Dosja antishqiptare e Greqisë, 1912-2007

[BARAT]

Historia perseritet.....mos harroni

Hrushovi e Venizelos flasin për Vorio-Epirin, në dëm të Shqipërisë


Në dëshminë e tij Ramiz Alia flet gjatë për marrëdhëniet e Shqipërisë me Bashkimin Sovjetik, pas prishjes së miqësisë me Jugosllavinë. Në këto kushte, Enver Hoxha merr disa takime të njëpasnjëshme me Stalinin, por po në këtë kohë në Tiranë ndodh një incident. Shpërthen një bombë në oborin e Ambasadës Sovjetike në Tiranë, për të cilën Ramiz Alia aludon se duhet të kishte dorë UDB-ja jugosllave. Një gjë e tillë kaloi me burgosje dhe pushkatime, pikërisht kur Ministria e Brendshme udhëhiqej nga Mehmet Shehu. Por interesante marrëdhëniet midis Shqipërisë dhe Bashkimit Sovjetik bëhen mbas vdekjes së Josif Stalinit dhe marrjes së pushtetit nga Nikita Hrushovi. Fryma liberale, që kërkonte të lanëonte udhëheqësi i ri i vendit më të madh të kampit socialist, u përçua edhe në kryeqytetin shqiptar, madje në Konferencën e Tiranës të vitit 1956 Enver Hoxha u kryqëzua keq, ku midis të tjerash u përmend fort dhe kulti i individit. Më pas, Ramiz Alia flet për bazën ushtarako-detare të Pashalimanit në Vlorë, edhe pse Traktati i Varshavës e shihte këtë si një pikë dominuuese në Mesdhe dhe jo si një vend mbrojtjeje. Ai shpjegon se ku nisi zanafilla e problemeve mes Enver Hoxhës dhe Hrushovit, acarimi i mëtejshëm i të cilave solli jo vetëm prishjen e miqësisë me shtetin e madh, por dhe shkëputjen e marrëdhënieve diplomatike për 30 vjet me radhë.

