refugjatet te kosoves ne vitet 1999-2000

[llokumi]

Qyteti që në ditën e pestë të bombardimëve të NATO-s dukej si i boshatisur. Kolona njerzish pa ndërpre iknin duke i leshuar shtepit e tyre. Nuk dinim kah shkojnë, por e dinim se po ikin. Kuptuam së janë banorë të laxhëve periferike të qytetit që i kishin dëbuar më forcë nga shtepitë. Banorët e laxheve të rrezikura leviznin prej një laxhe në tjetren, kurse një pjesë drejtohej në Stacionin e autobusave dhe të trenit në Prishtinë. Pa nderpre kolonat e automjetëve më familje shkonin në drejtim te kufirit të shtetit të Maqedonisë e Shqiprisë.


Situata gjithnjë e më shumë vjen duke u keqësuar e rreziku për jetë duke u shtuar. Afër apartmentit ku jetonim vrenim grupe të paramelitarëve dhe të shumë patrollave policore e ushtarake. Poashtu jo larg apartmentëve të banimit vrenim kolona të mëdha , kryesisht gra, femije, pleq e plaka. Ecnin si të hutuar e të pa krye, pa qellime të caktura, por më të vetmin qellim me u strehuar kudo për të shpetuar. Ishte atmosferë trishtuese dhe e dhimbëshme.
Të perkujton sqenat nga filmi "Nëntori i Dytë". Secili i bente pytje vetëvehtes athue sot a nesër duhet te ikim nga shtepija dhe qyteti. Qendrimi në Prishtinë më nuk ishte i pamundur.

Tani i erdhi radha laxhes ku jetonim. Shumë policë e paramelitar të armatosur deri në dhembë rrethuan aprtamentet e banimit. Duke shtirë më armë në ajr urdhruan që shqiptarët të largohen prej banesave. Urdhërat ishin të prera më afatë të caktuar l0-15 minutësh që të largohem më kercnim së do të na vrasin. Njerzitë të hutuar e më plote frigë delnin nga banesat e
tyre, më valigje apo edhe pa asgjë nga plaçkat, duke ikur në drejtime të ndryshme, por pjesa më e madhe në drejtim të stacionit hekurudhor në Prishtinë. Ishte dite e shtunde, mengjesi i 3 prillit. Banusit e pallatit
tonë në kolonë u nisem në drejtim të stacionit të trenit. Ishim të detyruar të hypim në tren edhe pse nuk dinim së ku na qonte. Treni kishte më shumë së 20 vagona, por ishte i mbushur përplote udhetarë. Bukur më veshtërsi depertuam në koridor të një vagoni. Në kompoziconin e trenit akoma nuk ishte vendosur makina terheqëse. Pritnim me plotë frige mos vallë po na dergojnë në drejtim të Nishit. Pas një orë pritje, treni u nis në drejtim të Fushë Kosovës, e pas një qendrimi të
shkurtër vazhdoi në drejtim të Maqedonisë. Nuk u ndal në asnjë stacion deri në Bllacë. Zbritem nga treni. Policet na urdhëruan të ecim vetem brenda binareve duke pohuar së jashtë binareve janë të vendosura minatë. Mbrrimë në zonën neutrale të kufirit. U takuam me shumë familje kosovare që ishin duke pritur më javë të tëra për të kaluar kufirin. Ne kampin e Bllacës gjetem qindramijra vetë duke pritur në kushte shumë të
vështira nga së Qeveria Maqedonase kishte mbyllur kufirin.

Një pjesë e të pranishmëve në kamp pritnin kot të rreshtuar tërë natën e tërë diten duke shpresuar se do të hapet kufiri. Në orët e vona të pasditës i ndejknin policet duke perdorur forcën. Sjelljet e policisë maqedonase ishin plotë urrejtje ndaj refugjatëve, urrejtje që nuk mund të pershkruhet më fjalë dhe perdorimi i forcës ishte i pa kufizuar. Më plotë të drejtë refugjatët edhe sot Bllacen e quajnë "kamp nazist i përqendrimit".

