Close
Faqja 3 prej 29 FillimFillim 1234513 ... FunditFundit
Duke shfaqur rezultatin 21 deri 30 prej 286
  1. #21
    LI B R I I S H T A T Ë T




    FJ A L A E G O J Ë S




    NYE I TETËDHETEGJASHTËT.

    Fjala.

    "Fiala mort sbân ". "Shtriga në giak nuk bien". "Goia s’qet kend në giak".

    §.520. Gjuha âsht tulit e gjithshka bluen.
    §.521. Fjala e gojës s'ême hîn në vesh të tjetrit, e i treti e perdoron per rrênim të kuej, un rri e tallem.

    §.522. Fjala e ême në shkaktofët vrasë të pergjegjme un rri e zgerdhihern, nuk mùnd të më kapë kush per pûnë të liga, qi shkaktoi goja e ême.

    §.523. Aj, qi shkon tuj mjellë e tuj hapë fjalë të kqija e gergasa herë per njânin herë per tjetrin, me gojë të kanûnit thirret "Argat i keq". "As e thrret kush në pûnë, as i nep kush rrogë.

    §.524. A fola a s'fola, goja nuk vûlosë gjâ. Fjalët e sterkqive kanûja s'i mêrr para sysh.

    Oroe:
    Shenjimin e fuqin e fjalës së folun në hov të vrasës e shka don me thànë ‘’Fjala peng", me kohë do të zhvillohen.

    NYE I TETËDHETESHTATËT.
    Mohi.

    §.525. Mohues thirret aj, i cilli nuk i vêhet zhgarkimit as shpifjes, kje per ndo'i dâm, per vjedhni a per ndo'i vrasë, etj.

    §.526. Të germushunat e kercnimet prej njij hamendje kanûja s'i bân. Mohuesit nuk mùnd t’i hypet në qafë qi të lajë, pasë e pasë, per çdo zhgarkim e shpifje.

    §. 527. Mohuesi vetem atbotë bjen në faj, kùr ky mos të duej me ardhë n'arsye.

    §. 528. Zhgarkuesi e shpifsi e bjen n'arsye mohuesin me Pleq e me peng.

    NYE I TETËDHETETETËT.
    Beja.

    "Perte bén nuk shlyhet mllefi".
    "Bë, e s'kà pertej".
    "Beja làn gjaqe".
    "Gjanë e djerrun e gjaqet e hupûna i vên per udhë
    beja".
    "A bén, a gjân".

    §.529. Beja âsht nji sjellje besimtare, per mjet së cillës nieri, tuj dashtë me dalë së keq prej njij zhgarkimi të dhûnshem, do të perkasë me dorë nji shêj besimi, tuj e grishë êmnin e Perendisë në dishmi të së vertetës.

    §.530. Kjo dorë beje âsht e pelqyeme prej kanûnit të Malevet të Shqypnis si per të dlirun prej zhgarkimesh, si edhè per të lidhun bese.

    §.531. Ben nëgojësh kanûja as s'e pelqen, as s'e tumirë, e per të dlirun prej zhgarkimesh lypet doemès qi të bahet beja mbë nji shêj besimi e të perkitet me dorë.

    §.532. Bej a e Shqyptarit kà dy pûnë para sysh: a) thrret Perendin në dishmi të së vertetës, b) i nënshtrohet randimit të ndeshkimevet të perjetshme e giobës së kohshme kah kanûja.

    NYE I TETËDHETENANDËT.
    Beja mbë “Gur” e beja mbë Kryq e mb’Ungjill.

    §.533. Beja e Malevet të Shqypnis âsht dy mndyrësh: a)beja mbë "gùr", me Kanû (3), b)beja mbë Kryq a mb'Ungjill.

    §.534. Beja mbë "gùr" kah kanûja âsht nder mâ të randat e mâ të mndershmet bé, qi njef Shqyptari i Malevet.

    §.535. Kanû âsht qi, po desht me u dlirë prei njij zhgarkimi mohuesi, do të bajë bé a mbë '’gùr", a mbë Kryq e Ungjill.

    §.536. Betarë a Poronikë njehen disà "dorë bejet", qi do të perkasin Ungiillin, e disà tjerë lehen per me ndigiue bén në Kishë. (Dukagjini).

    §.537. Bét mbë "gùr" bahen:

    a) per me u dlirë prej njij zhgarkimi;
    b) per me u lidhë me besë kundra hieksive e trathtive të vendit,
    c) per me ndêjë gati me u bâ ball kercnimeve e rreziqeve të perbashkta.

    NYE I NANDËDHETËT.
    Kush do t’a bajë ben.

    §.538. "bân e hup, thotë kanûja e jo bân e mêrr".

    §.539. Bén do t'a bajë aj, i cilli i bjen moh zhgarkimit.

    §.540. "Mohi kà bén," "Mohuesit i bjen beja".

    §.541. Zhgarkuesit s'i epet beja e nuk i bjen beja, edhèpse ndoshta e kà pà me sy batkeqin a tuj vjedhë a tuj vrà.

    §.542. Arsyeja e kanûnit âsht të mos t'i epet beja atij, qi kjahet, pse, ké s'i a priton zhgarkimit, s'kishte me i a pritue as bés, veç t'i dalë me mârrë.

    §.543. Të parit i lêhet të shofé bén e të dytit të baj bén.

    §.544. Kanûni thotë: "Beja nuk mêrr" e "Mârrsit s'i bjen beja

    §.545. Porse, tuj kênë sè, mbas parimit të kanûnit: "Cubi âsht me bé mbë krah", si per me i a shndoshë zêmren të zot't të gjâs së hupun, si per me i a mbledhë pêjt të pandehunit, kanûja kà lânë qi t’i njifet beja me Pornoikë.

    §.546. S'i epet as s'i gjegjet beja atij, që don me là vendin pà Poronikë, sepsé "Uku e lpîn misht e vet, por të huejin e hàn".

    §.547. Parimi i kanûnit âsht: "Védin me e là me bé e s'i gjegjesh kuej".

    NYE I NANDËDHETEPARË.
    “Beja merr gjan e vet”.

    §.548. Pak rasë jânë, nder të cillat kanûja e kà pà me udhë me lânë qi të "mârrë beja‘’.

    §.549. Per gjà në shêj të hupun prej atij, në dorë të cillit u gjet e qi mùnd të dishmojn edhè tjerët, sè âsht e atij, qi e lypë.

    §.550. Edhè n'i rafët moh aj, të cillit u giet në dorë gjaja me shêj, kanûja s'i a xên e beja s'i epet.

    §.551. Po s'u gjegj me i a dhânë gjiânë të zot't, zoti do të bajë bén sè âsht gjaja e tij e gjaja do t’i epet.

    §.552. Po kjau kush ndo'i detyrë a uhà mbë të dekunin, per të cillat s'din a don me i hupë prîndja e të dekunit, tuj i rà moh, parimi i kanûnît âsht "Mohin per të dekun kanûja s'e xên".

    §.553. Edhè në két rasë "Beja mêrr", d.m.th. sè zhgarkuesi do të bajë bé.

    §.554. Per çdo ankesë, qi të bahet mbi të dekun, bej a do të bahet mbi vorr të tij.

  2. #22
    §.555. Në ditë të dâme si zhgarkuesl si prîndja e të dekunit do të gjinden tê vorri i të dekunit, mbi të cillin kjahet uhaja a detyra.

    §.556. Zhgarkuesi do të mârrë gurë e dhé prej vorrit të të dekunit, do ti vêjë mbë cupë të krahit e do të siellet tri heresh rreth vorrit të tê dekunit, tuj folë këto fjalë të caktueme per këso bésh:
    "Un... kaq e kaq uhà a detyrë kjàj mbi két të dekun e, në kjosha tuj i u zhgarkue, e bajsha në két e n'at jetë me gùr edhè gjithkah kah kà shkelë kamba e til sà kje gjallë."

    §.557. Si të bajë két bé zhgarkuesi, uhàn a detyren, qi kjàn mbë të dekunin, do t'a lajn prîndja e tij.

    NYE I NANDËDHETEDYTË.
    “Beja per derë”.
    §.558. Kanùja e kà lânë shtegun të lir qi t'epet beja edhè per derë.

    §.559. Në bé per derë do të betohet i zoti i shpis n'emen të vet e n'emen të giindes së shpis.

    §.560. Me bé per derë i zoti i giâs së hupun nuk kà tager me vû në bé edhè giinden shpis, 'si t’i bajë bén i zoti i shpis n'emen të tyne.

