Shkrirja e Institucioneve te Akademise se Shkences

[Borix]

Si do të shkrihen institutet e Akademisë së Shkencave

Tirana Observer, 20 Gusht 2007

Nëse projektvendimi për reformën në Institutin e Albanologjisë do të miratohet, atëherë Rusia, Serbia dhe vende të tjera në Ballkan do të ketë më shumë studiues dhe specialistë të kulturës shqiptare se sa vetë Shqipëria. Akti nënligjor i hartuar nga specialistët e qeverisë, parashikon që gjashtë institutet që merren me studime në fushën e Albanologjisë të shkrihen në një të vetme, duke larguar nga puna pjesën më të madhe të punonjësve.

Nga 300 specialistë dhe doktorë shkencash, që punojnë aktualisht në këto gjashtë institute, në bazë të projektvendimit numri i tyre shkon në 120. Ndërkohë që Shkolla Ruse e Shën Petersburgut dhe ajo e Moskës kanë mbi 100 studiues të gjuhës dhe kulturës shqiptare. Pa llogaritur këtu Akademinë Serbe dhe të vendeve të tjera të Ballkanit që kanë pothuaj të njëjtin numër specialistësh që merren me studimin e kulturës së popullit tonë.

Projektvendimi

Pas ligjit për reformën në Akademinë e Shkencave, një projektvendim i hartuar nga qeveria parashikon një tjetër reformë në institutet e kësaj akademie. Instituti i Historisë, Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë, Instituti i Arkeologjisë, Instituti i Kulturës Popullore, Qendra e Enciklopedisë Shqiptare, Qendra e Studimit të Arteve do të shkrihen në një institut të vetëm, atë të Albanologjisë. Sipas burimeve nga Akademia e Shkencave, në grupin e punës që u ngrit para disa kohësh, nuk ishte parashikuar që të bëhej një reformë kaq drastike.

Reforma

Brenda muajit shtator rreth 180 punonjës të këtyre instituteve do të duhet t’u thonë lamtumirë vendeve të punës. Por sipas specialistëve, humbja më e madhe nuk janë vendet e punës, por roli që kanë këto institute në çështjen e gjuhës, kulturës dhe identitetit kombëtar. Me një numër më të reduktuar punonjësish ulet dhe roli që kanë në shkencat shqiptare këto institucione. Duke sjellë vetëm një shembull të thjeshtë, shtetet fqinje, si Serbia, por edhe universitetet ruse kanë një numër më të madh studiuesish që merren me gjuhën dhe kulturën shqiptare. Argumentimi që kanë marrë punonjësit e këtyre institucioneve nga ana e specialistëve që kanë harruar projektvendimin, është se “shkenca patriotike ka vdekur, dhe nuk ka më nevojë për studime të identitetit, në një kohë që vendi po shkon drejt evropianizimit”. Anëtarët e Akademisë dhe specialistët e këtyre institucioneve në grupin e parë që u ngrit për reformën ranë dakord që të kishte një ndryshim të statusit të këtyre institucioneve. Por kjo gjë pritej të bëhej gradualisht brenda një viti. Ndërkohë që projektvendimi që pritet të miratohet të mërkurrën parashikon që reforma të bëhet në shtator. Sipas përfaqësuesve të Akademisë së Shkencave, ky projektvendim nuk është dërguar në këtë institucion për oponencë, si dhe nuk janë pyetur përfaqësues të tjerë të shoqërisë civile. Akademia i ka kërkuar qeverisë dhe ministrive që të dërgojnë një kopje të projektvendimit, pasi këto institucione kanë qenë në varësi të Akademisë prej mëse tre vitesh.

Qendra Ndëruniversitare e Studimeve Albanologjike

1. Instituti i Historisë
2. Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë
3. Instituti i Arkeologjisë
4. Instituti i Kulturës Popullore
5. Qendra e Enciklopedisë Shqiptare
6. Qendra e Studimit të Arteve


Qendra Kërkimore universitare e Gjeoshkencave

1. Instituti i Sizmologjisë
2. Instituti i Hidrometeorologjisë
3. Instituti i Fizikës Bërthamore
4. Instituti i Kërkimeve Biologjike
5. Instituti i Informatikës dhe Matematikës së Aplikuar
6. Qendra e Studimeve Hidraulike
7. Qendra e Studimeve Gjeografike

Qendra Kërkimore Universitare e Ujit, Energjisë dhe Mjedisit

1. Instituti i Hidrometeorologjisë
2. Qendra e Kërkimeve Hidraulike.

* * *

Jo me kot kam theksuar disa argumente dhe fakte ne artikullin e mesiperm, me i cuditshmi nder te cilet eshte argumenti ne ngjyre blu. Pra, sipas qeverise, meqenese shkencat patriotike (dhe shkencat e tjera ne pergjithesi) konsiderohen te vdekura, atehere institucione specifike te akademise duhen shkrire. Absurditeti qendron ne faktin se ne vend qe qeveria te ndermarre hapa per te promovuar shkencen duke kontribuar materialisht dhe me ane te projektit "Brain Gain", ajo kontribuon ne ndertimin e mezareve te rinj per pjesen e pavdekur te shkences. Eshte patetike ta imagjinosh shkrirjen, jo me ta vulosesh ate.

