Projekti ATLAS dhe LHC

[Scion]

Ne mes te tjerash do testohet dhe Super-Symetry dhe Standard-Model qe propozon Higgs Particle.

Sot te gjith u zgjuam mire po prisni se Gallata ska filluar akoma (Une nuk besoj te ndodhi naj gjo po per tu trembur eshte)

[jul-linda]

thone qe eshte nje moment historik per shkencen ...
kam gjith diten qe po ndjek lajmet dhe te them te drejten kam shume frike dhe normal qe do kem frike se jam ne zemren e ngjarjes , ketu te ne e gjeten te spjegojne teoremen e Big Bang-ut ( shperthimit te madh nga pika zero) apo origjinen e universit !?.






ja ketu keni nje video per ata qe kuptojne gjuhen gjermane ...

http://www.kleinezeitung.at/allgemei...22356/index.do

[Scion]

Jul-linda, te jesh e sigurt qe do gjejne dicka komplet jashta parashikimeve tyre. Mos u merzit se ska per te ndodh naj gje.

[jul-linda]

keshtu thone dhe keta se e kan llogaritur mire , ishalla nga ky eksperiment te zbulojne fillimin e botes dhe jo fundin e saj ...

[Scion]

Edhe sikur te krijonte ndonje gje te rrezikshme do i duheshin qindra vite te tera per te bere ndonji dem te vogel. Keshtu shprehen shkencetaret. Por si njeri i arsyeshem qe jam, nuk i dihet... do marr fryme me lehte kur te mbarojne keta experimente.

[Blearti007]

Po perzihem pak ne tem,,por shkenca ska fund,dhe as qe do te ket,,, viteve te fundit po ndodhin shum gjera te papritura,ne zhvillime siper,,,,por ajo qe eshte per tu brengosur eshte qe aq me shum po zhvillohet tekinika,aq ma te mdha do te jen edhe ndikimiet,,si pozitiv ashtu edhe negativ,,,shpresojm qe mos te ndodh nje gje e keqe,,,mbasi qe sja arrij te kuptoj ne tersi,,,,

Ne vitet 69 pyesin nje plak te menqur te qytetit i thon se sa beson qe kan shku njerzit ne Han,,,pergjigjet se ne qoft se kan shku kan shku me tru tjeter jo me timin e tendin

[OO7]

Shum pak informacion dhe reklame i ben ktij eksperimeti, une per vete po mos lexoja ne forum sdo e merja vesh, ne Tv shum pak folen dhe jam i sigurte se te gjith ata qe se kan lexuar diku sic eshte forumishqiptar psh. skan mar vesh gje fare. Se gjersa ktu thuhet se mund te jet me pasoja shum te renda per globin, habitem se pse nuk kan dale me perpara dhe te informojn njerezimin (ndoshta faji i eshte mediave), duket sikur duan te fshehin dicka dhe kjo gje me shqetson shume dhe forcoj bindjen qe me te vertete eshte me risk te madh nese eksperimenti nuk shkon mire.

[Timianonimi]

Ka pak mosperputhje ketu,
Materiali-Erret dhe Energjia-Erret jane materie qe u shperndane neper Hapsire qe ne Castin e Big-Bangut - Supozohet qe perben 70% te mases se Kozmosit. Sic eshte shprehur edhe Teoristi Michio Kaku, kjo materie-energji e tregon veten qe eshte aty vetem me ane te asaj qe Universi nuk shkaterrohet por rri shume i ngjeshur. Te thuash e tere ajo materie eshte mbeshtjellesi i Universit tone. Problemi se pse se vrojtojme dot eshte pershkak se nuk emiton asgje, por dihet qe efekton gravitetin.

Nuk kam pohuar gjekundi qe Materia-Energjia e zeze perbehet nga Vrimat e Zeza. Jane gjera si nata me diten. Nje supozim eshte qe Energjia e Zeze mund te jete Graviteti ne nje Dimension me lart por jane brockulla sizakonisht.

Do desha te sqarohem edhe nje here lidhur me fjaline qe kam permendur:



Eshte batute qe shkenctaret e hedhin per vrimat e zeza - Singularitetin.