    §.561. Prej çdo beje granija e fmija jânë të jashtûem prej kanûnit.

    §.562. Aj, qi ep bé per derë, kà tager me lânë per bé me Porotë at shpi, mbë të cillen i kjàn zêmra mâ fôrt.

    §.563. Po e veçoi nji shpi i zoti i giâs së hupun, per me i dhânë bé me Porotë, do të veçojë edhè sà shpi tjera në katund, qi kàn me i u dashtë per poronikë, sè në dy bé nuk mùnd të çojë kend.

    §.564. Edhè në bé, qi epet per derë, do të bahet beja per vedi, per gjinden e shpis e per "Sedije".

    NYE I NANDËDHETETRETË.
    “Beja në krye të djemvet”.

    §.565. Beja, qi bahet në krye të djelmvet, njehet nder bé të randa, edhè âsht e ligjshme kah kanûja.

    §.566. Po i u lyp kuej beja në krye të djelmvet, do t'a bajë e do t'i a shndoshë zêmren zhgarkuesit.

    §.567. Si t'a dajn diten e bés, zhgarkue si do të shkoj tê shpija e të pandehunit, e ky, sà djelm mashkuj të két nen kulm, i mbledhë tubë, u afron krenat, i pshtetë duert mbi krenat e tyne e an bén: "Pasha kryet e djelmvet, nuk t'a kam bâ at rreng, per të cillin më jé beditë e as nuk diej sè kush t'a kà bâ!"

    §.568. Pertë ksaj beje shgarkuesi nuk kà tager me rrekë të pandehunin me bé tjera.

    NYE I NANDËDHETEKATERT.
    “Beja me “Sedije”.

    §.569. "Maja e bés, âsht "sedija" (s'e dija).

    §.570. "Beia t'a nief edhè "sediien".

    §.571. "Beia s'kà skâj, por s'rebân perbishtnime".

    §.572. Sedija âsht nji mjet, qi kanûja e kà vû per parim, per me i a rrudhë pêjt katundit, qi mos të bahet kush hjekës i gjâs së shoqnis a të kuej do.

    §.573. Sedija lypet pà ndryhsim në çdo bé.

    §.574. Edhepsé s'vodh as vrau aj., qi bân bé, por ndoshta kà ndie a edhè din sè vodh a vrau i vllaj a kushrîni a kush tjeter.

    §.575. Kur të bahet beja, do të thotë: "as vetë, as kush i shpis s'ême e s’diej sè kush të vodh a të vrau".

    §.576. Prandej kà vû Poroten kanûja, qi, tuj shkue në bé gjith aj nieri, mos njani, tjetri e i treti mùnd të diej ndo'i send kû prej të ndiemit a prej të pâmit të njij shêji, e sè nuk do t'a shesin shpirtin, tuj e là me bé të rrêjshme nji nieri.

    §.577. Si të bahet beja me "sedlje", s'kà tager kush me i u beditë mâ per at viedhni a gjak të hupun as të pandehunit e as Porotës. Do të shkojë njeti me bâ hetime per gjâ a gjak të hupun. "Bé mbi bé kanûj a s'bân".

    §.578. Po s'muejt kush me bâ bén me "sedije", s'do të shkojë në bé, tuj mendue se gjindet në peshim para Perendis e sè beja e rrejshme, pose qi kà rrfen kah shpirti, ajo kà ndeshkimin e faqen e zezë permbrapa, po u hetue.

    §.579. Do të flasë me ndonjanin prej Pleqsh, qi t'a ndalë Poroten, të mos shkojë në bé, do t’u kallxojë bakeqin, qi t'a vêjë per udhë të zo'n e gjâs a të gjakut të hupun.

    §.580. I zoti i gjâs a i gjakut, permbas hetimevet të pertejme, do t’u lyp arsye si mbas kanûnît.

    §.581. Po s'i u vû, i zoti gjâs a i gjakut kà tager me e vû në bé, a, po i duel Kapucari, do t’i pergjegjet detyrës edhè kapucaris.

    §.582. "A bén me "sedije", a gjân a cubin".

    §.583. Debejen në bé s'e bân kanûja, po s'u gjegj kush me bâ bé me "sedije", kanûja e mban per fâjtuer, prà, a bén me "sedije", a me là gjân, a me kallxue bakeqin, ne mos pasët ky gisht n'at vjedhni a vrasë.

    §.584. Parimi i kanûnit s'luen: "Maja e bés âsht sedija", e "Sedija xjerrë gjân".

    §.585. "Shka të mirret me bé, i jét atij, qi e muer". "Permbas bejet t'i vêjë kumbonë (berrit), permbas bejet t'a ngasë n'arë (kàn)".

    §.586. Janë fjalët e kanûnit, jo pse i pelqen, por pse s'kà si me i a njitë grrêmçin, 'si të lahet me bé.

    §.587. Kanûja jét dalë në këto rasë e prandej kà mbetë flala: "Mos të ndeshët Zoti në bérrêjshmin!"

    §.588. Per të shmangun të çdo dyshimit të bés së rrêjshme Pleqt e gjygjit do të çilin syt, tuj zgiedhë njerz të ndershem per Poronikë të njehun, mbë të cillt varet beja e drejtë.

    NYE I NANDËDHETEPESËT.
    Gioba e bes së rrejshme.

    §.589. Po duel ndo 'i burrë zêmrak, edhè i prin të zot't në gjâ të vet permbas bés së rrêjshme, ajo do t'a lajë gjân të dyfishueme e gioben e bés së rrêjshme, e mbi këta kanûja i a njet vûlen e shnjerzimit brêz mbas brêzit mjé në shtatë faqe.

    §.590. Po duel kapucarî mbas bejet, Pleqt do t'a shqyrtojn mirë e do t'a rnojn pà të ngutun.

    §.591. Si të dalë kapucari i mirë, i drejtë e me shêje të sigurta, cubit a giaksit i brumbullakzohen ne derë Pleqt, Katundi, Poronikët e Kapucari, edhè i zbatojn kanûnin atij bèrrêjshmit.

    §.592. Ndeshkînie mbi bérrêjshmin jânë:

    a) do ti lajë të zott të gjàs dy per nji;
    b) do të lajë kpucët e Kapucarit;
    c) ’’ ’’ ’’ ’’100 desh e nii kà, po kje beja më 241 Poronikë, e 500 grosh Derës së Gjomarkut. Po kje beja nen 24 Poronikë, gioben e mêrr katundi;
    d) do të shkojë tê Kisha me u zgidhë prej bés së rrêjshme me gjith Poronikë;
    e) do të lajë kà 500 grosh per krye Poroniku, pse u prini në bé të rrêjshme, tuj dhûnue Kishen. Këto të holla cubi do t'i lajë mbi eltér per Kishë.

  3. #23
    L I B R I I T E T Ë T




    D E R A



    KRY I SHTATËMBDHETËT.



    NDERA VEHTJAKE.

    §.593. Kanûni i Malevet të Shqypnis nuk e veçon nierin prej nierit. "Shpirt per shpirt, sè duken e falë Zoti".

    §.594. I miri e i keqi kàn nji çmim: Kanûni i mban per burra: "Del i miri prej të keqit e i keqi prej të mirit". "Në kandàr të vet sè i cilli peshon katerqind derhêm".

    §.595. N'i prekët kush kuej në nderë, peng a plak per nderë të mârrun s'kà, Kanûja thotë: në daç, fale, po deshte, laje ballin e vrugnuem.

    §.596. Nderen seicilli e kà per vedi e nuk mùnd t’i perzihet kush kuej as me e rrethue me pêgje e me pleq. Dy gisht nderë në Iule të ballit na i njiti Zoti i Madh.

    §.597. "Ndera e mârrun giobë nuk kà". Ndera e mârrun s'falet kurr.

    §.598. "Ndera e mârrun nuk shperblehet me gjâ, por a me të derdhun të gjakut, a me të falun fisnikisht (permbas ndermjetsis së dashamirve të mirë).

    §.599. I korituni kà deren çilë perkah ndera: peng s'shtron, pleq smêrr, gjygj slypë; giobë s'mêrr. Burri i fôrt mêrr gioben vetë.

    §.600. Aj, të cillit i u muer ndera, xêhet i dekun kah kanûj a.