Sa per te permendur nje ide qesharake te shkrirjes, eshte nje absurditet perfshirja e Institutit te Informatikes dhe Matematikes se Aplikuar (INIMA) ne qendren e shkencave gjeofizike. Nga njera ane, kjo mund te ule koston materiale, por nga ana tjeter ajo do te rrise koston marxhinale te dobise ne punen e fushes se informatikes dhe shkencave kompjuterike, ashtu sic do te ule efektivitetin e kesaj qendre. Ne kete pike, do te dekurajohen shume informaticiene te rinj, te cilet mund te perbejne nje pjese kyce te ofertes se shumepritur te eksperteve dhe specialisteve te fushes ne fjale. Prandaj, projekti "Brain Gain" ne fushen e informatikes mund te jape pak (per te mos thene ne menyre pesimiste asnje) nga rezultatet e paramenduara. Eshte per t'i thene mjaft idese plakaroqe qe te huajt duhet ta ndertojne shkencen ne Shqiperi, teksa shqiptaret mund te jene eksperte ekuivalente te cdo fushe te aplikueshme ne vend.

[Albo]

Ngrihet Qendra Albanologjike dhe Instituti i Gjeoshkencave

Nga Armand Maho

Qeveria mori dje në shqyrtim disa projektvendime të rëndësishme për reformën në fushën e institucioneve kërkimore. Kryeministri Berisha i ka vlerësuar ato si “një kthesë rrënjësore drejt shkëputjes nga një alternativë, së cilës i ka kaluar koha, shkëputjes nga një formë organizimi e shkencës dhe vendosjen e saj në alternativën perëndimore".

Duke veçuar këto vendime, kryeministri Berisha u shpreh se, "kjo ka ardhur si pasojë e një pune të gjatë, të kujdesshme dhe me përkushtim të një grupi të gjerë studiuesish dhe përfaqësuesish të botës akademike shqiptare."

Sipas kryeministrit, "në reformën e institucioneve kërkimore të Akademisë së Shkencave ka pasur vetëm një synim kryesor: fuqizimi, mbështetja dhe përsosja e organizimit të veprimtarisë kërkimore shkencore të këtyre institucioneve, si dhe vendosja e tyre aty ku ato sot qëndrojnë në të gjitha vendet perëndimore."

"Kjo reformë synon shkëputjen e tyre nga platforma burokratike sovjetike. Nuk duhet të mohojmë përpjekjet e stafeve të gjera akademike për t'u shkëputur, por modeli ishte i vjetër dhe për ata që kanë punuar me modele, këto modele nuk zëvendësohen duke ndryshuar, por duke vendosur një model të ri", - tha kryeministri Berisha.

Në këtë drejtim, ai u shpreh se, "nëse tenton të arrish një gjë të re me një model të vjetër, përsërit të shkuarën". Sipas kryeministrit, "mësimëdhënia dhe kërkimi shkencor lidhen në mënyrë përfundimtare dhe organike".

Qendra e Studimeve Albanologjike

"Universitetet janë djepi i gjenisë krijuese, i mendimit intelektual, mendimit shkencor. Pra, në përputhje me fushat dhe prioritetin e tyre krijohet Qendra e Studimeve Albanologjike, e cila përfshin pas vërejtjeve dhe sugjerimeve që kanë bërë personalitetet e shquara, disa institute si: Instituti i Albanologjisë, Instituti i Arkeologjisë, Instituti i Historisë dhe uroj që ky institut t'u thotë shqiptarëve të vërtetën mbi historinë e tyre", - deklaroi kryeministri.

Në këtë linjë, kryeministri theksoi se, "edhe sot e kësaj dite shqiptarët e kanë tabu historinë e tyre, ndaj është e domosdoshme që këtij instituti t'i kërkohet të bëjë historinë jashtë tendencioziteteve ideologjike."

"Mund të jemi i vetmi komb që ende nuk mund të njohim historinë. Nëse diku mund të mendohet se kjo nuk na intereson, për të mos thënë ndonjë tjetër se kjo na turpëron, sepse sigurisht po t'i nxjerrësh gjërat jashtë kontekstit të kohës mund të dalin ndryshe, por shqiptarët nuk kanë pse të mos vlerësojnë historinë e tyre dhe arritjet, dështimet, sukseset, disfatat, në mënyrë që ajo të bëhet gjithnjë e më shumë racionale", - deklaroi kryeministri.

Duke informuar më tej mbi këtë reformë, kryeministri theksoi se, "një institut tjetër do të jetë Instituti i Antropologjisë Kulturore, Instituti i Kulturës Popullore dhe Arteve dhe kjo merr një vlerë shumë të madhe, por edhe Instituti i Arkeologjisë është një tjetër institucion i rëndësishëm i kësaj qendre, e cila do të quhet Qendra e Studimeve Albanologjike."

Sipas kryeministrit, "me këto hapa pakësohet burokracia, shtohet shkenca, shtohen investimet dhe financimet".

"Ne kemi një potencial të jashtëzakonshëm në këto fusha, si në fushën e gjuhësisë, historisë, arkeologjisë. Një vend të pasur me zona arkeologjike sa askush tjetër, të pasur në kulturën e tij dhe mjerisht jo të ekspozuar sa duhet", - tha kryeministri, duke shprehur besimin se, "kjo qendër do të shkëlqejë dhe do t'u japë një shtytje të madhe shkencave albanologjike të vendit, shkenca bazë të kombit shqiptar".

