Dosja antishqiptare e Greqisë, 1912-2007

**Darius** · 17-03-2007, 13:53

Postuar më parë nga Genesis

Since 2002, he has been Vice President of the European Central Bank.

He has been a member of the Trilateral Commission since 1998.

Shenim: Ky e ka mandatin per 8 vjet.

Natyrisht, ska si te jete ndryshe

Pa mbeshtetje ata si benin dot gjerat qe bejne. Fillin e merimanges mund te arrish ta gjesh po hajt e cpeshtill gjithe rrjeten...

**Hyllien** · 17-03-2007, 13:54

THirrje separatiste nga minoritare, greke te ardhur, e pseudominoritare:

Shqiperi, perurohet shkolla greke ne Himare. Degjohen thirrje gjate ceremonise: Duam te bashkohemi me Greqine
NGa Elona Mamushi

HIMARE (26 Shkurt)- Perurohet ne Himare shkolla e re 9 vjecare greke. Shkolla u hap me fondet e qeverise greke dhe me kerkesen e organizates “Homeri”. Ne perurimin e kesaj shkolle ka marre pjese zv/ministri i jashtem grek, Stilianidhis dhe zv/ministri shqiptar i energjitikes, Gjergji Bojaxhi. Ne cermonine e zhvilluar u kendua himni grek nderkohe qe jane degjuar thirrje “Himara eshte greke”,” duam te bashkohemi me Greqine”, etj.

Kjo shkolle eshte hapur me leje te ministrit te arsimit Genc Pollo, pas shqyrtimit te kerkeses se bere nga organizata “Homeri”. Ketu do të studiojnë rreth 120 nxënës dhe ku mësimet do të zhvillohen në dy gjuhë në shqip dhe greqisht. Shkolla eshte institucioni i pare arsimor në gjuhën helene pas shumë dekadash në këtë zonë. Pas perurimit te shkolles ne Himare, zv/ministri i Jashtem grek Stilianidhis eshte nisur per ne fshatin Dhermi per te peruruar nje ujesjelles te ndertuar me fonde te qeverise greke.

Hapja e shkollë së Himarës vjen pas deklaratave të muajit tetor 2005 të ministrit të jashtëm Mustafaj, i cili u shpreh se nuk kishte asnjë problem për hapjen e institucioneve arsimore ne gjuhe te huaj, qoftë edhe në Himarë. Hapja e një shkolle në gjuhën greke në fshatrat e Himarës është një kërkesë e vjetër, kryesisht e PBDNJ dhe elektoratit të kësaj partie në këtë zonë.(/Balkanweb)

======
======
Shkolla greke ne Himare fut ne polemika zyrtare te qeverise. Zv/ministri i Energjitikes, Bojaxhi: Eshte pa leje

Nga D.B

HIMARE-TIRANE (27 Shkurt)

Ora 14:50-Ministria e Arsimit: Shkolla greke ne Himare ende e palicensuar nga Qeveria. Dje nuk eshte inaguruar asnje shkolle e huaj. "Asnje shkolle private ne Korce apo ne Himare nuk eshte e licensuar nga Qeveria per te ushtruar aktivitetin e saj”.
Keshtu ka deklaruar sot nepermjet nje deklarate per shtyp, Ministria e Arsimit dhe Shkences ne lidhje me hapjen e shkolles greke ne Himare dhe paqartesive per ligjshmerine e saj. Ministria shton madje se “gjate vizites se perfaqesuesve te Qeverise greke diten e djeshme ne Himare nuk ka patur inagurim te shkolles, pasi ne ndertese nuk ka as nxenes dhe as mesues. Por mesuam se ka patur nje vizite atje, sic pati edhe vizite tek nje veper e ujesjelles-kanalizimeve, e bashkefinacuar nga Agjensia Helenike per Zhvillim”, citohet ne deklarate.

Duke iu referuar kesaj ceshtje, Ministria e Arsimit "se per kete shkolle ka pasur nje kerkese nga nje shoqate qe administron edhe shkollen "Homeri" ne Korce, qe ne programin mesimor te jete edhe gjuha greke, por kjo kerkese ende nuk eshte miratuar ne Qeveri. Dosja e paraqitur nga shoqata per hapjen e shkolles 9-vjecare eshte shqyrtuar nga Komisioni i Vleresimit te Kerkesave per Licensim te Institucioneve Arsimore Private ne MASH. Ky komision konkludoi se kerkesa permbush standartet tekniko-mesimore dhe kerkesa pasi eshte firmosur nga ministri Genc Pollo eshte percjelle per miratim ne Keshillin e Ministrave. Ne baze te ligjit licensat per shkollat private miratohen nga Qeveria dhe deri me sot nje vendim i tille nuk eshte marre ne lidhje me shkollat private ne Korce apo Himare. Nese miratohet nga Keshilli i Ministrave shkolla private "Homeri" mund te filloje aktivitetin ne vitin akademik 2006-2007”, citon Ministria e Arsimit dhe Shkences ne deklaraten e saj.