Kushtet e qendrimit në këtë kamp ishin tëjet të veshtira. Ishte shumë ftohtë dhe kohe pas kohe çdo ditë binte shi. Flenim drejtpersedrejti në tokë më nga një batani të shtruar e me valigje ndër kokë.
Pas disa ditë qendrimi u hap kufiri dhe na derguan në kampin e NATO-s në Stankovec në periferi të Shkupit. Këtu kushtet jetsore ishin më të mira nga se ishim nën përkujdesjen e NATO-s. Pas disa dite qendrimi në këtë kamp, bashkë më shumë refugjat u vendosem më banim në Gostivar, në familjet bujare shqiptare. Aty gjetem mirëpritje e ngrohtësi vëllazërore. Nikoqirët në çdo mënyrë bënin përpjekje më na i lehtsuar vuajtjet e preukupimet tona.

Mirëpritja, kujdesi, respekti e bujaria e shqiptarëve që
jetojnë në shtetin e qujtur Maqedoni ishte në nivel shumë të lartë. Dispononin më ndjenja të forta patriotike e kombëtare, më etikë humane e më dashuri të madhe vëllazërore ndaj refugjatëve. Përherë ishin
aty afër për të na i zbutur brengat e për të na dhënë kurajo për të ardhmen më të mirë të Kosovës.
Të refugjatë kosovar në kujtimet më të mira do të
mbesin shumë qytetarë të Gostivarit dhe rrethinës , si Abaz Nuredini, i qujtur Haxhi i cili edhepse i moshuar, pjesmarrës i Luftës në vitet 1944/45, nuk pushonte duke ndihmuar refugjatët. Në shtepinë e tij kishte strehuar l5 refugjatë dhe kujdesej për ta si për femijët e vetë. Nuk kursente kohë as mund që tu ndihmoi sa herë paraqitej nevoja. Shumë refugjatë përher do ta kujtojnë angazhimin vetmohues të Naser Kadriut, i cili përveç së në shtepinë e tij modeste kishte strehuar
shumë refugjatë, ai vazhdimisht angazhohej për ti pritur e strehuar në familjet e Gostivarit e rrethinës refugjatë të rinjë që vinin në Gostivar pothuja çdo ditë. Shpesh shkonte edhe në kampet e refugjatëve në Shkup, Tetovë, në Çegran të Gostivarit, e në Neproshtën të Tetovës, për të sjellur në Gostivar refugjat, ku kushtet e strehimit ishin më të mira. Nuk mund të harrohen Njazi Kadriu e Ferit Nuradini nga qyteti i Gostivarit, Safi Miftari nga fshati Ravën, Halim Shaqiri nga fshati Debresh dhe shumë e shumë të tjerë që më përkushtim të madh ishin në sherbim të refugjatëve. Pothuja të gjithë qytetarët e Gostivarit kishin një kujdës e respekt të shtuar ndaj refugjatëve dhe shpesh u kryenin sherbime gratisë.

Qendrimi në Gostivar do të mbetët në kujtimet më të mira, përkunder halleve e brengave tona nga ajo që ndodhte në Kosovë më të afermit tanë , më popullin shqiptar të Kosovës dhe më pasurine tonë. Jetonim më bindje se fitorja është e sigurt dhe çdo ditë pritnim
momentin e kapitulimit të Jugosllavisë fashiste. Bindja se fitorja është afër na i lehtsonte vujtjet dhe na bënte të harrojmë përjetimet e dëmet. Më shumë së njëmilion
qytetarë shqiptarë e kishin leshuar Kosovën e ishin vendosur në shtetet fqinjë, pjesa më e madhe në
Shqipëri. Ishim të shqetsuar për popullatën e mbetur në Kosovë, ndaj të cilëve bëheshin çdo ditë masakra e likvidime. Ata iu kishin nënshtruar urisë e smundjeve të ndryshme dhe luftonin për jetë apo vdekje. Vetem një popull që ka për ideal lirinë mund të duroj të gjitha këto vujtje e sakrifica dhe më në fund të trijumfoi.

Mesazhi i Presidentit te SHBA drjetuar kosovarëve, në momentin më kritik, na dha forcë të re në përballimin e veshtërsirave. Ishte mesazhë shprese dhe solidariteti:

"Në emër të të gjithë amerikanëve, Hillari dhe unë dërgojmë shprese dhe solidariti për popullin e Kosovës.
Gjatë disa muajve të kaluara, ju keni qenë të detyruar t'ilini shtëpitë tuaja. Keni parë dhunë të tmerrshme. Shumë nga ju, ende kërkojnë shokët dhe anëtarët e familjes. Unë u takova me refugjatë kosovarë në Gjermani, muajin e kaluar. Bashkëshortja ime, së fundit u takua me një grup tjetër refugjatësh në Maqedoni. Tregimet tuaja na mbushin me pikëllim.Tregimet e njerëzve të hijshëm, jeta e të cilëve është ç'rrënjosur me dhunë ne skenat, që nuk besonim se do ti shohim më kurrë në Evropë.