Instituti i Gjeoshkencave

Gjithashtu, kreu i qeverisë informoi se, "do të ngrihet Instituti i Gjeoshkencave pranë Institutit Gjeoteknik të Tiranës dhe ky përfshin një seri departamentesh, institutesh me një rol shumë të madh në rritje".

Sipas tij, "disa prej këtyre institucioneve kanë pësuar një rrudhje të madhe". "Sot hidrometeorologjia përbën një nga përparësitë e mëdha të këtij vendi, por ky institut nuk kryen dot, për shkak të mungesës së fondeve, as detyrën më elementare të monitorimit të pasurisë së parë të këtij vendi, të ujërave. Unë dhashë këtë shembull, por probleme të tilla mund të kenë edhe institucione të tjera", - tha kryeministri.

Në këtë kuadër, ai garantoi se, "qeveria është e vendosur t'u japë atyre të gjithë buxhetin, të gjithë mbështetjen, të gjithë hapësirën që ato të përmbushin misionin e tyre, në mënyrë që të krijojnë ligjërisht hapësira të reja tregu."

Berisha: Më shumë fonde për ekselencën shqiptare

"Në të vërtetë, kjo reformë përbën një modernizim real të universiteteve tona. Me këtë reformë, universitetet tona ngjasojnë me shumë se kurrë me universitetet e vendeve të tjera perëndimore", - tha kryeministri, duke kërkuar që të rikonsiderohet rritja e buxhetit për kërkime shkencore dhe investimin në ekselencat shqiptare.

Sipas tij, "një fond është krijuar dhe ky fond do të fuqizohet, por një fond i dytë do të krijohet për ekselencat, jo vetëm në botën akademike, por ekselencat në administratën publike shqiptare, ndaj dhe Ministria e Arsimit duhet të monitorojë së bashku me Këshillin e Lartë të Arsimit zbatimin e kësaj reforme, si dhe të shqyrtojë të gjithë problematikën dhe vështirësitë që mund të dalin në zbatimin e saj, duke ndërhyrë për të lehtësuar maksimalisht konsolidimin e saj."

"Kjo është një reformë shumë e rëndësishme për vendin, sepse ka të bëjë me të ardhmen e vendit, të universiteteve, me të ardhmen e zhvillimit tërësor të Shqipërisë. Është e domosdoshme që në procesin e integrimit të mund të shfrytëzohen të gjitha lehtësirat që siguron ky proces për fuqizimin e kërkimit shkencor. Kjo kërkon anëtarësimin në nisma të caktuara, kërkon buxhetin për këto nisma, në mënyrë që të përfitohet maksimalisht prej tyre", - tha kryeministri, duke shprehur besimin se, "Ministria e Arsimit dhe Ministria e Integrimit do të bashkëpunojnë ngushtë për suksesin e plotë të kësaj reforme".

Tema

[no name]

Kthehen sërish debatet për Luftën, periudhën e Enver Hoxhës dhe 28-29 Nëntorin

Këshilli i Ministrave ka miratuar dje vendimin për rishikimin e historisë së Shqipërisë. Me propozim të ministrit të Arsimit, Genc Pollo, qeveria krijoi Qendrën e Studimeve Albanologjike dhe e ngarkon atë të merret me rishkrimin e historisë jashtë tendencave ideologjike. Duke kërkuar rishikimin e historisë nga Qendra e Studimeve Albanologjike, e cila përbëhet nga Instituti i Historisë, që do të ketë të drejtën ekskluzive për të shkruar historinë nga e para, kreu i qeverisë premtoi se do të shtohen financimet dhe investimet në këtë fushë. Sipas Kryeministrit Berisha, mund të jemi i vetmi vend i cili akoma nuk e njeh historinë e tij. "Disa njerëz mendojnë se nuk na intereson historia jonë, për të mos thënë edhe një herë tjetër se herë-herë edhe na turpëron, sigurisht po t‘i nxjerrësh gjërat jashtë kontekstit të kohës mund të dalin ndryshe, por shqiptarët nuk kanë pse të mos e vlerësojnë historinë e tyre, arritjet, ` ndëshkimet, sukseset, disfatat në mënyrë që ajo të bëhet gjithmonë e më shumë racionale", tha kreu i ekzekutivit.

Një sërë vendimesh të sjella nga Ministria e Arsimit kanë pasur të bëjnë me një pikë të përbashkët, siç është ajo e reformës në institucionet kërkimore të Akademisë së Shkencave. Sipas Berishës, kjo reformë ka pasur vetëm një synim kryesor, fuqizimin, mbështetjen dhe përsosjen e organizimit të veprimtarisë së këtyre institucioneve.

