimi i çdo gjëje në dijen e Allahut. (Hixhr, 15:21)

Allahu është përtej çdo gjëje që mund të shkohet në mendje, Ai është krejt i ndryshëm nga ç'mund të mendohet, Ai nuk ka asnjë lloj ngjasimi me krijesat dhe robtë e Tij. Por, për ta shpjeguar kadanë dhe kaderin nga këndvështrimi i dijes hyjnore – mos bëfshim gabim – ndoshta mund të japim këtë shembull:

Kur njeriu dëshiron të bëjë diçka, në fillim e sajon, e përfytyron dhe e projekton në mendje, pastaj kalon në etapën e dytë, e projekton në letër, pastaj vjen etapa e tretë, fillon zbatimin e saj në praktikë e, kështu, gjersa ta përfundojë plotësisht, gjëja e menduar prej tij merr formë konkrete, fiton përmasa cilësore e sasiore etapë pas etape. Ja, ky është trupëzimi (konkretizimi) cilësor dhe sasior në botën materiale i gjësë së menduar si ide.

>>>

[fisniku-student]

Kada-ja është vënia në veprim e konkluzioneve dhe vendimeve të marra nga Allahu në Levhi Mahfudh (Tabela e Kujtesës), pra, në Librin Kryesor, kur u vjen koha dhe me anë të vullnetit të njeriut, domethënë, ekzekutimi i paracaktimit hyjnor.

Veç Tabelës së Kujtesës, Allahu ka edhe librat levhi Mahv ve Isbat (Tabela e Prishjes dhe Provës). Siç e kemi thënë edhe më parë, Levhi Mahfudh (Tabela e Kujtesës) është "Imami Mubin" ose "Ummul Kitab", pra, në të nuk ndodh fshirje dhe ndryshim. Kurse "Tabela e Prishjes dhe Provës", siç thuhet në ajetin, "Allahu e fshin atë që do dhe e lë në vend atë që do; Libri Kryesor është tek Ai" (Rad, 13:39), është libri ku Allahu, me ligjin e faljes, bën ndryshime në vendimet dhe konkluzionet e paracaktuara prej Tij duke anuluar ekzekutimin e tyre.

Ligji i faljes e prish kadanë (ekzekutimin). Për shembull, një njeri për të cilin do të ekzekutohet një vendim i paracaktuar, duke përdorur një mundësi specifike të vetën, hyn në marrëdhënie me Allahun, fiton afërsi me Të ose, duke kryer akte të pëlqyeshme për Të, si lutjet dhe sadakatë, bën që, si rrjedhojë, Allahu të bëjë një falje të posaçme për të, ta anulojë ekzekutimin dhe ta ndërrojë në favor të tij.

Për shembull, njeriu del nga shtëpia me qëllimin dhe prirjen për të shkuar në vendin e mëkatit, pra, "shtyp butonin" e kryerjes së një mëkati. Atëherë, edhe Allahu, sipas dëshirës dhe vullnetit të njeriut, do ta realizojë aktin përkatës duke e çuar njeriun në vendin e mëkatit, si dhe rezultatet e atij akti, mëkatin përkatës. Mirëpo mund të ndodhë që, një sjellje ose qëndrim i mirë i atij njeriu ta vërë në veprim mëshirën hyjnore dhe Allahu t'i nxjerrë në rrugë një shok të mirë që ta çojë jo në vendin e mëkatit, por në një vend mirësie e bukurie dhe, kështu, ta ndryshojë në favor të tij vendimin dhe ekzekutimin (kadanë) e merituar nga ai me vullnetin e vet. Ja, pra, ndryshimi me shkak ose pa shkak nga Allahu në favor të njeriut i një vendimi ose ekzekutimi të caktuar për të, është falje dhe mirësi për atë njeri.