Vitet, që i paraprijnë “dimrit të madh”
Përsa i përket miqësisë me Bashkimin Sovjetik duhen patur parasysh dy momente. Momenti i parë është ai i luftës. Në kohën e Luftës, Bashkimi Sovjetik zinte vend të posaçëm për të gjithë ne partizanët shqiptarë, por jo vetëm për ne. Jo për arsye ideologjike, por kryesisht të asaj që Bashkimi Sovjetik printe në luftën kundër Gjermanisë Naziste. Pra, në popull kishte një simpati të veçantë për rusët. Nuk mund të them unë që ai fshatari në Skrapar kuptonte gjë nga ideologjia komuniste. S’e dija unë mirë e jo më fshatari i zakonshëm. Të mos harrojmë se për komunizmin në atë kohë kanë ekzistuar rrëfime fantastike: thuhej se komunistët marrin motrën për grua, se të gjithë hanë bukë në një kazan etj… Këto rrëfime ishin prezente edhe në Shqipëri.
Shpërthimi i bombës në Ambasadën Sovjetike
Më duket se kjo ndodhi në shkurt të vitit 1950. Nuk i di detajet e ngjarjes. Ministër i Brendshëm në atë kohë ishte Mehmet Shehu. Është folur se janë pushkatuar dhjetë vetë. Tashti vonë kam lexuar se pas kësaj ngjarjeje janë arrestuar 22 veta, por nuk e di se a janë pushkatuar të gjithë. Duhet të keni parasysh se shpërthimi i bombës ndodhi në vitet pas prishjes së jugosllavëve me sovjetikët, prandaj ka mundësi që ky shpërthim të jetë inskenuar nga jugosllavët, me qëllim që të acaroheshin marrëdhëniet midis Shqipërisë dhe Bashkimit Sovjetik. Po flas për një version të mundshëm. Duke i marrë parasysh të gjitha, nuk mund as se si të justifikohet pushkatimi i njerëzve pa gjyq. Aq më tepër kur asnjëri prej tyre nuk kishte të bënte me këtë ngjarje. Tashti vonë kam lexuar se veprën e ka bërë një oficer, i cili më vonë është arrestuar. Për personat e pushkatuar mund të them se kështu rezulton sipas Gjykatës së Lartë. Gjykata e Lartë i shpalli të pafajshëm.
Konferenca e Tiranës: Dy ditët kritike të Enver Hoxhës
Nëse e shikojmë në restrospektivë, Konferenca e Tiranës ka pasur dy aspekte. Aspekti i parë, nuk ka dyshim është ai i brendshëm. Nën ndikimin e Kongresit XX, edhe në Shqipëri ishte krijuar një disponim, që kërkonte të bëheshin ndryshime. Disponimi për ndryshime domethënë i shtynë disa njerëz. Të interesuar për ndryshime më radikale në këtë kongres ishin Pajo Islami, Nijazi Jaho jurist, që ishte sekretar Partie në Tiranë, një filozof që quhej Peço Fidhi etj. Ka qenë dhe Xhaferr Vokshi, po ky nuk kishte rol kryesor. Pra, këta mendonin se duhen bërë disa veprime në Shqipëri në frymën e Kongresit XX. Këtu synohej edhe kritika ndaj udhëheqësve të atëhershëm, e cila, sipas tyre, duhej të ishte më tolerante dhe më e hapur. Por, në këtë konferencë, mplekset edhe faktori i jashtëm, që ishte faktori jugosllav. Të mos harrojmë që te ne njerëzit shpeshherë, kur përmendet faktori jugosllav, mendojnë se kemi të bëjmë me një psikomani, me një paranojë. Është e vërtetë që, në njëfarë mënyre, sidomos për Enver Hoxhën, problemi jugosllav ishte një lloj paranoje. Por, duhet ta themi objektivisht se Jugosllavia, edhe më parë, edhe më vonë, për mendimin tim, edhe sot ka gisht në veprimet që zhvillohen në Shqipëri. Si, sa, në ç’mënyrë, unë nuk jam në gjendje ta them. Nëse do t’i referohesha konferencës së Tiranës, ishte fare evidente që Ambasada Jugosllave në Tiranë, (aty ishte dhe një kosovar, njëfarë Rexhep Xhiha, i cili më vonë u bë ambasador në Turqi), ka qenë tepër aktive përsa i përket kësaj konference. Madje kanë bërë edhe takime në Ambasadën Jugosllave, ku kanë qenë prezentë disa prej atyre që diskutuan në këtë konferencë. Ta zëmë, ishte njëfarë Hulusi Spahiu etj. Tendenca jugosllave ishte që, ashtu siç në vendet e tjera të ish-kampit, të rehabilitoheshin ata që ishin titistë. Në Shqipëri duhej rehabilituar Koçi Xoxe. Natyrisht që rehabilitimi i Koçi Xoxes kishte domethënien e rrëzimit të Enver Hoxhës. Prandaj konferenca e Tiranës duhet analizuar në këto dy aspekte. Është e vërtetë që konferenca nisi ndryshe e përfundoi ndryshe. Në ditën e parë kishte shumë pyetje sugjestive, në të cilat shfaqeshin edhe mendime kritike. U krijua një atmosferë tepër e rëndë. I deleguar nga udhëheqja e lartë ishte Beqir Balluku. Beqiri nuk ishte në gjendje të përgjigjej në pyetjet të cilat i parashtroheshin. Më pastaj u njoftua Enveri, i cili gjendej në Vlorë për pushime. Enveri erdhi në konferencë dhe i përballoi këto probleme. I mori një nga një pyetjet, që kishin shtruar njerëzit, dhe u përgjigj duke atakuar pikëpamjet, të cilat nuk përkonin me konceptet e atëhershme të Partisë. Por, po e përsëris, që aty për aty nuk pa patur arrestime. Më vonë ka patur, pas konferencës. Më duket se nuk ka patur shumë arrestime. Më tepër kishte internime. Ta zëmë, Nijazi Jaho e Peço Fidhi u internuan. Edhe Xhaferr Vokshi u internua, më duket në Durrës.
Baza ushtarake e Vlorës: Sovjetikët kontrollojnë Mesdheun
Unë nuk kam qenë ndonjëherë në atë bazë, por vetë fakti që në Sazan-Vlorë ishin dhjetë nëndetëse, (të mos harrojmë se atëherë në pellgun e Mesdheut shtete shumë më të mëdha nuk kishin kaq nëndetëse), dëshmon se ka qenë një bazë e madhe. Ishte evidente që sovjetikët këtë bazë nuk e kishin për qëllime mbrojtëse, ta zëmë, për mbrojtjen e Shqipërisë, por kjo ishte një pikë për dominim në Mesdhe. Kur erdhi Hrushovi në Shqipëri në vitin 1959 dhe pa Butrintin, tha se ai mund të khthej në një bazë fantastike, me të cilën mund të kontrollohej tërë Mesdheu.
Po të lexoni me vëmendje fjalimet e Enver Hoxhës në konferencëne 81 prative komuniste në Moskë, vërehen dy shkaqe të prishjes: shkaku nacional dhe ai ideologjik. Mendimi im ka qenë dhe është se në të gjitha grindjet, divorcet, prishjet etj., me Jugosllavinë, Bashkimin Sovjetik dhe me Kinën, ka predominuar aspekti nacional, i cili ishte i mpleksur edhe me spektin ideologjik. Ose, më saktë, aspekti ideologjik ishte përbërës i aspektit nacional. Kur ndodhi ndarja me jugosllavët, përmendëm edhe më parë çështjen e unionit monetar, doganor, eksplotimit ekonomik etj. E njëjta gjë, flas për aspektin ekonomik, ishte prezente edhe në rastin me sovjetikët. Qëndrimi arrogant i specialistëve sovjetikë, ndërhyrja e tyre në punët tona të brendshme, ndihmat e pakta që na jepeshin, pastaj bisedimet e Hrushovit me Titon, llogaritjet e tij me grekët… Hrushovi bisedonte me Venizelosin për çështje të Shqipërisë, për të ashtuquajturin Vorio-Epir, pa pyetur fare. Pra, këto probleme kishin të bënin me lirinë dhe pavarësinë e Shqipërisë. Në këtë mënyrë u ngjallën problemet e para me sovjetikët, aq më tepër kur Bashkimi Sovjetik atëherë ishte vendi i vetëm që mund të ndihmonte Shqipërinë. Më pastaj, dolën prezent edhe aspektet ideologjike, të cilat nisën që me qëndrimin me Stalinin. Shikoni, Shqipëria nuk kishte ndonjë hall të madh për vetë personalitetin e Stalinit, por, qëndrimi i tij ishte i lidhur ngushtë me figurën e Enver Hoxhës. Pra, atakimi i kultit të Stalinit kishte domethënien e atakimit të kultit të Enver Hoxhës. Aspekti ideologjik mori, si të thuash, të përpjetën, veçanërisht kur filluan mosmarrëveshjet kinezo-sovjetike. Pastaj, vajtja e Hrushovit me 1955 në Jugosllavi ishte një goditje e rëndë për Shqipërinë. Hrushovi u kërkoi falje jugosllavëve për të gjitha ato që ndodhën pas vitit 1948. Por nuk u mor vesh nëse ai kërkoi falje vetëm në emër të vet apo edhe në emër të të gjitha shteteve të kampit socialist. Madje Bulganini i tha Titos se është marksist-leninist i shquar. Pra, në këtë mënyrë nisi konflikti me rusët. Kjo u shoqërua me përkrahjen e Kinës në raportet ideologjike ndaj Bashkimit Sovjetik.
(vijon nesër)