Qendra Albanologjike

Pas vërejtjeve dhe pas sugjerimeve të marra nga personalitete të shquara të vendit, qeveria krijon Qendrën e Studimeve Albanologjike, e cila përbëhet nga disa institute. Disa prej tyre janë Instituti i Albanologjisë, Instituti i Arkeologjisë, Instituti i Historisë etj. Kreu i qeverisë pohoi se "uroj që Instituti i Historisë t‘u thotë shqiptarëve të vërtetën". Fjala e Berishës, në fakt, i është referuar periudhës që nga instalimi i regjimit komunist të Enver Hoxhës e deri më sot. Propozimi për ngritjen e kësaj qendre dhe më tepër për shkrimin e historisë në mënyrë të detajuar, ka ardhur nga Ministria e Arsimit. Gjithsesi, vlen të theksohet se një vendim i tillë pritet të krijojë debate ashtu si në ambientet akademike edhe në skenën politike. Për të gjitha këto vlen të theksohet ndarja e dy poleve kryesore politike për datën e çlirimit të Shqipërisë, ku e djathta feston 28 Nëntorin dhe e majta 29 Nëntorin. Kreu i Ekzekutivit, pasi ka vendosur miratimin e kësaj nisme, ka ngarkuar numrin një të Ministrisë së Arsimit të ndjekë me vëmendje këtë zhvillim. "Zoti ministër, edhe sot e kësaj dite shqiptarët e kanë tabu historinë. Mendoj se është e domosdoshme që këtij instituti t‘i kërkohet të bëjë histori jashtë tendencioziteteve ideologjike, pasi mund të jemi i vetmi komb që akoma nuk mund të njohim historinë tonë", tha Berisha. Bërja e historisë, gjithmonë e më shumë racionale, ka qenë në fokusin e djeshëm të vendimeve të Këshillit të Ministrave. Institut tjetër që do të krijohet pranë kësaj qendre do të jetë ai i kulturës popullore dhe arteve. Sipas kryetarit të Këshillit të Ministrave, kjo merr një vlerë shumë të madhe. "Instituti i Arkeologjisë është një tjetër institucion i rëndësishëm i kësaj qendre, e cila do të quhet Qendra e Studimeve Albanologjike. Pra, këtu taksohen burokracia, shtohet shkenca, do të shtohen financimet e investimet dhe ne duhet ta marrim me seriozitetin më të madh", tha ai. Sipas Berishës, Shqipëria dhe shqiptarët kanë një potencial të jashtëzakonshëm në këto fusha, ashtu si në fushën e gjuhësisë.




Gazeta Shqip

[Darius]

Ne fakt Berisha do bente mire qe rishkrimin e historise ta fillonte shume me perpara se lufta e dyte boterore dhe periudha e komunizmit. Po kush ta bej thuaj? Te marumit ...

[beni67]

Po! Historia duhet rishikuar. Ne shqiptaret nuk duhet te kemi turp nga historia jone. Kjo eshte nje ndermarrje e madhe duke pasur para sysh se duhen rishikuar tekstet e historise duke filluar nga klasa e trete fillore.

[Albo]

Jo me kot kam theksuar disa argumente dhe fakte ne artikullin e mesiperm, me i cuditshmi nder te cilet eshte argumenti ne ngjyre blu. Pra, sipas qeverise, meqenese shkencat patriotike (dhe shkencat e tjera ne pergjithesi) konsiderohen te vdekura, atehere institucione specifike te akademise duhen shkrire. Absurditeti qendron ne faktin se ne vend qe qeveria te ndermarre hapa per te promovuar shkencen duke kontribuar materialisht dhe me ane te projektit "Brain Gain", ajo kontribuon ne ndertimin e mezareve te rinj per pjesen e pavdekur te shkences.

Me beri pershtypje togefjaleshi "shkencat patriotike", eshte hera e pare qe e lexoj dhe nuk e kam te qarte se cfare perfaqeson. A mund ta perkufizosh pak?

Eshte patetike ta imagjinosh shkrirjen, jo me ta vulosesh ate.

Berisha nuk po shkrin "shkencen", po shkrin ate organizmin shterpe me emrin Akademia e Shkencave te Shqiperise qe ne keto 2 dekadat e fundit ngjason me nje klub pleqsh qe nuk duan tu hapin rrugen shkencetareve te rinj shqiptare. Kur gjithe shoqeria shqiptare perjeton 2 dekada tranzicioni qe kane sjelle transformime te jashtezakonshme, Akademia e Shkencave te Shqiperise vazhdon te jete nje klub ekskluziv i 80 e kusur vjecareve te shkolluar ne Moske dhe qe u linden e thinjen ne epoken komuniste qe transformoi jo vetem botekuptimin e tyre, por tjetersoi edhe shpirtin e tyre.

Ajo qe eshte e debatueshme eshte cila duhet te jete menyra me e mire e reformimit, por nuk besoj se ka ndonje intelektual shqiptar me mendje te shendoshe e integritet te pacenuar qe nuk deshiron te shohi ndryshime rrenjesore ne Akademine e Shkencave. Dhe nuk ka te beje aspak me emrat e pervecem apo akademiket e nderuar, ka te beje me nevojen e jashtezakonshme qe shqiptaret kane per te rigjetur identitetin e tyre te vertete kombetar larg ndikimeve ideologjike dhe te cliruar nga "vija e Partise dhe mesimet e shokut Enver".

Une dua te shoh 20 tituj librash e studimesh te publikuara/sponsorizuara nga qendra e studimeve albanologjike ne vit. Dua te shoh dhjetra simpoziume te organizuara nga kjo qender ne mbare hapesiren shqiptare ne bote ne tema nga me te ndryshmet. Dua te shoh krijimin e fondacioneve qe mundesojne bursa shkolle per studente te shkelqyer me mundesi te kufizuara ekonomike. Dua te shoh akademiket shqiptare te pushtojne ekranet e televizioneve, faqet e gazetave, valet e radiove, hapesiren virtuale te Internetit si nje perpjekje per te ndergjegjesuar, edukuar dhe emancipuar gjithe opinionin publik shqiptar.