Sipas saj, aktualisht ne Himare funksionon shkolla publike baze me 350 nxenes, ndersa kapaciteti i nderteses ku eshte menduar te funksionoje shkolla private eshte deri 100 nxenes.
?

Ora 12:00-Vangjel Dule: Nuk perben asnje problem shkolla greke ne Himare.“Shkolla greke ne Himare nuk perben asnje problem”. Keshtu ka deklaruar sot kryetari i Partise se Bashkimit per te Drejtat e Njeriut, Vangjel Dule ne lidhje me shkollen e pare greke ne vend, hapja e se ciles u inagurua dje ne Himare. “Zv/ministri i Ekonomise nuk ka pune ne kete ceshtje. Shkolla greke ne Himare eshte shenje e integrimit te Shqiperise ne strukturat euro-atlantike. Kush nuk e pranon eshte kunder integrimit”, theksoi sot Dule. Zv/ministri i Ekonomise dhe Energjitikes, Gjergji Bojaxhiu tha dje se shkolla eshte pa lejen e KRT-se duke bojkotuar takimin me perfaqesuesit greke ne inagurim.

Ora 09:00 - Nen valevitjen e flamujve greke dhe himnit helene eshte hapur shkolla e polemikave ne Himare, e para shkolle greke ne kete zone. Nuk kane vonuar deklaratat e paqarta nga zyrtaret e qeverise. Nderkohe qe zv ministri integrimit Albert Gajo merrte pjese ne emer te qeverise ne inagurimin e shkolles dhe ka deklaruar se ajo ishte e ligjshme,nje tjeter deklarate kundershtuese ka ardhur nga rradhet e qeverise.

“Shkolla greke ne Himare eshte e jashteligjshme dhe per pasoje zyrtare te shtetit shqiptar nuk mund te marrin pjese ne inaugurimin e saj” eshte deklarata e bere dje nga zv/ministri i Energjetikes, Gjergj Bojaxhiu, ne nje televizion privat pasi ka braktisur inaugurimin e shkolles. Bojaxhiu thote se ka kerkuar qe takimi me zv/ministrin grek te behet ne ambientet e Bashkise dhe meqe kjo qe u refuzua, takimi nuk u zhvillua. Bojaxhiu eshte nisur nga Tirana per te marre pjese ne kete inaugurim por gjate rruges ka mesuar se Keshilli Bashkiak i Himares nuk e kishte miratuar kete shkolle. Gjithashtu edhe Keshilli i Rregullimit te Territorit te Bashkise Himare nuk e ka miratuar rikonstruksionin e kesaj shkolle. “Une nuk mund te merrja pjese ne nje inaugurim te paligjshem dhe per kete arsye u largova”,- ka thene dje Gjergj Bojaxhiu.

Paraditen e djeshme, zv/ministri i Energjetikes, Gjergj Bojaxhiu, eshte nisur nga Tirana per te marre pjese ne inaugurimin e dy objekteve te reja ne territorin e Bashkise Himare. Keto dy objekte jane nje shkolle ne Himare ku mesimi do te behet ne gjuhen greke si dhe nje pompe e re uji ne fshatin Dhermi. Vajtja e zv/ministrit Bojaxhiu ne Himare ishte iniciuar nga nje shkrese e derguar disa kohe me pare ne Ministrine e Ekonomise se ne Shqiperi do te vinte zv/ministri grek i Puneve te Jashtme, Stilianidhis, per te inauguruar dy objektet e lartpermendura. Teksa po shkonte ne Himare, Bojaxhiu ka kontaktuar me kreun e Keshillit Bashkiak te Himares, Savo Prifti, ne lidhje me inaugurimet qe do te beheshin atje. Gjate bisedes se kryer me Priftin ai ka mesuar se Keshilli Bashkiak i Himares nuk ishte informuar aspak per keto dy inaugurime. Madje Keshilli Bashkiak nuk e kishte miratuar projektin per hapjen e shkolles greke ne Himare. Shoqata te huaja greke dhe kryetari i Bashkise se Himares, Vasil Bollano, kishin filluar procesin per hapjen e shkolles greke por ata nuk kishin gjetur mbeshtetjen e Keshillit Bashkiak.

