Arkeologjia ne rajonin e Anamoraves

[RinorZ]

Sipas nje kerkimi ne keto vitet e fundit, ne trevat e Kosoves Lindores/Lugines se Presheves, me saktesishte ne fshatin Zhunice te komunes se Preshevesm jane gjatur disa gjera me vlere te vecanta...
Me kujtohet, se ne nje vend paten gjetur themelet e nje bazilike, e cila dukej per bukuri, por fatkeqesihte udheheqes te ketyre ekspeditave ishin Serb nga Beogradi, dhe gjithe rezultate i morren me vehte, dhe vendin e mbuluan perseri sikur te mos kishte ndodhur asgje...

Thuhet se kjo treve, eshte e pasur shume per nga ana arkeologjike...pasi jane gjetur shume gje sende Ilire, te cilat jane te vecanta, dhe nuk kane ngjajshmeri me asnje gjesend tjeter te gjetur neper vende tjera...

[Kosovari-13450]

RinorZ, po e postojmë një shkrim që është hartuar para 7-8 muajsh për disa hulumtime arkeologjike në Luginën e Preshevës


Hulumtimet arkeologjike në Luginën e Preshevës

U evidentuan 360 vendndodhje arkeologjike



Ukshin Zajmi

Pas hulumtimit të 130 venbanimeve të Luginës së Preshevës, përkatësisht në Preshevë, Bujanoc e Medvegjë janë regjistruar 360 vendndodhje arkeologjike. Këto vendndodhje janë evidentuar gjatë rekognostifikimit të kësaj zone nga Enti për mbrojtjen e monumenteve nga Nishi. Sipas mediave serbe, kjo është puna më e madhe e bërë deri më tash nga ky institut, e që është finansuar nga Ministria e kulturës të Serbisë. Në këtë territor, të banuar me shqiptarë në Serbi, deri më tash, pos punës rreth rekognostifikimit, fare pak janë bërë hulumtime arkeologjike, pos Kështjellës së Bushtranit dhe vendit të quajtur Kacipup të Rahovicës së Preshevës, në vitet 1977/78. Kjo punë është bërë brenda tri viteve, dhe ekspertet serb thonë se do të botojnë edhe një libër rreth kësaj veprimtarie.
Lokalitete e evidentuara janë më të moçme edhe se 1200 vjet para epokës sonë e deri në fillim të shekullit të XIV-të, thonë përfaqësuesit e kësaj ekipe nga Beogradi, Nishi dhe Vraja.Thuhet se kanë evidentuar vendbanime antike, kështjella (kala) dhe nekropole. Lokalitetin që e përmendin më së shumti është ai i Kërshevicës, një kishë e ngritur mbi një themel të vjetër 12 km nga Vranja në drejtim të Prohor Pçinjës. Muratimi i kësaj kishe i takon teknikës Opus mixtum –muraturë e përzier me gurë dhe breza tullash.
Në fshatin Bilaç thuhet se kanë gjetur varreza romake, konstatim ky nga fjalët e banorëve të këtushëm, të cilët, nga moskujdesi dhe mungesa e shkollimit, kanë pranuar oferten serbe, se çdo gjë e vjetër në këtë anë është e romakëve. Sipas shkrimeve serbe, thuhet senë fshatin Lanik (?) të Preshevës kanë hetuar mihje të “egra” të dashamirëve të arkeologjisë, në një nekropolë, ku sipas tyre janë gjetur varreza të rendomta dhe urna me hirin e të vdekurve.
Mihjet dhe tëhuajësimet e gjetjeve arkeologjike nga teritori i Luginës së Preshevës, ekspertët i emërtojnë me lloj-lloj emrash, e asnjëhere nuk konstatojnë se për hulumtimet e pa bëra në këto anë fajet i kanë pikërisht ata, sepse këtë anë e kanë lënë pas dore, e tash kanë ngarendë për të bërë rekognostifikimin dhe për t’i vlerësuar ashtu si dojnë vetë gjetjet dhe vendet arkeologjike të kësaj ane, e harrojnë se pikërisht në qendër të Vrajës në vitin 2003 u janë tëhuajsuar qindra metelik argjendi të kohës së Deronëve, shekulli VI-V para epokës sonë. Dhe këtë tëhuajsim ata e vlerësojnë kështu:” Duke mos ditur vlerën e vërtetë të këtyre monedhave raritete, gjetësi, 15 copa ua dha fqinjëve, 43 i shiti thuajse fale, kurse 23 më vonë i gjetën arkeologët e Muzeut popullor të Vrajës” (Veçernje Novosti, 20.10.2003). Vlenë të theksohet se vetëm në komunën e Preshevës dihet për kalatë: e Rahovicës, Stanecit, Ostrovicës, Bushtranit, Preshevës, ajo e lagjës Gjinaj në Depcë, e lagjës Iseukë në Caravajkë, dy kalatë në fshatin Sefer, e të mos flasim për komunën e Bujanocit e të Medvegjës, të cilat kanë teritor shumë më strategjik.
Mënyra e kryerjes së kësaj pune hulumtuese të ekspertëve serb, siç thot për një medium të shkruar serb, arkeologu Toni Çershkov, djali i Emil Çershkovit, i cili ka hulumtuar në Kosovë, “është bërë përmes ndihmës së madhe të banorëve vendas, të cilët shpesh herë na ndihmojnë edhe si udhërrëfyes”, madje edhe konstaton se,” madje ka raste kur edhe ata, banorët e vendeve përkatëse, nuk dijnë se çka ka në fqinjësi”.(Glas Javnosti, 23.11.2005, faqe 16.)
Mbetët të shihet se si këto vendndodhje do të deshifrohen në publikimin që do t’i bëhet kësaj pune, por në saje të gjithë asaj që është thënë deri më tash, në asnjë rast nuk përmendet se në këto troje dikur kanë jetuar Dardanët, dhe se ata kanë pasë një kulturë të zhvilluar, veprimtari të pasur në sferën e eksplorimit dhe përpunimit të metaleve dhe në punimin e armëve dhe të stolive. Mirëpo, një gjë dihet, nëse synohet që edhe më tutje politika serbe të ndryshon historinë e vet, atëherë do të thuhet se shumë vendndodhje arkeologjike në Luginën e Preshevës janë të kohës ilire, e nëse mbetët në qëndrimet e historisë së deri tashme, atëherë elemnti ilir e Dardan do të mundohet të fshihet.

Foto: Foto e vjetër nga Presheva