Ky eshte per mua kriteri mates i suksesit/deshtimit te reformave ne kete fushe.

Albo

[Borix]

Me beri pershtypje togefjaleshi "shkencat patriotike", eshte hera e pare qe e lexoj dhe nuk e kam te qarte se cfare perfaqeson. A mund ta perkufizosh pak?

Duhet te ta perkufizoj une, apo kryeministri Berisha, krijuesi i termit? E paske vene re edhe ti shtrirjen intelektuale te politikanit ne fjale.

Akademia e Shkencave te Shqiperise vazhdon te jete nje klub ekskluziv i 80 e kusur vjecareve te shkolluar ne Moske dhe qe u linden e thinjen ne epoken komuniste qe transformoi jo vetem botekuptimin e tyre, por tjetersoi edhe shpirtin e tyre.

Nese per ty shkenca eshte vartese e cale e politikes, atehere te jap te drejte. Megjithate, nuk eshte e tille. Per me teper, Akadamia e Shkencave vizitohet nga akademike te botes perendimore vazhdimisht. Revista shkencore e akademise sone publikohet edhe ne France e Gjermani. Dua te them se punet shkencore ekzistojne dhe kryhen vazhdimisht, por asnje nga politikanet tane nuk ia ve veshin. Sa projekte per energjetiken dhe ujin e pijshem jane mbyllur neper sirtare, vetem sepse tryezat e rrumbullakta me politikanet shqiptare dhe shkencetare deshtojne? Atehere nga vjen ky stagnacion, nga 80 vjecaret me tituj, apo nga ministri i shendetesise qe ka bere specializim elektro-auto? Ketu qendron ajo patetikja qe permenda.

Une dua te shoh 20 tituj librash e studimesh te publikuara/sponsorizuara nga qendra e studimeve albanologjike ne vit.

Pere kete qender nuk kam c'them me teper, sepse jam i te njejtit mendim. Megjithate, mungojne incentivat per te kryer studime. Shkencetaret ne Shqiperi, sa per dijeni, jo vetem qe nuk kane suportin e politikaneve, por as te qytetareve. Imagjino sa revista biznesi e profesionale ekzistojne, e sa revista shkencore botohen. Cuditesh me raportin asimetrik.

Dhe nuk ka te beje aspak me emrat e pervecem apo akademiket e nderuar, ka te beje me nevojen e jashtezakonshme qe shqiptaret kane per te rigjetur identitetin e tyre te vertete kombetar larg ndikimeve ideologjike dhe te cliruar nga "vija e Partise dhe mesimet e shokut Enver".

Po, ky eshte njeri aspekt i historise, i cili ka nevoje per rishqyrtim. Por, sic thote Darius, eshte vetem nje aspekt. Tani qe Shqiperia eshte e lire (ose pothuaj e tille), historia duhet rishqyrtuar sa me objektivisht. Qellimi i Berishes nuk eshte rishqyrtimi i historise se Shqiperise, por rishkrimi nga ana e tij e nje pjese te historise. Mbaj mend se librat e historise ne shkollen tete-vjecar ishin te mbushura me fotot e Berishes, te Hajdarit, etj. Ky eshte rishqyrtim? Rrezik foton e Enverit, te Saliut, dhe te Nanos do t'i vendosin ne nje faqe nen titullin "Familja".

[Hyj-Njeriu]

Në këtë kuptim, thekson Duka, ka shumë rëndësi që historinë tonë ta paraqesim siç duhet dhe jo vetëm konfliktet me fqinjët, por edhe marrëdhëniet e fqinjësisë së mirë dhe të bashkëpunimit me ta, si një obligim që kemi për brezin e ri edhe në kuadër të frymës së integrimit ballkanik e më gjerë

me pak fjale sala pervec inateve personale per te lare,na qenka paguar edhe nga greku....

Mendoj gjithsesi se eshte dicka pozitive ne kendveshtrimin afatgjate se akademiket tane kruhen e s'punojne fare...duke ulur numrin mbase fillojne dhe e luajne cik menderen ata qe duan te zene nje vend atje dhe nxjerrin gjera per te qene e jo keto pacavure qe na serviren per momentin....

[Albo]

Arkeologu dhe politikani Neritan Ceka vlerëson se pas nismës nuk ka prapaskena politike

Ceka: Reforma në shkencë? Berisha u keqkuptua

Intervista/ Kreu i PAD-së mendon se do të jetë shumë e vështirë rishkrimi i historisë


Presidenti i Partisë Aleanca Demokratike, Neritan Ceka, njëkohësisht njëri nga personalitetet e arkeologjisë shqiptare, vlerëson se nuk ka asnjë prapaskenë politike pas reformës në kërkimin shkencor. Në një intervistë për "Shqip" ai sqaron se deklarata e Kryeministrit është keqkuptuar dhe bën me faj stafin ndihmës të kreut të ekzekutivit.

Zoti Ceka, si e vlerësoni deklaratën e fundit të Kryeministrit Berisha për reformën në kërkimin shkencor, çka nënkuptonte edhe rishkrimin e historisë?

