Krimet komuniste në Shqiperi

[Toro]

Të bukura janë këto përshkrimet që bën dhe poetike, por e dimë shumë mirë që nuk janë të vërteta. Janë hiperbolizime të një prblematike njerëzore. Janë këndvështrime metafizike që nuk e marrin zhvillimin e njeriut në kohë e caktuar dhe sipas rrethanave. Kapesh pas termit "njeriu i ri" për të justifikuar ngjarjet e pas 90s. Më vjen keq por këtë nuk mund ta bësh. Nuk mund t'i fusësh që të gjithë në një thes.

Personalisht jam i rrepte dhe nuk justifikoj asnje krim. Po e gjitha dhuna, vjedhja dhe mentaliteti neo-shqiptar i pas '90 se jeta apo pasuria e tjetrit nuk ka asnje vlere ka lidhje direkte me edukimin (lavazhin e trurit) qe iu be ketij kombi per 50 vjet rrjesht.

Koncepti "njeriu i ri" lidhet me kalimin e shoqërisë Shqiptare nga sistem feudalo-çifligar në sistem "socialist". Njeriu i ri lidhet me zhvillimet në KULTURË, SHKENCË, ART, ARSIM, SHËNDETËSI. Njeriu i ri është ai që ka dritë tek shtëpia, që njeh të drejtat e gruas, që mëson të punojë tokën me rendiment, që mëson të jetojë jetën moderne, që mëson të ushqehet dhe të vishet ashtu siç duhet, të luftojë zakonet prapanike, të shpjerë fëmijët në shkollë, të ketë mundësi të shkojë në shkollë të lartë, të ndërtojë halen brenda në shtëpi me kushtet e nevojshme, të ruajë higjenën, të pranojë të renë, të mos ndikohet nga bestytnitë, të mos jetojë në një dhomë me bagëtinë, e shumë e shumë të tjera, detaje këto që ty dhe të tjerëve as që u kanë vajtur ndonjëherë ndërmend. Juve, sidomos ata që kanë jetuar në qytet, as që iu bëhet vonë për ndryshimet dhe zhvillimet rrënjësore që ka pësuar fshati shqiptar. As që ia keni idenë e problematikave nga më seriozet që ekzistonin në atë kohë dhe që duheshin zgjidhur. Fluturoni me pras në b... pa qenë fare të ndërgjegjshëm për realitetin Shqiptar.

Ti ngaterron nivelin normal te progresit te nje shteti(fakt se shtete si Greqia -shtet perendimor apo Jugosllavia shtet lindor paten me teper progres ne fushat e lartpermendura sesa Shqiperia) me reformat qe u bene gjate diktatures. Ajo qe thua ti, po ta perkthesh ne ditet e sotme eshte si te thuash "Sala i beri njerezit me makina, shtepi, u dha pashaporta e i nxorri ne Perendim te shkollohen". Ti paraqet fenomene te kohes qe ishin te perbashketa si ne Perendim ashtu dhe ne Lindje si fenomene ekzluzive te Shqiperise ne kohen e Enverit.
Permende dritat. E di ti qe Shqiperia eshte vendit i fundit ne Evrope qe perfundoi elektrifikimin e vendit ne 1972 (data zyrtare eshte 1971 por fakt eshte se fshatrat e fundit kane qene Libofsha e Ndernenasi ne Fier te pa elektrifikuar deri ne 1972). Ky eshte progresi? Qe ishim te fundit ne Evrope?

Kush e ka menduar ndonjëherë se si mund të bëhen me shtëpi, me mijëra familje, brenda një afati të shkurtër??? Kush e ka menduar ndonjëherë se si thahet një fushë e tërë për të hapur tokë të re buke??? A e dini ju mor zotëri që pothuajse të gjitha fushat e shqiërisë kanë qenë këneta??? Kush e ka menduar ndonjëher se si mund të elektrifikohet një popull i tërë? Se si mund të edukohet një popull i tërë analfabet, i pagdhendur e për më tepër me bindje mesjetare??? Ka menduar kush nga ju se si mund të fitosh tokë të re në kodra??? Të ndërtosh shkolla në majat më të larta, shtëpi kulture, spitale, universitete, hidrocentrale?

Ne rradhe te pare me mijera familje u nxorren nga shtepite e tyre dhe u hodhen neper bodrume per te strehuar te tjeret. Pra nuk u krijuar asgje. Thjesht u be rishperndarje e pasurise duke iu dhene atyre qe nuk e kishin ndertuar shtepine strehim dhe duke lene ata qe i kishin ndertuar shtepite neper bodrume. Mos me hap barkun per strehimin pra ne fund te viteve '80 rradha per nje dhome e nje guzhine (minimalja) ishte 5 vjet mesatarisht. Per familje te tjera qe kishin nevoje per 2-3 dhoma e nje guzhine, rradha ishte me teper (personalisht familja ime priti 7 vjet per 2 + 1 dhe ne kohen qe na u dha na duhej 3+1 se sipas ligjit une kalova 18 vjec dhe quhesha kurore me vete). Ky eshte progresi? Si imigrant i paligjshem ne Greqi me page poshte minimumit e pata kete lloj "progresi" ne 2 muaj!!!!
Sa per elektrifikimin ta permenda me siper. Ishte koha per te ne te gjithe Evropen. Shqiperia ishte ne fakt shteti i fundit qe u elektrifikua. Te fundit nuk i jepet medalje!

Si mendoni ju? Se këto bëhen tak fak brenda vitit dhe o burra të merremi me llukset??? Mos abuzo me termin "njeriu i ri" mos zotëri nëse nuk ke lexuar asnjë libër për popullin shqiptar, historinë e njerëzve të thjeshtë, gjendjen në të cilën jetonin shqiptarët. Mos fol broçkulla.

Fakt eshte se njerezit ne diktature akoma pas 50 vjetesh ishin akoma pa shtepi, pa drita, pa uje, pa ushqim. Dhe keto nuk jane llukse, por minimalja sipas standarteve te kohes.

Kur flet për këtë problematikë, ti nuk merr aspak parasysh elementin njerëzor. Ti harron që shoqëritë më primitive kanë edhe tragjeditë më të mëdha. Diktaturë komuniste ka pasur edhe në vend të tjera. Dhunë dhe terror ka pasur edhe në vende të tjera e megjithatë atje njerëzit nuk vranë njeri tjetrin. Kjo nuk ndodh sepse e ka fajin filan sistem apo filan diktator. Kjo vjen si rezultat i nivelit shoqëror të një populli. Populli shqiptar ka qenë popull primitiv dhe menjëherë pas 90 ave u kthye në identitet.
Vërtetë që shoqëria Shqiptare ka trashëguar dia probleme në lidhje me të drejtat e njeriut, por kjo nuk e justifikon egërsinë e paparë që shpërtheu menjëherë pas 90-ave. Këtë e justifikon vetëm natyra primitive e shoqërisë Shqiptare që nuk diti të ruajë vlerat më të mira të Shoqërisë nën diktaturë.

Shqiptaret kane qene primitive, te eger, por gjithnje kane pasur dinjitet. Ate dinjitet qe kishin diktatura ua u mori per 50 vjet me rradhe. Ne shtetet e tjera ish komuniste u bene korrigjime, kriminelet u denuan, pasurite iu kthyen ish pronareve, te denuarit padrejtesisht moren hakun e punes se detyruar. Asgje nga keto nuk ndodhi ne Shqiperi. Plaget e diktatures ne Shqiperi jane akoma te hapura.

Si të tjerët, edhe ti lëshon mufka njëra pas tjetrës, gjëra të stërthëna e që në thelb nuk thonë asgjë. Llafe pa fund, qurravitje e sharje kot e më kot, pa dallim.

Mos ia fut kot se Shqipëria nuk ka pasur gjithmonë problem me ushqimin. Nuk ka qenë e thjeshtë natyrisht, por të paktën ushqimin e nevojshëm e kishte. Sot me mijëra janë familjet që nuk blejnë dot bukë dhe venë e shesin deri tek fëmijët.

Avash se na i bere shqiptaret perbindesha qe shesin femije. Rastet e shitjeve te femijeve jane me gishta te numeruar dhe nje pjese e mire e tyre jane prej familjeve rome. I njejti fenomen i braktisjes se femijeve ishte dhe gjate diktatures (shtepite e femijes ishin plot ne cdo rreth). I vetmi ndryshim sot eshte se disa familje marrim demshperblim per kohen e shtatzanise (ti e quan shitje femije).

Vazhdojnë përrallat dhe hiperbolizimet. Reformat agrare mund edhe të jenë të nxituara ose të gabuara, por kurrësesi nuk mund të quhet
ashtu si thua ti. Në radhë të parë, fshatari shqiptar pas lufte nuk kishte fare tokë. Atë e zotëronin çifligarët e mëdhenj. Gjithsej nja 20 veta në të gjithë Shqipërinë. Tokën fshatarëve ua dha "pushteti popullor" dhe ata e patën të tyren për disa vite. Pastaj për reformat e ndryshme mund të diskutojmë pasi edhe unë kam rezervat dhe komentet e mia. Përfshi dhe ato të viteve 80.

Aq pak toke kishte fshatari shqiptar sa sot dhe ata me komunistet e komunisteve na kane dale e na kerkojne ca ullishta ne Kanine, orizore ne Myzeqe e tokat e stergjyshit ne Durres. Te gjithe fshataret kane dale se kishin toka dhe po i marrin mbrapsht sot.

Nuk e di me kë flas. Sa njohuri shkencore ke? Sa ke lexuar dhe sa e ke vetëm me të jetuar? Këto janë gjëra që duhen pasur parasysh.

Edhe kam lexuar edhe kam jetuar. Kur ra diktature kam qene ne moshe vote.

Këtu ia ke fut rromlla përtomlla. Sa kanë ndërtuar të rinjtë e të rejat nëpër aksione "vullentare" nuk kanë ndërtuar të burgosurit.
Dhe ajo zotëri quhet punë e detyruar. Ekziston edhe sot e kësaj ditë në Amerikë.

Po po e vertete. Te rinjte e te rejat neper aksione "vullnetare" 30 ditore ku me teper mbarseshin me njeri tjetrin e benin plazh sesa punonin, ne fakt benin me teper pune sesa te burgosurit politike qe e benin ate pune me detyrim per 365 dite ne vit e me automatik tek koka.

Fakt eshte se "vullnetarizmi" propagandohej e ekzagjerohej neper gazeta, libra e romane. Per punen e detyruar nuk shkruante asnje.

Ne Amerike nuk ekziston me pune e detyruar prej 50 vjetesh.

[Brari]

Peter Strelzyk, Doris Strelzyk.

[kthetrat]

Ja si ia prenë kokën babait tim, kapiten Gjelosh Lulit"

Dashnor Kaloçi

Me ardhjen e komunistëve në pushtet, babai im, kapiten Gjelosh Luli, qëndroi i fshehur nëpër male duke u strehuar tek miqtë e tij, sa në malësitë e Hotit të përtej kufirit dhe atë të Kastratit këtej kufirit, ku u rrethua dhe ra disa herë në përpjekje me Forcat e Ndjekjes. Aty nga dhjetori i vitit 1947, ai u rrethua në shpellën ku streohej në zonën e Kastratit dhe mbeti i ngrirë në dëborë. Pas shumë kërkimesh kufoma e tij u gjet nga Forcat e Ndjekjes, të cilat ia prenë kokën dhe trupin e tij e lanë mbi dëborë që ta shqyenin kafshët e egra. Më pas kokën e tij ata e morën me vete dhe sollën në Koplik, ku thirrrën disa fshatarë që e kishin njohur atë, për të bërë verifikimin nëse ishte ajo koka e Gjelosh Lulit".

Njeriu që flet dhe dëshmon për herë të parë për: Gazetën", është 61-vjeçarja Izabela Luli (Mari) e bija e kapitenit të famshëm Gjelosh Lulit, nipit të heroit të Deçiqit, Dedë Gjon Lulit, ish-komandantit të përgjithshëm të Forcave Nacionalistë të Malsisë së Madhe, i cili u masakrua në mnëyrën më barbare nga forcat komuniste në fundin e dhjetorit të vitit 1947. Po kush ishte Gjelosh Luli, cila është e kaluara e tij dhe ku u diplomua ai? Cili ishte aktiviteti i tij gjatë viteve të Monarkisë së Zogut e në periudhën e pushtimit fashist të vëndit dhe përse e masakruaun komunistët kufomën e tij?