    §.691. Ndera i mirret burrit:

    a) Me i thànë kush sè rren facle burrave të mbledhun në kuvend,
    b) Me e pshty, me i u matë, me e shty a me i rà kush;
    c) Me i prishë ndermjetsin a besen,
    d) Me i a dhûnue gruen a me i a hikun,
    e) Me i a marrue armët e krahit a të brêzit;
    f) Me i a dhûnue buken, tui i a ngâ mikun a pûntorin;
    g) Me i a thye Shpin, vathin, kotecin a çerranikun n'oborr;
    h) Me i a ndalë uhàn a detyren,
    i) Me i a luejtë rrasen e vegshit në voter,
    j) Me njye kashaten parpara mikut î mirret ndera mikut.
    k) Me koritë trevezen nder sy të mikut, kùr i zoti i shpis e kruen ulteren a Shpin e lpîn kupen.

    KRY I TETËMBDHETËT.
    NDERA SHOQNORE.
    NYE I NANDEDHETEGJASHTËT.
    Miku.

    §.602. "Shpija e Shqyptarit âsht e Zotit e e mikut".

    §.603. Miku nuk mùnd të hîjë në shpi, pà bâ za n'oborr.

    §.604. Si të bajë za miku, i zoti i shpis a kush i shpis i pergjegjet e i del perpara.

    §.605. Falet me mik, armen i a mûrr, e i prîn në shpi.

    §.606. Armen i a varë në krrabë, edhè e çon në krye të vendit ké votra.

    §.607. Perpushet zjarmi, lypen edhè drû. "Miku don drû".

    §.608. Mikut do t'i bahet nderë: "Bukë e krypë e zerner".

    §.609. Buka e krypa e zêmra, zjarmi e trungu e do firi per shtrojë do të gjindet gadi per mik në çdo kohë të natës e të ditës.

    §.610. Mikut të lodhun do ti vîhet rreth me të pritun me nderë. Mikut i lahen kambët.

    §.611. Per çdo mik duhet buka si hàn vetë.

    §.612. Per mik të mirë duhet kafja, rakiia e buka e shtrueme me ndo'i send mâ teper.

    §.613. Per mik zemret duhet duhâni, kafja e ambel, rakija e bukë e mish. "Mikut të zêmres i lshohet shpija".

    §.614. Ruj hi në shpi, mikut do t’i mbajësh armen".

    §.615. E mbaitmja e armës âsht:

    a) shêj burrnije e nderje, edhè pse knaqesh sè t'erdh miku,
    b) âsht shêj roje, sepsé tui i thànë: "Mirë sè erdhe", ajo do të rrijë pà droje, e sè giindesh gadi me i dalë zot per çdo rrezik,
    c) âsht shêj urtije per vedi, pse, 'si ti mârrish armen, edhè në pasët ndoi mende të keqe miku, nuk kà shka të bân si t'a çarmatosish.

    §.616. "Mikut i lshohet kryet e vendit".

    §.617. Mikut i lshohet kryet e vendit, Po kje në shpi si edhè po kje në kuvend burrash, porsé në kuvend nuk kà zâ.

    §.618. Mikut i lshohet kryet e vendit si per nderë, si edhè qi të jét mâ në të pâm e në shêj si edhè të mos të perzihet nder robët e shpis.

    §.619. Si të hîjë miku në shpi, të kà là detyren.

    §.620. Po të hîni miku në shpi, gjak me të pasë, do t’i thuejsh: "Mirë sè erdhe!"

    §.621. "Miku do të perciellet deri kû të lypë me e percjellë".

    §.622. "Miku, edhèpse xên kryet e vendit në shpi a kûdo, kurr s'prîn, por do t’i prijsh".

    §.623. Miku perciellet edhè me nji fini, po kje djalë a vajzë, gjithnji si nji burrë a grue.

    §.624. Si t'a perciellish mikun deri kû desht vetë me shkue, e solle shpinen me shkue në pûnë t'aride, krisi pushka n'at hov e edhè e vrau, ty nuk të pritet mik.

  4. #24
    §.625. Mbas mikut do të hupish pûntorët, e me bukë t'aride, të mos fikesh e të mos koritesh.

    §.626. "Si t'i prîsh mikut, çdo dhûnë fi bajë kuej ky, lypet mbë ty".

    §.627. Mikut mos i prij, a, 'si t’i prijshë, do të hapish syt qi mos t'i bajë kuej ndo'i dhûnë a pûnë të ligë.

    §.628. Kanûja urdhnon qi të perciellet miku sà mos t'a gjeë ndo'i pûnë e ligë, sà edhè mos ti bajë kuej ndo'i dâm me bukë t'ande.

    §.629. Po bani ndo'i pûnë të keqe miku në bukë tande, arsyeja lypet prej teje.

    §.630. I dhûnuemi e i dâmtuemi s'âsht në detyrë me ndiekë atê, qi e dhûnoi e qi e damtoi, por i kerset në derë atij, qi e mbajti në shpi e i dha bukë.

    §.631. "Buka e làn dâmin".

    §.632. Kanû âsht prà, qi t'i prihet mikut, sepsé xêhet sè nuk din rrugë e nuk din a do të ndeshet në mik a n'anmik.

    §.633. Do t’i prîjsh, pse jé rojsi i mikut, si me i a largue rrezikun, si edhè me e ndalë prej pûnet të keqe.

    §.634. "Buka të nderon, porsé të qet edhè në pûnë". (Buka m'u gjet dreq pat thànë dikush).

    §.635. Po t'a dhûnoi buken miku, do t'epsh arsye në kanû per shpi e vath të thyem, per tufë të mârrun e pretime tjera.

    §.636. Do të lajshë dâmet e bame prej mikut t'and a tuj vû kumbonen e tufés s'atê në trà, a me të hjekun të kaut të hullis, a me të shitun të rendit të ujit.

    §.637. Nderen e dhûnen do t'a dajshë me mikun e të damtuemin do t'a ndreqish.

    §.638. Ti do të lajshë e, po muejte me xjerrë gjâ tê miku, e ké per vedi, perndryshej të pasët mbetë ngiat: Paç e dhaç thotë kanûni.

    §.639. Sikurse jé në detyrë me lypë mikun e prém ashtû jé në detyrë me dhânë arsye, në prefët kend miku në bukë fande.

    NYE I NANDEDHETESHTATËT.
    Të premt e mikut.
    „ndora nuk lshohet“.

    §.640. "Miku mik, shoqi shoq".

    §.641. "Veç nji gacë me t'a lypë kush tê dera per me kallë çubukun, i a dhae, e e ngau kush, të pritet mik".

    §.642. Po të rà ndore kush, edhè tuj t'a xânë vetem êmnin: "Jam miku i njatij" e edhèpa të pasë kênë kurr tê dera, po e ngau kush, të jét mik në derë e ftyra t'u vrugnue.

    §.643. Po t'a vûni kush mikun në lojë a t'a shau, ti do t'a mkâmbish nderen e mikut me rrezik të jetës s'atê.

    §.644. Po i u pré kuej miku, kanûja i kà lânë dy udhë: a të fiket, a të koritet.

    §.645. Atij, qi i u pré miku, çdo send do ti epet me dorë të mâjtë e per rien giu mjé qi t'a paguej mikun.

    §.646. Dora e mâjtë me kanû quhet e pandershme, e cilla mêrr e nuk ep, me miq nuk falet. Veç i pabesi me të pabesin falen me 'të.

    §.647. Me kanû të hershme gjygji e karmote më hu të pabesin, e s'e lîte në kuvend burrash.

    §.648. I pabesi, qi pret kend vetë a shet kend në besë, grihet katundisht e shkon gjakhupës.

    §.649. Me gojë të kanûnit: baba, vllau e deri kushrinija e dalun fare falet, porsé miku nuk falet (posë me të hîm ndermjet të dashamirvet të zêmres).

    §.650. Per mik të prém rrallë sè epet besa; ndermjetsija epet sà të mârrin e t'apin, në hîfët puna në të ndrequn.

    §.651. Katundi shoqi sho'it i presin mik:

    a) kùr nji shoq shmanget tê nji shoq e, tuj dalë prej shpije të këtij, e vret a shoqi tjeter a kushdo,
    b) Edhepsé shoq a kushrî me të vramin mik prém, detyrë âsht me lypë shoqin mikun e vràm,
    c) Po s'e lypi mikun e vràm, edhèpse shoq, skà pse del në kuvend burrash, pse jét i koritun e i marruern pergjithmonë e jetës.

    §.652. Me ndeshë n'udhë të madhe dy shokë, e, 'si të bâjn do rrugë, kerset pushka edhè vritet njani sish, këtij tjetrit nuk i pritet mik.