Kryetari i Keshillit Bashkiak, Cipa tha se “asgje nuk ka kaluar ne duart tona. As leja per rikonstruksionin e shkolles dhe as fondet e perdorura. Madje me to eshte dhe abuzuar ne shume te medha”, tha Cipa per “Gazeta Shqiptare” duke vendosur te mos ngjitet ne Himare per te marre pjese ne nje ceremony qe ai e quajti “antishqiptare”. Nderkohe ne lidhje me kete shkolle ishte shfaqur edhe nje problem tjeter. Ajo do te hapej ne nje godine ku me pare kishte qene nje shkolle shqiptare dhe kjo godine i ishte nenshtruar nje rikonstruksioni. Edhe rikonstruksioni i shkolles ishte bere ne menyre te jashteligjshme pasi Keshilli i Rregullimit te Territorit te Bashkise Himare nuk e kishte miratuar kete gje.

Pasi eshte njohur me keto probleme zv/ministri i Energjetikes, Gjergj Bojaxhiu ka kerkuar nje takim me homologun e tij grek. Ky takim do te zhvillohej ne ambientet e Bashkise se Himares por eshte refuzuar nga kreu i ketij institucioni, Vasil Bollano. Ky i fundit nuk ka lejuar Bojaxhiun qe te takohet me homologun grek ne lidhje me kete ceshtje. I gjendur perballe kesaj situate zv/ministri i Energjetikes, Gjergj Bojaxhiu, nuk ka marre pjese ne inaugurim por eshte larguar. “Meqenese ndertimi dhe funksioni i kesaj shkolle nuk eshte miratuar nga Keshilli Bashkiak si dhe nga KRRT-ja e Himares, ajo eshte e paligjshme. Une nuk mund te merrja pjese ne nje inaugurim te paligjshem”,- ka thene dje Bojaxhiu.

Nderkohe kryebashkiaku Bollano ka reaguar duke e cilesuar si te papergjegjshem qendrimin e Bojaxhiut. “Qendrimi i zv/ministrit eshte i paparegjegjshem dhe jo ne frymen e bashkepunimit reciprok mes dy vendeve. Ai eshte ndikuar ne kete qendrim nga kreu i keshillit bashkiak, i cili eshte implikuar ne afera korruptive ne qytetin e Himares”.

Shkolla greke ne Himare eshte kerkuar te hapej muaj me pare por zyrtaret e qeverise socialiste kundershtuan hapjen e shkolles ne gjihen greke duke paraqitur nje variant tjeter ate te shkolles multinacionale ne shume gjuhe por qeverie greke e realizoi qellimin duke e bere realitet hapjen e kesaj shkolle ne Himare por qe ka krijuar problemet e para ne komunitetin himarjot pasi nje pjese nuk e ka pritur mire kete veprim. (/Balkaweb)

==========
==========
Zv/ministri nuk ka marrë pjesë në ceremoninë e inaugurimit duke e konsideruar shkollën si një objekt të jashtëligjshëm