Tregimet e njerëzve të pafajshëm të rrahur e brutalizuar për asnjë arsye tjetër, përveq për shkak të etnitetit dhe besimit - njerëz të rrethuar në mes të natës, të detyruar të hipin në trena pa ditur se ku po shkojnë, të ndarë nga familjet e tyre. Tregimet e njerëzve që arrijnë në kampe për refugjatë pa asgjë tjetër pos vendosmërisë së fortë për t'u gjetur me të dashurit e tyre dhe për t'u kthyer në fshatrat e tyre dhe me kulturë të paprekur. Por, ju nuk jeni të mundur.
Ju nuk jeni dhënë në dëshprim. Dhe ju nuk keni lejuar që tmerri që keni parë, t'ju ngurtësoj zemrën apo t'ju prish besimin në një jetë më të mirë në vendin ku keni lindur.
Ju e keni lëshuar Kosovën me një qëllim: të ktheheni në siguri. Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e saj të NATO-s
janë duke punuar po për të njejtin qëllim. Do të kaloj kohë.
Por, me forcën tuaj dhe me vendosmërinë tonë, nuk ka dyshim se si do të duket fundi. Kampanja e pastrimit etnik në Kosovë do të përfundojë. Ju do të ktheheni.Kampanja jonë ushatarake dita-ditës po e
rrit presionin mbi liderët serb dhe mbi forcat serbe në Kosovë. Ata e dinë se ne do të mbahemi derisa forcat serbe të shkojnë dhe derisa ju të lejoheni të ktheheni në shtëpi, së bashku me NATO-n, që atje të parandalojë kthimin e dhunës.
Në ndërkohë, shtetet gjithandej botës,po punojnë së bashku të sjellin ndihma për ju dhe familjet tuaja.
Shtetet e Bashkuara sapo përfunduan ndërtimin e një qendre të re, të quajtur "Kampi Shpresa", ku do të mund të vendosen deri në 20.000 njerëz. Kongresi ynë sapo aprovoi më shumë se 700 milion dollarë në ndihma humanitare që të jemi të sigurtë se do të mund t'i dalim ballë kërkesave tuaja, si tash ashtu edhe kur ju të ktheheni në shtëpitë tuaja. Ne u jemi mirënjohëh popullit të Shqipërisë dhe të Maqedonisë për pranimin e refugjatëve në vendet e tyre dhe në shtëpitë e tyre.
Nuk është lehtë për asnjë shtet të pranoj numër të madh njerëzish, e posaqërisht nuk është lehtë për dy vendet, që ende përpjeken me nevojat e populli të vet. Ne i njohim sakrificat tuaja dhe ne jemi të vendosur t'ju ndihmojmë, duke ju lehtësuar peshën dhe duke ju ndihmuar që të zhvilloni sigurinë, prosperitetin dhe demokracinë në vendin tuaj dhe në vendet fqinje.

Sfidat e mëdha mund ti bashkojnë njerëzit. 19 shtetet e NATO-s nuk janë të njejtë. Por, vlerat esenciale i kemi të përbashkëta. Dhe, gadi në fillim të shekullit të ri, ne refuzojmë që të jemi të kërcënuar nga një diktator që mundohet të na kthej kujtimet më të këqija të këtij shekulli që po e kalojmë.
Ju falenderoj për forcën tuaj dhe mbani në mend se pa marrë parasysh se çka ju ka ndodhur, ju nuk jeni vet. Shtetet e Bashkuara dhe NATO janë me ju dhe ne do të qëndrojmë me ju edhe për shumë kohë pasi ju të ktheheni në shtëpi"

Bil Klintoni


Më qenë së numri i refugjatëve të strehuar në Maqedoni arriti në mbi 300.000 veta dhe së qeveria maqedonase pa rreshtur insistonte para bashkësisë ndërkombëtare që të zvogelohej ky numër më motivacionin djallëzor së po i rrezikohet siguria e
e shtetit për shkak të prishjes së baraspeshes nacionale, për çka kohë pas kohe e mbyllte kufirin. Shumë shtete vendosen të pranojne numër të


caktuar të refugjatëve. Në kuader të kësaj iniciative, SHBA muren vendim të pranojnë 20.000 refugjat shqiptarë nga Kosova, të vendosur në Republiken e Maqedonisë.