Gjeloshi, nipi i Dedë Gjon Lulit

Gjelosh Luli u lind në vitin 1912 të në fshatin Traboin të Malsisë së Madhe, në familjen e patriotit të madh dhe heroit të Luftës së Deçiqit, Dedë Gjon Lulit. Babai i Gjeloshit, Gjokë Luli, ishte kushëri i parë me djalin e Dedë Gjon Lulit, por e e gjithë familja e tyre jetonte bashkë në një kullë atje në fshatin Traboin. Që kur ishte fare i vogël, Gjelosh Lulin, e përkundi në djep, Nora e Hotit, "Heroina e Popullit", të cilën Dedë Gjon Luli e kishte nusen e djalit. Nga ajo familje e madhe, përveç Dedë Gjon Lulit, kanë qenë tepër të njohur edhe dy djemtë e tij, Kola me Gjergjin, të cilët patën luftuar përkrah babait të tyre. Kola vdiq tepër i ri, pasi u helmua nga serbët në një hotel të Vlorës në vitin 1910, në shenjë hakmarrje ndaj Dedë Gjon Lulit, ndërsa Gjergji mbeti i vrarë në Luftën e Deçiqit, teksa ishte duke ngritur flamurin së bashku më babanë e tij. Përveç këtyre burrave që kanë lënë emër të madh, nga familja e Gjelosh Lulit ka qenë tepër i njohur edhe Luc Nishi, nip i kësaj shtëpie, i cili u vra duke luftuar me armë në dorë në Luftën e Koplikut në vitin 1920. Gjatë asaj beteje të madhe, Luc Nishi i vuri gjoksin topit të artilerisë serbe dhe trupi i tij u bë copa copa. Aty nga viti 1913 kur u bë ndarja e kufijve të Shqipërisë nga Fuqitë e Mëdha dhe fshati Traboin mbeti nën juridiksionin e Malit të Zi, si shumë familje të tjera të atij fshati, edhe familja e Dedë Gjon Lulit u shpërngul që andej dhe erdhi e u vendos në një fushë në afërsi të qytetit të Shkodrës. Edhe sot e kësaj dite ajo fushë afër fshatit Shtoj, njihet me emërin: Hoti i Ri. Që nga ajo kohë e në vazhdim familja e madhe e Dedë Gjon Lulit ka jetuar në atë fshat, kurse shtëpitë e tyre përtej kufirit në Traboin, mbetën të shkreta pa njeri. Në atë familje të madhe që u vendos në Hotin e Ri, jetoi edhe familja e Gjok Lulit, babait të Gjeloshit, i cili kishte gjashtë fëmijë: Pjetrin, Gjeloshin, Rrokun, Nolin, Gjelinën dhe Nocën. Gjatë viteve të Monarkisë së Zogut, familja e Gjok Lulit u respektua dhe u nderua shumë nga regjimi zogist, për arsye se ai ishte nip i heroit të madh, Dedë Gjon Lulit. Nisur nga ky fakt, përveç djalit të madh Pjetrit i cili qëndroi me prindërit e tij në shtëpi, tre djemtë e tjerë të Gjokës, Gjeloshi, Rroku e Noli, përfituan bursa shtetërore nga qeveritë e Monarkisë dhe studjuan në universitetet e akademitë e Italisë. Ndërsa Gjeloshi me Nolin u diplomuan në shkollat dhe akademitë ushtarake, Rroku u diplomua në degën e Ekonomisë në një nga universitetet e Italisë.

Në Akademinë e Torinos

Gjelosh Luli nuk ishte më shumë se shtatë vjeç kur erdhi në qytetin e Shkodrës dhe filloi mësimet e para të shkollës fillore. Pas kësaj ai ndoqi mësimet e gjimnazit klasik pranë Konviktit "Malet Tona" të atij qyteti, ku u dallua si një nga nxënësit më të mirë të asaj shkolle. Lidhur me këtë, e bija e tij, 61-vjeçarja Izabela Luli (Mari) dëshmon: "Pas mbarimit të shkollës së mesme në vitin 1929, babai, Gjelosh Luli, përfitoi një bursë shtetërore nga qeveria zogiste e asaj kohe dhe shkoi për të ndjekur studimet e larta pranë Akademisë Ushtarake të Torinos në Itali. Në atë akademi ai u diplomua me rezultate të shkëlqyera në degën e Artilerisë dhe pas mbarimit të saj bëri edhe një vit tjetër specializim në kursin e Aplikacionit. Në vitin 1934, babai u kthye në Shqipëri dhe u emërua në një nga repartet e Regjimentit të Artilerisë në qytetin e Tiranës ku iu dha edhe grada e togerit. Përveçse profesionit të tij si oficer artilerie ku ai ishte diplomuar me rezultate të larta, babai në atë kohë ishte i dhënë shumë edhe pas shkrimeve publicstike dhe gjuhëve të huaja, duke zotëruar shumë mirë italishten, frëngjishten e gjermanishten. Pasi shërbeu për disa vjet në Regjimentin e Artilerisë në Tiranë, Gjeloshi u transferua pranë familjes së tij në qytetin e Shkodrës, duke u caktuar përsëri në një repart artilerie. Në vitin 1936 teksa babai shërbente si oficer në qytetin e Shkodrës, u martua me nënën tonë. Elenën, e cila ishte bijë e familjes së njohur Mirakaj nga rrethi i Pukës. Në atë kohë që u bë martesa, nëna jonë sapo kishte mbaruar gjimnazin pranë Institutit Femëror "Nana Mbretë-reshë" në qytetin e Tiranës, ku ishte diplomuar me rezultate shumë të larta. Gjatë atyre viteve që babai shërbeu si ushtarak në qytetin e Shkodrës, ku mori dhe gradën e Kapitenit të Parë, ai gjithshtu dha edhe mësim si pedagog i gjuhëve të huaja në gjimnazin klasik të Shkodrës. Që nga ajo kohë babai filloi të botonte vazhdimisht shkrime të ndryshme në shtypin e kohës, e kryesisht në revistën "Hylli i Dritës" të cilën ai e kishte shumë për zemër. Ndërsa babai ishte i dhënë pas shkrimeve publicistike, nëna jonë, Elena, shkruante vazhdimisht poezi të cilat edhe sot pas kaq vitesh, me shumë mundime ne i kemi ruajtur dhe i kemi në shtëpinë tonë. Po kështu që në ato vite, Gjeloshi, kishte shfaqur hapur ndjenjat e tij antikomuniste me anë të shkrimeve të ndryshme që botonte në shtypin e kohës dhe ajo gjë njihej mirë prej të gjithëve në qytetin e Shkodrës", dëshmon Izabela Luli, lidhur me babanë e saj Gjelosh Lulin, të cilit Mbreti Zog i dha mundësinë e shkollimit në Itali, për arsye se ishte nip i Dedë Gjon Lulit.

Kreu i nacionalistëve të Malsisë së Madhe

Pushtimi i Shqipëria nga Italia fashiste në prillin e vitit 1939, e gjeti kapiten Gjelosh Lulin, si oficer në Regjimentin e Artilerisë të qytetit të Shkodrës. Si shumë ushtarakë të tjerë edhe ai e kundërshtoi pushtimin fashist, por në vitin 1940 kur iu bë thirrje të gjithë ish-ushtarakëve të Monarkisë së Zogut, që të riktheheshin në Ushtrinë Kombëtare, edhe ai u kthye dhe u emërua përsëri në Regjimentin e Artilerisë ku kishte shërbyer vite më parë. Lidhur me veprimtarinë e Gjelosh Lulit gjatë viteve të pushtimit fashist dhe mbarimin e Luftës, e bija e tij. Izabela Luli dëshmon: "Në vitet e para të pushtimit, babai, nuk u përzie fare me punët e politikës por vazhdoi të shërbente siu ushtarak i Artilerisë dhe herë pas here vazhdoi të shkruante shkrime letrare e historike në revistën "Hylli i Dritës"e në ndonjë gazetë tjetër të asaj kohë. Asokohe familja jonë banonte në Lagjen "Badra" të Shkodrës, ku pas motrës së madhe Klarës që kishte lindur në vitin 1938, në vitin 1942, aty u linda dhe unë. Në atë kohë babai ynë njihej si nacionalist i flaktë e antikomunist i vendosur dhe të tillë e kishte edhe rrethin e tij shoqëror, ku përveçse me shumë intelektualë të njohur të qytetit, ai kishte shoqëri e miqësi të ngushtë edhe me oficerët: Mark Gjeka, Mark Mala, Mark Dredha si dhe me Gjon Dostanishtën e Gaspër Palin. Deri aty nga viti 1943, babai mbajti detyrën e Komandantit të Përgjithshëm të Forcave Ushtarake të gjithë Qarkut të Shkodrës, ndërsa më pas kur filloi konflikti i armatosur midis forcave komuniste dhe atyre nacionaliste, ai doli në mal dhe u zgjodh me detyrën e Komandantit të Forcave Nacionaliste të Malsisë së Madhe. Si komandant i atyre forcave nacionaliste, Gjeloshi, qëndroi maleve me armë në dorë deri në mbarimin e Luftës dhe në nëtorin e vitit 1944, ai së bashku me major Llesh Marashin dhe njerzit që komandonin, shkuan në qyetezën e Koplikut dhe bënë një kuvend me popullin e asaj krahine. Gjatë atij takimi, Gjeloshi mbajti një fjalim ku midis të tjerash iu drejtua të gjithë popullit që ishte atje duke iu thënë: "Lufta ka mbaruar dhe komunistët e kanë fituar atë, prandaj ju shkoni nëpër shtëpiat tuaja, sepse s'kena ma gjak me derdh kot. Ndërsa unë po largohem e do të vazhdoj rrugën që kam nis". Ky ishte dhe takimi i fundit i babait me malësorët e asaj krahine, sepse më pas ai doli në mal në arrati", dëshmon Izabela Luli, lidhur me babanë e saj kapiten Gjelosh Lulin, që në atë kohë ishte komandant i Forcave Nacionaliste të Malsisë së Madhe.

Tre vjet i arratisur nëpër male

Që nga nëntori i vitit 1944 kur kapiten Gjelosh Luli u largua nga qyteti i Shkodrës, ai doli në arrati dhe qëndroi i fshehur nëpër male, për të shpëtuar nga hakmarrja e komunistëve të cilët e kishin shpallur atë armik. Lidhur me këtë dhe peripecitë e familjes, pas arratisjes së tij, e bija Izabela dëshmon: "Pas arratisjes së babait, nëna. Elena, me mua dhe motrën Klarën, (që në atë kohë ishim shumë të vogla) nuk patëm fatin të qëndronim shumë në shtëpinë tonë, sepse që në janarin e vitit 1945 ne na internuan në Katër Rrugët e Shijakut. Në momentin që po na nxirrnin nga shtëpia vetëm me rrobat e trupit, motra, Klara, qante me të madhe duke kërkuar një fustan të bukur që ia kishte sjellë babai nga Italia. Në atë kohë njeri nga ushtarët që po kontrollonin shtëpinë, doli në dritare dhe pasi pyeti nënën se kë fustën kërkonte motra, e gjeti dhe ia hodhi atë nga dritarja, e motra pushoi së qari. Në Shijak ne na lanë në një stallë dhe më pas na internuan përsëri në Kalanë e Beratit dhe në qytezën e Kuçovës. Në atë kohë që ne ishim të internuar atje, babai qëndronte i fshehur nëpër male, së bashku me mikun e tij, Major Llesh Marashin. Pas arrestimit të Lleshit, babai qëndroi vetëm me mikun e tij të ngushtë, (probatinin) Marash Dodën nga Kastrati, duke u strehuar ndër miqtë e tij në atë krahinë. Aty nga fundi i vitit 1945, dymbëdhjetë burra të Hotit shkuan në Kastrat dhe morën takim me parinë e asaj krahine, duke iu thënë: "Na e dorzoni kapiten Gjelosh Lulin, se është marre për ne që ai streohet këtu në Kastrat dhe jo në Hot, që është dhe vëndlindja e tij". Pas kësaj kërkese, paria e Kastratit iu përgjigj burrave të Hotit duke iu thënë: "Po edhe ne me bukë e kemi mbajt Gjelosh Lulin". Kastratasit nuk pranuan me e dorzu Gjelosh Lulin dhe e mbajtën të strehuar edhe për shumë kohë në atë krahinë. Kur u dha një amnisti nga qeveria komuniste e Tiranës, babai e detyroi probatinin e tij, Marash Dodën, që të dorzohej dhe vetë qëndroi përsëri i fshehur në një shpellë në Kastrat. Nga viti 1945 deri në vitin 1947, atë e strehuan dy familje, nga kushërinjtë e tij matanë kufirit, Mark e Kol Miri, të fisit Dedëvukaj. Ndërsa këtej kufirit ai ka qëndruar i fshehur tek dy vëllezërit, Mark e Lul Gjeloshi. Kur në atë krahinë shkonin forcat të shumta komuniste për kontroll, babanë e kalonin matënë kufirit dhe kur kishte kontrolle andej, ata e sillnin përsëri këtej kufirit. Në vitin 1946, forcat shqiptare të Ndjekjes e rrethuan shtëpinë e Mark e Kol Mirit në Traboin të Malit të Zi, por babai mundi që të shpëtonte dhe iku ndër male. Pas kësaj forcat e Sigurimit e lidhën Kol Mirin këmbë e duar dhe i ndezën dy zjarre anash tij. Ndërsa filloi t'i fryhej mishi i trupit nga flakët e zjarrit, Kola bërtiti që ta zgjidhnin, sepse do t'u tregonte vëndin ku fshihej Gjelosh Luli. Ndërsa Kola bërtiste nga dhimbjet, vëllai i tij, Marku, që ishte i lidhur në një trung lisi aty pranë, i bënte me shenjë që të mos tregonte. Pasi e zgjidhën, Kola i sorollati Forcat e Ndjekjes nëpër male pa ua treguar vëndin ku fshihej Gjelosh Luli dhe ai mundi që të shpëtonte prej tyre, duke u arratisur nga një shtëpi ku ata shkuan për të kaluar natën. Pas kësaj Kola mundi që të arratisej nga Shqipëria, ndërsa të vëllanë e tij, Markun, e burgosën me dënime të gjata. Pas kësaj ngjarje, Gjelosh Luli, iku nga Hoti dhe u strehua në Kastrat, ( i mbajtur në vig nga fshataërt pasi i kishin ngrirë këmbët) ku në dhjetorin e vitit 1947 atë e rrethuan dy herë Forcat e Ndjekjes. Në rrethimin e dytë ai iku nga shpella pa e kapur, por mbeti i ngrirë në dëborë ku dhe e gjetën të vdekur forcat e Sigurimit. Pasi e gjetën në dëborë, ata ia prenë kokën Gjeloshit dhe trupin e tij e lanë aty në dëborë që ta shqyenin kafshët e egra. Kokën e tij ata e sollën në qëndrën e Malsisë së Madhe, në Koplik, dhe aty mblodhën shumë fshatarë që e kishin njohur atë, për të bërë verifikimin, nëse ishte ajo koka e Gjelosh Lulit. Aty nga pranvera e vitit 1948, trupin e tij e gjeti një çoban i atyre anëve, i cili e varrosi dhe vuri një shenjë që të mos e harronte vëndin. Në atë kohë ne na hoqën nga internimi e na kthyen në Shkodër dhe nga ajo gjë ne e morëm me mënd se babanë e kishin vrarë, sepse ishte si rregull që kur vritej një njeri, familjen e tij e kthenin nga internimi. Në Shkodër ne na morën në shtëpinë e tyre, Nora e Hotit me Katrinën, vajzën e Luc Nishit dhe tek ato ne kemi qëndruar gjatë gjithë kohës së regjimit komunist. Por edhe pas vrasjes së babait, fatkeqësitë tona nuk mbaruan, sepse në vitin 1953, arrestuan nënën tonë, Elenën, të cilën e dënuan me dhjetë vjet burg për agjitacion e propagandë. Dënimi i saj erdhi pasi ditën që vdiq Stalini ajo tha: "Shyqur që vdiq ky kriminel, por kur po i vjen rradha këtij tonit". Deri në vitin 1991, ne nuk e mësuam dot të vërtetën e zhdukjes së babait, sepse për atë thuheshin shumë legjenda dhe çobani që e varrosi trupin e tij pa kokë, nuk ia tregoi asnjeriu deri në shëmbjen e regjimit komunist. Aty nga viti 1991, ai na dërgoi fjalë që të shkonim aty për të marrë eshtrat e babit tonë, por kur shkuam ne, ai kishte një muaj që kishte vdekur. Pas shumë kërkimesh, ne i gjetëm eshtrat e babait pa kokë dhe pas një ceremonie që bëmë në fshatin Kushe, eshtrat e tij i sollëm në varret e Rrmajt të qytetit të Shkodrës ku prehen e dhe sot", e përfundon rrëfimin e saj Izabela Luli, për babanë e saj, kapitenin e famshëm, Gjelosh Luli, të cilin komunistët e masakruan në mënyrën më barbare, duke i prerë kokën në natën e vitit të ri të vitit 1947.