Scion,

Kishe te drejte se ka teorije te cilat pohojne qe materja e errret mund te jete e perbere edhe prej vrimave te zeza por pa ndonje perkrahje te madhe ne mesin e shkencetarve !

Ja se cka pohon Michio Kaku ne lidhje me materjen e erret ne librin e tij "Parallel worlds", faqe 73-74: citim
citim: "Disa shkencetar mendojne se mund te perbehet prej materjes se zakonshme vetem qe eshte shume "pa shkelqim"(qe eshte e perbere prej yjeve gjugj ngjyre kafe, yjeve neutrone, "vrimave te zeza" te cilat jane pothuaj se te padukshme) Keto objekte jane te bashkuar ne "materjen Baronike" (materje sikur neutronet dhe protonet) dhe kolektivisht njeihen si MACHO(Massive Compact Halo Objects).

Te tjeret mendojn se materja e erret mund te perbehet prej nje materje jo baronike shume te ngrohte, sic jane Neutrinot(te njohur si materja e erret e ngrohte). mirpo neutrinot levizin shpejte ashtu qe ata nuk mund te jene pergjejges per shumicen e e "grumbullit "te materejs se erret dhe galaktikave te cilat i shohim ne natyre".

Kurse te tjeret mendojne qe materja e erret eshte e perbere plotesisht prej nje lloji plotesisht te ri te materejes, te njohur si "materja e erret e ftohte" ose WIMPS(weakly interacting massive particles), grimca keto qe jane kandidat kryesore per ta spieguar shumicen e materejs se erret" mbarim citimi

Mandej ne faqen 266:
citim: "Materja e eret, nuk ekziston vetem ne ne vakumin e ftohte te hapsires. Ne fakt , ajo do te duhej te gjendet edhe ne dhomen e juaj te dites. Gjithashtu ne vazhdim i permend eksperimentet neper bote qe mundohen da dedektojen materejn e zeze pa ndonje sukse deri tani"


Me vone ne faqen 267 te librit te njejte, ai shkruan:
citim: "Nese materja e erret gjindet se shpejti, sic shpresojne shume fizicient, mund ti jape mbeshtetje teoris ese supersimetrise (dhe mundesisht , gjate kohes edhe teorise se supertelave (superstring)). Nje veshtrim te shpejte te grimcave te parapara nga supersimetria tregon qe se mund te jene disa kandidate potencial te cilet mund ta sqarojne materejne erret. Njeri prej tyre eshte neutralino, familje grimcash te cilat e permbajne superpartnerin e fotonit. Teoritikisht, neutralinot po duket qe pershtaten me te dhenat. jo vetem qe eshte neutral per nga ngarkesa dhe njeheresh i padukshem dhe gjithashtu masiv(keshtu qe ndikohet vetem prej gravitetit) mirpo eshte gjithashtu stabil, e fundit dhe ndoshta me e rendesishmja univerzi do te duhej te ishte plot me neutralino, qe do ti benin ata kandidat ideal per materejn e erret"

[jul-linda]

Se gjersa ktu thuhet se mund te jet me pasoja shum te renda per globin, habitem se pse nuk kan dale me perpara dhe te informojn njerezimin (ndoshta faji i eshte mediave), duket sikur duan te fshehin dicka dhe kjo gje me shqetson shume dhe forcoj bindjen qe me te vertete eshte me risk te madh nese eksperimenti nuk shkon mire.

para ca kohesh lexova ne BLICK qe nje nga banoret e Zvicres bashke me i tjeter donin ta blokonin duke e quajtur kete experiment qe mund te sjell fundin e botes duke bo apel ne gjygj , por kush e pyet popullin se !!...

[Darius]

Enigmat e universit, sa pranë zbardhjes jemi?

Kostoja është gjigante, shkalla masive dhe zbulimet mund të jenë të jashtëzakonshme


Makineria më e madhe shkencore që do të nisë eksperimentin më të madh të organizuar ndonjëherë në rrafshin ndërkombëtar. Makineria quhet Large Hadron Collider (LHC) dhe është një mekanizëm gjigant me vlerë 10 miliardë dollarë. Ndryshe quhet edhe "copëtues i atomit" dhe është projektuar dhe ndërtuar në Qendrën Evropiane të Kërkimeve Bërthamore, CERN, në Gjenevë të Zvicrës. Makineria me pak fjalë përbëhet nga një tunel nëntokësor, perimetri i të cilit është 27 kilometra. Në pika të ndryshme përgjatë tunelit janë vendosur katër instrumente masive që luajnë rolin e mikroskopëve subatomikë. Ato do të përdoren për të analizuar krijimin e energjisë jashtëzakonisht të madhe nga përplasja e dy rrezatimeve me protone.