PAS KONGRESIT XX
Enveri kritikoi kultin e Stalinit
Nëse nuk gabohem, Enveri te Stalini ka qenë në vitin 1947. Ky ishte takimi i tyre i parë. Këtu ka qenë prezent edhe Koçi Xoxe. Pastaj vjen takimi në vitin 1949. Këtë herë Enveri vajti në Moskë me ftesë të Stalinit. Në ato takime mendoj së është folur për raportet politike dhe ekonomike të dy shteteve. Po t’i referohem prapë Gjilasit, më duket se herën e parë kur ka shkuar Enveri në Moskë, Stalini ka kërkuar edhe mendimin e jugosllavëve për atë çka përfaqëson në të vërtetë ai. Ka qenë Rakoviqi ai që ka dhënë mendime se Enveri mund të pritet dhe se Koçi Xoxe është një burrë i mirë etj. T’u kthehemi bisedave të Enverit me Stalinin. Pra, pikësëpari, është biseduar për ndihmën ekonomike që i nevojitej Shqipërisë. Me këtë rast morëm kombinatin e tekstileve, të sheqerit dhe atë të drurit në Elbasan etj. Në bazë të shënimeve të Enver Hoxhës, me Stalinin është diskutuar edhe çështja nacionale. Problemi jugosllav ishte në epiqendër, ishte, si të thuash, i të dy palëve, dhe natyrisht, Enveri e ka ngritur edhe problemin e Kosovës. Stalini është përgjigjur në mënyrë të përgjithshme se Kosova duhet t’i përkasë Shqipërisë etj. Pra, ishte një përgjigje pa angazhim, të cilën kushdo mund ta thotë. Unë do thosha kështu. Duke qenë Stalini në krye të Bashkimit Sovjetik, të gjitha të mirat e mundshme i atribuoheshin atij. Por për figurën e Stalinit mendimi im është që tek ne krijimi i një kulti të adhurimit jokritik është krijuar pas vdekjes së tij. Është koha kur Stalini nisi të ankohej në vetë Bashkimin Sovjetik, pas kongresit të njëzetë të PK të BS-së. Në këtë kongres ka marrë pjesë edhe Enveri. Kur ka ardhur në Shqipëri, unë e kam dëgjuar në nëj plenium të Komitetit Qendror të Rinisë. Koincidoi që tamam në këtë plenium unë u largova nga rinia, për shkak se isha emëruar ministër i Arsimit. Enveri në këtë plenium foli për kultin e Stalinit, për ngjarjet në kongres dhe përgjithsisht për problemin e kultit. Edhe në kongresin e tretë të PPSH-së është kritikuar kulti i individit. Enveri foli më tepër në planin teorik. Përsa u përket gjërave konkrete, pak a shumë perifrazoi atë që ishte dëgjuar në kongres, pa hyrë shumë në detaje.

[BARAT]