[kthetrat]

“Jeta e fshehur e Enver Hoxhës – Kush ishte Qemal Stafa e si u vrà e kush e spiunoi”



Enver Hoxha ishte tashmë një komedian i sprovuar, aq më tepër që kishte dhe natyrë prej komediani, kështu që nuk e kishte të vështirë ta luante rolin e të pikëlluarit. Por vrasësi i vërtetë i Qemal Stafës ishte ai vetë. Për shtëpinë ku u rrethua Qemal Stafa Nasho Jorgaqi, në monografinë e tij për Qemal Stafën, të botuar kur Enver Hoxha ishte në pushtet, thotë, duke u mbështetur në kujtimet e bashkëkohësve komunistë:
Ishte një nga ato bazat e reja që qenë marrë pas zbulimit të bazave të vjetra. Por si bazë e re ishte akoma e paprovuar mirë. Veç kësaj ajo ndodhej përballë kazermave të artilerisë së ushtrisë italiane, në një vend të zhveshur, aq sa nga dritaret e saj të përparme mund të shihje me sy deri rruga e Dibrës lart… Qemali vinte për herë të parë në këtë bazë… Aty gjeti një shok të Komitetit Qendror dhe tri vajza.

Si rrinte Qemal Stafa në një bazë kaq të papërshtashme? Kuptohet se këtë e bënte për arsye se kishte garanci nga OVRA! Shoku tjetër që u gjend i rrethuar bashkë me Qemal Stafën ishte Kristo Themelko, anëtar i Komitetit Qendror të PKSH, i ngarkuar për çështjet ushtarake, ndryshe «Shule», siç quhej për shkak të origjinës sllavo-maqedone. Fashistët kishin kapur kështu në çark me një goditje një gjah të çmuar, gati një të tretën e Komitetit Qendror (forumi më i lartë drejtues i PKSH, se Byroja Politike nuk qe krijuar ende) prej 7 vetësh të PKSH. Por Themelko, që dukej se ishte gjithashtu njeriu i OVRA, nuk u duhej fashistëve. Atyre u duhej vetëm Qemal Stafa. Në librin e Nasho Jorgaqit, ngjarja përshkruhet sipas dëshmive:

të dy ilegalët u larguan disa hapa nga shtëpia, po ndërsa shoku i Qemalit hyri në një hendek më të djathtë të shtëpisë, nga ku kish mundësi të luftonte e të mbrohej, Qemali qendroi, duke u angazhuar në luftë me armiqtë, për të siguruar tërheqjen e shokut… Pasi hodhi edhe bombën e dytë, nisi të vraponte nëpër kopshtin e gjelbëruar dhe doli në fushë të hapur.

Në fakt Qemali qëndroi për mos të rrezikuar veten, siç është udhëzimi për agjentët e infiltruar në lëvizje subversive kur bien në prita të tilla. Qemali mendonte se kjo ishte një një goditje e rastësishme dhe ai qendroi pas që të dorëzohej, me mendimin se, kur ta kapnin, OVRA do ta shpëtonte. Por OVRA e kishte shitur. Për fatin e keq të Qemalit, fashistët që e kishin rrethuar atë nuk ishin aq naivë sa ata që shkuan të arrestojnë Enver Hoxhën dhe që nuk kishin rrethuar ndërtesën. Qemal Stafën e prisnin armët e fashistëve edhe kur doli nga dera e pasme. Qemal Stafa u vra nga padronët e tij dhe ironikisht njeriu i cili e kërkoi kokën e tij, Enver Hoxha, kur erdhi në pushtet e bëri ditën e vrasjes së Qemalit ditën e përkujtimit të gjithë dëshmorëve.

Qemal Stafa u bë i famshëm në Shqipëri dhe jashtë saj si komunist i vendosur dhe i deklaruar publikisht, kur në 4 shkurt 1939, deklaroi para gjykatës speciale për krime politike në Tiranë, ku kishte dalë si i pandehur në atë që u njoh si gjyqi i komunistëve (i pari gjyq i këtij lloji që mbahej në Shqipëri):
Akuzat që më atribuohen figurojnë të gjitha ndër procese të cilat i pranoj dhe deklaroj se jam komunist i bindur, komunizmi ka me e shpëtue gjendjen e sodshme.
Në 1936 Qemal Stafa, për shkak se një vit më parë i kishte vdekur i ati, shkoi me banim në Tiranë, së bashku me familjen, ku vazhdoi shkollën në gjimnazin shtetëror të kryeqytetit, ku u pranua pavarësisht incidentit që pati në Shkodër. Në Gjimnazin e Tiranës ai vazhdoi veprimtarinë revolucionare, duke u lidhur me degën e Grupit komunist të Shkodrës, atje. Në verën e vitit 1938, në kohën që Qemal Stafa mbaroi shkollën e mesme dhe po bënte përpjekje për të siguruar një bursë për studime të larta jashtë vendit, në Shqipëri filluan arrestimet masive të komunistëve.

Italisë fashiste të Musolinit i duhej një lëvizje komuniste në Shqipëri, në thelb po për ato arsye që i duhej Zogut. Musolini donte t’ u thoshte fuqive perëndimore se në Shqipëri ekzistonte një rrezik komunist dhe se Italia ishte bastioni kundër tij. Pra, lëvizja komuniste në Shqipëri bëhej pjesë raison d’ etre të fashizmit, rrezikut komunist ndërkombëtar. Gjithashtu, italianëve u duhej një lëvizje komuniste në Shqipëri, e toleruar deri në një përmasë diskrete, për t’ i mbajtur shtresat e larta dhe të mesme, si dhe intelektualët antikomunistë shqiptarë të lidhur pas Italisë fashiste, të cilën do ta shikonin si mbrojtëse të Shqipërisë nga komunizmi.
Regjimi fashist në Shqipëri i joshi komunistët me poste dhe benefice, dhe këta të fundit e bënë «Paktin Molotov-Ribentrop» para se ta bënin Moska dhe Berlini. Enver Hoxha mori një lejë për tregëti cigaresh me shumicë, gjë që në atë kohë ishte një gjë mjaft fitimprurërëse dhe quhej si privilegj i madh, se duhani ishte monopol i shtetit.

Qemal Stafa nuk bëri përjashtim nga prirja e komunistëve për bashkëpunim me regjimin fashist. Në monografinë e Nasho Jorgaqit thuhet:
Vetë Xhovani Xhiro, organizator i rinisë fashiste, u përpoq ta afronte Qemalin. Në rrugë të tërthorta e të drejtpërdrejta, ai i ofroi pozita shtetërore të rëndësishme, por Qemali nuk pranoi kurrsesi. Ai refuzoi çdo lloj nëpunësie në aparatin shtetëror të pushtuesve.

Qemal Stafa atëherë donte para së gjithash që t’ i jepej e drejta për të vazhduar shkollën e lartë që e pati ndërprerë pas arrestimit. Për këtë ai flirtoi me fashistët. Nasho Jorgaqi shkruan:
Sa për të mos ndenjur pa punë, po më shumë që të njihej nga afër e të blente prej tyre, Qemali u dha për një kohë mësime të gjuhës shqipe disa aviatorëve italianë.
Nashoja i «Mërgatës së qyqeve» duhet ta dijë se po të përdorim logjikën e Manush Kelmendit, këtu del saktë se Qemali ka punuar përkthyes i ushtarakëve italianë, se pilotëve italianë nuk u duhej që të mësonin shqip, kur ishin shqiptarët ata që mësonin italisht. Kështu del se Qemali ishte njeriu i OVRA, shërbimit sekret fashist, se vetëm një njeri i tillë mund të kishte privilegjin të punonte përkthyes me aviatorët italianë. Dhe për të fituar dashamirësinë e fashistëve Qemali arriti deri atje sa të botonte shkrime në gazetën «Fashizmi», organ i Partisë Fashiste Shqiptare, anëtar i së cilës duket se u bë. Nasho Jorgaqi shkruan:
Atëherë u gjet një ish-bashkënxënës i Qemalit i viteve të Shkodrës, agjent i fashistëve, Lazër Radi, të cilit i kishin mbetur disa shkrime nga koha e gjimnazit të Shkodrës dhe ndërmjet tyre skica letrare «Rreze frëngjijash». Skicën Lazër Radi e botoi arbitrarisht në fletushkën «Fashizmi». Ky ishte një incident që e revoltoi pa masë Qemalin, sepse dukej haptazi qëllimi mashtronjës i fashistëve.

Kjo është si ato përrallat e atij personazhit të «Mërgatës së qyqeve», të marrit Daut, në kafenenë e mërgatës, se kurrkush nuk e beson që Lazër Radi na paska ruajtur një shkrim të Qemalit që nga vitet e Gjimnazit dhe e paska botuar pa lejen e këtij të fundit! Dhe për më tepër kur pas botimit në gazetën «Fashizmi» Qemalit iu dha e drejta të rifillonte studimet në Itali me bursën e regjimit fashist. Nasho Jorgaqi për këtë thotë:
Një vit më parë Qemali ishte regjistruar në fakultetin e drejtësisë të Universitetit të Firences. Në rrethet komuniste në muajt e parë të pushtimit fashist diskutohej çështja, nëse duhej të vinin shokët për studime në Itali. Lufta kundër fashizmit akoma nuk kish marrë forma të organizuara… Grupi i Shkodrës dha orientime që shokët të shkonin për studime në Itali… Ata jo vetëm do të pajiseshin me kulturë e do të fitonin horizont, po vajtja atje po të shfrytëzohej si duhet, do t’ i shërbente njohjes në vend të fashizmit. Si pasojë, ata do të dinin ta demaskonin e ta luftonin më mirë armikun në atdhe.
Bukur! Por duket se komunistët kështu po i merrnin për idiotë fashistët! Se si do ta toleronte fashizmi këtë komunist të deklaruar, që të vinte edhe në universitetet e Italisë dhe të bënte subversion?! Dhe përse në Shqipëri komunistët nuk fillonin luftën e organizuar në vitin 1939? Se atëherë u bë Pakti Molotov-Ribentrop, pas të cilit komunistëve në gjithë botën, duke përfshirë dhe Shqipërinë, u erdhi urdhëri nga Moska që të ndërprisnin çdo veprim, qoftë edhe verbal kundër fashizmit. Kështu Qemali në shtator 1939 shkon në Itali për studime. Nasho Jorgaqi shkruan:

Fashistët i nxorrën mjaft pengesa. Bile nuk donin ta linin për të kaluarën e tij si komunist, por duke mos pasur fakte të reja, u detyruan t’ i jepnin pasaportën.
Shumë indulgjentë këta fashistët me komunistin e deklaruar Qemal Stafa! Ashtu si Sigurimin i Shtetit me atë personazhin e Nasho Jorgaqit, Manush Kelmendin, alias Isuf Mullai. Dhe kjo në kohën që shqiptarë të tjerë jokomunistë, por antifashistë ishin duke i internuar në ishujt e Italisë, duke përfshirë dhe komunistë të padëgjueshëm ndaj Moskës si Zai Fundo. Nasho Jorgaqi nuk thotë se me ç’ pare shkoi Qemali për studime në Itali kur në shtëpi kishte vetëm nënën e ve, që jetonte me qera, dhe nuk kishte pasuri. Duket qartë se shkoi me paret e fashizmit. Në 17 maj 1941 Policia e Tiranës do t’ i kumtonte Drejtorisë së Përgjithshme të Policisë për Qemal Stafën:
Studenti universitar në objekt, banues këtu, është aktualisht në Firence për arsye studimi, i shënuar në Rubrikën e Kufirit me masën paraprake: «Të ndiqet dhe të survejohet» Nga Komanda e Grupit Ç.RR e Tiranës iu sinjalizua Kuesturës Mbretërore të Firences si komunist, që rezulton i përfshirë në listën e personave të rrezikshëm që burgosen në rrethana të caktuara.
Me këto të dhëna Qemal Stafa minimalisht duhej të ishte internuar në ndonjë ishull në Itali dhe jo të lejohej të shkonte për studime në Firence. Nasho Jorgaqi në librin e vet për Qemal Stafën shkruan:
kuestori italian i Tiranës, B. Skaminaci, kur i bie në dorë shkresa që bën fjalë për të drejtën që i është dhënë Qemalit të ndjekë studimet në Itali, shënon mbi të jo pa nervozizëm me laps të kuq: Dhe dërgojmë për studime një element të kësaj natyre?