Shkolla greke, përplasje në qeveri

--Bojaxhiu: Shkolla greke është e jashtëligjshme

Ened Janina

TIRANË - Shkolla greke në Himarë është e jashtëligjshme dhe për pasojë zyrtarë të shtetit shqiptar nuk mund të marrin pjesë në inaugurimin e saj. Kjo është deklarata e bërë dje nga zv/ministri i Energjetikës, Gjergj Bojaxhiu, në një televizion privat pasi ka braktisur inaugurimin e shkollës. Bojaxhiu është nisur nga Tirana për të marrë pjesë në këtë inaugurim por gjatë rrugës ka mësuar se Këshilli Bashkiak i Himarës nuk e kishte miratuar këtë shkollë. Gjithashtu edhe Këshilli i Rregullimit të Territorit të Bashkisë Himarë nuk e ka miratuar rikonstruksionin e kësaj shkolle. “Unë nuk mund të merrja pjesë në një inaugurim të paligjshëm dhe për këtë arsye u largova”,- ka thënë dje Gjergj Bojaxhiu.
Paraditen e djeshme, zv/ministri i Energjetikës, Gjergj Bojaxhiu, është nisur nga Tirana për të marrë pjesë në inaugurimin e dy objekteve të reja në territorin e Bashkisë Himarë. Këto dy objekte janë një shkollë në Himarë ku mësimi do të bëhet në gjuhën greke si dhe një pompë e re uji në fshatin Dhërmi. Vajtja e zv/ministrit Bojaxhiu në Himarë ishte iniciuar nga një shkresë e dërguar disa kohë më parë në Ministrinë e Ekonomisë se në Shqipëri do të vinte zv/ministri grek i Punëve të Jashtme, Stilianidhis, për të inauguruar dy objektet e lartpërmendura. Teksa po shkonte në Himarë, Bojaxhiu ka kontaktuar me kreun e Këshillit Bashkiak të Himarës, Savo Prifti, në lidhje me inaugurimet që do të bëheshin atje. Gjatë bisedës së kryer me Priftin ai ka mësuar se Këshilli Bashkiak i Himarës nuk ishte informuar aspak për këto dy inaugurime. Madje Këshilli Bashkiak nuk e kishte miratuar projektin për hapjen e shkollës greke në Himarë. Shoqata të huaja greke dhe kryetari i Bashkisë së Himarës, Vasil Bollano, kishin filluar procesin për hapjen e shkollës greke por ata nuk kishin gjetur mbështetjen e Këshillit Bashkiak. Gjatë votimit në lidhje me këtë çështje, Këshilli Bashkiak e kishte rrëzuar projektin për hapjen e shkollës greke. Ndërkohë në lidhje me këtë shkollë ishte shfaqur edhe një problem tjetër. Ajo do të hapej në një godinë ku më parë kishte qenë një shkollë shqiptare dhe kjo godinë i ishte nënshtruar një rikonstruksioni. Edhe rikonstruksioni i shkollës ishte bërë në mënyrë të jashtëligjshme pasi Këshilli i Rregullimit të Territorit të Bashkisë Himarë nuk e kishte miratuar këtë gjë.
Pasi është njohur me këto probleme zv/ministri i Energjetikës, Gjergj Bojaxhiu ka kërkuar një takim me homologun e tij grek. Ky takim do të zhvillohej në ambientet e Bashkisë së Himarës por është refuzuar nga kreu i këtij institucioni, Vasil Bollano. Ky i fundit nuk ka lejuar Bojaxhiun që të takohet me homologun grek në lidhje me këtë çështje. I gjendur përballë kësaj situate zv/ministri i Energjetikës, Gjergj Bojaxhiu, nuk ka marrë pjesë në inaugurim por është larguar. Edhe pse ishte nisur nga Tirana enkas për të marrë pjesë në këtë inaugurim Bojaxhiu është larguar pasi ai është i jashtëligjshëm. Pas këtij veprimi, zv/ministri ka shpjeguar se duke qenë se bëhej fjalë për një objekt të jashtëligjshëm ai nuk mund të inaugurohet nga një përfaqësues i shtetit shqiptar. “Meqenëse ndërtimi dhe funksioni i kësaj shkolle nuk është miratuar nga Këshilli Bashkiak si dhe nga KRRT-ja e Himarës, ajo është e paligjshme. Unë nuk mund të merrja pjesë në një inaugurim të paligjshëm”,- ka thënë dje Bojaxhiu.
***Shekulli, 27/02/2006

============
=============
===============
Gjatë ceremonisë së inaugurimit është folur vetëm greqisht dhe janë lëshuar parulla nacionaliste greke