Ç’bisedoi Meta me të dërguarin e Papandreut

Ahmeti në letrën drejtuar Papandreut: Shqiptarët dhe grekët janë popuj miq

...Kryeministri Meta sapo ishte kthyer nga Franca ku kishte marrë pjesë në një Akademi shkencore dhe ishte takuar me Ministrin e jashtëm francez Vedrine. Ministri fracez e kishte vlerësuar shumë deklaratën e qeverisë shqiptare lidhur me ngjarjet e ndodhura në fshatin Tanushe në Maqedoni. Mbasi një qëndrimi prej dy ditësh në Tiranë, ai do të shkonte përsëri në Madrid në një takim pune me kryeministrin e atëhershëm të Spanjës Aznar. Ishte një turr lobingu politike që Meta e kishte ndërmarrë për integrimin e Shqipërisë. I kisha kërkuar që në Spanjë të shkoja edhe unë për ta shoqëruar dhe kishte rënë dakord që të isha pjesë e delegacionit.
Darka në “Rogner”
Gjatë kohës që po i raportoja lidhur me ecurinë e ngjarjeve në maqedoni, i bie një telefonatë. Pas telefonatës në gjuhen anglisht, më thotë duke ndërprerë bisedën se do jemi për darkë në Hotel Rogner. Nga që të nesërmen do niseshim në Spanjë, darka m’u duk e çuditshme dhe e pyeta se cili ishte qëllimi i saj. Me tha se do hamë darkë me këshilltarin kryesore të Jorgo Papandreut, Aleks Rondos, i cili është nisur të vijë në Tiranë me një mesazh. Do jetë një darkë pune dhe me kaq e mbylli bisedën. Për Aleks Rondosin vetëm kisha dëgjuar se ishte nga më të besuarit e Papandreut. Isha përshendetur më atë vetëm dy herë kalimthi. Herën e parë në Budapest në prill 2000 kur kemi qenë me Nanon në aktivitetin e Forumit për Problemet Etnike dhe herën e dytë në Athinë në dhjetor 2000, kur isha me Metën përsëri në Forumin për marrëdhëniet Etnike të Alen Kassof.
U takuam në darkë në një nga sallat e rezervuara të Hotel Rogner. Ndodhej edhe këshilltari diplomatik i Metës. Rondos u fut menjëherë në temë. Ai i foli Metës për shqetësimin e Greqisë lidhur me ngjarjet në Maqedoni dhe veçanërisht UÇK-në e Ali Ahmetit. (Pavarsisht se Ahmeti akoma nuk kishte dalë hapur si përfaqësuesi politik i UÇK-së, Rondos e dinte kush ishte drejtuesi i saj. Ahmeti këtë do ta bënte në mbremjen e 17 marsit 2001. Por kjo është temë tjetër).
Kërkesat e Rondosit: UÇK të mos prekë pronat e helenik Petrelium
Nga ana e tij, Meta me shumë qetësi i shpiegoi qëndrimin racional të mbajtur nga qeveria shqiptare ndaj këtyre ngjarjve dhe pritjen pozitive që i ishte bërë këtij qëndrimi nga kancelaritë perëndimore. Pas këtij shpiegimi, Rondos i foli më hapur. Ai kërkoi që Meta të shfrytëzonte gjithë ndikimin e tij në radhët e UÇK-së dhe të forcave politike në Maqedoni që vatrat e konfliktit të mos preknin pronat e Helenic Petrolium dhe të mos shtrihej konflikti në kufirin greko-maqedonas. (Kishte disa muaj që Meta e kishte kapërcyer ftohtësinë në marrëdhëniet me Greqinë të krijuar pas zgjedhjeve lokale të tetorit 2000 në Himarë). Pasi u mendua disa minuta, Meta kthehet nga unë dhe më thote: “Mos hajde nesër me mua në Madrid, por shko në Tetovë, na duhet t’i ndihmojmë”. “Por e bëjmë këtë punë kur të kthehemi nga Madridi” i thashë. “Jo, jo me tha me nxitim, nesër, bile fol që sonte me ata dhe thuaju të mos na ngatërrojnë. I kemi miqtë tanë”. Nuk e zgjata me bisedën. Ndërkaq Rondos shikonte nga ne, por ishte shumë pak i habitur. Më vone mora vesh se ai i dinte lidhjet e mija me UÇK-në. (Gjithmonë pranë Metës ka pasur njerëz që Athinën e kanë vënë në dijeni në kohen e duhur për ngjarje të rëndësishme). Akoma nuk kishin mbritur në Tiranë disa nga kryetarët e partive politike shqiptare të Maqedonisë dhe të Kosovës. Ndërsa erdhi para tyre, Aleks Rondos.
Udhëtimi në Maqedoni dhe biseda telefonike me Ali Ahmetin
Të nesërmen, Meta u nis në Madrid i shoqëruar nga keshilltari i tij diplomatik, ndërsa unë në Tetovë. Për të qenë më i sigurt, mora disa masa sigurimi pasi të hyja në teritorin e Maqedonisë. (Kishte filluar lufta dhe udhëtimi nëpër Maqedoni kishte filluar të bëhej i pasigurtë). I telefonova zëvendeskryetarit të PDSH, Menduh Thaçi me të cilin deri atëherë kishim vetëm njohje dhe respekt reciprok dhe i kërkova që të më dërgonte një makinë policie shoqërimi.(PDSH ishte në qeverinë e drejtuar nga Georgievski dhe zëvendësministri i brendshëm ishte Refet Elmazi i PDSH, ndërsa Ministre e brendshme ishte akoma Dosta Dimovska). Menduhi me gatishmërinë e tij karakteristike me garantoi për masat e sigurimit dhe njëkohësisht edhe për takimin me Arbër Xhaferrin. Pasi kalova Qafën e Thanës në pjesën e kufirit të Maqedonisë, pavarësisht tensionit që vihej re për shkak të konfliktit që kishte filluar, nuk me penguan. I shoqëruar nga makina e policisë që me kishte dërguar Menduhi, mbërrita i qetë në Tetove. Kisha tre probleme për të zgjidhur. E para duhej të flisja me Abazin (Aliun) dhe ti thoshja që të kishte kujdes, por edhe të ruhej nga provokimet, që mund ti bënte dikush dhe pastaj t’ia faturonin UÇK. E dyta duhej të takohesha me drejtuesit me të lartë të PDSH dhe ti bindja të vinin në Tiranë në takim me kryeministrin Meta. E treta me duhej të takoja edhe udhëheqjen e PPD për t’u thënë edhe atyre që të vinin në Tiranë në takim me Metën. (Kishim dijeni për mosmarreveshjet midis dy partive politike shqiptare, por gjykova se situata e krijuar do ma bënte më të lehtë. E fillova me të parën: Kujdes në kufirin me Greqinë?
Pas sistemimit në një hotel që kishte pronar një simpatizant të PDSH, dola për një shtetitje dhe nga celulari im mora në telefon Abazin (Aliun). I thashë që të kishte kujdes lidhur me Greqinë, me investimet greke në Maqedoni dhe mosshtrirjen e konfliktit në kufirin greko-maqedonas. Njëkohësisht i thashë që të merret masa edhe për provokacionet që mund të bëheshin nga shërbimet sekrete të disa vendeve të rajonit. Nuk i thashë asgjë se cili e kishte kërkuar një gjë të tillë, por se ishin sugjerime nga ana ime. U kuptuam shumë shpejt me Abazin (Aliun). Dhe ai i mori shumë mirë masat.