Ndërkaq, ne nuk kemi të drejtë ta pyesim Allahun: "Pse s'e lejove të shkojë në vendin e mëkatit kur ai e kishte vënë si qëllim atë?" "Pse e ndryshove kadanë për të me falje dhe mirësi?" Ai e favorizon atë që do me aq sa do, Ai e çon në rrugë të drejtë atë që do dhe në rrugë të shtrembër, atë që do. Prandaj, të gjitha të mirat tona janë favori i Allahut kurse të gjitha të këqijat tona janë përmbajtja jonë. (Nisa, 4:79) Ndërkaq, shumë herë, kur ne jemi duke u rrëzuar kokëposhtë me mëkatet dhe të këqijat tona, na kap për dore e na shpëton. Ky është favori i Tij! Me këtë favor, Allahu u bëhet pengesë ngatërresave dhe fatkeqësive, gjithashtu, nuk e lejon njeriun të zhytet në mohim dhe mëkat. Këto janë falja dhe mirësia e Tij madhore për disa njerëz që nuk e meritojnë e nuk janë të denjë për falje e mirësi!

Po qe se Allahu nuk do ta prishte kadanë me faljen dhe mirësinë e Tij, por do ta krijonte aktin që dëshiruam dhe inicuam me vullnetin tonë, kjo do të ishte thjesht një zbatim drejtësie. Kurse po të mos e krijonte, kjo do të ishte një favor dhe mirësi e posaçme. Siç pohohet shpesh në Kur'an, Allahu e ka lidhur shkatërrimin e popujve nga ana e Tij me këmbënguljen e tyre në mohim, politeizëm, padrejtësi, dhunë, kundërshtim dhe revoltë. Mirëpo populli i Junusit, sapo pati nisur t'i vinte fatkeqësia ndëshkuese, pati nisur të lutej dhe, si përfundim, Allahu e pati larguar fatkeqësinë dhe ndëshkimin e tyre, domethënë, falja dhe mirësia e patën prishur kadanë për popullin e Junusit.

>>>

[fisniku-student]

Pyetja : Me dua (Lutje) a mund te ndryshohet Kaderi dhe Kadaja?

Hadithi i Muhamedit a.s e pohon një gje te tillë: “Asgjë nuk e zbraps kaderin veç duasë...” dhe poashtu hadithi tjeter pohon se Duaja apo lutja mund ta ndryshoj kaderin dhe kadan:
“Ruajtja nuk mund të të bëjë dobi ndaj kaderit, por duaja të bën dobi në çështjet që kanë ndodhur, dhe kanë për të ndodhur. Dhe vërtetë duaja takohet me fatkeqësinë dhe e lufton atë deri ditën e gjykimit”.


Ibn Kajjim el-Xhewzijah thotë në “Ed-da’ wa dawa’ ” : “Ka tre raste në lidhje me duanë dhe kaderin.

Së pari, duaja mund të jetë më e fortë se kaderi, kështu që e largon atë (kaderin në lidhje me çështjen për të cilën bëhet duaja) përgjithmonë.

Së dyti, mundet që duaja të jetë më e dobët se kaderi, kështu që kaderi ndodh por duaja e zbut atë pak.

Së treti, duaja dhe kaderi janë të barabarta në fuqi, kështu që ato ndalojnë njëra-tjetrën që të ndodhin”.



"Tabela e Prishjes dhe Provës", siç thuhet në ajetin, "Allahu e fshin atë që do dhe e lë në vend atë që do; Libri Kryesor është tek Ai" (Rad, 13:39), është libri ku Allahu, me ligjin e faljes, bën ndryshime në vendimet dhe konkluzionet e paracaktuara prej Tij duke anuluar ekzekutimin e tyre.



Ligji i faljes e prish kadanë (ekzekutimin). Për shembull, një njeri për të cilin do të ekzekutohet një vendim i paracaktuar, duke përdorur një mundësi specifike të vetën, hyn në marrëdhënie me Allahun, fiton afërsi me Të ose, duke kryer akte të pëlqyeshme për Të, si lutjet dhe sadakatë, bën që, si rrjedhojë, Allahu të bëjë një falje të posaçme për të, ta anulojë ekzekutimin dhe ta ndërrojë në favor të tij.

>>>