    Oroe:

    Njimend, sè s'i pritet mik, porsé jét i koritun mos me qitë mbë dorërasin. 0 Shqyptari edhèpse bjen në gjak pà gjak, tuj e pague me vrasë mikun e preme, aj s'e mêrr ndore at pûnë, fiket me lang e plang, porsé marre s'bân.

    NYE I NANDEDHETETETËT.
    Të sjellnut e të zot’t të shpis me miq në shpi.

    §.653. Miku xên kryet e vendit në trevezë (sofer), mandej i hîn ndorja.

    §.654. Framurtarit mik i tokon kryet e dashit e mikut shpatulla.

    §.655. Po sndolli flamurtari, por Kreu i njij Flamuri, shpatulla i tokon këtij e mikut kryet e dashit.

    §.656. Miku do të hjekë rakin e ma i pari do t’u biej duerve në trevezë.

    §.657. Me ndollë në trevezë kush i Gjomarkaj e nji mik i largët, Flamurtari e dàn pergjymës me të Gjomarkain kryet e dashit e shpatulla i jét mikut.

    §.658. Famurtari do t'a thejë me grusht kryet e dashit e mikut, s'i t'a két Ipi shpatullen, do t'i a thejë sumbullen.

    §.659. Me ardhë per mik i Ohërnjani (i Thkellas) a në Mirditë a në Malsi të Lezhes e me ndollë aty edhè kush i Gjomarkaj, kryet e vendit e xên i Ohërnjani, mandej i Gjomarkaj (Ket pûnë s'e bân kush prej nderjet.)

    Oroe:
    Këto sjellje duken si lojë, porsé kàn shkaktue vrasë të pergjegjme shi në trevezë.

    §.660. Kafen e mêrr miku, mandej i zoti i shpis.

    §.661. Duert në treveze i làn i zoti i shpis, mandej miku.

    §.662. Goten e rakis e pin i zoti i shpis e të dyten miku,

  5. #25
    §.663. Kashaten e nyjen miku, mandej i zoti i shpis.

    §.664. Aj zot shpije, qi e njyete kashaten perpara mikut, late 500 grosh giobë.

    §.665. Aj zot shpije, qi koritte trevezen e vet nder sy të mikut, late 500 grosh giobë,

    §.666. Pushka e shtîme per mik të prém nuk kà giobë.

    NYE I NANDDHETENANDTËT.
    Ndermjetsija.

    §.667. Ndermjetsi, si lajmtari, nuk bân faj as nuk xêhet.

    §.668. Ndermjetës thirret aj, i cilli hîn per me dà fjalët e kqij a, me shmangë rragen, prej të cillave mùnd të shkaktohet vrasa a ndo 'i rrênim tj eter.

    §.669. Nderrnjetës mùnd të jét burrë a grue, djalë a vajzë a edhè Prifti.

    §.670. Ndermjetës mùnd të hîjë per shpi me shpi, per katund me katund, per flamur me flamur.

    §.671. Me i u pré ndermjetsija njij shpis së veçanët, vetë e kerkon mikun.

    §.672. Me i u pré ndermjetsija njij kaktundi, katundisht u lypë mikun.

    §.673. Me i u pré ndermietsija njij flamuri, flamuri mbarë e lypë mikun.

    §.674. Me i u pré ndermjetsija Priftit, mikun e lypë Famullija, në të cillen gjindet, a sè flamuri e lypë, po hîni ndermjet n'emen të flamurit.

    §.675. Prifti, per me dà të keq, hîn ndermjet jo n'emen të vet, por a n'emen të Famullis a n'emen të flamurit; por vetëm atbotë, kùr mos ti pûnojë fuqija e fjalës fêtare.

    §.676. Po s'u inuer para sysh fuqija e fjalës fetare, atbotë Prifti hîn ndermiet si çdo qytetas, por, tuj mos bajtë zyria e tij shpatë e litàr, po i u bâ n'asgja ndermjetsija si e çdo qytetasit, katundi a flamuri do t'a mkambin nderen e tij tuj e lypë mikun e prém.

    §.677. Me kênë të vramë njiqind vetë në njânin krah e në tietrin kurrnji, s'i të hîjë kush ndermjet, pushka do të prâjë, zjarmi do të shuhet.

    §.678. Me bâ me u qitë poshtë flala e ndermjetsit, ajo lagje, qi të fîlloëj pusken, i a pret mikun ndermjetsit. (Po s'prâni pushka e fjala e gergasa permbas ndermjetsis, perzihet lamshi per mnerë, kryqzohet pushka, e grihen aty per aty.)

    §.679. Fjalët e dokshme të ndermjetsis jânë: "Leni flalët, or juni, jam ndermjet une! Prani pushken, burra, un jam nderrnjet mjé ké të mirremi vesht. Prani pushken, sè katundi..., flamuri... âsht ndermjet!"

    §.680. Ndermjetsi u mêrr pêgjet të dyja lagjeve, tui u dà diten sè kùr e kû do të mblidhen në kuvend, per me u mârrë vesht.

    §.681. Po nuk muejt me i ndreqë ndermjetsi, pêgjet e të dy lagieve u lshon në dorë burrave t’urtë, e ky atbotë lirohet e del prej nderrnjetsije.

    §.682. Ndermjetsija mbaron gjithherë a me të rame diellit a me të mârrun të diellit (me të lem a me prendim të diellit).

    NYE I NJIQIDTËT.
    Dorzanija.

    §.683. Dorzânë thirret aj, i cilli i Iidhet kuej per të pergjegiun të njij detyre, të cillen, po s'e lau në vade të caktueme detyrsi, ky bahet dordhânës.

    §.684. Uhasi, 'si të két dorzânë, s'kà nevojë me i shkue në derë detyrsit, dorzâni do të pergjegjet per tê: "Dorzânë, dordhânë", thotë kanûni.

    §.685. Edhè në dekët detyrsi, uhasit s'i prishte gjâ, per detyrë, qi aj i pat këtij, do të pergjegjet dorzâni: "N'dekët detyrsi, rrnofët dorëzani," thotë kanûni.

    §.686. Me bâ me u pendue dorzâni e me dashtë me dalë dorzânije, kanûja nuk e lên, sepsé: ,, Dorzani nuk hîn per me mbajtë në mend, por per me là".

    §.687. Dorzani hîn me mirvet, e prandej nuk kà tager me lypë kpucë as të detyrsi as tê uhasi: "Dorzânë e bestàr nuk hîn kush me të holla".

    §.688. Detyrsi, kùr lypë kend per dorzânë e, per n'i hîfèt ky, faqe burrave i thotë: "Un po të hi dorzânë, por shikjo, sè, po s'e pate nder mend me i bâ gadi të hollat në vade të caktueme, më kallxo qyshë tashti e të bahem gadi me là per ty. T'a dijshë, sè shnierzim nuk duroj!

    §.689. Po nuk i u pergjegj detyrsi dorzânit, edhè e lên të lidhë qi të lajë ky prej vedit detyren e tij, dorzâni do t’i a apë pengun uhasit.

    §.690. Uhasi kà tager me i a dorzue kuejdo at peng, per me xierrë detyren e vet.

    §.691. Dorzani kà tager me bâ vàj në katund kundra detyrsit të keq, e katundi do t'a ngushtoîë detyrsin qi t'a shperblejë pengun e dorzânit e t’i a dorzojë të zot't.

    §.692. Po s'i bani gadi të hollat detyrsi vetem prei dhunet e kasnecijet, katundi e giobitë permbas randsis së fajit pré presë të bame.

    §.693. Po i bani gadi te hollat detyrsi ne vade te caktueme, para sè t'i a dorzojë te zot’t do t'a bajë me dije dorzanin.

    §.694. Po kje sè detyrsi nuk muejt me i bâ gadi të hollat në vade të caktueme vetem prej skamit, dorzâni do të rrîjë gadi me là per'tê, e ketë me e pritë, sè "Dora e thatë s'kà uratë" e s'kà pse e qet në katund, pse vajin nuk i a veshtron: t'a kishte matë vedin para sè t'i hite dorëzanë.

    KRY I NANDËMBDHETËT.
    GJAKU E GJINIJA, VLLAZNIMI E KUMBARIJA NË KANU TË MALEVET.

    NYE I NJIQIDEPARË.
    Gjaku e gjinija e breza Shqyptarësh.

    §.695. Vargu i brêzavet të gjakut e të gjinis, shkon në të pasosun per Shqyptarin e malevet.