[BARAT]

“Si e përballuam sulmin e ushtrisë greke”
Dyluftimi me artilerinë e rëndë dhe përballimi i mësymjes monarke në vijën e kufirit


L.Veizi
Thotë se muaji gusht i vitit 1949 i kujton një ngjarje të hidhur në marrëdhëniet shqiptaro-greke. Madje, ai shprehet se në një kohë kur populli shqiptar i ishte përveshur punës për ndërtimin e jetës së re, forca të shumta monarko-fashiste greke ndërmorën një provokacion në shkallë të gjerë kundër vendit tonë, kryesisht në rrethin e Korçës e Gjirokastrës, ku me këtë akt të paskrupullt ata donin ta justifikonin në sy të opinionit botëror, me pretekstin e hakmarrjes për asgjesimin e forcave të ushtrisë demokratike greke, që rezistonin në malet e Gramozit e të Vicit. E sipas tij, qëllimi i tyre i djallëzuar ishte i dyfishtë: duke dashur të përfitonin nga situata e turbullt e atyre viteve në Ballkan, shpresonin të realizonin, qoftë edhe pjesërisht, ëndrrën e vjetër, aneksimin e të ashtuquajturit Vorio-Epir.
- Ishte një provokacion apo një sulm frontal?
- Ngjarjet e gushtit 1949 vetëm emrin kishin provokacione, sepse në të vërtetë përbënin një sulm tipik fashist me paramendime aneksioniste. Dueli midis baterisë së artilerisë së parë antitank 76 m/m ZIS (prodhim rus) kundër grupit grek 55 m/m (prodhim amerikan) u shkaktoi humbje monarkëve. Nga bateria mbetën dëshmorë Riza Hoti, që ishte shënjues, dhe Nikolla Naçi (minoritar), i cili ishte komandant toge. Këto ngjarje janë pasqyruar me realizëm dhe në gazetën “L’humanite” nga gazetari frances i ndodhur në front Pier Cuortade.
- Në ç’pozicion ju gjeti kjo ngjarje?
- Në vitin 1949 unë isha komandant i grupit të artilerisë kundërtank. Ky grup, pas provokacionit grek u rrit e u bë regjiment. Fillimisht grupi e kishte vendin e dislokimit në Zemlak të rrethit të Korçës. Pas formimit si regjiment artileria u zhvendos për në Librazhd dhe më pas u dislokua në Mjekës të Elbasanit
- Çfarë force kishte grupi në fillimet e tij?
- Kur u emërova komandant i grupit të artilerisë kundërtank, sapo isha kthyer nga studimet në Bashkimin Sovjetik. Në të njëjtën kohë kishte ardhur nga Bashkimi Sovjetik dhe ishin montuar 8 topat e kalibrit 76 mm ZIS (Zavod Imenji Stalin), që përbënin grupin e Zemlakut. Ky ishte dhe një armatim i kohës, pasi atëherë një pjesë e madhe e ushtrisë ishte me armë trofe. Në të njëjtën kohë, po me teknologji ruse, ishte formuar edhe regjimenti i artilerisë 52 milimetra me qendër në Elbasan. Ndërsa makinat që tërhiqnin topat ishin prodhim amerikan tip “Xhejms”, të cilat mund të ngjiteshin në të përpjeta të theksuara së bashku me ngarkesën.
- A kishit dijeni se ushtria greke mund të sulmonte Shqipërinë?
- Dy muaj përpara se të fillonin provokacionet, edhe sinjalet kishin ardhur deri te ne, ndaj edhe vigjilenca ishte rritur në buzë të kufirit. Por nga qershori grupi ynë, që ishte në përbërje të Divizionit të 8-të, mori urdhër nga Shtabi i Përgjithshëm që të merrte pjesë në paradën ushtarake, që do të zhvillohej me rastin e 10 korikut, krijimit të Shtabit të Përgjithshëm, në Labinot të Elbasanit në vitin 1943.
- Grupi merrte urdhër nga Shtabi i Përgjithshëm apo nga Divizioni?
- Megjithëse ishim në përbërje të Divizionit të 8-të, grupi i artilerisë kundërtank cilësohet si rezervë e Shtabit të Përgjithshëm. Megjithatë, detyrat luftarake merreshin nga komanda e Divizionit, komandant i të cilit ishte nënkolonel Petrit Dume.
- Ju ishit i vetmi grup i dislokuar në zonë?
- Po me të njëjtat përmasa, një grup të tillë kishte dhe Gjirokastra. Atje komandonte Lame Çekani dhe grupi ishte në përbërje të Divizionit të 5-të. Edhe ata ishin në gatishmëri për të njëjtën gjë, edhe pse ushtria greke nuk arriti dot aq thellë sa të vinte në përdorim dhe njësinë e Gjirokastrës.
- Kur u nisët për në Tiranë?
- Në fillim të korrikut ishim gati për të shkuar te fusha e aviacionit në Tiranë, ku po bëheshin përgatitjet për paradën ushtarake. Duke qenë se rruga ishte e paasfaltuar, unë dhashë urdhër që “Xhejmsët” të mos i tërhiqnin topat, po i ngarkova në karroceritë e tyre për transport. Në ato vite rrugë e asfaltuar ishte vetëm segmenti i Qafë-Kërrabës deri në Elbasan, ndërsa pjesa tjetër ishte vetëm zhavorr. Por rrotat e armatimit të ri duhet të mos konsumoheshin. E kështu zgjidhja u gjet.
- Ndërkohë kufiri vazhdonte të ishte në gatishmëri?
- Natyrisht që gatishmëria ishte e lartë. Por edhe parada duhej zhvilluar për të treguar se Shqipëria e çliruar kishte një ushtri të mirorganizuar dhe me armatime të ndryshme. Por tërheqja e grupit të artilerisë kundërtank patjetër që sillte dobësimin e forcës luftarake në kufi. Ndaj largimi ynë për në Tiranë duhej bërë në fshehtësi të plotë, pasi grekët nuk duhej të merrnin vesh në asnjë mënyrë që ky armatim po largohej nga venddislokimi.
- Dhe si u organizuat?
- Të gjitha veprimet bëheshin natën. Gjithçka ishte tepër sekret. Edhe udhëtimi sërish u bë natën. Ditën pushonim. I futnim makinat me topa të ngarkuar në vende të sigurta larg syve të njerëzve. Gjithashtu makinat ishin të mbuluara me gjethe që të mos dalloheshin as nga aviacioni.
- Kur mbërritët në fushën e aviacionit?
- Në fakt, nuk mbërritëm. Kishim ndaluar në Librazhd. Fare pranë vendqëndrimit tonë ishte një garnizon ushtarak. Oficeri i rojës së garnizonit erdhi te ne dhe kërkoi komandantin e grupit. Kur u takuam, ai më tha: “Komandanti i Përgjithshëm kërkon të bisedojë me ju në telefon.” Shkuam në vendkomandë.
- Çfarë ju tha Enver Hoxha?
- Nuk u lidha dot me të, por më Shtabin e Përgjithshëm. Një nga oficerët madhorë më dha porosinë e veçantë që kishte lënë Komandanti i Përgjithshëm. Ai më tha: “Urdhri i komandantit të Përgjithshëm është që grupi i artilerisë kundërtank të kthehet në venddislokim, të zërë pozicionet luftarake dhe të jetë në gatishmëri të plotë. Hollësitë e tjera do t’i merrni nga komandanti i Divizionit, nënkolonel Petrit Dume.”
- Petrit Dume ju priste në Divizion?
- Ato ditë në Shkollën e Bashkuar në Tiranë po zhvillohej një stërvitje e madhe me komandantët e të gjithë divizioneve. Ajo quhet “stërvitje shtabi”. Ishte i pranishëm gjithshtu edhe komandanti i Divizionit të 8-të, nënkolonel Petrit Dume. Por duket se edhe ai e kishte lënë përgjysmë stërvitjen, pasi u paraqit shumë shpejt në komandën e Divizionit në Korçë. Kur u takuam, Petrit Dume më tha posaçërisht: “Kemi udhëzim nga Komandanti i Përgjithshëm që të mos bëhemi në asnjë rast sebep provokimi, pasi grekët aq duan. Kështu dhe ç’nuk thonë për ne.”
- Ishit në gatishmëri deri ditën e sulmit?
- Gjatë gjithë muajit korrik ne bëmë stërvitje. Përdornim një poligon të improvizuar në Progër. Bënim qitje reale, ku një makinë në një distancë të konsiderueshme tërhiqte një tank gjithashtu të improvizuar. Për të mos lënë vendin e dislokimit jashtë gatishmërie, qitjen stërvitore e bënim me bateri, një herë njëra dhe një herë tjetra.
- Ku mendohej se do të sulmonin trupat greke?
- Dihej se grekët kishin afruar trupa të shumta në kufirin me Shqipërinë. Ata donin që me një gur të vrisnin dy zogj. Kërkonin të rrethonin forcat partizane greke duke u marrë krahët nëpërmjet teritorit shqiptar, si dhe donin të vërtetonin se si Shqipëria ndihmonte komunistët grekë. Ndërsa vendi ku mendohej më i mundshëm për kalimin e tankeve të ushtrisë greke, ishte midis malit të Moraves dhe atij Ivan. Përveç pozicioneve të para në vijën e kufirit, ne kishim përforcuar pozicionet e dyta, që ishin në Cangonj.