Qëllimi i eksperimentit është kuptimi i forcave themelore të natyrës dhe copëzave subatomike, që janë edhe përbërësit e lëndës së universit. Por një eksperiment i tillë ka shkaktuar shumë diskutime? Edhe pse "copëzuesit e atomit" janë ndërtuar edhe më parë, ky i fundit është shumë i ndryshëm për sa i takon sasisë së energjisë së përfshirë në të. Dy rrezet e protoneve do të lëshohen nga kahet e kundërta të tunelit me një shpejtësi që do t‘i afrohet shumë asaj të dritës. Kjo do të thotë që Pyetja e madhe ato të bëjnë 11000 xhiro rreth tunelit brenda një fraksioni të sekondës. Kur të kenë fituar shpejtësi të madhe, do të përplasen me njëra-tjetrën dhe rezultati i këtij "takimi" do të gjenerojë një energji rreth 7 herë më të madhe se makineritë e tilla të ngjashme.

Një e tillë Tevatron ndodhet në Batavia të Ilinoisit, në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Shkencëtarët e LHC shpresojnë që të marrin një energji të nivelit 14 teraelektron volt (TeV) dhe në këtë mënyrë të krijojnë kushtet për një përplasje. E fundit e këtij lloji ka ndodhur gjatë "Big Bang"-ut, kur universi u krijua rreth 13.7 miliardë vjet më parë.

Cili është qëllimi i këtij eksperimenti?

Në mënyrë që të kuptojmë se nga se përbëhet lënda dhe forcat që e mbajnë atë të bashkuar dhe unike, është e nevojshme që të arrijmë të ndajmë përbërësit e saj subatomikë. Vetëm duke ndarë një proton, shkencëtarët janë të aftë të shohin se çfarë ndodh brenda kësaj copëze jashtëzakonisht të vogël të lëndës. Përgjigjja vjen edhe nga copëza më të vogla, disa prej të cilave janë aq të vogla saqë deri më tani i janë shmangur "kapjes". Deri në këtë moment njohim 12 substanca subatomike dhe 4 forca, por ky është vetëm fillimi. Ajo çka është më e rëndësishme është fakti që shkencëtarët shpresojnë që të zgjidhin disa prej problemeve më të mëdha të fizikës. Ata shpresojnë për shembull që një ditë të unifikojnë të gjitha forcat e ndryshme të natyrës, që nga forcat e vogla bërthamore brenda bërthamave atomike e deri te forca e gravitetit, që vepron mes planetëve të galaktikave. Ata e quajnë këtë teori "teoria e gjithçkaje" dhe ekziston shpresa që LHC do të japë një kontribut të rëndësishëm për zgjerimin e njohurive tona të deritanishme në lidhje me çështjet thelbësore që kanë të bëjnë me krijimin, kohën dhe natyrën e lëndës.

A përbën rrezik përfshirja në një eksperiment të tillë?

Ka disa teoricienë që mendojnë se përplasjet mund të krijojnë disa vrima të zeza të vogla. Por edhe në rast se një gjë e tillë do të rezultojë nga eksperimenti, ato do të jenë të përmasave sub-mikroskopike dhe do të zhduken brenda fraksionit të një sekonde. Megjithatë, numri i shkencëtarëve që mendojnë se ky eksperiment paraqet rrezik është i vogël. Por ata që janë të këtij mendimi mendojnë se vrima e zezë që mund të krijohet mund të "gëlltisë" brenda saj gjithë Gjenevën, ose botën mbarë. Disa shkencëtarë rusë kanë sugjeruar se mund të jetë e mundur që LHC të krijojë kushtet që teorikisht mund të mundësojnë udhëtimin në kohë. Ata imagjinojnë një skenar sikur nga kjo vrimë e zezë që mund të krijohet mund të na vijnë në këtë realitetin tonë udhëtarë nga e ardhmja, ndërkohë teoricienë të tjerë thonë se këta "udhëtarë" duhet të kenë përmasat e një grimce atomi për të kaluar përmes "vrimave të krimit", përmes hapësirës dhe kohës.