Hapet shkolla greke, Himara, thirrje për bashkim me Greqinë

Lindita Çela

HIMARË - Ajo që duhet të ishte thjesht një ceremoni e rëndomtë zyrtare që do të finalizohej me prerjen e një shiriti inaugurues është shndërruar dje në një miting elektoral të organizatës OMONIA në qytetin e Himarës. Thirrje antishqiptare si dhe parulla për bashkim me Greqinë, kanë qenë lajtmotivi kryesor i kësaj ceremonie. Ka qënë OMONIA dhe kryetari i bashkisë së qytetit, Vasil Bollano, ata që kanë organizuar festë si dhe janë kujdesur që në të, të mos ketë pjesëmarrës të padëshiruar. Kështu jo çdo himariot ka guxuar dje të ngjitet në zonën e quajtur Himara Fshat, aty ku edhe u inaugurua shkolla nëtëvjecare. Kjo është shkolla e parë në gjuhën greke në Himarë qysh pas Luftës së Dytë Botërore. Ndërkohë, gëzimi për hapjen e shkollës në gjuhën greke është shuar menjëherë pasi të pranishmit kanë parë se kishin përballë vetëm një ndërtesë me katër mure por asnjë bangë apo send tjetër që të tregonte se bëhej fjalë për një shkollë. Të vetmet gjëra që tregonin se aty mund të bëhej një shkollë ishin disa libra të vjetër, në gjuhën greke, të cilët ishin hedhur në një prej korridoreve të ndërtesës. Kjo ishte shkolla që himariotët e inaguruan dje me hare këngë dhe parulla antishqiptare.
***
Nën thirrjet “Rroftë Greqia”, “Himara është e Greqisë” si dhe duke kënduar himnin kombëtar grek, himariotët kanë pritur dje ardhjen e zv/ministrit të jashtëm të qeverisë greke, Stilionidhis në qytetin e tyre. Megjithëse festa në këtë qytet ka nisur pa zbardhur ende dita, zv/ministri grek ka mbërritur në vendin ku do të inaugurohej shkolla vetëm rreth orës 14 e 30 minuta. Ai ishte i shoqëruar në këtë ceremoni nga zëvëndës i integrimit, Albert Gajo, dhe nga një sërë diplomatësh grekë. Me të ardhur “miqtë” të pranishmit në ceremoni kanë gjetur edhe rastin për të shprehur pakënaqësitë e tyre. Duke folur vetëm në gjuhën greke, banorët kanë shprehur hapur pakënaqësitë e tyre ndaj shtetit shqiptar. Pas kësaj, gjithçka është shndërruar në një festë për ta. Kjo festë është shoqëruar me thirrje për bashkim të Himarës me Greqinë, edhe pse aty ndodhej edhe një përfaquesi i shtetit shqiptare. Situata progreke ka vazhduar përgjatë gjithë ceremonisë së inaugurimit të shkollës së re ku nuk është folur as edhe një fjalë në gjuhën shqipe.
***
Gjatë fjalës së tij, zv/ministri grek ka pohuar “Hapja e shkollës është një hap i parë i Shqipërisë drejt integrimit në Bashkimin Europian”. Zëvendësministri grek i konsideroi himariotët, duke iu drejtuar me fjalët “atdhetarë”, se ata janë një urë e bashkëpunimit të Shqipërisë me Greqinë dhe se hapja e kësaj shkolle, sipas tij, do të ndikojë në përforcimin e marrëdhënieve mes dy vendeve tona. Ndërkohë, po kaq i lumtur për hapjen e shkollës në gjuhën greke ishte edhe kryetari i Bashkisë së Himarës, Vasil Bollano. Sipas tij, pas 60 vjetësh, himariotët mundën të realizonin ëndrrën e tyre të mësimit në gjuhën amtare. Pas kësaj fjalie, Ballano nuk ka mundur që të japë detaje të tjera në lidhje me shkollën pasi ato nuk janë saktësuar ende. Ai nuk ka ditur që të shpjegojë se cili do të jetë profili i kësaj shkolle 9- vjeçare; sa nxënës do të hyjnë në të si dhe nëse në këtë shkollë do mësohet vetëm në greqisht apo edhe në gjuhë të tjera.

Himara ndahet për ceremoninë e shkollës
Ceremonia për inaugurimin e shkollës në gjuhën greke ka përçarë popullin e Himarës duke bërë që një pjesë e tij të mos shkojë. Këta banorë të Himarës kanë qëndruar larg festës dhe nuk kanë pasur guximin që të kundërshtojnë thirrjet antishqiptare të lëshuara në të. Një ndër këta njerëz është edhe Lefteri, i cili pothuajse që në mëngjes ka kundruar të gjithë panoramën pa guxuar të jetë pjesë e saj. Ai tregon se nuk është kundër hapjes së shkollave në gjuhë të huaja por ato duhet të jenë në gjuhë që vërtetë mund t’i shërbejnë të ardhmes së fëmijëve himariotë dhe jo në greqisht. Sipas tij, të gjithë fëmijët e Himarës dinë greqisht dhe nuk kanë nevojë që të bëjnë shkollë për këtë gjuhë. Të njëjtin mendim ka dhe një tjetër banor i Himarës, i cili duke qenë se është pjesë e strukturës së një partie shqiptare nuk dëshiron që të identifikohet. Ai shpjegon se mësimi i gjuhëve të huaja është kulturë por se kjo kulturë po trumbetohet ndryshe në qytetin e tij. Një përçarje është vënë re dje edhe ndërmjet përfaqësuesve të qeverisë shqiptarë që duhet të ishin të pranishëm në këtë ceremoni. Gjergj Bojaxhi, zv/ministri i Energjitikës, ka refuzuar që të marrë pjesë në këtë ceremoni pasi e ka konsideruar shkollën greke si të jashtëligjshme. Ndërkohë, zv/ministri i Integrimit, Albert Gajo, ka qëndruar në ceremoni dhe ka pohuar pas saj se shkolla greke është e aprovuar nga shteti shqiptar dhe se hapja e saj është një gjë shumë e mirë për komunitetin e Himarës.
***Shekulli, 27/02/2006