Pyetja e oficerit italian të policisë mund të kishte një përgjigje racionale vetëm nëse Qemal Stafa ishte agjent i shërbimit sekret italian dhe se në Itali shkoi për studime për shpërblim dhe me mision.. Në një dokument të Luogotenencës (Mëkëmbësisë), autoritetit më të lartë shtetëror italian në Shqipëri, të 22 prillit 1940 thuhet:
Në Luogotenencën e Përgjithshme referohet nga rrugë e besuar, se studenti shqiptar pranë Universitetit Mbretëror të Firences, Qemal Stafa, që ka ardhur para pak ditësh në Shqipëri, ishte bërë nxitësi ndërmjet kolegëve të tij në Firence, për formimin e një bërthame komuniste në opozitë të plotë me regjimin.
Pra, duket qartë se Qemal Stafa në Firence po bënte agjentin-provokator për të zbuluar rrethet studentore komuniste. E megjithatë, edhe pas kësaj nuk urdhërohet arrestimi i Qemal Stafës. Duket qartë se atë e mbronte OVRA, policia sekrete politike fashiste. Në 29 mars 1940, oficeri i lartë i policisë në Shqipëri, italiani A. La Verde raportonte për Qemal Stafën:
I sipërpërmenduri, sikurse më është thënë, është akuzuar tri herë si komunist dhe më 1939, përpara gjykatës (e ka fjalën për gjyqin e shkurtit 1939- K.M.), së cilës i ishte kaluar, kishte deklaruar hapur se ishte komunist. Për këtë motiv u arrestua dhe pastaj u internua.

E megjithatë Qemal Stafa vazhdonte të shijonte Firencen si student në një fakultet të pëlqyer ku edhe bashkëmoshatarët italianë ëndërronin të studionin. Që Qemal Stafa ishte agjent i shërbimit sekret fashist, kjo u kuptua kur në nëntor 1940, me fillimin e Luftës Italo-Greke, ai u arrestua në Itali dhe u çua para Gjykatës Speciale të Romës, si njeri emri i të cilit ishte në listat e njerëzve të rrezikshëm. Por nuk u burgos dhe as u internua, se e mbrojti OVRA. Qemal Stafa u lirua dhe vazhdoi studimet. Urdhëri për arrestimin e Qemal Stafës doli vetëm në fund të tetorit 1941:
Me urdhër nga Roma i kërkohet Tiranës arrestimi i Qemal Stafës. Me teleks nr 71. 12739.3406 të datës 17 tetor, Ministria e Brendshme në Romë urdhëroi arrestimin e Qemal Stafës.
Derisa urdhëri për arrestimin e Qemal Stafës vjen nga Roma, kuptohet se ky njeri ishte jashtë juridiksionit të autoriteteve të Mbretërisë Shqiptare dhe këtë status Qemalit mund t’ ia jepte vetëm OVRA. Arrestimi i tij është urdhëruar në tetor 1941, se atëherë ishte koha kur po themelohej PKSH, dhe italianët donin që t’ i rrisnin reputacionin Qemal Stafës, në mënyrë që ky të ngjitej sa më lart në hierarkinë komuniste dhe ta kontrollonte atë për llogari të tyre.

Në 2 nëntor 1941, Drejtoria e Përgjithshme e Policisë në Tiranë u drejtohet kuesturave të Tiranës dhe Elbasanit, duke kërkuar arrestimin e menjëhershëm të Qemal Stafës:
Lutemi të bëni urgjentisht arrestimin dhe bastisjen e banesës së komunistit Stafa Qemal të Hasanit.
Në 3 nëntor 1941 Kuestura e Tiranës njofton Drejtorinë e Përgjithshme të Policisë se Qemal Stafa nuk gjendet dhe se kërkimet për të dolën të pafrutshme në Tiranë dhe në zona të tjera të vendit. Kuptohet se kjo ishte një lojë që bëhej për të rritur reputacionin e Qemal Stafës mes komunistëve, duke qenë se fotografia dhe emri i Qemal Stafës do të publikoheshin gjithandej dhe ai kështu do të bëhej i famshëm si i kërkuar. Për të tjerat e mbronte OVRA. Në 16 nëntor 1941 Drejtoria e Përgjithshme e Policisë, Tiranë njofton kuesturën e Romës se:
Qemal Stafa dalë nga Shqipëria direkt për në Itali, nuk rezulton më i rikthyer as me rrugë ajrore, as me rrugë detare. Duke menduar megjithatë se ndërkohë ndodhet në Itali, lutemi t’ u ipni instruksione organeve kompetente për ndalim.

Vetëm një njeri që kishte mbrojtjen e OVRA-s mund të hynte, në atë kohë, nga Italia në Shqipëri në atë kohë, pa u marrë vesh nga policia. Gjashtë muaj pasi u shpall në kërkim, Qemal Stafa do të vritej nga policia. Me sa duket tashmë OVRA kishte zgjedhur midis Enver Hoxhës dhe Qemal Stafës sa i përket liderit të lëvizjes komuniste dhe zgjedhja ra mbi Enver Hoxhën. Që ky i fundit ishte njeriu i OVRA, kjo kuptohet nga ajo që thotë në kujtimet e veta «Kur lindi Partia», se kur karabinierët erdhën ta arrestojnë në dyqanin «Flora» në 29 tetor 1941, të nesërmen e demonstratës, dhe disa ditë para themelimit të PKSH, ata shkuan tek banaku dhe pyetën Enver Hoxhën ku është Enver Hoxha, ndërsa ky i fundit u tha se po shkonte ta njoftonte dhe, duke thirrur emrin e vet doli nga dera e pasme dhe u largua! Kaq naivë të ishin treguar në rastin e Enver Hoxhës këta karabinierët, të cilët kur shkonin të kapnin komunistët e tjerë rrethonin shtëpinë dhe nuk u ikte dot njeri nga dera e pasme. Qemal Stafa tentoi ta bënte këtë gjë pa sukses disa muaj më pas kur u rrethua. Është e qartë se loja e arrestimit të Enver Hoxhës u bë për të rritur reputacionin e tij, në prag të themelimit të PKSH. Enver Hoxha u kërkoi italianëve t’ ia hiqnin qafe rivalin Qemal Stafa dhe ata e gjetën konvenuese ta bëjnë këtë.
Vrasja e Qemal Stafës koincidon jo rastësisht me periudhën e fillimit të spastrimeve në parti.

[kthetrat]

Dosja e Diktaturës, zbulohet e vërteta e armëve nëpër kisha



Mbi bazën e dokument eve të arkivit del e qartë dëshmia e sinqertë e At Çiprian Nikës: “Armët nuk i kam pas vetë. Ishin disa mbeturina të lëna nga gjermanët kohë më parë, që kur ishin strehuar dhe kishin banuar në seminarin tonë”. I shkreti At Çipriani, mendonte se bëhej fjalë për 3-4 mbeturina rrangallë të mbetura si trofe pas ikjes së gjermanëve, dhe me sinqeritet e thoshte edhe atë, pa e ditur se do të dilte në fotografi pranë një mori pushkësh fare të reja, që ishin futur një mëngjes në atë kuvend e në atë kishë. “Njeriu e ka për detyrë të thotë gjithmonë të vërtetën, por jo të thotë gjithë të vërtetat”, – porosit Aristoteli, por ishte koha e Lilo Zenelëve, dhe jo e Aristotelëve. “Gjithë arkivin me vlerë historike e futëm në dy koshunj të mëdhenj, - dëshmon at Zef Pllumi. - Ishte një pasuri e pamasë dokumentesh të Rilindjes Kombëtare, si dhe shkrimet, letrat, kujtimet e dorëshkrimet e Luigj Gurakuqit, Hasan Prishtinës, imzot Doçit, imzot Bumçit etj. Ishin dhe dokumentet e Gjeçovit, fondi i Fishtës etj. Dorëshkrimet përgjithësisht i sistemuam në valixhe metalike, që kishin qenë dikur arka municioni dhe ishin lënë bosh nga gjermanët, sepse ishin të përshtatshme kundër lagështirës. E ironia e dhimbshme konsistonte në faktin se në libra, revista dhe ekspozita nxirrnin fotografitë tona para atyre arkave të shoqëruar me nënshkrimin: ‘Ja municioni i fshehur në kishë, në ato arka që me shkrimet e tyre gjermanisht kishin diçka të tillë lidhur me municionin...’

Natyrisht, ishte kjo një djallëzi ‘e vogël’ e Sigurimit, e vështirë për ta kuptuar cilido”. “Ka qenë një vepër e shëmtuar, që na ka kushtuar shumë, - dëshmon at Leon Kabashi. - Më duket, urdhri kishte ardhur nga Tirana. Punonjësit e Sigurimit të Shkodrës u futën nga oborri i gjimnazit të françeskanëve, u lidhën me një student (Xhakua) dhe me ndihmëskuzhinierin, të cilëve me sa duket i kishin thënë që më parë se kleri ka mbaruar, ndërsa ju do të shpërbleheni. At Aleks Baçli, që kishte parë lëvizjet e dyshimta, ndenji gjithë natën nën mbikëqyrje (në sakristi) dhe mundi të shohë hyrjet e daljet e asaj nate në kishë, por ngaqë ishte mjaft larg dhe errësirë, nuk mundi të dallojë saktësisht se çfarë po bëhej aty”. “Në të dalë të dritës, - tregon at Zef Pllumi, - forcat e Sigurimit shpërthyen brutalisht kuvendin, mblodhën gjithë fretërit, organizuan atë ‘kontrollin e imët’ deri ndër altare, dhe në njërin prej tyre gjetën me shumicë armë...” I nxorën gjithë fretërit në oborr, shumica përfunduan në pranga, shuplakë e pështymë, shkelma e sharje, çka s’ishte parë asnjëherë në asnjë vend të botës. Kuvendi ishte shkelë në atë mënyrë, sa banorët përreth s’e harrojnë ende sot. S’vonuan shumë dhe ia behën të ftuarit dhe autoritetet. U gjendën menjëherë prezent telekamerat jugosllave për të dokumentuar këtë ngjarje, zjarri i së cilës sapo ishte vënë. E përballë kësaj të vërtete, ja se si bëhej propaganda: “Armët e shumta dhe të llojeve të ndryshme që u gjetën të fshehura në seminar, kuvend e institucione të tjera, - pohon provinciali françeskan Mati Prendushi, - ne i ruanim me shumë kujdes.

Depot me armë, një pjesë të pushkëve, të mitralozëve, të bombave dhe mortajave e municionin përkatës, ne i patëm marrë nga ushtria italiane”. (Rakip Beqja, f. 72). Në altarin e zemrës së Krishtit, në ish-kishën françeskane Shkodër, sipër dhe në fund të tij janë fshehur armë lufte (fishekë, mitraloza e bomba ), për t’u përdorur kundër pushtetit popullor. (Idem. f.80). “Në altarin e Shën Ndout, në kishën françeskane u gjetën armë brezi. Disa ditë më vonë, edhe në kishën e madhe në Shkodër u gjetën armë lufte të markës gjermane dhe arka me municion”, - thuhet në një vend tjetër. “Më 16 dhjetor 1946, seksioni i Sigurimit të Shtetit zbuloi në abacinë e Mirditës, brenda në kishë e në qelë, armë e materiale të tjera komprometuese”, - njofton përgjegjësi i Sigurimit të Mirditës, togeri Bardhok Biba. “Më 1946 u zbuluan me shumicë armë lufte, pushkë, bomba e mitraloza të fshehura nga klerikët në arqipeshkvinë e Shkodrës... Prifti Donat Kurti, mbasi ka prishur murin e dhomës së tij, tregon vendin ku gjendej depoja e armëve të fshehura, që kleri katolik kishte marrë nga gjermanët”, - thuhej në një vend tjetër. E përballë kësaj propagande që bëhej në opinionin kombëtar dhe ndërkombëtar, si mund të zbulohej e vërteta, kur dëshmitar i vetëm ishte Zoti e frat (vëlla) Ndou, portieri i kishës? Ai nuk pranoi të dorëzojë çelësat e të hapë portën për të futur armët e reja e pa pluhur, pushkët e gjata e mauzeret e llustrosura, rreth orës 4.30 të mëngjesit të asaj dite të zezë. Për këtë veprim, e masakruan si mos më keq! “Ishim te burgu i Ulqinakut, - kujton Terezina Zorba. - Natën erdhën e morën At Mati Prendushin. Të nesërmen na tregoi se bashkë me At Pal Dodën, Donat Kurtin e Çiprian Nikën, ata i çuan në kishën e françeskanëve, hapën elterin e Shna Ndout, u vunë pushkë e mitraloza në krahë dhe i fotografuan disa herë”.

Gjithçka, pra, ishte organizuar e përgatitur si s’ka më mirë. Regjisorët kishin qëlluar specialistë të përkryer... Ishin nga ata që pyesnin: “Kako si ti Pope...”, e që drejtonin këtë lojë të dhimbshme. Por, tani le të kthehemi për disa çaste tek përgjigjja që i kishte ardhur lutjes së imzot Gjinit: Ja shkresa e fundit: Ju njoftojmë se të dënuarit me vdekje: 1. Mons. Frano Gjini 2. P. Mati Prendushi 3. D. Nikollë Deda, të gjithë nga Shkodra u ekzekutuan më datën 11.3.1948, në orën 5 paradite dhe fjala e fundit ka qenë: - Rroftë Krishti mbret, Feja katolike dhe katolikët në botë. Rroftë Papa! Gjaku dhe trupi jem mbeten këtu, por shpirti dhe zemra është te Papa! Rroftë Shqipnia! Mons. Frano Gjini - Jam i pafajshëm; po vdes në krye të detyrës t’eme. Rroftë Krishti mbret! Rroftë Papa! Rroftë Kisha Katolike! Rroftë Shqipnia! Ja baj hallall gjyqit dhe atyne që do të shtinë mbi trupat tonë të pafajshëm. P. Mati Prendushi. - Rroftë Shqipnia! Po vritem në punën time! Rroftë Krishti mbret! Rroftë populli shqiptar! Mons. Nikollë Deda. P/ Kryetarin e Gjykatës Kapiten I, Misto Bllaci (Arkivi i Ministrisë së Rendit). 11 mars 1948, ora 5 e mëngjesit... Burgu i fretërve ka lëvizje e zhurmë më shumë se asnjëherë tjetër... Hekura duarsh e shula dyersh, zhurmë makinash e trokitje çizmesh përbëjnë sfondin e atij mëngjesi të vrenjtur... Te vendi tashmë tradicional i pushkatimeve janë rreshtuar 16 vetë, ndër ta 4 janë klerikët më në zë, imzot Gjini e Deda, at Prendushi e Nikaj... 12 të tjerët janë qytetarë që nga gjyqet e mëparshme, janë dënuar për kryengritjen e Postribës: Abdulla Kazazi e Guljelm Suma, Xhelal Hardolli e Bilbil Hajni, Fahri Rusi e Caf Dragusha, Cin Sereqi e Dulo Kali, Kol Prela e Pjetër Pali, Paulin Pali e Murat Haxhia.