Bashkë më shumë bashkëkombas tjerë refugjatë , përkosisht u strehuam në SHBA. Mikëpritje e sinqert në kontaktin e parë më përsonelin e Aeroportit Kenedy në Njujork, e dy orë më vonë në Aeroportin e Detroitit. Në aeroportin e Detroitit takuam dhjetra shqiptarë që jetojnë në Amerikë që kishin dalur më na deshiruar mirëseardhje. Pritja ishte madhështore, sa harruam shkurtazi përipetit e udhtimit.
Më gjasë këjo ishte një traditë e kahmotshme e shqiptarve këtu. Shqiptarët në Amerikë edhe pse jetojnë kaq largë nga vendlindja më perkushtim ruajne zakonet e traditat e vendlindjes dhe janë të mishnuar më jetenë kosovare. Vizita të përditëshme. Miq dhe dashamirë të njohur e të panjohur vinë për të na shprehë mirëseardhje në Amerikë. Ftesa në ndeje e soliminitete familjare. Bujari e mirëkuptim. Të gjithë mundohen në mnyren e vetë më na ndihmuar.

Kujdes të veqant për refugjatët nga Kosova kishin anëtaret e Kishës Luteriane, e cila ishte sponzor për
ardhjen tonë në Amerikë. Këshilli i Kishës kujdesej për jeten tonë, për vendosje, paime më gjëra elementare për jetë, orendi shtepijake, ndihma financiare dhe për sherbime të tjera. Kjo bashkësi fetare kristjane të njejtin sherbim e kishte bërë, më parë, edhe për refugjatët musliman nga Bosnja.

Në Detroit e rrethinë jeton e vepron komunitet i madhë nga të gjitha trojet etnike shqipëtare. Në këto vite të vështira për popullin shqiptarë të Kosovës, ky komunitet i bashkuar si një bashkësi familjare më tërë potencialin e vetë kombëtarë në mnyrë përmanente ishte i angazhuar rreth çështjes kosovare. Kohë pas kohe, në momentët e këthesave të ndryshme të politikës ndërkombëtare, organizonin dhe merrnin pjesë në shumë proteste e demostrata në Uashigton e Njujork për të sensibilizuar opinionin, organizonin kontakte e konsullta më shumë kongresist, senator dhe zyrtar
tjerë amerikan për ti angazhaur rreth zgjedhjës së çeshtjes së Kosovës, dergonin ndihma materiale e financiare popullatës kosovare dhe Ushtrisë Çlirimtare.
Shtetet e Bashkura të Amerikës të gjithë refugjatëve shqiptarë nga Kosova u dhanë status të banorëve më qendrimit të përhershem. Jemi shumë mirënjohes dhe kemi shumë falënderime që nuk i përkasin vetëm ardhjes sonë në Amerikë, por për shumçka tjetër,
për atë që qeveria amerikane dhe qytetarët e sajë e bënë dhe po e bëjnë për popullin shqipëtar të Kosovës, kur Amerika, për herë të dytë në historinë e këtij shekulli i mbrojti interesat e kombit tonë, falë drejtësisë
dhe principeve amerikane të lirive dhe të drejtave të popujve të vegjël.

Previlegjen që të bëhëm banor të përhershem të Amerikës nuk duam ta pranojmë, nga se e shohim vetin larg andrrave tona, larg çdo gjëje që na bënë të lumtur. Këtu jeta është ndryshe. Niveli i jetesës është shumë më i ngritur, por neve nuk na nevojtet kjo. Jetojmë për ardhmerin që nuk do të jetë këtu, por atje ku shpirti i ynë pushon. Në këtë moment na duket se jetojmë pa ndjenja. Prej ditës së parë që jemi këtu, dashurin qe kemi për të afermit është dyfishue. I përkujtojmë të gjithë më radhë më shumë mall. Hija e tyre na ndjek pa pushim. Nuk dimë sa do ti perballojmë kësaj gjendje psikologjike, nga së e kemi lënë shpirtin tonë atje.
Mendojmë së e kemi një përgjigjje. Përgjigjja qendron në këthimin tonë. Këthimin tonë të përhershem në tokën e andrrave tona. Këto janë idealet tona. Pa ideale e dashuri jeta është e humbur në errsirë.