    §.696. Mahet vllà e fis me të gjith ata, prej së cillësh të parët e tij jânë dà heret a vonë.

    §.697. Katerqind zjarmesh me u dà Shqyptari, aj as mêrr as ep, d.m.th. nuk bân krushqi.

    NYE I NJIQIDEDYTË.
    Lisi i gjakut, lisi i tamblit, nip trungut e nip bijet.

    §.698. Brêzat rrjedhin a prej gjakut a prej gjinis.

    §.699. Brêzat e gjakut rrjedhin prej ânet të babës; brêzat e gjinis rrjedhin prej ânet të nânës.

    §.700. Rrjedhja e brêzavet prej ânet të babës thirret "Lisi i gjakut".

  6. #26
    §.701. Rrjedhja e brêzavet prej ânet të nânës thirret "Lisi i tamblit"..

    §.702. "Nip trungu" a "mesë trungu" thirret aj varg mashkujsh a fêmnash, qi rrjedhun prej plangut të babës.

    §.703. Nip a mesë bijash thirret aj varg mashkuish a fêmnash, qi rrjedhin prej bijave të martueme.

    NYE I NJIQIDETRETË.
    Vllaznimi.

    §.704. Vllaznimi, qi bahet tui pî gjak, e ndalon krushqin pergiithmonë ndermjet të vllaznuemve, shpis së tyne e zjarmit të tyne.

    NYE I NJIQIDEKATERT.
    Kumbarija (Shengjonija).

    §.705. Shka âsht gjaku e gjinija per kah krushqija, ashtû âsht edhè kumbarija.

    §.706. Kumbarija e Shqyptarit të malevet âsht tri nduersh:

    a) kumbarija e Pagzimit,
    b) kumbarija e Kunorës,
    c) kumbarija e Flokvet.

    NYE I NJIQIDEPESËT.
    Kumbarija e Pakëzimit.

    §.707. Kumbarija e Pagzimit e ndalon krushqin brêz mbas brêzit jo veç nder të pagzuemin, prînden e të pagzuemit e nder ata, qi e peshojn në derë të Kishës, por edhè nder sà rob të két shpija e njanës e të tjetres lagje e të zjarmit të tyne mbarë.

    NYE I NJIQIDEGJASHTËT.
    Kumbarija e kunorës.

    §.708. Kumbarija e Kunorës e ndalon krushqin nder robët e shpis së kumbarve e të shpis së dhàndrrit e, qi të plangsohet kumbarija e Kunorës nder dy vllazni e të pershijë edhè zjarmet e tyne, kjo pûnë shkon me kumbari të Pagzimit.

    NYE I NJIQIDESHTATËT.
    Kumbarija e Flokvet.

    §.709. Kumbarija e ndrikullija, qi bahet në të rruem e në të mârrun të flokvet hîn në Ildhje kanûnore, qi s'e luan gjâ.

    §.710. Kumbarija e flokvet e ndalon krushqin brêz mbas brêzit ndermjet shpis, vllaznis e zjarmit të kumbarës e të ndrikulls.

    §.711. Ndrikullija âsht si nusija: si shkon nusja ké prîndët në kohë të caktueme prej kanûnit, ashtû skon edhè ndrikulla në kohë të caktueme tê kumbara.

    §.712. Koha e ndrikullis e caktueme prej kanûnit âsht nji muej para së Lidhunash.

    §.713. Ndrikullija nuk mùnd të shtyhet mbi pêsë ditë: Ditët e ndejës së ndrikulls tê kumbara do të jenë giithherë cub e jo kurr parë, tri a pêsë.

    NYE I NJIQIDETETËT.
    Sjelljet kanunore në të marrun të flokvet.

    §.714. Nun a kumbarë thirret aj, qi mêrr flokët.

    §.715. Ndrikull a nunë thirret e âma e dialit a e vajzës, të cillvet u mirren flokët.

    §.716. Famull a famulleshë thirret djali a valza, të cillvet u mirren flokët.

    §.717. Nuni e ndrikulla jânë si vllà e moter e nuk veçohen prej gjindes së shpis.

    §.718. Po e mbushi vjetin djali e vajza, nuk u mirren flokët.

    §.719. Me dekë fmija pà i u mârre flokët, nuk do të shtihet në dhé, do të thirret kumbara i shenjuern; po kje larg kumbara, do ti mârrë flokët nji tjeter, i cilli nuk do të jét prej vllaznijet e fisit të fmis.

    §.720. Per të mârrun të flokvet të dialit duhet të jét burrë, e grue per vajzë.

    §.721. Prindja e djalit e té vajzës, të cilIvet tu mirren flokët, do të bâin gadi buken sà mâ mirë qi të munden, per me nderue kumbaren.

    §.722. Kumbara do të vîjë me nji prej dashamirësh të vet.

    §.723. Thirren nja tre kater shokë per me mârrë pjesë në gzim të shpis.

    §.724. Si të kênë pî kafé, goditet vendi,

    kû do t’ulet Nuni e do të gjinden aty veglat per të mârrun të flokvet.

    §.725. Lypet karriga, kû do fulet Nuni, kupa me ujë, në te cilin Nuni do të lshojé nji asper të rrgjanët, msalla, qi do te shtrohet per të pritun të flokvet, gershànë a brîsk rrues per të qethun a per të rruem të famullit a të famulleshës.

    §.726. Si t’ulet në karrigë Nuoi, ni djal i fisit i a pshtetë Nunit në préhen famullin a famulleshen.

    §.727. Nuni do t’î marrë flokët me kët rend: a) nji çubë në ballë, b) në tambzja kà pji çube, c)mbas kreje nji çubë.

    §.728. Si të mirren fjokët, Nuni i bjen ballit të famullit a të famulleshës me gersbàpé tri herë, tu thànë: "Me shndet e jetë të gjatë!" e puthë famullin a famulleshen e, tuj e hjeke prêhnit i a ep s'amës Ndrîkulls, e cila edhè mêrr kupen me asper të rrgjanët.

    §.729. Nuni i ep NdrikuIIes 50-150 grosh e jo mâ teper.

    §.730. Çubat e flokvet i mêrr e âma edhè i ruen n'arkë,

    §.731. Ndrikulla do t’i apë Kumbarës: gjurdi, brekë e mangore, e gjindes se shpis se kumbarës sà të jenë do t’u çojë kuej msalle, kûj ride a kollçikë.

    §.732. Pa i u mârrë flokët finis, gershàna nuk do t’i a perkasë kryet, po i u rriten teper flokët, i percullohen me flakë t'unës së pishës.

    §.733. Si t’i mirren flokët finis,Kumbara bun at nâtë në shpi të famullit a të famulleshës, ne e nesret çohet e mêrr me vedi ndrikullen e famullin edhè i çon në shpi të vet, kû rrin tri a pêsë ditë, si mbas kanûnit.

    §.734. As mort as darsem e as të kremet s'luten pà ndrikull e kumbarë, pà famull e famulleshë.

  7. #27
    L I B R I I N A N D Ë T




    D A M E T



    NYE I NJIQINDENANDËT.

    Përcaktimi i damevet.

    §.735. " Dami kà çmim, por jo giobë".

    §.736. Dami lahet permbas çmimit të pleqve a të dy shokve.

    §.737. Po u gjet grueja tuj vjedhë drû në mal të huej, me dorë s'perkitet, porsé kmesa e terkuza (teja) i mirret, drût e bame jesin aty.

    §.738. Kmesa e tela e mârrun xêhen per shperblim të dâmit e tjeter detyrë skà.

    §.739. " Dami ka çmim por jo pushkë".

    §.740. Per çdo dâm i lahet dâmi të dâmtuemit, po kje per arë e livadh, per kopshtë a vêshtë.

    §.741. Sndeshkohet kush me giobë per dâm të gjâs.

    §.742. Po u gjet në dâm kau a lopa, kali, mushku 'a gomari, delia a dhija, nuk mùnd të vriten, por do të çmohet dâmi i bam prej 'tyne.

    §.743. Po vrau kush në dâm kàn, lopen, kalin, mushkun, gomarin, dhin e delen, làn gjân.

    §.744. Gjaja e gjetun në dâm, a kapet e i çohet të zot't të dera, tui i thànë sè e gjete në dâm e të vîjë me e pà, ase e vên perpara edhè e çon tê shpija e jote edhè e ndryn në burg e, si të pleqnohet dâmi, i a kthen gjân.