Besoj se ka pasur një lloj keqkuptimi të asaj çka tha Kryeministri. Në një sistem demokratik nuk mund të ndodhë diçka e tillë. Imagjinoni sikur këtë deklaratë ta bënte Kryeministri i Francës ose i Gjermanisë. Këto, për mendimin tim, janë gjëra pa precedent. Duhet parë në rastin konkret që është një reformë në kuadrin e Akademisë, ku studimet albanologjike kalojnë në një qendër të kërkimeve universitare në varësi të Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës, por duke ruajtur të gjithë statusin akademik, autonominë e institutit. Kjo presupozon që ky është një organizëm autonom dhe i pavarur në veprimtarinë e tij nga qeveria dhe politika në përgjithësi. Njësoj siç është Universiteti dhe Akademia e Shkencave. Së dyti, dua të them se historia që ne kemi sot nuk është një histori zyrtare dhe e standardizuar, siç ishte në kohën e komunizmit. Atëherë çdo gjë vendosej në zyrat e Komitetit Qendror dhe ndiqej në të gjitha instancat. Ne sot kemi një botim të Akademisë së Shkencave mbi historinë e Shqipërisë, por ky nuk është një tekst standard, nuk është një detyrim për të gjithë qytetarët dhe institucionet. Shkollat nuk e kanë me detyrim të ndjekin me patjetër interpretimet e atij teksti. Madje, duhet thënë se edhe historitë e shkollave bëhen në bazë të një konkursi midis autorëve, ku secili shpreh interpretimin e vet mbi ngjarjet historike. Për më tepër akoma, një shkollë mund të përdorë disa tekste alternative, pra në një klasë përdor një tekst dhe te tjetra, me një mësues tjetër, mund të përdorë një tekst tjetër. Unë dua të them se ajo çka kanë bërë historianët shqiptarë këto 50 vjet që na ndajnë nga Lufta e Dytë Botërore nuk është diçka që mund të korrigjohet kollaj e të hidhet poshtë. Duhet pranuar se breza të tërë historianësh kanë dhënë një kontribut të shquar duke u bazuar në dokumentet arkivore. Instituti i Historisë ka qenë shumë serioz, ashtu siç ka qenë Instituti i Arkeologjisë, i Gjuhësisë ose ai i Kulturës Popullore. Librat e botuar prej tyre janë të njohur e të pranuar edhe jashtë vendit, tezat e albanologjisë shqiptare mund të them se dominojnë, për sa i përket vërtetësisë dhe seriozitetit në tërë punimet në këto fusha, që janë ndërkombëtare. Në këtë logjikë, nuk mundet që një iniciativë që ndryshon gjithçka të ndërmerret nga një person i vetëm, qoftë ky edhe Kryeministri. Do thosha se e gjithë zhurma e bërë këto dy ditët e fundit është pa sens, pa logjikë, e palidhur me realitetin dhe që nuk thotë asgjë. Nuk mund të jetë një kthesë në studimet albanologjike krijimi i një qendre universitare, që s‘është gjë tjetër veçse një fazë tranzitore e kalimit të studimeve nga Akademia drejt universiteteve.

A janë të përgatitura në fakt universitetet në Shqipëri për këtë hap që parashikohet?

Natyrisht që kjo është një pyetje shumë me vend. Besoj ka qenë edhe arsyeja se pse këto institute nuk u kaluan direkt pranë universiteteve, siç u bë me shkencat teknike, në dy qendrat e krijuara nga institutet. Duhet të them në këtë rast se universitetet tona nuk janë të përgatitura të përthithin aktivitetin e mirëfilltë shkencor. Nga ana tjetër, duhet pranuar se ka shumë studiues seriozë që janë njëkohësisht pedagogë të universiteteve ose të fakulteteve shoqërore. Ka shumë studiues nga Akademia në fushën e shkencave, të cilët kanë ushtruar një aktivitet të gjatë pedagogjik duke krijuar një brez të ri studiuesish evropianë. Qendra e kërkimeve universitare në këtë kuptim është një fazë tranzitore, kjo është arsyeja se pse është ruajtur statusi akademik i kësaj qendre dhe format e organizimit. Janë ruajtur edhe institutet e veçanta në kundërshtim me një mendim që, për fat të mirë, nuk pati mbështetje që ishte për t‘i kthyer ato në departamente.

Eksponentë të opozitës nuk kanë hezituar ta cilësojnë nismën si antikombëtare. A qëndrojnë këto?

Natyrisht ka qenë një debat ku edhe unë jam shprehur. Personalisht kam qenë kundër kësaj reforme, e kam quajtur të parakohshme dhe të panevojshme. Veçanërisht në fushën e shkencave shoqërore, duke i konsideruar ato një thesar të krijuar me shumë mundim, qoftë për sa i përket akumulimit të informacionit shkencor, qoftë për sa i përket përgatitjes së kuadrove shkencore. Në momentin që qeveria merr përgjegjësitë për një veprim të tillë, jam munduar të ndikoj pozitivisht për një zgjidhje, të themi sa më të lumtur. Mund të them se zgjidhja e gjetur për të ruajtur statusin akademik dhe format e instituteve, ruan njëkohësisht edhe memorien e akumuluar nga këto institute. Njëkohësisht ruan autoritetin e këtyre instituteve që është i barabartë me atë të akademive që veprojnë sot në vendet fqinje, Greqi, Maqedoni, Serbi, të cilat ndikojnë fuqishëm tek opinioni publik për sa i përket historisë së kombeve. Nga ana tjetër, duhet të themi se ka edhe një tendencë pozitive kohët e fundit, që kjo memorie të mos përdoret negativisht në gjithë ato procese që na çojnë drejt integrimit. Pra, për të rrafshuar ato maja që janë krijuar nga historia në keqpërdorimin e fakteve historike.