[BARAT]

SULMI: Grekët marrin karakollin shqiptar

Duke kujtuar sulmin e ushtrisë greke në kufirin shqiptar, kolonel Xhafer Raça rrëfen: “Më 2 gusht 1949 trupat greke sulmuan në Vidohohë, duke marrë nën kontroll pikën e kufirit. Në luftimet e para u vranë më shumë se 30 nga forcat e ushtrisë shqiptare. Në orën 02:00 të natës së datës 4 korrik, më thërret në çadrën e shtabit, që ishte montuar në terren, nënkolonel Petrit Dume, që po këshillohej me Riza Kodhelin (i cili, dhe pse në pension, ishte paraqitur me uniformën e kolonelit) dhe më thotë: «Nesër fillojmë mësymjen, prandaj dua përgartitjen e artilerisë.» Më tregoi ojektivat që duheshin goditur, duke më thënë se predhat tona nuk duhej ta kalonin kufirin. «Karrakollin tonë e kanë marrë grekët, ndaj duhet goditur, qoftë dhe duke e shkatërruar», - vazhdoi nënkolonel Dume. Por unë i shpjegova se sipas ligjeve të artilerisë një gje e tillë nuk mund të ndodhte, pasi një gabin me minus do të godiste forcat tona, që ishin shumë afër, ndërsa duhej llogaritur kostoja plus, që do të thoshte predha në territorin grek. Tri orë më vonë, pikërisht më 05:00 të mëngjesit, dhashë urdhër për qitje me artileri. Goditja e karakollit dhe e trupave greke, ngriti moralin e ushtarëve tanë, që filluan të thërritnin: «Rroftë artileria!» Dashur pa dashur, predhat tona ranë në thellësi të kufirit grek, edhe pse kishim urdhër që një gjë e tillë të mos ndodhte, pasi ne duhej të ruanim vetëm integritetin tonë territorial. Luftimet vazhduan për 10 ditë rresht, derisa erdhi armëpushimi.” Kolonel Xhafer Raça rrëfen se shumë nga ushtarët grekë ranë rob në duar të shqiptarëve. Madje, një pjesë e tyre u dorëzuan vetë. “Së bashku me komisarin e grupit, i cili ishte nga Saranda dhe dinte greqisht, morëm në pyetje një student grek nga Athina. E pyetëm se me çfarë motivi ishte nisur në luftë. Por ai na u përgjigj se nuk kishte asnjë motiv përveç faktit se, nëse nuk pranonte të rekrutohej, familja e tij do të përfundonte në ishujt e vdekjes, ndërsa gjatë sulmit ai tregoi se nga pas kishin njerëz që u drejtonin pistoletat dhe i detyronin të hidheshin përpara.”E dimë që është një luftë e padrejtë, - u shpreh studenti, - por për kundërshtimin më të vogël kërcënohemi me pushkatim nga oficerët tanë.”