    §.745. "Nji dhé thàn nji vrri". Dhija âsht frymë e keqe; shka të perkasë me gojë, e thàn.

    §.746. Po u glet dhija tuj bâ dâm në vêshtë, sà cûgj hardhije të ketë verbue, kanûja kà pré këto dâme:
    a) Cungu i hardhis i verbuem prej dhije nuk bân rrush per tri vjet;
    b) nji cung hardhije bân rrush sà per dy okë venë e per nji okë raki në vjetë,
    c) hardhija e verbueme prej dhije prà kà gjashtë okë venë e tri okë raki per dâm.

    §.747. Sà per dâm t'arës, çmimi i kanûnit âsht: "Njiqind kallzë kallamoqi: nji babûne drithë". (Per njiqind kallzë a bîmë të damtueme, do të lajë i zoti i bagtis nji babûne drithë.)

    NYE I NJIQINDEDHETËT.
    Thiu në dam.

    §.748. "Thiu në dâm kà pushkë. Po e gjete thin në dâm, bjeri pushkë".

    §.749. Po u gjet thiu në dâm pà verza (kulàr krrabza) në qafë, vritet.

    §.750. Me nji të shtîme a me nji të sjellme, gjith sà thi të vriten, dâmi âsht i të zot't të thive.

    §.751. Pushka e dytë a edhè e sjellmja e dytë làn thin.

    §.752. Porsa t'a vrasë kush tin në dâm, do ti lshojë za të zot't qi të shkojë me e mârrë, pse misht i a hàn aj.

    §.753. Po e vrave thin në dâm e nuk e bane me dije të zo'n n'at hov, qi të skhojë me e mârrë, e mbet thiu aty, sà të fillojë me u prishë do të lahet thiu.

    §.754. Si të vritet thiu në dâm, dâmin e bam e làn me krye e i dâmtuemi nuk kà shka lypë mâ, pse vaji nuk i gjegjet në kanû.

    §.755. Po hîni në dâm thiu me verza, kà dâmin e jo pushken. Po e vrave, làn thin.

    NYE I NJIQINDENNJIMBDHETËT.
    Kurtha e ngrefun a laku në kopshtë.

    §.756. "Në kopshtë t'êm a ngrefa kurthen a lakun, nuk mùnd të më ndalë kush".

    §.757. Në kopshtë të thurun miré, po ngrefi kush kurthen a lakun, nuk âsht në detyrë me i u pergjegjë dâmit.

    §.758. Po e ngrefi kush kurthen në kopsht të shthurun e rà në 'të berri, làn berrin.

    §.759. Në katund e rreth 'tij, po e ngrefi kush kurthen, mjé kû kapen gjaj per kullosë e rà në'të ndo'i kâmbë berri, i zoti i kurthës làn berrin.

    §.760. Kurtha shtrohet (ngrifet) me të marrmet të diellit, e shkrefet a mblidhet a mblohet mirë me të rame të diellit.

    §.761. Gjaja e dâme e e mbetun në mal nâten, por rà në kurthë, rreziku âsht i të zot't të gjâs, i zoti i kurthës nuk làn gjâ.

    §.762. Po u là shtruet kurtha diten, çdo gjâ, qi të biej më 'tê, i zoti i kurthës do t'i pergjegjet dâmit.

    §.763. Po ràn në kurthë nâten qeni e mica, shkojn hupsë, sepsé kerkojn dhén.

    §.764. Kurtha e ngrefun në mal, porsé neper shtigje kah kalon gjaja, në rafét ndoi kâmbë berri në 'tê, bariu kà tager me coptue kurthen, e i zoti i saj nuk mùnd t’i lypë arsye.

    §.765. Po e ngrefî kush kurthen në rrethînë të shpijave të hueja e rà në 'tê gjaja e të zot't të vendit e mbet a me kâmbë të thyeme a edhè cofi në kurthë, i zoti i kurthës do të lajë dy per nji.

  8. #28
    L I B R I I D H E T Ë T




    K A N U N I K U N D R A M B R A P S H I T Ë V E T


    KRYE I NJIZETËT.

    HJEKSIJA.

    §.766. Hjekës thirret aj, i cilli me ndermjetsi të mbrapshtë e per nen dhé i ep ndimë tjetrit per me bâ ndo'i rrênim a ndoi faqe të zezë tjeter në katund të vet.

    §.767. Hjeksi i shokve:

    a) per të hikun të grave bjen në gjak e500 grosh do t’i apë katundit per giobë;
    b) per vrasë bjen në gjak e 500 grosh giobë katundit;
    c) per cubni e per çdo send, qi të vidhet në katund me bukë, me prije e me msim të hjeksit,si të hetohet, do të lajë gjân mbas kanûnit.

    KRYE I NJIZETEPARË.
    VJEDHNIJA.
    NYE I NJIQINDEDYMBDHETËT.
    Përcaktimi i vjedhnis.

    §.768. Në viedhni pershihen:

    a) Cubi; e âsht aj, i cilli vjedhë me dorë të vet nji kafshë të huejen.
    b) Simahorët, qi jâné ata, të cillt i bahen ndimë e krah cubit në nji vjedhni a në çdo mbrapshti, e diten e mbrame, po u hetue vjedhnija, do të lajn gjân e huej si mbas kanûnit e mbas pjesës, qi kàn mârrë.
    c) Buka âsht niaj plang, kû cubat me gjâ të vjedhun hàn bukè, ase marrin me vedi bukë, edhè perciellen me gjâ të vjedhun. "Cubi e bukdhânsi jânë nji".
    d) Kjori; e âsht aj, i cilli e strofullon gjân e vjedhun. "Paras cubi, paras kjori".
    e) Edhè në mos marrët pjesë në viedhni kjori, ai bahet fajtuer si vetë cubi, pse bahet strofull cubash e vjedhnish.
    f) Gjurma âsht ferkemi, qi bân gjaja, permbas së cillës udhton i zoti i gjâs së viedhun, tuj e çue gjurmen: a mbrenda kufinit të njij katundi a të njij lagjie, a mbrenda rrethit të nji) shpije, të njij oborri a të njij vathi. "Gjurma e vûme, giaja gjetun".
    g) Fmi, brraca e biramela.
    h) Grabitçori, e âsht aj, i cilli ballas e me perdhûni i a mêrr kuej nji gjâ per ndo'i detyrë.

    §.769. Po i u duer gjurma në mal të zot't të gjâs së vjedhun, nuk mùnd të kapë as katundin e aferm, as flamurin, porsé, n'i kjafët zêmra mb'at katund, t'a mundojë qi t’i lahet me bé.

    § 770. Gjurma e prûme mbrenda katundit, po s'mùnd e hetoi cubîn, i zoti i gjâs e lypë mbë katund, e katundi do t'i pergjegjet.

    §.771. Gjurma e prûme mbrenda njij lagjje të katundit po s'u hetue cubi, ajo lagje do t’i a lajë gjân të zot't.

    §.772. Gjurma e prûme mbrenda rrethit të shpis, t'oborrit, a të vathit, ajo shpi do t’i a lajë gjân të zot't.

    §.773. Gjurma e prûme mbrenda rrethit të shpis, të oborrit, a të vathit, ajo shpi do t'i a lajë gjân të zot't.

    §.774. Çdo dâm, viedhni e bracni të bame prej fmîsh, bracash e biramelash, po u hetuen, shpija, së cîllës i perkasin, do t'a lajn.

    §.775. Parimi i kanûnit âsht: "Shka të bâjn të mêtujt (mêcat), burrnimi i shpis do t'a lajn".

    §.776. Fmit, bracat e biramelat, edhè ne u gjeshin me bracni në dorë, dora e huej nuk mùnd t’i perkasë (nuk mùnd t’i rrafë),por do të bahen me dije prîndja, e këta do të pergjegjen per'ta.

    NYE I NJIQINDETREMBDHETËT.
    Grabitja.

    §.777. Udha e Zotit s'làn gjâ".

    §.778. Kanûja s'bân qi të trazohet kush në shteg të vet. Udha e amdhe s'i a kà ndo'i detyrë kuej.

    §.779. Po i pat kush ndo'i detyrë kuej e nuk i ep arsye, vajin do t'a bajë në katund uhasi, e ky do të biejë në mend detyrsin.

    §.780. Po u çue kush edhè thei udhen e madhe, tui i a ndalë shtegtarit a kalin, a mushkun, magjarin a ndo'i kâmbë berri, po su vran aty peraty grabitçari bjen në giobë të katundit mbas randsis së faiit e gjân e grabitun do t’i a kthejë të zot't.

