Drejtori i Muzeut Historik Kombetar kerkon te hiqet mozaiku. Me poshte jane disa mendime pro dhe kunder (perfshire dhe opionione nga artistet e mozaikut.) Ju si mendoni?
(Nga Shekulli)
Tė hiqet mozaiku ideologjik
Drejtori i Muzeut Historik Kombėtar, Beqir Meta, propozon zhvendosjen e mozaikut tė famshėm 26-vjeēar, duke e cilėsuar si ideologjik dhe nė mospėrputhje me brendinė e institucionit. Njė nga autorėt e quan "ide e ēmendur", ndėrsa tjetri "ēėshtje shtetėrore"
"Jam apo jo unė nė krye tė Muzeut Kombėtar, mozaiku do tė zhvendoset qė aty",- na tha dje, drejtori i MHK-sė, Beqir Meta pėr mozaikun nė pjesėn ballore tė godinės sė muzeut, i quajtur "Shqipėria" dhe i realizuar nė vitin 1981. Sipas Metės, kjo vepėr nuk pėrputhet me brendinė e MHK-sė. Ėshtė tepėr ideologjike pėr tė prezantuar historinė e njė populli. Meta mohon qė kjo ide tė jetė nxitur nga qėndrime politike, madje sipas tij kjo zhvendosje nuk cėnon askėnd, tė majtė apo tė djathtė qofshin (!) Ai po mbledh opinione pėr kėtė ide tė vetėn qė ka hedhur, pėr ta konkretizuar mė vonė me miratim qeverie. Nė njė tė ardhme, sipas drejtorit prej dy vitesh i MHK-sė, nė vend tė tij mund tė vendoset njė vepėr tjetėr ku tė shprehet identiteti kombėtar. Ndėrsa mozaiku ekzistues tė ruhet dhe tė ekspozohet nė njė tjetėr ambient brenda, apo jashtė godinės.
Ai mozaik ka qenė halė nė sy pėr ata qė e shohin thjesht dhe vetėm si "njollė" e njė sistemi, nga i cili nuk duhet tė mbetet asgjė. Diskutimi nėse duhet tė vazhdojė tė jetė aty ku ėshtė apo jo, nuk ėshtė i ri. Tentativa e parė pėr tė vėnė dorė ishte gjatė qeverisjes sė djathtė tė pas nėntėdhjetės. Bėhet fjalė pėt heqjen e yllit pesė cepėsh dhe tė gėrmave PPSH, nga flamuri i mozaikut. Ndėrhyrje kjo e bėrė me vendim tė qeverisė sė atėhershme. Ka pasur tentativa tė mėvonshme pėr tė ndryshuar pėrmbajtjen, gjė qė sipas specialistėve nuk ėshtė e mundur teknikisht. Tanimė flitet pėr heqjen e plotė tė tij, ēka s'mund tė bėhet thjesht me vendim qeverie, por me konsultimet e specialistėve dhe kalimin nė disa komisione e kėshilla, siē ėshtė ai Kombėtar i Restaurimit.
Zoti Meta pse kėrkoni heqjen e mozaikut?
Mozaiku duhet tė ndryshojė. Nuk ėshtė se kemi ndonjė fobi ndaj kėsaj vepre. Ėshtė i ndėrtuar nė formėn e njė pllakate tė realizmit socialist, njė vepėr ideologjike, mbi aleancėn mes punėtorėve, ushtarėve, fshatarėve Ideologjizmi qė paraqet kjo vepėr bie ndesh me brendinė e muzeut, me konceptin qė ne kemi pėr tė si dėshmi e qytetėrimit. Brendia e Muzeut nuk ka lidhje me ideologjinė, duhet tė jetė i ftohtė nė kėtė aspekt. Ai mozaik ėshtė balli i muzeut, gjė qė nuk i pėrshtatet. Ėshtė e njėjta gjė sikur dikujt t'i ndryshosh emrin, kur ka njė emėr tjetėr.
Nuk mendoni se i keni hyrė njė "misioni" tė vėshtirė?
Sigurisht qė ėshtė njė punė e vėshtirė. Dikush duhet ta ndėrmerrte njė hap tė tillė. Pėrveē mentalitetit, tė cilin kemi pėr detyrė ta ndryshojmė, kemi tė bėjmė edhe me tė drejtat e autorit, vlerat e veprės. Ka shumė qė e kanė quajtur mediokre, megjithatė, kjo nuk mė mbetet mua pėr ta gjykuar. Nuk i dihet tė ardhmes. Do tė jem ose jo unė drejtor, ai mozaik do tė lėvizė qė aty. Madje e gjithė pamja e jashtme e muzeut do tė ndryshojė, pasi i ngjan mė shumė njė burgu, se sa njė institucioni qė rrezaton kulturė. Ka nevojė pėr njė veshje tjetėr, sigurisht pa prishur arkitekturėn. Por kėtė do ta zgjidhin arkitektėt dhe piktorėt nė bashkėpunim me historianėt.