**Hyllien** · 17-03-2007, 13:58

Nje tjeter zhdukje e mistershme:

Athine
Zhdukja e Niqit
Një 29-vjeçare nga Saranda, banuese në Patra të Greqisë rezulton e zhdukur prej rreth 3 javësh. Niqi Laska, studente e degës së Arkitekturës, është larguar në mënyrë misterioze një mëngjes kur ishte nisur për në universitet, por nuk ishte kthyer më. Në lidhje me zhdukjen e saj, televizioni grek “Alter” ka zhvilluar dy emisione, duke kërkuar ndihmë në të dhëna për fatin e saj. Por, ndonëse kanë kaluar shumë ditë, në adresë të familjes së vajzës dhe drejtueses së televizionit kanë mbërritur vetëm kërcënime nga persona të panjohur, sipas të cilëve nuk duhej të kishin asnjë kontakt me policinë.

***Panorama, 27/02/2006

**Hyllien** · 17-03-2007, 14:01

ME emigrantet shqiptare, nuk dihet c'behet.

“Prej 12 vitesh në kërkim të vëllait”
Familjarët: Shpresojmë të jetë gjallë në ndonjë burg

MAMURRAS - Jetonte në një barakë me dërrasa në fshatin Bushnesh të Krujës, e vendosur në anë të një kanali vaditës. I pushtuar nga varfëria vendos të largohet drejt Greqisë, me shpresën për të gjetur një punë dhe siguruar ca ta ardhura për familjen. Prej asaj dite, tashmë kanë kaluar 12 vjet, Ilir Çanikut nuk i dihet vendndodhja. Familja nuk beson se ai mund të ketë vdekur dhe me shpresën së është gjallë (sipas tyre, mund të ndodhet në burg), vazhdojnë ta kërkojnë. I vetmi që ka marrë përsipër ta kërkojë Ilirin është vëllai i tij, Agimi, i cili për më shumë se pesë vite e ka kërkuar në Greqi, por pa rezultat. Historia e zhdukjes së Ilirit zë fill në vitin 1994, kur ai është nisur për në Greqi, për të mos u bërë më i gjallë. Ja si shprehet më tej vëllai i tij, Agim Çaniku, në një intervistë për “Panorama”.

Kur është larguar vëllai juaj drejt Greqisë?
Iliri është larguar më 25 shkurt 1994, kur ishte 20-vjeç. Të nesërmen e largimit nga shtëpia ai ka shkuar tek e motra në Çoravë të Pogradecit dhe më pas është nisur për në Korçë e mandej drejt vendit fqinj, Greqisë.

A e dini se me kë ka udhëtuar Iliri?
Jo, nuk kemi mundur të gjejmë personat me të cilët ka udhëtuar, por dimë së kanë qenë shumë vetë nga disa rrethe të vendit.

Sa lekë ka pasur me vete?
Në momentin që është nisur nga shtëpia e motrës së martuar në Pogradec, Violeta Çaniku (Topi) Iliri ka pasur 30 000 lekë të vjetra.

Jeni i sigurt që ka kaluar kufirin shqiptar për në Greqi?
Po. Jam i bindur për këtë, përndryshe ai do ishte kthyer në shtëpi, pasi ka qenë njeri i rregullt.

Pse mendoni se ai është në burg në Greqi?
Sepse kam frikë se mos ndokush që e ka shoqëruar në Greqi ka pasur me vete drogë dhe kur polica e ka kapur ia ka lënë atij.

Keni bërë denoncim në polici për humbjen e vëllait?
Kemi bërë në Korçë dhe nuk kemi marrë asnjë përgjigje, kurse në Greqi jo, sepse nuk kam pasur dokumente të rregullta edhe pse kam qëndruar për disa vite atje.

Meqë keni punuar në Greqi a e keni kërkuar vëllanë?
Nuk kam lënë vend pa e kërkuar, nga Athina në Kakavijë, por nuk kam mundur ta gjej.