    §.781. Po u çue kush, e vetem prei hamendjet, edhè i grabiti kuei a kàl, a mushk, a màgjar, e së mbrami i del i padetyrë i grabitunî, grabitçari bjen në giobë të katundit per të thyem t’udhës së madhe e të zot't do ti a kthejë gjân e çmimin e ditve të hupûna.

    NYE I NJIQINDEKATERMBDHETËT.
    Preja (Premtimi).

    §.782. " Preja mirret me pré",

    §.783. Me rà pré, me pretue, me mârrë pré don me thànë me mârrë a me pershi nji tufë gjaje në mal, në vrri a edhè në vath.

    §.784. Preja të shumen e herës shkaktohet kùr mos të giegjet me i ardhë n'arsye lagja lagjes.

    §.785. Prela nuk shndrrohet ndryshei, por a me pré tjeter, a me pushkë.

    §.786. Prela ndollë a katund me katund, a flamur me flamur, a edhè nder shpija të veçanta.

    §.787. Preja shkaktohet a per kufije mali a bjeshke, a per kullosë. a per ndonji dhûnë tjeter, me të cillen fyhet nji katund, nji flamur, a edhè nii shpi e veçantë.

    §.788. Preja. qi bahet në mal, kà gjân të zot't, pà tjeter.

    §.789. Preja, qi bahet në vath, kà gjân të zot't e 600 grosh giobë per nderë të vathit.

  9. #29
    §.790. Preja e pà rrugë kà gjân të zot't e 500 grosh giboë. Permbas ndermjetsis së dashamirvet e të burravet të dheut gioba falet.

    §.791. Po u pretue nji tufë e huej në rrugë, në mal e një bjeshkë per kufi, atbotë si katundi si flamuri i perkrahen pretarit.

    §.792. Pres së pà rrugë, bani e i u perkrah katundi e flamuri, ndermietsija u mârrin pêgje e do të peshohen prej Pleqsh si mbas kanûnit.

    §.793. Si mbas randsis së fâjit do t’i lahet gioba e gjaja të zot't.

    §.794. Po i u perkrah pretarit katundi e flamuri, i pretuemi kà tager me, i rà pré kuej të mundet n'at katund a flamur, per me mkambë nderen e vet e me shperblye gjân e vet.

    §.795. I pretuemi nuk mùnd t'a pretojë as katundin as flamurin, 'si t'a leçisë pretarin e t'a lajë shpi me shpi. Kanûni thotë: "A gjân të zot't, a rrugen të lirë".

    §.796. Gjaja e pretueme në mal a në bieshkë nuk kà dy per njahen, por gjân të zot't,

    §.797. "Kumbona e tufës nuk mùnd të mirret pré",

    §.798. Po u muer pré kumbona e ogiçit në mal a në vath, kjo kà nderen sà tufa mârrë e sà vathi prçtari do të lajë 500 grosh giobë per nderë, edhèpse nuk muer kurrnji kâmbë berri.

    §.799. Ogiçi, hànori e vergani e qeni i hekuravet, nuk mùnd të mirren pré as per detyrë.

    §.800. "Preja per detyrë nuk mirret". Po ndolli kjo pûnë, katundi e flamuri e leçIsin pretarin, po su gjegj me kthye gjânë.

    §.801. Po e prishi gjânë e pretueme pretari, diten e lahes do t’i a kthejë të zot't krye per krye edhè tuj e zgiedhë në tufë të tij.

    NYE I NJIQINDEPESËMBDHETËT.
    Faji i kobshem.

    §.802. Kush vjedhë Shpin e strajcen e mikut, kanûja i kà caktue per giobë "faqen e zezë" e âsht i hjedhun prej kuvendit e gjyqit.

    §.803. Po e vodh mikun e njij shpis dora e tjeterkuej e i shpis tjeter i lypet miku i prém e shpija e thyeme.

    NYE I NJIQINDEGJASHTËMBDHETËT.
    Dypernjahja.

    §.804. Nder të gjitha vendet, kû mbahet kanûja, çdo gjâ e vjedhun kà dypernjahen: "Dy per nji, mjaft qi të hecin me kâmbë".

    §.805. Dypernjahja do t'epet jo veç per bagti të trasha, por edhè per bagti t'ima, e per send të vjedhun.

    §.806. Dypemjahja do të shperblehet edhè per nji të djegun të dhûnshem të shpis, të ksollës, të tbanit, të mullarit të sânës a të kashtës, të gjethit edhè të gardhît.

    §.807. Kopshti, veshta e ara e vjedhun kan dypernjahen.

    §.808. Gjeli (knduesi kadoci) i vjedhun a i vràm, kà gjygjin e prém: 500 grosh të zot't, per arsye qi: "Knduesi âsht herori (sahati) i të vorfnit".

    §.809. Thiu i mbajtun, i vjedhun a i vràm (posë sè n'u gjet në dâm) kà 500 grosh, per arsye qi: "Thiu i ushqyem âsht mbaja e njij shpis".

    §.810. Dy kafshët e permenduna nuk e kàn dypernjahen e as gjelin gjel, as thin thi, por 500 grosh pare të thata.

    §.811. Per vegla bulkijet, bi. fj. per um të vjedhun e të hetuem cubi do t’i lajë të zot’t aq puntorë sà ditë i shkuen hupës, e umini umî.

    NYE I NJIQINDESHTATËMBDHETËT.
    Tagri i të zot’t të gjasë së vjedhun.

    §.812. "Ku t'a gjejë gjân e vet i zoti, e mêrr."

    §.813. Mbas këtij parimi i zoti i gjâs së vjedhun nuk âsht në detyrë të rrafgohet, sepsé, kûdo qi t'a hetojë e t'a gjejë gjân e vet, aj kà tager me e mârrë.

    §.814. Po u vodh gjaja nper mjet të bukës, buka do t'a lajë.

    §.815. Po u vodh gjaja nper mjet të kjorit, kjori do ta lajë.

    §.816. Po u ndoq per gjurmë, aty kû të jesé gjurma, i zoti i gjâs ngulë e do t'i epet arsyeja më kâmbë e më dorë.

    §.817. Po bleu kush nji giâ të vjedhun, edhè pà diejtë sè âsht e vjedhun, i zoti i gjâs kà tager me e mârrë e shitsi (cubi) do t’i a ktheje blesit deri në të mbramin dysh të çmimit, qi muer per at gjâ të shitun, e të zot't të gjâs dypernjahen.

    §.818. Pose sè per vjedhin të bame ne Kishë e në Qele, cubi nuk kà giobë as faqe katundit as faqe flamurit.

    §.819. Po u vodh gjaja në vath, cubi do te lajë dypernjahen e 500 grosh giobë per vath te thyem.

    §.820. Po u vodh gjaja ne mal, cubi do te lajë dypernjahen.

    §.821. Po u vodh gjaja ne shpi, cubi do te laje dypemjahen e 500 grosh per shpi te thyeme.

    KRYE I NJIZETEDYTË.
    VRASA.
    NYE I NJIQINDETETËMBDHETËT.
    Prita.

    §.822. Prita âsht nji sjellje, me të cillen malet e fushat e Shqypnis u vêin pusijt glaksorvet a kuejdo, qi të két menden me vrà. (Me dalë në, pritë; me ndêjë ne pritë, me vû priten, me rà në pritë).

    §.823. "Së keqes i pergiegjet aj, qi prin ase rrethas".

    §.824. Mbrenda flamurit të vet nuk mùnd të mârrë kush shokë, per me i dalë kuej në pritë, e, po duel kush, edhè vran kend të flamurit, të gjith biejn në gjak.

    §.825. Jashta flamurit të vet, po duel kush në pritë per me vrà kend të flamurit të huei, prisi bien në gjak e jo simpahorët. "Aj, qi prîn, e mêrr gjakun mbi vedi".

    §.826. "Kush e ep fishekun, gjakun e bân të ve'n".

    §.827. U çue kush edhè mblodh shoke e dashamire edhè i duel në pritë kue), tuj u thànë: të gjithsà pushke, qi t shprazen, jânë të mijat, po u vrà kush, gjakun e mêrr mbi vedi prisi.

    §.828. "Pushka c çon giakun tê shpija". "Pushka të lshon në gjak".

  10. #30
    §.829. Po e uhajtî kush pushken e kuej e pà dieje të zot't të pushkës shkoi ky e i duel në pritë kuej edhè vrau nierin, tëhjeksi bjen në gjak e jo i zoti i pushkës.