Vazhdimisht periudha e komunizmit është në qendër të debatit, kur flitet për historinë. A mendoni, në fakt, se ka momente që duhen rishkruar?

Debati nuk është vetëm për periudhën e komunizmit, debati më i madh është për periudhën e pushtimin nazi-fashist në Shqipëri. Të rolit që ka luajtur e majta e asaj kohe, sepse nuk mund të identifikohet gjithë e majta me Partinë Komuniste dhe Enver Hoxhën. Gjithashtu, këtu futet edhe fati që pati e djathta shqiptare, e cila në një mënyrë apo në një tjetër u komprometua në bashkëpunimin e saj me pushtuesit. Kjo është diçka që nuk mund të korrigjohet asnjëherë. Natyrisht që do ketë interpretime, sepse edhe veprimet e së djathtës nuk kanë qenë unike, mes tyre ka pasur njerëz që mbanin qëndrim properëndimor. Fakti se mund të alternohet sot e majta dhe e djathta në pushtet, nuk do të thotë se mund të alternohet edhe e vërteta historike. Sa për periudhën e komunizmit, besoj se qëndrimet janë më të unifikuara. Nuk duhet të kemi asnjë mëdyshje që kur vjen e majta mund të fshihen krimet e komunizmit dhe kur vjen e djathta të fillojnë zhvarrimet, ose kur vjen e majta vendoset 29 Nëntori dhe kur vjen e djathta hiqet 29 Nëntori. Besoj se këto janë pjesa tragjikomike e historisë sonë, por historinë nuk e bëjnë gjithmonë fitimtarët, historinë e bëjnë historianët mbi bazën e arkivave. E bën çdo njeri në një vend demokratik që ka të drejtën të shkruajë variantin e tij, të ketë lexuesit e tij, ashtu siç historia e kultura e vendit tonë nuk është vetëm ekskluzivitet i penave shqiptare. Ka institute të huaja që kanë si objekt kulturën dhe historinë e Shqipërisë.

A mendoni zoti Ceka se ishte momenti i duhur për një nismë të tillë, kur vendi ndodhet në krizë energjetike dhe shumë probleme të tjera?

Ju siguroj se kjo s‘ka të bëjë fare me prapaskena politike. Thjesht, ka qenë nevoja për të nxjerrë një vendim të Këshillit të Ministrave në përputhje me ligjin që u miratua në Kuvend. Për faktin e thjeshtë se në 1 shtator këto institute duhet të paguhen nga Ministria e Arsimit dhe jo më nga Akademia, pasi do mbeteshin punonjësit pa rroga. Kam idenë se punonjësit e zyrave të Kryeministrit i bënë një shërbim të keq atij duke lançuar një thënie që nuk mund të jetë direktivë, thënie brenda katër mureve dhe jo për t‘u shumëfishuar nga altoparlantët e shtypit tonë. Jam i sigurt se Kryeministri tani po merret me çështjet e energjisë elektrike, me çështjet e furnizimit me ujë, çështjet e kriminalitetit dhe tërë çështjet që do dalin jo vetëm nga rifillimi i politikës në shtator, por edhe atyre që lidhen me shkollat, spitalet etj.

Shqip

[Albo]

Reforma në institutet shkencore, kush ikën dhe kush qëndron

Akademikët nën 75 vjeç, përfitues nga ligji i ri. Vetëm 50 për qind e punonjësve do të mbeten në institute

Jonida Tashi

Tiranë- Shkrirja e Instituteve të Akademisë së Shkencave, përveç nxjerrjes nga puna të rreth 50 për qind të këtyre punonjësve, do t’i sjellë edhe një dëm të madh Akademisë në zhvillimet shkencore. Data 31 dhjetor do të jetë dhe dita që do t’u japë shkëputjen përfundimtare këtyre instituteve nga Akademia, si dhe dita e fundit e punës për punonjësit e këtyre instituteve. Megjithëse vendimi i fundit i qeverisë për Akademinë e Shkencave është kundërshtuar nga të gjithë akademikët dhe punonjësit e instituteve kërkimore, ai ka rënë në vesh të shurdhët. Ajo që dihet deri tani se çdo të ndodhë me fatin e tyre është se 500 punonjësit e këtij institucioni kërkimor do t’i marrin pagat e tyre deri në fund të muajit dhjetor. Në një prononcim për gazetën “Albania”, sekretari Shkencor i Akademisë së Shkencave, Eduard Sulstarova, ka shpjeguar vendimin e marrë nga Gjykata Kushtetuese si dhe pasojat e këtij vendimi për akademinë dhe punonjësit e saj. Ai shprehet mjaft skeptik për zhvillimet e ardhshme shkencore që do të realizojë Akademia e Shkencave pa këto institute. “Heqja e instituteve i bën një dëm të madh kërkimit shkencor për arsye se kjo ishte një eksperiencë pozitive 40-vjeçare dhe mjaft frytdhënëse për Akademinë”, - ka pohuar profesor Sulstarova.