Pra, drejtësia e historia i është borxh edhe atyre për të provuar përfundimisht të vërtetën e për të zbuluar pafajësinë e tyre. Ata janë intelektualë e inxhinierë, avokatë e deputetë, por mbi të gjitha, janë patriotë e martirë të demokracisë shqiptare. Një shi i imët i shtohej atij sfondi vajtues në orët e para të mëngjesit... Ashtu flokëthinjur, të lidhur pranë njëri-tjetrit, klerikë, myslimanë e të krishterë qëndrojnë para një grope të madhe që ngjason me një gojë të hapur e gatshme për t’i përpirë. Një heshtje si vetë vendi në të cilin ndodheshin, varret ...... -AKTI I DYTË- ZBULOHET E VËRTETA Të vërtetën e dinte vetëm Zoti e frat Ndou, portieri, të cilit i kishin kërkuar çelësat... por tashti edhe ai nuk mund të fliste, sepse e kishin çuar edhe atë tek Zoti... Çfarë mund t’i ketë mbetur pa thënë kësaj drame të përgjakshme? Nuk kanë kaluar as katër muaj nga pushkatimi, dhe një valë e re arrestimesh shpërthen sërish në Shkodër, e bujshme dhe tepër e veçantë për llojin e saj. E veçanta konsistonte te të arrestuarit. Është një grup tashmë të rinjsh, 20-25 vjeçarë, tre nga të cilët janë jo vetëm anëtarë partie, por edhe punonjës të Sigurimit të Shtetit. Më 28 korrik 1948 do të arrestohen: 1. Pjerin Kçira - 25 vjeç, anëtar partie, aspirant në seksionin e sigurimit Shkodër, korrespondent i “Zërit të popullit”. 2. Gjovalin Mazreku - 20 vjeç, anëtar partie, kapter në seksionin e sigurimit, Shkodër. 3. Lin Çollaku- 23 vjeç, anëtar partie, kapter në seksionin e sigurimit, Shkodër. 4. Zef Bardhoku - 24 vjeç, anëtar partie, nëpunës. 5. Nush Simoni - 22 vjeç, nëpunës banke. Edhe për ta - rituali i zakonshëm. Po cila ishte akuza? Natyrisht, do të bëhej shpejt e shpejt edhe për ta një...

Procesverbal Prokuroria ushtarake e Tiranës me funksion në Shkodër, me Aktakuzën e saj datë 26.5.1949 i sjell për gjykim kësaj gjykate çështjen penale për të pandehurit Pjerin Kçira... me shokë se: - Kanë qenë anëtarë të një grupi të organizuar në mbledhje të fshehta. - Kanë bërë agjitacion e propagande me gojë e me shtyp. - Kanë marrë vendime që të kryejnë atentate kundër funksionarëve të partisë e të pushtetit dhe kanë kërkuar të bëjnë atentat kundër një anëtari të sigurimit, por që nuk e kanë kryer nga frika se mos diktoheshin... etj. Kur u formua dhe çfarë ishte ky grup? Mbi bazën e dokumenteve rezulton që grupi u krijua më 18 korrik 1948, dhe se në një mbledhje të rregullt me votime kanë zgjedhur kryetar Pjerin Kçirën. “Koçi Xoxe nuk ka dominuar mbi sekretarin e parë të partisë, E. Hoxhën, prandaj ky i fundit është fajtor e përgjegjës për gjithçka që po ndodhte në Shqipëri”. Ishte ky mendimi i anëtarëve të këtij grupi në atë periudhë të turbullt, kur një “tradhti” zbulohej në Shqipëri e që me vonë (3 mars 1949) u hiqej mandati edhe vetë Koçi Xoxes e Pandi Kristos (Arkivi i Kuvendit Popullor). Pra, veprimtaria e grupit rezulton të jetë zbuluar në krye të dhjetë ditëve... Të ishte një armiqësi apo truk që organizonte Sigurimi, i cili nuk kursente as edhe shërbëtorët e vet kur duheshin zhdukur gjurmët?... Dhe, hetimet do të zgjasin njëmbëdhjetë muaj, e natyrisht edhe torturat me devocion të posaçëm po i realizonin Ali Xhunga, Kasem Troshani e shumë të tjerë, që deri dje kishin qenë shokë të tyre... Madje, gjatë procesit gjyqësor, të pandehurit akuzojnë për këto tortura dhe të mësipërmit detyrohen të vijnë dhe të dëshmojnë në gjyq siç e ka kërkuar mbrojtja. Por natyrisht, as që mund të ndodhte ndryshe. U provua “katërcipërisht” se deklaratat e të pandehurve ishin marrë “pa asnjë detyrim e presion”...

Akuzohen gjithashtu për atentate që kishin dashur të bënin kundër Abaz Lazes, Lilo Zenelit, Ali Begut etj. Dhe... një procesverbal tjetër: “Sot, më datën 28.5.1949 trupi gjykues, i përbërë nga kapiten i parë, Vangjel Kocani, kryetar, dhe toger Haxhi Beqiri e kapter Ali Tirana, anëtarë, me prokuror, kapiten i parë, Harito Nashin, hapin gjyqin kundër të pandehurve...” ...për të arritur kështu në pretencën e prokurorit që dënon Pjerin Kçirën e Nush Simonin me 20 vjet, Zef Bardhokun me 15 vjet, Gjovalin Mazrekun me 13 vjet e Lin Çollakun me 8 vjet. Të nesërmen, më 11.6.1949, pas mbrojtjes formale, gjykata vendos për Pjerin Kçirën dënim me vdekje, me pushkatim e gjithçka merr fund. Kjo, së paku zyrtarisht në bazë të dokumenteve të arkivuara. Pjerin Kçira dërgohet tek Zalli i Kirit e pushkatohet, siç ishin pushkatuar shumë të tjerë para tij e siç do të pushkatoheshin edhe shumë të tjerë pas tij. Ku qëndron e veçanta? Fatkeqësisht, dokumentet e arkivit nuk na ndihmojnë... Ato ose janë zhdukur, ose me qëllim janë ndryshuar që të mos përmendet fare ai sekret që lidh bashkë këto dy akte të kësaj drame të përgjakshme. Ndoshta e veçanta kishte filluar që më herët... Ajo kishte filluar që atëherë kur Pjerin Kçira, nga A-P kthehej në a-p po me një ndryshim tepër të madh... Pra, nga anëtar partie, në armik i popullit. Dikur, anëtar partie me privilegje e favore. Dikur, aspirant i sigurimit të shtetit e përgjegjës i burgut të kishës. Dikur, hetues i At Mark Harapit, dom Anton Muzajt e sa e sa të tjerëve. Dikur, i njohur e i fuqishëm me miq e shokë, oficerë e hetues të sigurimit. E tashti, përsëri a-p, por me vulën e zezë si armik i popullit.

Pra, antipod i asaj çka kishte qenë dikur; nga persekutor, në i persekutuar e kaq menjëherë e papritmas... Për hir të së vërtetës duhet pohuar që të rinjtë kishin qëlluar trima dhe realizuan një gjyq që do të kujtohej për shumë kohë për llojin e vet. Të 16 seancat do të vazhdonin njëra pas tjetrës, për të arritur në pikën kulmore, kur kryetari i gjykatës do t’i mbyllë gojën Pjerin Kçirës. Ai, për të pastruar ndërgjegjen, nxjerr një sekret që e digjte prej kohësh, por që do të binte si bombë mbi trupin gjykues e mbi të gjithë sallën: “Mos mendo se bën me mua siç kemi bërë me klerikët katolikë, duke ia futur armët në kishë e duke i detyruar përmes torturave çnjerëzore të pranojnë se janë të tyret... Për të mbuluar poshtërsitë tuaja e të E. Hoxhës, ju doni të dënoni njerëzit e pafajshëm!”. Natyrisht, kjo shokoi plotësisht kryetarin e trupit gjykues, që deri atëherë me zor po e mbante veten e po zotëronte situatën. Nuk kishte rrugë tjetër. Seanca duhej të mbyllej. - Neve që kishim radhën të gjykoheshim mbas Pjerinit, - dëshmon Ernest Përdoda, - gjyqi do të na bëhej me dyer të mbyllura... Deklarata e tij për futjen e armëve në kishë i kishte futur frikën... - Pjerini ka qenë nxënësi im, - dëshmon at Leon Kabashi. - Në vitin 1947, ndërsa torturohesha nga Anesti Kopali për të vërtetuar akuzat e paqena mbi armët, isha i lidhur për shtyllë pa hangër, pa pirë e pa fjetë. E pranë meje kalon Pjerini, të cilit iu drejtova me fjalët: “A ky është komunizmi i vërtetë, me zhdukë të pafajshmit”? Ai më hodhi një vështrim dhe iku pa folë asnjë fjalë. Mbas pak erdhi roja me pak ujë e ushqim dhe më zgjidhi...

Munda të kuptoj që ai diçka ishte rrezikuar. Me fjalën e fundit ai nxori në dritë të vërtetën e madhe se, armët i kishte futur vetë sigurimi dhe për këtë u pushkatua duke u bërë martir i së vërtetës...” Ndërsa bashkëvuajtësi i qelisë, zoti Ahmet Bushati kujton çastet e fundit: -Erdhën duke kënduar himnin kombëtar e menjëherë sapo e futën në birucë, me sinjalin që kishim filloi menjëherë të më tregojë për qëndrimin e tij dhe vendimin e gjyqit... U përpoqa t’i mbush mendjen se nuk mund ta pushkatojnë, por ai fare i qetë m’u përgjigj: - Jo, jo! Që do të më pushkatojnë atë e di mirë, jam i sigurt, sepse i kam dekonspiruar aty ku atyre u djeg më fort, por unë e bana timen. - Të nesërmen ne u ndamë se Pjerinin e çuan në Burgun e Gestapos. - Ishte viti 1949, - kujton ish-i burgosuri Gjon Ljarja. Gjendesha i arrestuar në burgun e sigurimit, të quajtur Burgu i Gestapos. Tek një birucë-nevojtore, ku zakonisht ndrynin të dënuarit me vdekje, ato ditë kishin futur të dënuarin me pushkatim Pjerin Kçira...Një paradite dëgjova që u hapën hekurat e dyert dhe dikush u fut tek ai e sapo u largua, Pjerini filloi të këndojë me zë të lartë: “Por si fleta e ejllit të Zotit” e këngë të tjera patriotike... Nga darka mundi të më tregojë se i kishin komunikuar pushkatimin e se në drekë ishte takuar edhe me nënën dhe të fejuarën për të fundit herë para pushkatimit. -Deshëm t’i japin shpresë, - vazhdon një tjetër dëshmitar, - duke i thënë se kemi ndërhyrë te Tuk Jakova e se do t’i falej jeta, por përsëri jo! - Gjithçka ka marrë fund! - ishte përgjigjja e Pjerinit, - veç ju lutem më sillni një prift që të rrëfehem për të fundit herë. E nëse nuk do ta lejojnë si prift, le të maskohet e të veshet si fshatar e të vijë tek unë, se e pres patjetër për rrëfimin e fundit”. Më tej zoti Gjon Ljarja vazhdon: -Rreth orës 22 dëgjuam sërish zhurmë çelësash e dyersh, na e mori mendja. Pjerini filloi të thërrasë me zë të lartë: “Lamtumirë, ma bani hallall shokë!” E kështu, doli në oborr ndërsa zhurma e motorit të një makine që u nis përfshiu gjithçka. Pastaj, prapë heshtje varri... Shënim: Pjesa e mësipërme është përzgjedhur nga botimi i ri i dr.Pjetër Pepës, “Dosja e diktaturës”

[SERAFIM DILO]

Personalisht jam i rrepte dhe nuk justifikoj asnje krim. Po e gjitha dhuna, vjedhja dhe mentaliteti neo-shqiptar i pas '90 se jeta apo pasuria e tjetrit nuk ka asnje vlere ka lidhje direkte me edukimin (lavazhin e trurit) qe iu be ketij kombi per 50 vjet rrjesht.

Ti ngaterron nivelin normal te progresit te nje shteti(fakt se shtete si Greqia -shtet perendimor apo Jugosllavia shtet lindor paten me teper progres ne fushat e lartpermendura sesa Shqiperia) me reformat qe u bene gjate diktatures. Ajo qe thua ti, po ta perkthesh ne ditet e sotme eshte si te thuash "Sala i beri njerezit me makina, shtepi, u dha pashaporta e i nxorri ne Perendim te shkollohen". Ti paraqet fenomene te kohes qe ishin te perbashketa si ne Perendim ashtu dhe ne Lindje si fenomene ekzluzive te Shqiperise ne kohen e Enverit.
Permende dritat. E di ti qe Shqiperia eshte vendit i fundit ne Evrope qe perfundoi elektrifikimin e vendit ne 1972 (data zyrtare eshte 1971 por fakt eshte se fshatrat e fundit kane qene Libofsha e Ndernenasi ne Fier te pa elektrifikuar deri ne 1972). Ky eshte progresi? Qe ishim te fundit ne Evrope?