    §.830. Po i muer kush pushken e kuej, tuj i kallxue të zot't, sè kà nder mend me dalë në pritë e me vrà nierin, edhè e vrau, i zoti i pushkës bjen në gjak, sepsé : Pushka e çon gjakun tê shpija

    §.831. "Simahori i pa' gjak bjen në gjak".

    §.832. Po duel nji edhè mblodh shokë e dasharnirë e i duel në pritë kuej, pà i pasë ky as glak as varrë, edhè e vrau, prisi me gjithë simaherë biejn në gjak.

    §.833. Po duel kush në pritë per me vrà gjaksin e vet, me gjithsà shokë e dashamirë të jét, e mêrr gjakun e vet e nuk biejn në gjak.

    §.834. Po duel në pritë nji tubë burrash, krisi pushka prej ânet të pritëtarvet, porsé nuk vran kend, e n'ai hov krisi pushka edhè prej ânet t'atyne, qi ràn në pritë, n'ai të perziem vritet nji prej atyne, qi ràn në pritë, por nuk u vrà prej pushket të pritëtarvet, këta biejn në gjak mbas kanûnit, sepsé e filluen pushken.

    §.835. Prita do të fillojë pushken mbë burra e jo mbë gra, fini, mbë shpi e mbë bagti.

    §.836. Po qiti pushkë prita mbë gra, fini, shpi a mbë bagti, punon kundra kanûnit e, po nuk e muer në kujdes két dhûnë Flamuri i pritëtarvet, qi t’i ndeshkojë mbas kanûnit, atbotë do të hîjë pushka shpi më shpi, mandej fis me fis, katund me katund e së mbramit flamur me flarnur.

    §.837. Aj, qi dàn me dalë në pritë, do të

    mârrë bukë me vedi si edhè per simahorë.

    §.838. Po hinë kund, pa xânë' vend prite e pin kafé, a hàngern bukë, a mueren me vedi buken në ndonji shpi të huej, shkuen në pritë edhè vran nierin, shpija e të vramit e kerkon per gjak Shpin, qi u dha bukë.

    §.839. "Pushka e buka e dhânun me dieje të vrasës, i sjellin gjakun atij, qi e ep".

    §.840. Po u çue kush me i dalë në pritë shoqit të vet e per simahorë mbledhë shoqnin, po vran kend, si prisi si shokët simahorë biejn në gjak me at shpi, po kje sè duelen faqe.

    §.841. Po u çue kush prej Mirdite me i a vû priten ndokuej në Thkellë a në Malsi të Lezhes a njeti e per simahorë mêrr shokë e dikend prej flarnurve të permendun, aj, qi u prîni, bjen ne gjak.

    §.842. Po i thà kush kuej qi t’i dalë në pritë ndokuej e t'a vrasë, tuj i folun besen, sè në ditë të pajtimit t'atij gjaku do të laj çmimin e gjakut, e aj permbas besës së dhânun, shkoi edhè vrau shi atê, qi i thà aj, e së mbramit e lên në qull e nuk i u pergjegj,me të holla, dorërasi jét në gjak, e atij, qi e shtini, i digjet shpija per presë, qi i bani e 100 desh e nji kà giobë.

    NYE I NJIQINDENANDËMBDHETËT.
    Dorërasi.

    §.843. Dorëras thirret aj, i cilli vret kend me dorë t’vet.

    §.844. Dorërasi, porsà t'a vrasë nierin, do të çojë fjalë sè e vrau aj e mos të hutojn mendsh prindja e të vramit.

    §.845. Dorërasi do të çojë me lypë besë.

    §.846. Dorërasi, po muejt vetë me e sjllë marë te vramin, mire; perndryshej mbe kedo, qi të ndeshet, do t’i thotë qi të shkojë me e sjellë marë e armen me i a pshtetë tê kryet.

    §.847. Dorërasi nuk guxon mè mârrë armen e të vramit, po bani két faqe të zezë, aj bjen në dy gjaqe.

    §.848. Dorérasi i prîndës së vet grihet prej fisit a katundisht.

    §.849. Dorërasie kà të luejtmen nâten aty, kû t'a çile drita, do të struket.

    NYE I NJIQINDENJIZETËT.
    Simahori.

    §.850. Simahuer âsht aj, i cilli i ep dorë dorërasit, tuj i ndihmue a në vrasë a në viedhni a në të kryem të çdo mbrapshtije tjeter.

    NYE I NJIQINDENJIZETEPARË.
    Bestari.

    §.851. Bestarë jânë ata, qi hijn tê prîndja e kushrinija e të vramit, per me xjerrë besë per dorërasin e per shpi të tij, jânë mprojtarët e dorërasit e të shpis së tij, qi mos t’i gjejë gjâ në vade të besës.

    §.852. "Dorzânë e bestàr nuk hîn kush me pare".

    §.853. Tuj kênë nji nevojë uhazishte, kanûja nuk don qi të mârrin opanga ata, qi hijn dorzânë e as ata, qi xjerrin besë per ndokend.

    NYE I NJIQINDENJIZETEDYTË.
    Besa.

    §.854. Besa âsht nji vade lirije e sigurimi, qi shpija e të vramit i ep dorërasit e shpijarvet të tij, tuj mos i ndjekë per gjak perkohsîsht e mjé në vade të caktueme.

    §.855. Me çue gjind per besë âsht kanû, me dhânë besë âsht detyrë e burrni.

    §.856. Shpija e të vramit, po i dha besë dorërasit, ky edhèpse e vrau, do të shkojë në mort e në gjâmë me percjellë të vramin deri në vorrim e me ndêjë per drekë. Kio besë ngjatë 24 orë.

    §.857. Po s'shkoi dorërasi ne gjâmë e ne drekë permbas besës së dhânun, nuk i xêhet per shburrnim shpis së të vramit, edhè në mos i dhashtë besë, tuj kênë sè dorërasi i a shtoi dhunën mbi dhûnë.

    §.858. Permbasi të hîjë i vrami në dhé, katundi kà tager, mbas kanûnit, me i a xjerrë besen dorërasit e shpijarve të tij.

    §.859. Besa e katundit âsht tridhetë ditshem.

    §.860. Po ngurroi shpija e të vramit e s'u gjegj me i dhânë bese katundit, dorërasi me gjithë shpijarë e kushrîni te dame zjarmit do të rrijë mshilë.

    §.861. Kurrkush tjeter nuk mùnd të bije me i a xjerre besen dorërasit e shpija e të vramit nuk mùnd t'i ape kuej bese, per pà ndreqe katundin e vet.

    §.862. Si t'a ndreqë katundin e vet shpija e të vramit, atbotë u çilet udha miqvet e dashamirvet per me lypë besë per dorërasin.

    §.863. Po e çili besen e fisit shpija e të vramit, gjith sà fiseve të jenë në katund të tij do t’u apë besë as mâ pak as mâ teper.

    §.864. Po u çue nji mik edhè i shkoi shpis së të vramit per besë e kjo e percjellë me "Mos m'eia mâ" e nuk i dha besë, s'kà pse i shkon mâ.

Faqja 3 prej 29 FillimFillim 1234513 ... FunditFundit

Tema të Ngjashme

  1. Gjakmarrja
    Nga Ferdinandi në forumin Problematika shqiptare
    Përgjigje: 46
    Postimi i Fundit: 19-11-2022, 14:02
  2. Kanuni i Lekë Dukagjinit dhe shqiptarët
    Nga ALBA në forumin Problematika shqiptare
    Përgjigje: 144
    Postimi i Fundit: 28-02-2021, 18:54
  3. A eshte i vleshem Kanuni i Lek Dukagjinit apo jo?
    Nga Kallmeti në forumin Historia shqiptare
    Përgjigje: 2
    Postimi i Fundit: 11-02-2009, 22:42
  4. Kanun e Kuvend .
    Nga [A-SHKODRANI] në forumin Historia shqiptare
    Përgjigje: 1
    Postimi i Fundit: 29-11-2005, 22:21
  5. Kanun e Kuvend (trojet Shqiptare)
    Nga drini_në_TR në forumin Kulturë demokratike
    Përgjigje: 3
    Postimi i Fundit: 20-06-2003, 07:26

Regullat e Postimit

  • Ju nuk mund të hapni tema të reja.
  • Ju nuk mund të postoni në tema.
  • Ju nuk mund të bashkëngjitni skedarë.
  • Ju nuk mund të ndryshoni postimet tuaja.
  •