[BARAT]

Masakra e Zervës terrorizon Çamërinë Masakra e Zervës terrorizon Çamërinë
Kërkesa e Çamëriasë për zbatimin e Kushtetutës greke dhe dëmshpërblimin për të gjitha dëmet

Historikisht, Epiri është njohur si një trevë thjesht shqiptare, ose më saktë si Shqipëria e Jugut. Këtë pozicion ka pasur kjo trevë edhe gjatë periudhës së Ali Pashë Tepelenës. Si edhe Çamërisë, Epirit e keqja i erdhi fill pas krijimit të shtetit të pavarur grek (1821-1831). Çamëria në vitin 1944-1945 pësoi gjenocid tipik millosheviçian, Epiri pësoi një gjenocid më të moderuar. Për të mbështetur këtë do të mjaftonte të përmendnim përzënien e 35 mijë shqiptarëve epirotë (1923-1926) prej rrethinave të Kosturit dhe të Follorinës. Kjo popullsi edhe sot e kësaj dite vazhdon të jetojë në Turqi dhe në Shqipëri. Natyrisht, Çamëria është një ndër trevat më luftarake të Shqipërisë së Jugut. Në aspektin gjeografik bën pjesë në bregdetin jugperëndimor të Epirit të famshëm. Siç është e njohur nga tregimet e dijetarëve të vjetër helenë (Heredoti, Tuqiditi, Straboni etj.), Epiri ishte një trevë që, sipas tyre, banohej nga fiset barbare të Thesprotëve (çamëve të sotëm), Kaonëve (lebërit, himariotët, gjirokastritët) si dhe Mollosëve, të cilët banonin në zonën e Përmetit, Kolonjës, pas Malit të Gramozit, Konicës, Janinës deri në qytetin skajor të Artës së sotme. Gjithashtu, në Epir jetonin edhe disa fise të tjera më të vogla dhe të parëndësishme. Siç mësohet prej tyre, pastaj edhe prej dijetarëve të tjerë romakë, bizantinë, venedikas, osmanë etj., këto fise nuk kanë pasur si gjuhë të tyre greqishten e vjetër, por një gjuhë tjetër, e cila nuk kuptohej prej helenëve. Kjo gjuhë nuk është gjë tjetër veçse gjuha iliro-epirote, ose më saktë shqipja e sotme. Për të vërtetuar këtë, tipike është thesprotishtja e vjetër (çamërishtja), që edhe sot e kësaj dite flitet jo vetëm nga çamët myslimanë, që u përzunë me gjenocid nga famëkeqi Napolon Zerva, i cili mbështetej dhe financohej prej Athinës, por edhe prej çamëve të krishterë (ortodoksë), që sot mbizotërojnë në mbi 70 për qind mbarë Çamërinë. Megjithatë, jo vetëm trojet dhe shtëpitë, por dhe varret e të parëve janë ajo çka kërkon prej 60 vitesh popullsia çame. Janë shtetas grekë dhe si të tillë kërkojnë atë çfarë garanton Kushtetuta e këtij vendi demokratik: të drejtat e tyre baras me pjesën tjetër të popullsisë. Por është pikërisht një hendek i ngritur nga vetë qeveritë greke ai që ka privuar dhe vazhdon të privojë popullsinë shqiptare të çamëve. Ndërsa zëri i së drejtës së tyre tashmë është përballur në dyert e Evropës. Pas vite përpjekjesh të pashpresa populli çam vazhdon të insistojë për të fituar të drejtat e tij përtej kufijve shqiptarë; aty ku mbrohen të drejtat e njeriut, në Gjykatën e Strasburgut. Pikërisht këtu është dorëzuar një dosje, brenda së cilës ka fakte e dokumente autentike, të cilat hedhin dritë për të shkuarën e zezë të Çamërisë dhe për realitetin po aq mohues të çamëve të sotëm. Kërkesat e çamëve ndaj institucionit të njohur të së drejtës në Kontinentin Evropian (Gjykatës së Strasburgut) janë të qarta dhe në përputhje me të drejtat e garantuara nga konventat ndërkombëtare. Çamët nuk kërkojnë ndryshim kufijsh, por rikthim në trojet e të parëve, marrjen e shtetësisë greke, dëmshpërblim për të gjitha dëmet që shteti grek u ka shkaktuar atyre, e që arrin shifrën e 2 miliardë e 800 milionë dollarëve. Për përpilimin e kësaj dosjeje është gërmuar në Arkivat e Shtetit Shqiptar (dokumente origjinale për çamët ka edhe Arkivi Grek i Gumenicës dhe Arkivi Turk). Është siguruar dokumentacioni për 25 mijë familje çame. Tashmë nuk përbën sekret se çfarë përmban dosja “Çame”. Ajo është e kompletuar me të gjitha dokumentet (origjinale) e pronësisë së çamëve, me deklarata personale për ata që kanë humbur dokumentet. Në dispozicion të dosjes “Çame” janë vënë dhe pasaporta të vjetra që ata nuk i kanë dorëzuar deri dhe fatura para vitit 1945. Çamët për plotësimin e kësaj dosjeje kanë hapur dhe sëndukët e vjetër, ku kanë nxjerrë letërkëmbimet me të surgjynosurit e tyre në burgjet e ishujve të Egjeut. Përkrah këtyre dokumenteve, çamët kanë renditur kërkesat e tyre. Brenda logjikës së kohës dhe ngjarjeve çamët kërkojnë rikthim në shtëpitë e tyre në Çamëri. Fitimin e nënshtetësisë greke, si dhe dëmshpërblim për të gjitha dëmet që u ka shkaktuar shteti grek, përfshi dhe atë njerëzor. 4900 çamë janë vrarë, therur e djegur barbarisht nga mercenarët grekë të kryesuar nga gjenerali Napolon Zerva. Koka të prera, shtëpi të shkrumbuara, fëmijë të masakruar, vajza të përdhunuara, qindra të vdekur urie përrenjve e skërkave gjatë rrugës së kthimit për në Shqipëri... Këtë pamje ofroi historia e messhekullit të shkuar.