A ka qenë i martuar vëllai juaj?
Po ka qenë i martuar, por që është ndarë më vonë me bashkëshorten me pëlqimin e dy palëve.

A keni ndonjë apel?
Unë i bëj thirrje Ministrisë së Brendshme që të ndërhyjë tek policia greke, që të më kthejnë një përgjigje nëse është gjallë apo ka vdekur.

***Panorama, 27/02/2006

=============
NDerkohe qe Policia shqiptare ne mos gaboj, para disa muajsh futi ne burg nje shteteas shqiptar, vec se ishte zene me llafe per parkim me ambasadorin e Greqise.

**Darius** · 17-03-2007, 15:04

Kesaj dosje i duhet shtuar dhe qendrimi i turpshem i organeve te drejtesise shqiptare. Lexoni perfundimin e hetimeve mbi nxjerrjen e eshtrave te ushtareve, lajm i sotem i Gazetave ne Shqiperi.

Mbyllet dosja per eshtrat e Permetit, asnje fajtor

**BARAT** · 17-03-2007, 15:25

nga Darius
A mos valle duhet quajtur ky TURPI I RRADHES?

Mbyllet dosja per eshtrat e Permetit, asnje fajtor

Pas më shumë 9 muajsh janë pushuar hetimet e prokurorisë për skandalin e zhvarrimeve në Kosinë të Përmetit, duke bërë që çështja aq e përfolur një vit më parë, tashmë të arshivohet në arkivat e organit të hetimit. Lajmi jo aq i papritur është konfirmuar nga burime të grupit hetimor dhe Drejtorisë së Hetimit në Prokurorinë e Përgjithshme. Zgjatja e hetimeve për këtë dosje, dy herë rresht me nga tre muaj nuk do të shoqërohet me një afat të tretë tremujor, pasi organi i hetimit nuk e ka parë të arsyeshme ta bëjë një gjë të tillë. Madje organi i akuzës as që e ka nisur për gjykim dosjen, ashtu sikundër pritej të ndodhte. Burimi i cituar tha për “Gazetën Shqiptare” se:”Motivi i pushimit të hetimeve është fakti se provat e grumbulluara deri tani janë të pamjaftueshme për të provuar konsumimin e veprës penale nga personat e akuzuar si përgjegjës të këtij veprimi. Nëse çështja do të çohej për gjykim në këtë gjëndje që është tani, padyshim që gjykata do të vendoste pafajësinë e personave që do të nxirreshin në bankën e të akuzuarëve”. Ky vendim i grupit hetimor dhe strukturës kompetente që ka mbajtur nën mbikqyrje punën e tij i nxjerr të palagur personat e implikuar në zhvarrimin e eshtrave të sëpaku 69 grave, burrave, pleqve dhe fëmijëve të fshatit Kosinë.
Pushimi
Të mërkurrën e 28 shkurtit 2007, skadonte afati i dytë tremujor i zgjatjes së hetimeve për dosjen e skandalit të zhvarrimeve në Kosinë të Përmetit, afat ky i përcaktuar nga Prokuroria e Përgjithshme. Përpara skadimit të këtij afati, prokurorja e rrethit të Përmetit Silvana Pani, hartoi një relacion të detajuar në lidhje me hetimet e deritanishme duke paraqitur dhe objeksionin e saj për vazhdimësinë e çështjes. Relacioni i hollësishëm i është adresuar Drejtorisë së Hetimit në Prokurorinë e Përgjithshme, e cila për shkak të specifikës së kësaj çështje e ka mbikqyrur atë qysh në hapat e para. Pasi është parë relacioni i prokurores së Përmetit dhe janë shqyrtuar provat e dëshmitë e siguruara deri tani nga grupi hetimor është bërë gati vendimi përfundimtar për fatin e dosjes “Kosina”. Një burim i grupit hetimor tha për “Gazetën” se:”Pavarsisht faktit se hetimi i kësaj çështjeje u shty dy herë rresht nga tre muaj, rezultatet e arritura nuk ishin ato që priteshin. Elementët procedurialë të siguruar nga më shumë se 50 personat e marrë në pyetje dhe ekspertiza mjeko-ligjore nuk ishin të mjaftueshëm për të provuar katërcipërisht përpara gjykatës fajësinë e personave të akuzuar për konsumimin e veprës penale të dhunimit të varreve. Kodi Penal Shqiptar për këtë vepër penale parashikon dënimin deri në dhjetë vjetë burg. Nëse organi i akuzës do të vendoste ta çonte dosjen në gjykatë dhe atje do të dështonte, atëherë imazhi i tij do të dëmtohej”.
Vendimi
Pavarsisht përpjekjeve të shumta të “GSH”-së për të marrë një përgjigje zyrtare nga ana e prokurorisë në lidhje me këtë çështje, askush nga njerëzit e akuzës nuk e mori përsipër barrën për ti komunikuar medias dhe publikut një vendim të tillë. Ndjeshmëria e lartë dhe ilariteti i krijuar verën e kaluar pas publikimit të skandalit, jo vetëm në media por dhe në gjithë shoqërinë shqiptare duket se i ka veshur një barrë të rëndë organit të akuzës. Si prokuroria e rrethit të Përmetit ashtu dhe Drejtoria e Hetimit në Prokurorinë e Përgjithshme janë përpjekur që për këtë çështje të mos publikojnë asnjëlloj veprimi hetimor, madje duke dashur të kalojnë në heshtje dhe vendimin e pushimit. Dosja “Kosina”, e dukur aq e thjeshtë në fillimin e saj, madje duke krijuar përshtypjen e rreme se do të ishte në dyertë e gjykatës brenda afatit ligjor, tashmë ka rezultuar krejt ndryshe. Shtyrja e afatit të hetimeve për dy herë rresht duket se ka synuar pikërisht këtë fund të heshtur, pushimin e hetimeve për mungesë të provave.