Çfarë do të ndodhë saktësisht kur të nisë eksperimenti?

Për herë të parë shkencëtarët do të tentojnë që të fusin një rreze protonesh brenda një tuneli dhe t‘i japin asaj shpejtësi të madhe për të qarkulluar brenda qarkut. Më pas, ndoshta një ditë më vonë, por me siguri ditët që do të pasojnë, do të lëshohet rrezja e dytë e protoneve në kahun e kundërt me të parën dhe ajo do të fitojë gjithashtu shpejtësi. Ka mundësi, edhe pse është shumë e vështirë, që të dyja rrezet të përplasen ende pa arritur shpejtësinë e duhur, por në një rast të tillë eksperimenti do të dështonte. Ai do të ketë rezultat vetëm kur përplasja e rrezeve të protoneve do të ketë arritur shpejtësinë e duhur. Vetëm në kushte të tilla mund të krijohet terreni për arritjen e zbulimeve interesante.

Cilat janë disa nga zbulimet e mundshme?

Zbulimet më interesante do të jenë ato që pritet më pak të ndodhin, apo që janë tërësisht të paparashikueshme. Megjithatë, ekziston një copëz subatomike që teoricienët janë të bindur se ekziston. Ajo njihet me pseudonimin "Thërrmija e Zotit" dhe mund të na shpjegojë për shembull se përse lënda ka masë dhe në këtë mënyrë të na çojë në një shkallë më të thellë njohjeje të teorisë së forcave të gravitetit. Në nivelet e energjisë së LHC-së ka të ngjarë që të regjistrohet edhe ekzistenca e parë e kësaj thërrmije. Teoricieni që e mbështet më fort ekzistencën e saj është profesor Peter Higgs, i cili ka besim në masën 90% që kjo copëz që mban shkencërisht emrin e tij do të zbulohet. Por ky është vetëm një nga zbulimet e mundshme që LHC mund të bëjë. Fizikanët shpresojnë se makineria do të zbulojë gjithashtu edhe copëzat misterioze supersimetrike që mendohet se u krijuan në fillimet e para të universit. Teoria e supersimetrisë thotë që të gjitha copëzat që ekzistojnë kanë një partner më të rëndë diku, por deri tanin nuk është vërtetuar asgjë. Nëse LHC do të zbulojë fakte për copëzat supersimetrike, mund të zbulohet edhe arsyeja se përse 90% e masës së universit ekziston në formën e "lëndës së errët".

Sa e vështirë ishte të ndërtoje një makineri si LHC?

Shumë. Tuneli 27 kilometërsh ishte shumë i vështirë të ndërtohej nën tokë. Magnetet gjigante që do të përdoren për të arritur përshpejtimin e grimcave duhet të mbahen bashkë me një forcë që u reziston të 500 tonëve për metër katror, ekuivalente me një avion për metër katror. Ata janë super të ftohtë, në temperaturën -273C, duke e shndërruar LHC si vendin më të ftohtë në universin e njohur deri më tani, me një kapacitet ngrirës për të mbajtur 140 mijë frigoriferë shtëpiakë në temperaturën -271.2C. Data e eksperimentit të sotëm ishte caktuar tre vjet më parë.

A ia vlen një eksperiment i tillë?

Po... * Ne duhet të njohim të fshehtat e universit, për të kuptuar më mirë vendin dhe rolin tonë në të * Kostoja është qesharake në krahasim me njohuritë e reja që mund të na japë një eksperiment i tillë

Jo... * Këto lloj zbulimesh mendohet se nuk ndikojnë drejtpërdrejt në mirëqenien e jetës së njerëzve në këtë planet * Fizika e grimcave është më pak e rëndësishme se mjekësia dhe biologjia * Nëse shkencëtarët kanë gabuar në përllogaritje dhe intuita, atëherë ekziston rreziku i krijimit të vrimave të zeza dhe më pas askush nuk mund të parashikojë gjë saktësisht

G.SH.