Deshirojmë qe te afermit tonë, qe per t`i ikur dhunes serbo-sllave këtu u strehuan dhe njerzit qe na rrethojnë të na mirekuptojnë dhe te kenë përcaktim se vendi në të cilin jemi lindur, është vendi ku duhet të vdesim. Toka e jonë e vertet është ajo në të cilen prindrit tanë na e dhuruan jeten tonë, ajo e cila u takon atyre qe na kane rritur. Të felluar në këto mendime, si pa dashje, kujtohen thenjet kuptimplota të poetit tonë të madh:

……" Në gjuhë shqipe nanat tona
shih prej djepit na kanë thanun,
se adht një Zot, qe do ta dona;
njatë, qi jeten na ka dhanun;
edhe shqyp na thanë se Zoti
për shqyptarë Shqypninë e fali,
se sa t`endet stina e moti,
do ta gzojn kta djalë mbas djali….."

At. Gjergj Fishta


Këtu përgjithmonë do të jemi të huaj, edhe për njëqind vjet nese kalojnë. Mendoj që ata qe mendojnë ndryshe do të jenë humbës në të gjitha aspektet. Do të jetojnë pa emër, pa identifikim. Askush nuk do ti njofë ç`janë. Do të jetojnë pergjithmon të huaj. Trashigimtarët e tyre kanë rrezik potencial të asimilohen, gradualisht ti humbin vyrtytët e shtrenjëta që populli shqiptar i posedon, pra ato vertyte të cilat njeriu i ka
shpallur të shenjëta. Do të përvetsojnë gjuhen
e "bukës", por ekziston rreziku që gradualisht ta humbin gjuhen e "zemrës".

"…Po dëshe me ia falë orës s`ligë ditës s`zezë fmminë, o Shqyptar,e mos t`ja shohish nneren as ti as komi, dergoje nner msojtore t`hueja sa t`jetë m`kamë
t`vogla, o kee me mrrii me paa t`zezën t`anne:
maa t`parin tyy ka me t`pasë gjak nner syy,
manej nanën e vet, vllazent, e motrat, atdheun e komin e gjuhen e vet…"*

[drini_në_TR]

Llokumi, është me të vërtetë dhimbës eksperienca e juaj. Është me të vërtetë për të të ngjethur mishin. Shpresoj që tani të jesh më pranë ëndrrës tënde. Tani jemi shumë afër Kosovës së pavarur, Dardanisë Shqiptare. Prishtina duhet të jetë më e bukur tani që njërzit ecin të lirë për me kalue në të gjitha lagjet. Unë jam me origjinë nga Tirana, dhe as babai im nuk e kurseu vëndin e tij për refugjatët Kosovarë. Ai pati plot 31 pjestarë të një familjeje në dyqanin e tij. Një nga gratë që ishte shtatëzane lindi një djalë, dhe ata për nder të babës time i dhanë emrin tim. Tani ata janë në shtëpitë e tyre në Rahovec. Edhe unë pata fatin të shkoja në Kosovë 10 ditë pas përfundimit të bombardimeve sepse punoja vullnetarisht me një organizatë Amerikane. Çfarë pash ishte me të vërtetë shumë keq, por dhe më të trishtueshëm ishin kallzimet e njërëzve, dhe historive të tyre. Tash është bërë kohë që jetoj në SHBA, dhe mesa kam dëgjuar gjërat kanë ndryshuar së tepërmi, dhe se dita e pavarsisë po i afrohet shumë Dardanisë.
Shpresoj të kesh gjithë të mirat
dhe poashtu shumë fat
Nderime
drini.

[llokumi]

po vella por disa kosova amerikan qe e hendrojn ameriken e jetojn ne kosov nuk duhet me i lene te na marin naper kembe se neve vet all-llahu xh.sh na ka ndimu e jo amerika kam 21 shok te vrer ne luft e se lejoj dikush te shkel ne gjakun e deshmorve
sikurse keta qe ja puthin bethen amerikes