Ne rradhe te pare me mijera familje u nxorren nga shtepite e tyre dhe u hodhen neper bodrume per te strehuar te tjeret. Pra nuk u krijuar asgje. Thjesht u be rishperndarje e pasurise duke iu dhene atyre qe nuk e kishin ndertuar shtepine strehim dhe duke lene ata qe i kishin ndertuar shtepite neper bodrume. Mos me hap barkun per strehimin pra ne fund te viteve '80 rradha per nje dhome e nje guzhine (minimalja) ishte 5 vjet mesatarisht. Per familje te tjera qe kishin nevoje per 2-3 dhoma e nje guzhine, rradha ishte me teper (personalisht familja ime priti 7 vjet per 2 + 1 dhe ne kohen qe na u dha na duhej 3+1 se sipas ligjit une kalova 18 vjec dhe quhesha kurore me vete). Ky eshte progresi? Si imigrant i paligjshem ne Greqi me page poshte minimumit e pata kete lloj "progresi" ne 2 muaj!!!!
Sa per elektrifikimin ta permenda me siper. Ishte koha per te ne te gjithe Evropen. Shqiperia ishte ne fakt shteti i fundit qe u elektrifikua. Te fundit nuk i jepet medalje!

Fakt eshte se njerezit ne diktature akoma pas 50 vjetesh ishin akoma pa shtepi, pa drita, pa uje, pa ushqim. Dhe keto nuk jane llukse, por minimalja sipas standarteve te kohes.


Shqiptaret kane qene primitive, te eger, por gjithnje kane pasur dinjitet. Ate dinjitet qe kishin diktatura ua u mori per 50 vjet me rradhe. Ne shtetet e tjera ish komuniste u bene korrigjime, kriminelet u denuan, pasurite iu kthyen ish pronareve, te denuarit padrejtesisht moren hakun e punes se detyruar. Asgje nga keto nuk ndodhi ne Shqiperi. Plaget e diktatures ne Shqiperi jane akoma te hapura.

Si të tjerët, edhe ti lëshon mufka njëra pas tjetrës, gjëra të stërthëna e që në thelb nuk thonë asgjë. Llafe pa fund, qurravitje e sharje kot e më kot, pa dallim.

Avash se na i bere shqiptaret perbindesha qe shesin femije. Rastet e shitjeve te femijeve jane me gishta te numeruar dhe nje pjese e mire e tyre jane prej familjeve rome. I njejti fenomen i braktisjes se femijeve ishte dhe gjate diktatures (shtepite e femijes ishin plot ne cdo rreth). I vetmi ndryshim sot eshte se disa familje marrim demshperblim per kohen e shtatzanise (ti e quan shitje femije).


Aq pak toke kishte fshatari shqiptar sa sot dhe ata me komunistet e komunisteve na kane dale e na kerkojne ca ullishta ne Kanine, orizore ne Myzeqe e tokat e stergjyshit ne Durres. Te gjithe fshataret kane dale se kishin toka dhe po i marrin mbrapsht sot.

Edhe kam lexuar edhe kam jetuar. Kur ra diktature kam qene ne moshe vote.

Po po e vertete. Te rinjte e te rejat neper aksione "vullnetare" 30 ditore ku me teper mbarseshin me njeri tjetrin e benin plazh sesa punonin, ne fakt benin me teper pune sesa te burgosurit politike qe e benin ate pune me detyrim per 365 dite ne vit e me automatik tek koka.

Fakt eshte se "vullnetarizmi" propagandohej e ekzagjerohej neper gazeta, libra e romane. Per punen e detyruar nuk shkruante asnje.

Ne Amerike nuk ekziston me pune e detyruar prej 50 vjetesh.

Pergjigje e sakte dhe e drejte.Llogjik qe nuk mund te kundershtohet.

[Dasius]

Personalisht jam i rrepte dhe nuk justifikoj asnje krim. Po e gjitha dhuna, vjedhja dhe mentaliteti neo-shqiptar i pas '90 se jeta apo pasuria e tjetrit nuk ka asnje vlere ka lidhje direkte me edukimin (lavazhin e trurit) qe iu be ketij kombi per 50 vjet rrjesht.

Ti thua se nuk ka asnjë lidhje mirëpo me sa duket, paske përfytyrime shumë idealiste për Shqiptarët në tërësi. Po të kishe lexuar, qoftë edhe një libër të vetëm nga të huaj ose Shqiptarë për mentalitetin e populllit Shqiptar ndër vite nuk do ta kishe aq të vështirë ta kuptoje atë që them unë.

Unë nuk dua të them se të gjithë Shqiptarët kanë një mendje kriminale, porse shoqëria shqiptare, për arsye të ndryshme ka qenë gjithmonë shumë e rreptë, e egër dhe relativisht e prapambetur në çdo aspekt të jetës. Këtu ia vlen të përmendim elementë të tillë mburrjeje nga mentaliteti shqiptar siç është vjedhja e gruas dhe përvetësimi i pasurisë së tjetrit, të cilin e gjen në kanunin e çdo krahine, këtu e 500 vjet përpara.

Lexo dokumente bizantine që flasin për Shqiptarët, lexo dokumente Osmane, lexo libra të tjerë nga të huaj. Madje, Shqiptarët në ushtrinë Osmane kishin njësinë e tyre të veçantë të bashibozukëve e cila në thelb kishte si qëllim futjen e terrorit, bastisjen, përdhunimet etj.

Ti mund të argumentosh se këto krime kryeshin edhe nga popujt e tjerë. Është e vërtetë. Por një këndvështrim më i thellë i historisë së Shqiptarit do të të tregojë se ky mentalitet është rrënjosur thellë në ndërgjegjen tonë dhe se është kthyer në zakon kombëtar prezent edhe në jetën e përditshme. Gjë që pasqyrohet sot në ekonominë Shqiptare, në pasurinë që kanë akumuluar Shqiptarët si popull. Pasuri trafiqesh, droge e gjithëfarëlloj krimi të organizuar.

Ti ngaterron nivelin normal te progresit te nje shteti(fakt se shtete si Greqia -shtet perendimor apo Jugosllavia shtet lindor paten me teper progres ne fushat e lartpermendura sesa Shqiperia) me reformat qe u bene gjate diktatures.

Nuk ka një zhvillim normal standart të progresit të një shteti. Nuk ka dy shtete në Europë që janë njësoj. Nëse ti je në gjendje që gjatë historisë të heqësh paralele dhe të thuash se progresi i shtetit Shqiptar ka qenë ndonjë herë i njëjtë me progresin e shtetit Grek dhe atij Jugosllav, atëherë unë pres kokën.

Këto shtete kanë të paktën një eksperiencë 100 vjeçare më shumë se ne në organizimin e shtetit. Dhe këtë do të ta ilustroj me një shembull shumë të thjeshtë (pa marrë parasysh faktin që janë më të mëdha e më të fuqishme). Ne po kalojmë në të njëjtat gjurmë që kanë kaluar edhe fqinjët tanë, por kjo për shkak të ligjeve të natyrës po ndodh gati 100 vjet me vonesë.

Nëse marrim si shembull hartën e Greqisë dhe të Serbisë, ose të Malit të Zi, do të vëmë re se këto kombe fituan pavarësinë 100 vjet përpara nesh, por formën e tyre të sotshme (pak, a shumë) e fituan vetëm pas një periudhe pothuajse 100 vjeçare , pikërisht atëhere kur ne sapo e fillonim rrugën të pavarësisë.

Në 2008, pas pothuajse 100 vjetësh, me shpalljen e pavarësisë së Kosovës dhe marrëveshjen e Ohrit, populli Shqiptar arriti, si të thuash formën e tij, jopërfundimtare, por autoritative, duke dalë tashmë nga lista e kombeve të trajtuar si popull i kategorisë së dytë. Kohë kjo që i venojitet një populli për tu afirmuar.

Pra, kur krahason shtetet, bën mirë të marrësh parasysh edhe zhvillimet historike e faktorë të tjerë në një kohë më të gjatë se sa 50 vjet.

Ajo qe thua ti, po ta perkthesh ne ditet e sotme eshte si te thuash "Sala i beri njerezit me makina, shtepi, u dha pashaporta e i nxorri ne Perendim te shkollohen". Ti paraqet fenomene te kohes qe ishin te perbashketa si ne Perendim ashtu dhe ne Lindje si fenomene ekzluzive te Shqiperise ne kohen e Enverit.

Ti i merr gjërat për të mirëqena, a thua se bien nga qielli, ose na i bën dhuratë Plaku i Vitit të Ri. Harron që historia bëhet nga njerëzit, po ashtu edhe ekonomia. Më vjen të gajasem kur thua që ishin "fenomene të kohës, të përbashkëta". Fenomene????? Fenomen mund të quhet rënia e shiut, kthimi i materies në energji e anasjelltas, rrymat nënujore, ose fenomenet psikologjike njerëzore, të cilat nuk varen drejtpërdrejtë nga njeriu.

Fenomen mund të quhet edhe fryma optimiste dhe vëllazërore e pas luftës brenda dy kampeve, gjë që i dha mundësi shqipërisë të përfitojë burime të mëdha financimi.

Më vjen keq po unë nuk mund të ndjek këtë lloj logjike abstrakte që ndjek ti. Çfarë mund të të them unë ty???? Ti do me ta shit sapunin për djathë. I thua punës njerëzore "FENOMEN". Hajde, hajdeeeeeee!

Makinat, shtëpitë dhe çdo tregues tjetër i mirëqënies ekonomike vjen si rezultat i drejtpërdrejtë të një pune të planifikuar njerëzore. Cilësia e punës njerëzore varet nga disa faktorë: njohuria, aftësia planifikuese, aftësia profesionale, cilësia punës, etj, etj.

Cilësia e punës varet nga aftësia e një populli për të punuar e për të prodhuar. Nga cilësia e punës dhe prodhimit varet e cilësia e jetesës. Edhe sot ekësaj dite, Shqiptarët kanë cilësinë dhe standartin më të ulët në Europë.

Nuk është çudi që 5 milionë Kroatë kanë një GDP 78 miliardë dollarë bazuar në ekonomi shërbimesh dhe 4 milionë Shqiptarë kanë një GDP 22 miliardë dollarë bazuar në emigracion, bujqësi dhe pastaj shërbime.

Shqiptarët nuk kanë treguar asnjëherë rendiment më të lartë se sa gjatë kohës së diktaturës komuniste. Asnjë herë (më përpara në hisotri) nuk ka qenë niveli dhe cilësia e jetesës më i lartë se sa në kohën e diktaturës. Dhe kjo falë frymës revolucionare që dominonte Shqipërinë në atë kohë. Liderët e asaj kohe, në shumë aspekte ditën ta shfrytëzonin këtë vrull.

Liderët e pas 90s, i bënë M.U.T.I.N vrullit revolucionar demokratik dhe Shqipëria është kështu sip është sot.

Permende dritat. E di ti qe Shqiperia eshte vendit i fundit ne Evrope qe perfundoi elektrifikimin e vendit ne 1972 (data zyrtare eshte 1971 por fakt eshte se fshatrat e fundit kane qene Libofsha e Ndernenasi ne Fier te pa elektrifikuar deri ne 1972). Ky eshte progresi? Qe ishim te fundit ne Evrope?

Ke qenë, je dhe do të jesh i fundit në europë për një kohë shumë të gjatë. Dhe kjo nuk varet nga regjimet por nga aftësia prodhuese e një kombi. Lexo, mëso, kupto zhvillimet e shoqërive njerëzore.

Ne rradhe te pare me mijera familje u nxorren nga shtepite e tyre dhe u hodhen neper bodrume per te strehuar te tjeret. Pra nuk u krijuar asgje. Thjesht u be rishperndarje e pasurise duke iu dhene atyre qe nuk e kishin ndertuar shtepine strehim dhe duke lene ata qe i kishin ndertuar shtepite neper bodrume. Mos me hap barkun per strehimin pra ne fund te viteve '80 rradha per nje dhome e nje guzhine (minimalja) ishte 5 vjet mesatarisht. Per familje te tjera qe kishin nevoje per 2-3 dhoma e nje guzhine, rradha ishte me teper (personalisht familja ime priti 7 vjet per 2 + 1 dhe ne kohen qe na u dha na duhej 3+1 se sipas ligjit une kalova 18 vjec dhe quhesha kurore me vete). Ky eshte progresi? Si imigrant i paligjshem ne Greqi me page poshte minimumit e pata kete lloj "progresi" ne 2 muaj!!!!
Sa per elektrifikimin ta permenda me siper. Ishte koha per te ne te gjithe Evropen. Shqiperia ishte ne fakt shteti i fundit qe u elektrifikua. Te fundit nuk i jepet medalje!

Ti, edhe tani në kapitalizëm, ku askush nuk të fal asgjë, vazhdo me logjikën tënde të dhuratave nga qielli. Futja kot sa të duash.

E para, Shqipëria është e mbushur jo vetëm me pallate të ndërtuara nga shteti, qoftë me punë vullnetare, qoftë jo, por pjesa më e madhe e shtëpive të reja nëpër fshatra, atje ku ka qenë nevoja, është ndërtuar me ndihmë nga shteti. Shtëpia ishte falas. Ky është fakt, ashtu siç është fakt edhe ajo e bodrumeve ose e realiteti të fundit të viteve 80 që thua ti, të cilën unë se mohoj.

E dyta. Unë nuk blej dot shtëpi me dy muaj rrogë, as me kredi. Dhe nuk di jashtë shtetit që një rrogë normale të mjaftojë për të blerë shtëpi. Për çfarë progresi e ka fjalën ti?

Fakt eshte se njerezit ne diktature akoma pas 50 vjetesh ishin akoma pa shtepi, pa drita, pa uje, pa ushqim. Dhe keto nuk jane llukse, por minimalja sipas standarteve te kohes.