Shpërblimi

Më shumë përfitues nga ligji i sapomiratuar për akademikët do të jenë të gjithë ata akademikë, të cilët i përkasin moshës nën 75 vjeç. Eduard Sulstarova ka bërë të ditur se shpërblimi për akademikët do të jetë më i lartë. Kjo për arsye se akademikët, përveç pagës për shpërblimin e punës, që është minimalisht paga e profesorit 1 milion e 70 mijë lekë, do të marrin edhe shpërblim për titullin “Akademik”, që është 400 mijë lekë në muaj. Përballë kësaj situate e kundërta do të ndodhë me pozitën e anëtarëve të Akademisë që janë mbi moshën 75 vjeç, të cilët do të marrin vetëm pensionin përkatës dhe shpërblimin për titullin.

Kush ikën dhe kush qëndron

Vendimin e Gjykatës Kushtetuese profesor Sulstarova e cilëson si të padiskutueshëm, pavarësisht pëlqimit që kanë akademikët për të. Kjo edhe për vetë faktin se megjithëse kërkesat edhe mendimet e tyre akademikët i kanë shprehur para miratimit të ligjit, ato nuk janë marrë parasysh dhe qeveria ka vendosur vetë. Më tej Sulstarova pohon: “Ne i kemi shprehur mendimet tona para miratimit të ligjit në komisionet parlamentare kur e kemi kontestuar të gjithë ligjin si të papërshtatshëm për Akademinë e Shkencave. Por të gjitha vërejtjet e bëra nga Akademia nuk janë marrë parasysh dhe ligji është miratuar në Parlament ashtu si ka ardhur nga qeveria”. Aktualisht, Akademia e Shkencave ka 26 anëtarë, që quhen akademikë. Në bazë të ligjit të sapomiratuar, numri i akademikëve do të shkojë deri në 30, por do të ketë edhe 15 anëtarë korrespondentë. Ndërsa përsa i përket përbërjes, kjo Akademi përbëhet nga dy pjesë, që janë akademikët dhe institutet. Ligji i ri e lë Akademinë pa institute dhe këto të fundit i tjetërson dhe transferon në universitete. Janë pikërisht 13 institute të ndara në dy grupe: Shkencat Natyrore Teknike dhe Shkencat Shoqërore Albanologjike, të cilat do të kthehen në universitete dhe mund të jenë kështu një shans për t’u punësuar disa prej punonjësve të këtyre instituteve. Profesor Sulstarova ka bërë të ditur se do të jetë vetëm gjysma e këtyre punonjësve që do të mund të punësohen në këto universitete. Për këtë ai është shprehur: “Nga 200 punonjësit e përjashtuar nga ligji i ri vetëm 50 për qind (rreth 100 persona) do të punësohen në institute”. Ndërkohë që për Institutet e Shkencave Natyrore shkurtimet do të jenë edhe më drastike, sepse shansin për të mbetur ende në punë do ta kenë më pak se 50 për qind e punonjësve.

Kontestimet

Gjithçka ka nisur që në dhjetor të vitit 2006, kur qeveria miratoi ligjin për akademikët, i cili u kontestua nga një grup deputetësh për tre probleme kryesore. Eduard Sulstarova bën të ditur se pika e parë e kontestuar ishte problemi i anëtarëve të jashtëm të Akademisë, të cilët në bazë të ligjit të ri të sapomiratuar nuk ekzistojnë më. Ndërkohë që, aktualisht Akademia e Shkencave ka 21 anëtarë të jashtëm, që janë personalitete të njohura në fushën e shkencës. E drejta e votës ka qenë pika e dytë e kontestuar. Profesor Sulstarova shpjegon se në bazë të ligjit të vjetër, akademikët me moshë mbi 75-vjeç janë anëtarë të Asamblesë së Akademisë, por nuk mund të zgjidhen në poste drejtuese dhe nuk kanë të drejtë vote as për të zgjedhur dhe as për t’i zgjedhur. Paga e akademikëve ka qenë pika e tretë e kontestuar nga deputetët, të cilët kanë kërkuar që akademikët të paguhen me pagë dhe jo me shpërblim. Në bazë të ligjit të vitit 2004 dhe vendimit të Këshillit të Ministrave i vitit 1999, të gjithë anëtarët e Akademisë në vendin tonë merrnin pagë për të gjithë jetën, siç ndodh në shumë vende të tjera të botës për këtë kategori. Eduard Sulstarova ka bërë të ditur se me ligjin e ri akademikët nuk marrin më pagë, por shpërblim. Gjykata Kushtetuese, me gjithë kontestimin e deputetëve dhe kërkesat e akademikëve, anuloi nga ligji i miratuar në Parlament vetëm të drejtën e votës. Sekretari i Akademisë së Shkencave shprehet: ”Tani të gjithë anëtarët e Akademisë, që i përkasin moshës mbi 75 vjeç, e fitojnë të drejtën e votës”. Kjo e drejtë shfrytëzohet për zgjedhjen e organeve drejtuese, zgjedhjen e anëtarëve korrespondentë të Akademisë, por edhe për disa probleme të tjera kur atyre u kërkohet vota.

Albania
24 Tetor 2007