Prijesa Ilir

[shigjeta]

Agroni

Mret ilir, i biri i Pleuratit. Sundoi rreth viteve 250-231 para eres sone. Ne kohen e tij shteti ilir u be nje fuqi e rendesishme ne arenen politike te Ballkanit. Kufijte e tij perfshinin nje treve te gjere qe nga Naretva e sotme (Narona) ne Dalmaci deri ne brigjet e Vjoses (Aoos), me perjashtim te Durrahut dhe Apollonise. Qytetet kryesore te mbreterise se tij ishin Lisi, Scodra, Olcini dhe Rizoni.
Agroni krijoi nje fuqi detare dhe tokesore shume me te madhe nga ajo e para ardhesve te tij. Ne fushen e politikes se jashtme eshe e njohur marveshja e tij me mbretin e Maqedonise Demetrin II, me 231 para eres sone. Sipas kesaj mareveshjejel, mbreti ilir merrte persiper te ndihmonte banoret e qytetit Akarnan, Medionit, aleate te Maqedonise qe ishin rrethuar nga Etolet. Nga zhvillimi i mevonshem i ngjarjeve del se Agroni me kete akt synonte te dobesonte ndikimin Etol mbi fqinjet jugor te mbreterise se tij dhe te shkepuste Epirin nga aleanca me ta. Pas fitores ne Medion, Agroni u semur rende dhe vdiq. Politiken e tij e ndoqi e shoqja, Teuta, qe sundoi si mbretereshe ne emer te Pimesit, trashegimtarit te mitur te Agronit.


Teuta

Mbretereshe ilire, ne vitet 230-228 para eres sone. U vu ne krye te mbreterise pas vdekjes se te shoqit Agronit. Si tutore e Pimit, birit te mitur te tij qe e kishte me gruan e dyte, Triteuta. Ndoqi politiken e Agronit dhe zhvilloi nje veprimatari energjike. Perballoi rivalitetet e brendshme, rruajti aleancen me Maqedonine dhe e rrite fuqine politike te mbreterise. Ne vitin 230 para eres sone, kreu sulmin kunder Lidhjes Epiriote, pushtoi kryeqytetin e saj, Foiniken, dhe e detyroi Epirin te shkeputej nga aleanca me Etolet dhe te lidhej me mbreterine ilire.
Forcimi i pozites se mbreterise ilire ne Ballkan prekte interesat e politikes te fuqise se re mesdhetare, Romes, e cila ishte drejtuar nga lindja ne kete kohe. Teuta perballoi denjesisht perpjekjet e senatit romak pa mundur te menjanoj konfliktin e armatosur qe filloi me nderhyrjen e pare romake ne Iliri ne vitin 229 p.e.s. Edhe pse Teuta mori masa te forta per te mbrojtur vijen bregdetare, nuk pati sukses. Plani i saj per te pushtuar Issin, Dyrrahun, Apollonine dhe Korkyren deshtoi. Pas tradhtise se komandantit te saj Demeter Farit qe iu derzoi romakeve Korkyren, Teuta u detyrua te heq bllokaden detare dhe nga qyetete te tjera. Qendresa qe bene iliret ne tokat e Ardiejve dhe sidomos ne qytetin Nutrija, nuk e ndryshoi fatin e luftes. Pas kesaj, Teuta me forca te pakta u mbyll ne qytetin e fortifikuar te Rizonit. Ne pranvere te vitit 228 p.e.s, ajo dergoi perfaqsuesin e vet ne Rome dhe nenshkroi nje mareveshje me senatin nje paqe me kushte ne disfavor te ilireve. Pas kesaj ngjarje Teuta kishte dhene doreheqjen ose kishte vdekur, sepse nuk permendet me. Ne krye te mbreterise ilire u vu Demeter Fari.


Bardhyl

Mbret ilir, themelues i mbreterise ilire, sundoi me 393-359 para eres sone. Ishte me prejardhje nga shtresa te uleta, qymyrtar, gezonte simpatine e luftetareve. Beri kryengritje dhe rrezoi nga froni mbretin Syra. Gjate dyzet vjeteve luftoi me mbreterit maqedone per zoterimin e Lynkestise. Me 393 p.e.s mundi Amynten II dhe e detyroi te paguante tribut vjetor, me 369 p.e.s theu Aleksandrin II, kurse ne 360 p.e.s Perdiken III, qe u vra dhe vete ne fushe te betejes bashke me 4 mije maqedone. Per te dobesuar ndikimin spartan dhe maqedon ne Epir, u lidh me 385 p.e.s me tiranin e Sirakuzes, Dionisin. U mund nga Filipi II i Maqedonise ne 359 p.e.s. Sipas burimeve, ne kete beteje, Bardhyli luftoi mbi kale ndonese ishte 90 vjec. Vendin ia zuri me 356 p.e.s mbreti Grabo.