Standartet e kohës mit trego pak sot ti mua, meqë jemi edhe në moshën e internetit. Ke dalë ndonjë herë jashtë more zotëri? Dil një herë, hapi sytë.

Shqiptaret kane qene primitive, te eger, por gjithnje kane pasur dinjitet. Ate dinjitet qe kishin diktatura ua u mori per 50 vjet me rradhe. Ne shtetet e tjera ish komuniste u bene korrigjime, kriminelet u denuan, pasurite iu kthyen ish pronareve, te denuarit padrejtesisht moren hakun e punes se detyruar. Asgje nga keto nuk ndodhi ne Shqiperi. Plaget e diktatures ne Shqiperi jane akoma te hapura.

Vazhdo ëndërro me sy hapur. Lexo Bajronin me shokë dhe imagjino kështjella prej floriri e kalorës prej argjendi.

Avash se na i bere shqiptaret perbindesha qe shesin femije. Rastet e shitjeve te femijeve jane me gishta te numeruar dhe nje pjese e mire e tyre jane prej familjeve rome. I njejti fenomen i braktisjes se femijeve ishte dhe gjate diktatures (shtepite e femijes ishin plot ne cdo rreth). I vetmi ndryshim sot eshte se disa familje marrim demshperblim per kohen e shtatzanise (ti e quan shitje femije).

Po, po, ti jetoke në qiell o shoku.

Aq pak toke kishte fshatari shqiptar sa sot dhe ata me komunistet e komunisteve na kane dale e na kerkojne ca ullishta ne Kanine, orizore ne Myzeqe e tokat e stergjyshit ne Durres. Te gjithe fshataret kane dale se kishin toka dhe po i marrin mbrapsht sot.

Po t'i kthehshin tokat ish-pronarëve ORIGJINALË, para reformave komuniste, pjesa më e madhe e Shqipërisë do të bëhej pronë e 20-30 familjeve gjithsej.

Edhe kam lexuar edhe kam jetuar. Kur ra diktature kam qene ne moshe vote.

Mund ta kesh jetuar. por për të lexuar, dyshoj. Artikujt gazetaresk nuk hyjnë në lexim serioz.

Po po e vertete. Te rinjte e te rejat neper aksione "vullnetare" 30 ditore ku me teper mbarseshin me njeri tjetrin e benin plazh sesa punonin, ne fakt benin me teper pune sesa te burgosurit politike qe e benin ate pune me detyrim per 365 dite ne vit e me automatik tek koka.

Këto gjëra që thua ti, i kanë bërë ata që njef ti. Ata që njof unë kanë histori të tjera të ndritura e jo pallavra rrugaçësh.

Ne Amerike nuk ekziston me pune e detyruar prej 50 vjetesh.

Lexo, lexo, se me zhvillimin e shoqërisë ka ndryshuar dhe shfrytëzimi i nejriut.

Të përgëzoj shumë për gjakftohtësinë dhe rregullin në diskutim. Si rrallë herë kam parë këtu diksutantë të vetë disiplinuar si puna jote.
Por për sa i përket njohurisë tënde rreth Shqipërisë, mendoj se ka mangësi të theksuara.

[Dasius]

Duke marrë shtysë nga ajo që tha Toro për hedhjen e familjeve në bodrume, unë do t'i shtoja edhe një krim tjetër listës time:

Ekzistenca e qytetarëve të dorës së dytë (të deklasuarve e kulakëve) në një shoqëri që pretendon se ekziston barazia.

[Darius]

Qemal Stafa dalë nga Shqipëria direkt për në Itali, nuk rezulton më i rikthyer as me rrugë ajrore, as me rrugë detare. Duke menduar megjithatë se ndërkohë ndodhet në Itali, lutemi t’ u ipni instruksione organeve kompetente për ndalim.
Vetëm një njeri që kishte mbrojtjen e OVRA-s mund të hynte, në atë kohë, nga Italia në Shqipëri në atë kohë, pa u marrë vesh nga policia. Gjashtë muaj pasi u shpall në kërkim, Qemal Stafa do të vritej nga policia. Me sa duket tashmë OVRA kishte zgjedhur midis Enver Hoxhës dhe Qemal Stafës sa i përket liderit të lëvizjes komuniste dhe zgjedhja ra mbi Enver Hoxhën. Që ky i fundit ishte njeriu i OVRA, kjo kuptohet nga ajo që thotë në kujtimet e veta «Kur lindi Partia», se kur karabinierët erdhën ta arrestojnë në dyqanin «Flora» në 29 tetor 1941, të nesërmen e demonstratës, dhe disa ditë para themelimit të PKSH, ata shkuan tek banaku dhe pyetën Enver Hoxhën ku është Enver Hoxha, ndërsa ky i fundit u tha se po shkonte ta njoftonte dhe, duke thirrur emrin e vet doli nga dera e pasme dhe u largua! Kaq naivë të ishin treguar në rastin e Enver Hoxhës këta karabinierët, të cilët kur shkonin të kapnin komunistët e tjerë rrethonin shtëpinë dhe nuk u ikte dot njeri nga dera e pasme. Qemal Stafa tentoi ta bënte këtë gjë pa sukses disa muaj më pas kur u rrethua. Është e qartë se loja e arrestimit të Enver Hoxhës u bë për të rritur reputacionin e tij, në prag të themelimit të PKSH. Enver Hoxha u kërkoi italianëve t’ ia hiqnin qafe rivalin Qemal Stafa dhe ata e gjetën konvenuese ta bëjnë këtë.
Vrasja e Qemal Stafës koincidon jo rastësisht me periudhën e fillimit të spastrimeve në parti.

Oh e nxorren dhe Qemalin agjent tani? Kush i shkruan keto pacavure pash zotin?

[kthetrat]