Nėse heqja e mozaikut nuk ėshtė thjesht njė ide, nė ē'fazė jeni me kėtė proces dhe ē'mendojnė pėr kėtė punė specialistėt?
Momentalisht jam nė faza opinioni. Kjo ėshtė ēėshtje e hapur, ndaj edhe unė po e bėj publike, me qėllim qė tė mblidhen sa mė shumė mendime, nė mėnyrė qė ideja qė kam hedhur tė pasurohet. Do tė bėjmė njė bilanc tė gjithė kėsaj, pėr tė arritur nė njė pėrfundim dhe tė bėjmė diēka qė tė mbesė. Ėshtė njė ēėshtje tė cilėn e kam diskutuar me specialistė tė ndryshėm, me arkitektė italianė dhe specialistė tė muzeve. Ka qėndrime tė dyanshme. Disa thonė qė nuk shkon, qė nė ballė tė muzeut tė jetė ky mozaik, tė tjerė e shohin nė mėnyrė ekzotike dhe janė pėr ruajtjen si njė gjurmė tė socializmit.
Po specialistėt shqiptarė ē'mendojnė?
Ka reagime nga mė tė ndryshmet. Disa reagojnė me dhimbje sepse mendojnė se mozaiku do tė shkatėrrohet, por kjo nuk ėshtė e vėrtetė. E kemi kaluar tashmė fazėn e shkatėrrimit tė gjėrave pėr tė ndėrtuar tė tjera. Jemi njė vend qė kėrkojmė tė integrohemi nė Bashkimin Evropian dhe sigurisht kjo nuk bėhet me shkatėrrime.
Qoftė edhe si gjurmė e njė periudhe qė nuk do tė harrohet lehtė nga shqiptarėt, nuk mendoni se mund tė qėndrojė aty ku ėshtė?
Nuk kemi pse e konsiderojmė nė kėtė mėnyrė. Nė muze ruhen vlera mijėravjeēare dhe kemi se ē'lėmė si gjurmė. Kjo ėshtė edhe njė padrejtėsi qė i bėhet historisė. Socializmi paraqet vetėm 40 vjet, ndėrkohė qė historia jonė ėshtė mijėra vjeēare dhe ka kaluar pėrmes etapash shumė tė rėndėsishme. 40 vjet nuk mund tė dominojnė mbi 3 mijė vjet. Nė historiografi njė periudhė nuk vlerėsohet nga qėndrimet personale tė njėrit apo tjetrit, por nga rezultati. Dhe rezultati i kėsaj periudhe ėshtė i dhimbshėm. Megjithatė ne nuk do ta fshijmė kėtė periudhė, por do ta kujtojmė me dhimbje.
Nuk keni frikė se kjo ide e juaja do tė merret si politike?
Nuk ka pse tė preken tė djathtė e tė majtė. Muzeu ėshtė i tė gjithėve, ėshtė kombėtar. Identiteti kombėtar ėshtė ēėshtje shpirtėrore.
Ēfarė mendoni se mund ta zėvendėsojė kėtė vepėr, sipas jush tė papėrshtatshme?
Le tė jetė njė vepėr qė paraqet formimin e popullit, le tė fillojmė me rrėnjėt e historisė, qė nga ilirėt pėr tė vazhduar me formimin e kombit e tė shtetit. Duhet tė japim thelbin e identitetit, tė shpirtit shqiptar. Mund tė gjenden mėnyrat pėr ta paraqitur kėtė ide nė mėnyrė artistike. Nėse do tė ndėrtojmė aty njė mozaik, atėherė ėshtė mirė qė nė tė paraqitet identiteti kombėtar.
Cili do tė jetė fati i mozaikut ekzistues?
Mozaiku ėshtė i lėvizshėm. Nuk do tė shkatėrrohet, por nuk e ka vlerėn aty. Mund tė ekspozohet brenda muzeut pėr tė paraqitur periudhėn qė pasqyron, mund tė vendoset nė njė faqe anėsore tė muzeut Por kjo ėshtė njė ēėshtje qė pret. Ka tė tjera faza pėrpara kėsaj.
Pėrfundimisht kush duhet ta marrė vendimin pėr heqjen e veprės?
I mbetet qeverisė tė vendosė. Ėshtė ajo qė ka buxhetin.
Krijoni Kontakt