[Kandili 1]

Barat,
shume mire bere qe i solle keto materiale.Te falenderohem sidomos per ato qe shtjellojne ngjarjet rreth drames Came dhe ngjarjet e vitit 1949!
Per cenimin e kufirit shqiptar nga greket ne ato vite,kisha degjuar por shume pak.
Per ngjarjet tjera te viteve te fundit kam lexuar,por ndonje detaj e paskam harruar.

Nese ndonjerin e pengon sjellja ketu e ketyre fakteve te hidhura te historise se popullit tone me fqiun grek,ai le ta di: nje njeri qe nuk e di historine e mardhenjeve te shtetit te vet me fqinjet dhe nuk e di se si ia duan fqinjet popullit te tij, nuk mund te jet tjeter veqse i verber.
Ne popullin tone ka ende si keta te fundit .

Edhe nje here, faleminderit Barat!

[Darius]

Kjo teme shume mire mund te konsultohet sebashku me nje tjeter teme qe do e gjeni ketu: Marrdheniet Greko-Shqiptare

Temat plotesojne njera tjetren dhe informacioni eshte i bollshem. Barat te falenderoj edhe njehere per temen e hapur dhe materialin qe ke sjelle.

[D@mian]

Historia perseritet.....mos harroni

Hrushovi e Venizelos flasin për Vorio-Epirin, në dëm të Shqipërisë


Qëndrimi arrogant i specialistëve sovjetikë, ndërhyrja e tyre në punët tona të brendshme, ndihmat e pakta që na jepeshin, pastaj bisedimet e Hrushovit me Titon, llogaritjet e tij me grekët… Hrushovi bisedonte me Venizelosin për çështje të Shqipërisë, për të ashtuquajturin Vorio-Epir, pa pyetur fare.

Ore, Venizelosi, kryeminister i Greqise gjate Lufterave ballkanike dhe gjate mesluftes, ka vdekur ne vitin 1936, ndersa Hrushovi mori frenat e BS ne vitin 1953, pas vdekjes se Stalinit. Si bisedonin keta per Vorio-Epirin, me medium?

[BARAT]

Ore, Venizelosi, kryeminister i Greqise gjate Lufterave ballkanike dhe gjate mesluftes, ka vdekur ne vitin 1936, ndersa Hrushovi mori frenat e BS ne vitin 1953, pas vdekjes se Stalinit. Si dreqin bisedonin keta per Vorio-Epirin, me medium?

Nuk behet fjale per kryeministrin grek Eleftherios Venizelos....sa Venizelo e Karamanlinj ka Greqia or mik....nuk mbarojne. Jane varg njeri me patriot se tjetri.
Mos ki merak Damian se jane materiale te botuar edhe me pare nuk jane perkthime. Megjithate per ta bere te beueshem materialin po te jap nje pjesez ne anglisht dhe nje link ku mund te lexosh nje raport ne lidhje me Venizelon e gjalle jo babane e tij udherrefyes shpirteror Eleftherios Venizelos.

The commentator attributed this course of events to the
capitulationist policy of the Khrushchev group for closer relations with
American "imperialism," and traced the line back to Adenauer's 1958
visit to Moscow. The broadcast also noted that "the hopes of the
West German revanchists were after all not entirely unfounded for
they have a host of precedents which show the true face of Khrushchev."
It then named the Hungarian revolution, Khrushchev's promises to
Venizelos (in an interview given the Greek left-wing political leader
in Moscow) "on the so-called autonomy of Southern Albania," the
withdrawal of rockets from Cuba, the moral and material support of Indian
"aggression" against China, and the latest events in Laos and the
Tonkin Gulf.

U qartesove tani shoku?

link:

MUNICH, 14 September 1964 (Communist Area Analysis Department:
Albania-lz)

http://www.kampanyarchivum.hu/files/...3/2-2-110.html
http://www.kampanyarchivum.hu/files/300/8/3/2-2-110.pdf

[D@mian]

U qartesove tani shoku?

Jo shoku, i ngaterruar ngela prape! E mendova se mund te behej fjale per te birin, Sofokliun, por ky Sofoja ka qene Minister i Jashtem dhe Kryeminister ne periudhen 1951-1954, dhe me vone Minister i Jashtem per 3 muaj nga Nentori i 1963-Shkurt 1964, cka nuk perkojne me periudhen e acarimit te marredhenieve Shqipei-Greqi.

Nejse, mbase jam edhe gabim, varja...