Themie Thomai: Si i rezistova Enver Hoxhës për 13 vjet ministre

» Dërguar më: 27/10/2009 - 14:29

Ilda Lumani

Ruan të njëjtin autoritet në pamje si të ishte ende pjesë e dikastereve të larta. Trupdrejtë, e kujdesshme me pamjen, fl okët e lyer, një truk i lehtë dhe një fjalor i zgjedhur dhe i rrjedhshëm. Themie Thomai, ministrja e Bujqësisë për 13 vjet, vjen në një rrëfi m të veçantë në “Bulevard VIP”. Mes historive të shumta që rrëfen nga ajo kohë, vë re dhe nostalgji,
por edhe një keqardhje për prishjen e gjithçkaje që u ndërtua nga ajo si ministre. Edhe pse e vëmendshme ndaj zhvillimit të ekonomisë dhe politikës, ajo tashmë i është përkushtuar tërësisht jetës familjare për të rikuperuar kohën
e humbur gjatë rinisë së saj, kur i duhej të merrte përgjegjësi të mëdha. Që në moshën 21-vjeçare u bë kryetare kooperative. 10 vjet më pas, kur ajo ishte 31 vjeç, u thirr në Komitetin Qendror për t’ju emëruar posti i ministres së Bujqësisë, të cilin e mbajti për 13 vjet. Por, si ishte kjo eksperiencë dhe cilat ishin përplasjet e saj me Byronë. Le të ndjekim këtë rrëfi m të veçantë, së bashku...
Rinia juaj i përket viteve ‘60- ’70. Si ishte atëherë rinia dhe si e kujtoni ju sot?
Do përpiqem të them diçka nga rinia ime, e cila ka qenë edhe e bukur siç është rinia vetë e bukur, por edhe me probleme. E them këtë, sepse në moshë fare të mitur mua më ka lënë babai, më ka vdekur dhe nënës i duhej të përballonte familjen. Dhe, ndonëse ajo ishte në moshë fare të re, ne ishim dy fëmijë, motër dhe vëlla, ndaj ajo
u përball me shumë sakrifi ca, prandaj them që rinia kishte edhe gjëra të bukura, por edhe peripeci, nga ana
ekonomike; nëna duhet të mbante familjen, fëmijët...
Unë gjatë gjithë kohës sime të rinisë kam qenë aktive, më ka pëlqyer kënga, muzika, fi lmi, sporti, mësimi po se po. Kam qenë vazhdimisht me rezultate të mira, dhe të gjitha këto e bënin jetën të bukur. Dhe, nëse kishe ndonjë gjë, e harroje. Që në moshë të re unë jam marrë edhe me rininë, kam punuar shumë me rininë. Unë jam bërë në një moshë fare të re, që 21 vjeçe kryetare kooperative në Këmishtaj, gjë e cila nuk ma la ta çoja rininë time deri në fund. Kjo atëherë ishte një detyrë e vështirë, sepse kishte të bënte me jetën e shumë kooperativistëve që ishin atëherë, që duhet të realizoje prodhimin, që ata të mund të merrnin paratë. Dhe, kjo natyrisht nuk të linte kohë të merreshe me problemet e mirëfillta të rinisë apo të kënaqësisë që të jep rinia, ndaj shpejt unë hyra në hallet e punës, të drejtimit, të realizimit të planit. Në fillim nuk kam dashur, e kam refuzuar këtë punë, për vetë moshën që kisha, përvojën që nuk e kisha fare, por siç ishte në atë kohë, të thoshin që këtë detyrë do ta bësh dhe do ta bëje.
Si ndiheshit kur u jepnit urdhra punëtorëve, që mund të ishin edhe prindërit tuaj në moshë?
E kisha vështirë, sepse kisha shumë nga ata që njihja që kur isha e vogël dhe më kishin mbajtur afër, por puna e donte që të jepje dhe urdhër, të jepja një detyrë që do ta bënin. Ajo që dua të vë në dukje është se, edhe pse kam qenë e re, për çudi ata njerëz më kanë kuptuar shumë mirë. Edhe unë u kam ndenjur afër, në mënyra të ndryshme jam përpjekur të njoh psikologjinë e tyre, të heq mendimet e tyre, që ishin të lidhura fort me traditën dhe nuk u pëlqente të bëje një kapërcim të menjëhershëm në mendime. Dhe, kur ti u thoshe diçka të re, ishte pak e vështirë. Duke ndërtuar një punë të tillë, edhe pse ishte shumë e vështirë, ne si kolektiv, specialistët, kolegët e me të gjithë atje, mendoj se bëmë më të mirën që mund të bëhej në atë kohë. Nuk mund të them që ishte e shkëlqyer gjithçka, por bëmë më të mirën e mundshme për kohën. Ekonomia, për të cilën unë kam drejtuar për 10 vjet si kryetare kooperative, arriti rezultate. Prodhimi bujqësor dhe blegtoral krahasohej në atë kohë edhe me rezultatet e Europës. Ekonomia u rrit, në rendimentin e grurit, të misrit, prodhimeve të tjera bujqësore që kishte drejtim kooperativa. Ne punonim si një ekip me specialistët që kishim. Madje, kishim ngritur laboratorë për prodhimin e farnave, për prodhimin e grurit, punimin e tokave, plehërimin e tyre, dhe këto lidhje ishin me institucione shkencore. Pothuaj këtë kooperativë ne e kishim kthyer në një institucion shkencor. Pse e thashë këtë? E vura në dukje, sepse pa shkencë pa dituri, pa punë, pa dashuri, bujqësia nuk mund të ecë. Dhe, ajo punë e vështirë, kur i shtohej kënaqësia e arritjeve, e lehtësonte peshën e vështirësisë. Kjo ka qenë një shkollë shumë e madhe për mua dhe kam mendimin që edhe sot, në zgjedhjen që i bëhet administratës duhet t'i vihet përparësi kësaj. Mendoj se punonjësi para se të kalojë në administratë duhet të ketë kaluar në një stazh prodhimi, a punë tjetër që të mund të jetë në gjendje të perceptojë rregullat me njerëzit në radhë të parë, teknikat, etika, teknologjitë, që sot janë shumë më lehtë për t'i përvetësuar, mjetet e informacionit nuk mund të krahasohen me atë kohë. Dhe, them se kjo do t'i shërbejë gjithsecilit, qoftë për karrierën e tij, por do t'i bëjë mirë edhe vetes. Praktika ka rëndësi të madhe.
Ndërsa keni qenë kryetare kooperative për 10 vjet, jeta juaj personale si ka shkuar?
Unë jam martuar me tim shoq në vitin 1967, kur isha 22 vjeç. Jemi njohur të rinj, isha e fejuar kur u bëra kryetare kooperative. Bashkëshorti im ka mbaruar për mjekësi, është mjek stomatolog, kemi dy fëmijë, një vajzë dhe një djalë, tani janë të rritur. Jeta familjare (duke pasur këto presione), përsa i përket argëtimit ka qenë e kufizuar. Të gjitha hapësirat ishin të pakta dhe duhet të them që ata kanë bërë sakrifica, burri dhe fëmijët, nëna ime dhe vëllai.
Bashkëshorti juaj, si e përballonte punën tuaj dhe faktin se impenjimet tuaja familjare ishin të kufizuara?
Ne atëherë kemi pasur disa koncepte të qarta, dhe mendoj se gjëja më pozitive ka qenë që im shoq nuk ka ndërhyrë në punën time. Më ka lënë të punoj sipas rregullave të kohës, dhe kjo më ka ndihmuar të jem shumë e paanshme ndaj gjykimeve me njerëzit, me punën. E vlerësoj shumë këtë si një ndihmesë të madhe që më është ofruar nga bashkëshorti im gjatë gjithë kohës. Ai e ka pasur pak më të vështirë, sepse merrej më shumë me fëmijët dhe në atë kohë çdo gjë ishte e planifikuar, e diktuar, duhet ta realizoje. Unë çdo ditë kisha të bëja me marrëdhëniet me kooperativistët, me shtetin e kështu që nuk mund të ishe një familjare shembullore.
Por, ama në moshën 31-vjeçare ju u bëtë ministre. Si erdhi ky propozim?
Kjo ndodhi në vitin '75, kur ne arritëm rezultate shumë të mira në prodhim dhe nga ana shkencore, të cilat sapo ishin bërë të ditura në media. Madje u bë një qendër që vinin edhe për eksperiencë në kooperativë. Në vitin '76, krejt papritur (mua nuk më kishte shkuar kurrë mendja), më thanë që të kërkojnë në Komitetin Qendror. Mendova se do të bëhej ndonjë mbledhje për çështjen e detyrave, meqë rezultatet kishin qenë të mira dhe u nisa për në Tiranë. Në pritje ishin edhe tre shokë, që do të bëheshin zëvendësministra. Dhe, ata të thirrur si unë në Komitetin Qendror. Kur shkuam, na komunikoi vendimin Hysni Kapo dhe pastaj na thirri Enveri dhe tha: "Siç ua tha dhe Hysniu, ju jeni vendosur në këto detyra të reja". Përsëri unë shfaqa mendimin që kjo është një detyrë shumë e vështirë dhe vet natyra e bujqësisë është e vështirë, sepse ajo lidhet edhe me kushtet klimaterikë, është delikate, e kështu që nuk mundet t'i përgjigjem kësaj detyre. Por, ai më tha: "Kjo është vendosur dhe ju duhet ta kryeni këtë detyrë". Natyrisht u bisedua edhe për bujqësinë, si një degë e rëndësishme e ekonomisë. Unë u shqetësova shumë, se isha e papërgatitur për një gjë të tillë dhe isha mjaft e emocionuar. Nuk mund ta konceptoja si karrierë, për mua ishte detyrë dhe mendoja, a do jem e zonja ta bëj këtë apo jo. Unë si natyrë nuk marr përsipër një detyrë që nuk e bëj dot, të thoshin e ulëm në një karrige sepse ishte grua. Unë nuk luftoja për këto, unë duhet ta meritoja këtë punë. Duke u nisur nga kjo, pasi u bënë dorëzimet, fillova punën në Ministrinë e Bujqësisë.
Çfarë kujtoni nga dita e parë e punës si ministre?
Të them të drejtën, atë ditë kam qenë edhe paksa e hutuar, por më kujtohet kur erdha nga zyra, shkova për të ngrënë drekë tek restorant "Drini", pasi familjen e kisha ende në Lushnjë. Më parë shkoj të laj duart dhe një vajzë e re (si ju) më shihte dhe më pyeti, ju jeni filania, po i thashë. E ke të vështirë, - më pyeti? E vështirë është, - i thashë, - akoma nuk e kam provuar. - Unë e di që është e vështirë, por përderisa kam qenë 10 vjet kryetare kooperative e di që do ta bëj. Ajo më tha: "Ti mos e merr me frikë, se ke tërë gratë e Shqipërisë me vete". Më inkurajoi. Nuk ja mësova emrin, por u ndjeva e lumtur. Ishte e vështirë, sepse bujqësia ishte një institucion i rëndësishëm, mbahej një popullatë, fshat-qytet me të, punonte fuqia punëtore në industrinë e lehtë dhe ushqimore, kishte një pjesë të rëndësishme të eksportit tregtia e jashtme. Pra, ishte një detyrë me përgjegjësi që duhet ta ndiqje. Kjo, natyrisht mua më shqetësonte, më rriste përgjegjësinë më shumë, këmbënguljen, por edhe probleme shumë kishte.
Cila ka qenë dita më e vështirë si ministre?
Ka pasur shumë, po të ishte një do të ishte mirë. Sa fillova detyrën në ministri (unë fillova në datën 1 maj '76) në datën 5 qershor ka rënë një breshër i madh që ka rrafshuar gjithë fushën e Lushnjës dhe një pjesë të fushës së Fierit. Duheshin masa të jashtëzakonshme për ta rikuperuar, jo grurin se ai iku, por për ta mbjellë misër, etj. Ishte një ngarkesë, sepse përveç emocionit, se sa kisha filluar punë, u shtua edhe kjo. Ka pasur momente të vështira për të mbajtur edhe qëndrime. Për shembull, ka qenë një herë mes të tjerave, që diskutohej se fshatarët, kooperativistët kishin në dispozicion vetëm një dynym tokë që mund ta kultivonin për nevojat e tyre. Shtrohej problemi, këta kooperativistë do të kishin fëmijë, fëmijët do të rriteshin, ata do të martoheshin dhe do të largoheshin nga trungu i familjes. Problemi shtrohej se a do të ndahej ky dynym mes tyre, apo ai që martohej duhet të merrte tokë tjetër. Dhe, unë si ministre e Bujqësisë isha që duhej të merrnin një dynym tjetër dhe me këtë pikëpamje unë shkova në qeveri, të cilën qeveria nuk ma pranoi në atë kohë.
Kush e ka kundërshtuar më shumë këtë tezë tuajën?
Ka pasur shumë, por nuk dua të merrem me emra. Nuk u pranua dhe kemi vajtur tek Byroja Politike (sepse ajo vendoste) me dy mendime, mendimi i qeverisë përballë timit. Atje, pasi dhanë mendimet dhe se çfarë mendoja unë, më bënë shumë pyetje, edhe provokuese, që çfarë është kjo, në këtë mënyrë ndahet toka. Unë u përpoqa të jepja shpjegime, që toka nuk ndahet, ata që punojnë do marrin tokë dhe do të prodhojnë për veten e tyre, dhe kjo duhej bërë. Presioni ishte shumë i madh, ç'është e vërteta.
Keni pasur frikë?
Unë nuk para kam pasur frikë, por presioni ishte i madh. Kam qenë e hapur në mendimet e mia, aq sa më lejonte koha dhe hapësira, të kuptohemi. Ky ka qenë një moment i vështirë. Më kujtohet një herë tjetër, ka qenë problemi i shtimit të sipërfaqeve që mbilleshin me sojë, një bimë vajore, që diskutohet edhe sot. Ato i kërkonin për nënproduktet, por ama donte investime të mëdha. Apo, edhe shtimi i sipërfaqeve të duhanit. Unë në atë kohë i kam kundërshtuar me argumente. Presion shumë i madh më është bërë, pse e kundërshton, kjo është direktiva. Unë u thosha që kjo nuk bëhej, pasi kërkonte teknologji, etj. Dhe, natyrisht që nuk u bë. Gjithashtu ministria e Bujqësisë nuk ishte dakord që të bëhej, tufëzimi i bagëtive. Ky ishte një gabim i madh. Kjo pasi, e zhveshi fshatarin si prodhues dhe e bëri konsumator. Atëherë u bënë konsumatorë të gjithë. Unë në një formë ose në një tjetër e kam kundërshtuar, natyrisht kam marrë edhe risqe. Kjo e dëmtui shumë blegtorinë.
Po me Enver Hoxhën keni pasur përplasje?
Për çështjen e ndarjes së tokës, që u përmenda më lart, kam pasur në fakt. Vet me atë, madje. Ka qenë diku nga vitet '80. Unë isha për dhënien e tokës për çdo familje edhe kur ajo shtohej nga një dynym. Qeveria jo. Në mbledhje Enveri më tha: "Pse ty të ka lënë Partia që të mendosh për fshatarët". Jo, i thashë. Unë këtë mendim kam, meqë jam në këtë fushë, pastaj si vendoset është në dorën tuaj. Natyrisht, nuk ishte e lehtë, por nuk mund të veproja dhe të thosha ndryshe, se unë e dija çfarë donte fshatari.
Një femër në një dikaster të vështirë për mbi 12 vjet? Vetëm merita e punës?
Është e vërtetë që unë kam ndenjur për një kohë të gjatë në krye të dikasterit dhe fitova një përvojë shumë të mirë. Por, unë çdo punë që marr përsipër e çoj deri në fund. E dua punën, e dashuroj punën, jetoj me të. Dhe, nuk ishte se unë i bëja hyzmetin karriges që të rrija më gjatë, nuk më kishte shkuar mendja kurrë për këtë, unë i bëja hyzmet një pune të madhe që ishte e dobishme për vendin tim. E dija vërtetë atje ku njerëzit jetonin, punonin, dhe shihja njerëz që ushqeheshin mirë dhe njerëz që ushqeheshin jo mirë. Ministria e Bujqësisë më ka bërë që unë të njoh detajet e jetës shqiptare në fshat. Kam shkelur me këmbë gjithë Shqipërinë, mund të jenë të rralla fshatrat që nuk i kam shkelur, kam fjetur në shumë shtëpi familjarësh, nga Tropoja në Konispol, kam gjetur ngrohtësinë në ata njerëz, kam gjetur dashurinë; dashuri për punën, dhe kjo më ka bërë edhe më të motivuar për punën. Mendimet dhe idetë që më jepnin më kanë ndihmuar dhe me gjithë vështirësitë që kisha, thosha po jap një kontribut aq sa mund të jepja.
Si e kujtoni atë kohë?
E kujtoj edhe me dashuri, por edhe me dhimbje, sepse shumë gjëra të bukura që u bënë në bujqësi (që ishte mundi dhe djersa e gjithë shqiptarëve, sepse të gjithë punonin për bujqësinë), u shkatërruan. Përveç gjithë atyre agrumeve që u mbollën dhe u bë një kurorë që çdo stinë të kishte frutat e veta, me ç'kam parë gjithçka është shkatërruar. Dhe, e dyta ishte sistemi i vaditjes e kullimit. 63 për qind e tokave ishin nën ujë, mbi 2000 e ca ishin rezervuare, sistemi fushor ishte i vaditur, ky sistem u cungua dhe deri diku u prish. Dhe, e treta sipas meje, gabim është që toka të shpërdorohej në mënyrë të paparë nga erozioni, sepse pritat mbrojtëse nuk ekzistojnë. Ne jemi zonë kodrinore-malore dhe pritat që ndalojnë përmbytjet e reshjeve nuk ekzistojnë më. Gjithashtu, toka po zihet nga ndërtime pa kriter, po çimentohet dhe ajo nuk pjell më. Toka është copëzuar, dhe ti nuk mundesh të aplikosh një teknologji të lartë, që prodhimi ynë të mos ishte vetëm për vendin, por edhe për eksport. Kam dëgjuar që janë bërë investime, sepse unë jetën e kam të lidhur me bujqësinë, por ato janë të pamjaftueshme. Sa më parë të fillohet si duhet një punë e mirë në bujqësi, asnjëherë nuk është vonë. Duke zhvilluar bujqësinë, do të kishte shumë njerëz në punë dhe do të luftohej papunësia.
Si është e përditshmja juaj?
E përditshmja ime.... natyrisht nuk marr pjesë në ndonjë grupim politik, kam dalë në pension prej 4 vjetësh. I jam përkushtuar familjes, se kam shumë deficite nga e kaluara. E kam ndjerë këtë dhe tani jam më e përkushtuar për fëmijët. Ata janë rritur, por kam dëshirë të jem prezente pranë tyre. Kam një nip i cili është në gjimnaz, kam një mbesë 10 vjeç dhe një të vogël që është një vjeç. Më kënaqin, më çlodhin. Takoj dhe miqtë, shokët, diskutojmë për shumë gjëra. Dhe, kështu e mbush kohën. Ndërkaq ndjek zhvillimet në vend. Nuk jam indiferente, dhe sidomos diskutimet dhe investimet që bëhen për bujqësinë i ndjek me kërshëri. Nuk ngelen pas vëmendjes edhe zhvillimet politike.

gsh.

NE VITET E ARTA TE KESOJE MINISTRE,FSHATI ISHTE NE GJENDJEN ME SKANDALOZE.NJE KOOPERATIVIST PUNONTE VETE PER 30 LEK PER DITE PUNE,NE FSHAT FSHATARI NUK GEZONTE TE MBANTE NJE PUL TA THERTE PER VITE TE RI,KJO INJORANTJA ,E QUANTE PRONEN PRIVATE ARMIKUNE E POPULLIT ,NE KOHEN E SAJE 70/% E POPULLSISE NUK NGOPEJ ME BUKE.

RROGA E NJE KOPERATIVSTI ISHTE 30 LEK PER DTE PUNE KUR NJE BUKE KUSHTONTE 40.NE FSHAT HANIN BUKE MISRI ,PAVARSISHTE SE ATA E PRODHONIN ATE.

NE KOHEN E SAJ FSHATARI NGA E PA USHQYERA DUKEJ SI TALIBAN,SI UFO.
SOT KKJO BENE MORAL DHE TREDONE ARRITJET BEMAT E SAJE ,NJINJORANTE NE KETE FUSHE,KUR AJKA E INTELIGJENCESE DERGJEJE NEPER BURGJE

KEJO DREJTONTE ATE FAR MINISTRIE ,,,TURP SI AKOMA LEJOHET KETA FUNDURINA TE BEJE AKOMA PROPAGANDE ,

NE AMERIKE A NE VENDET E ZHVILLUARA NUK LEJOHET NEPER MEDIA TE BEHET PROPAGANDE A TE PUBLIKOHEN KRIMINELAT SI HITLERI ,POL POTI ,

KJO I PERKET ASAJ KLASE QE IKA DUART ME GJAKE.QE SHTYPI,SHFRYTEZOI,MASAKROJE NJE POPULLSI ,NJE KOMBE TE TERE.KETO MOSTRA

NE RASTE SE ESHTE DEMOKRACI NUK MUND TE DALIN SI DALIN KETA NE MEDIA.
POR NE SHQIPERI NUK ESHTE E THENE TE KETE DEMOKRACI,PRAP JANE KETA,ME PINJOLLTE E TYRE QE AKOMA SUNDOJNE ATE VEND


PRANDAJ SHQIPTARET KERKOJNE DITA DITES TE LENE VENDIN E TYRE SE KJO KLASE DOMIINON AKOMA ATY ,,,,DIKUR I KISHIN DUART ME GJAKE SOTE I KANE XHEPAT ME PARE,,,,FARE E KEQE KISH PAS THEN QAZIM MLLETI.....

PASKA QENE EDHE KJO SHUME E PA PRIVILEGJUAR,,MERE ME MENDE PPULLI I THJESHT..........