[shigjeta]

PIRROJA
Mbret i Epirit ne vitet 307-302 dhe 297-272 para eres sone. Figura me e shquar ne historine e lashte te Epirit dhe nje nga komndantet ushtarake me ne ze qe ka njohur bota antike. Rridhte nga familja mbreterore e fisit ilir te Moloseve. Gjate sundimit te tij shteti epirot u fuqizua shume ekonomikisht e ushtarakisht e u be nja faktor i rendesishem ne arenen politike te botes mesdhetare te kohes. Lindi ne 319 p.e.s. Pirroja hipi ne fron ne vitin 307 p.e.s, kur ishte 12 vjec. Pasi e humbi fronin ne vitin 302 p.e.s, per shkak te nje nderhyrjeje maqedone ne Epir dhe e rifitoi ate perseri. Ai zbatoi nje politike te jashtme aktive. Eshte e njohur vecanerisht fushata e tij ne Italine e Jugut, ku i thirrur per ndihme nga Tarentasit, qe luftonin me Romen, zbarkoi ne vitin 280 p.e.s, ne krye te nje ushtrie te madhe te perbere nga 20.000 kembesore, 3000 kalores, 2000 varketare dhe 500 hobetare, duke pasur me vete dhe 200 elefante. Pirroja zhvilloi me romaket tri beteja te medha. Te paren e fitoi me lehtesi prane Heraklese ne vitin 280 p.e.s. Per here te pare perdori me sukses elefantet per carjen e rrethimi t romak. Ne betejen prane Auskulit, nje vit me vone Pirroja fitoi perseri por me humbje aq te medha, saqe fitore te tilla u be zakon te quhen " si fitorja e Pirros", kurse betejen e trete prane Beneventit ne vitin 275 p.e.s e humbi. Nje tjeter aspekt i rendesishem i tij ne politiken e jashtme eshte me Maqedonine. Perpara se te zbarkonte ne Itali i theu maqedonet dhe per nje kohe arriti te shpallej dhe mbret i tyre, por zoterimet ne Maqedoni qe i detyruar t'i ndante me sundimtarin e Trakise, Lisimaun, i cili nuk vonoi ta shtrengoje te hiqte dore prej tyre. Pas disfates me Romen, ne vitin 272 p.e.s Pirroja iu drejtua perseri Maqedonise, por gjate kesaj perpjekjeje te tij te re mbeti i vrare duke luftuar neper rruget e Argosit kunder forcave te bashkuara maqedone e spartane.. Pirroja mbeti ne histori nsi nje nga strateget me te medhenj te kohes, i dyti pas Aleksandrit te Madh, sipas vleresimit te komandantit te njohur kartagjenas, Hanibalit.

BALAI
Mbret ilir, qe sundoi pas vitit 168 p.e.s. Njihet vetem nga nje numer i madh monedhash me emrin e tij. Qendra e mbreterise se Balait mendohet se ka qene Rizoni, ne gjirin e Kotorit.

GENTI
Mbret ilir, i biri i Pleuratit. Sundoi me 181-168 p.e.s ne periudhen e acarimit me te madh te kontradiktave midis shteteve te Ballkanit dhe Romes, qe e intensifikoi politiken e saj agresive. Ne keto rrethana Genti beri perpjekje per forcimin ekonomik e politik te mbreterise. Ne pollitiken e brendshme mori masa per asgjesimin e kundershtareve politike pro-romake, pa kursyer as te vellane, Platorin. Grumbulloi forca ushtakake, tokesore e detare te medha. Fuqizoi arken e shtetit dhe preu monedha bronzi me emrin e vet. Ne politiken e jashtme u lidh me forcat antiromake ne Ballkan, beri aleanca me mbreterine Dardane dhe Perseun e Maqedonise. I sulmuar nga Roma me 168 p.e.s, i priti forcat pushtuese ne afersi te qytetit Basania, diku ne Jug te Lisit dhe qendresen e fundit e beri pa sukses ne kryeqendren e mbreterise, ne Shkoder. Bashke me familjen, me roberit dhe me placke te madhe lufte u dergua ne Rome. Romaket kapen dhe 220 anije te tij. Genti vdiq ne roberi ne qytetin Iguv te Italise.

[shigjeta]

Glaukia

Mbret ilir qe rimekembi shtetin ilir te themeluar prej Bardhylit. Sundoi ne 325-302 para eres sone (p.e.s) Deri me 325 ishte prijes i Taulanteve. Me 335 p.e.s kishte ndihmuar Klitin per marrjen e Pelionit. Pas vdekjes se Aleksandrit te Madh cliroi krahinat rreth liqenit Lihnid, i bashkoi me zoterimet e veta dhe u be mbret. Ndoqi nje politike kunder maqedoneve dhe u perpoq te dobesonte ndikimin e tyre ne Epir. Per kete u afrua me lidhje martesore me mbretin molos Aiakidin dhe kur ky u rrezua me 317 p.e.s, mori nen mbrojtje te birin e tij dyvjecar, Pirron. Nuk pranoi t'ia dorezonte Pirron mbretit maqedon Kasandrit as kur ky i premtoi si shperblim shumen e madhe prej 200 mije talantesh, as kur ai e kercenoi me lufte. Ne vitet 314-312 p.e.s Glaukia luftoi me sukses kunder Kasandrit per Apolonin e Dyrrahun, duke pasur edhe ndihmen e Korkyrasve. Tre vjet me vone hyri ne Epir, mposhti kundershtimin e grupit promaqedon te kryesur nga xhaxhai i Pirros, Alketit, dhe vuri ne krye te shtetit molos, Pirron 12 vjecar. Glaukia permendet si mbret ilir deri me 302 p.e.s. Gjate sundimit te tij ai u be e vetmja force e rendesishme ne Ballkan qe iu kundervu Maqedonise dhe ndikoi ne ngjarjet kryesore politike te kohes.

[Hyj-Njeriu]

Keta nuk jane Prijesa...Keta jane Mbreter Legjendare....I perjetshem qofte kujtimi i tyre!