G.SH.

Masakrat në Përmet, 25 shkurt 1914

Masakrat greke nuk u bënë vetëm në zonën që sipas tyre i përket Vorio Epirit, por edhe janë saj. Në Kuqar të Përmetit ushtria greke theri gjithë fëmijët ndërsa burrat i mbylli në kishën e Kosinës ku i vrau në mënyrë barbare. Po ashtu dhe në fshatin Peshtan ku një kronikë e kohës shkruan. “Foshnjat ulërinin duke kërkuar prindërit. Ushtarët i mblodhën dhe i çuan në një shtëpi ku ish një pus e ku i merrnin me radhë e u prisnin kokat dhe i hidhnin brenda. Ndërkohë gratë i mblodhën në Delvinë dhe pasi i përdhunuan i vranë me bajoneta”.

Darius mos u merzit edhe ti o burr i dheut se ata po i bejne respektin atyre qe kane vrare vete...po jane pak te turpshem per te kerkuar falje dhe e bejne ne menyra te terthorta. Te tere femijeve qe u prene kokat do u jepen medalje nderi dhe do i bejne ushtare deshmore greke qe luftuan per kauzen e shenjte
Bravo edhe nje here popoli-me nder vlai greki

**BARAT** · 17-03-2007, 18:49

Ju rrefej Himaren time
(Kujtime te Petro Markos per Himaren dhe shkollat e saj)

Kur ka zgjedhje, e kujt eshte Himara

Himara eshte e Himares. Kjo parasegjithash duhet te jete ne kokat e te gjitheve, qe ne keto dite te nxehta zgjedhjesh, po e shfrytezojne problemin e saj per te derdhur lloj-lloj gjerash. As me shume e as me pak, po te shfletosh historine, do te mesosh se himariotet kane qene ata qe ia kane dale, si pakkush represionit turk. Mbase jane te vetmit, ne historine e gjalle ballkanase, qe do te meritonin emrin Epirote. Ata kane qene luftetaret, qe kane ndihmuar fqinjet greke ne Revolucionin e tyre. Sepse ate qe dinin ta benin me mire se te gjitha gjerat e tjera ishte pikerisht ajo: Lufta. Po vitet shkonin dhe himarjotet pane se atje ku shkonin per te shpetuar, apo atje ku dergonin thirrje per ndihme se cfare kishte bere kultura. Dhe, vendosen qe te kultivonin gjuhen shqipe, madje edhe ritet fetare t'i benin shqip. Packa, se shkollat shqipe, qe ata i mbajten me dashuri, u antemuan shume here nga fqinjet e tyre helene.

Fatkeqesisht, gjithmone pasi ftoheshin gjakrat: shqiptaret i harronin, ndersa greket i shfrytezonin. Kjo i beri ata, qe te mbeteshin gjithmone indiferente dhe syte t'i derdhnin nga deti. Fundja, kur i duhej qe te shpetonin: Iknin prej andej; me ate siguronin ushqimin; po me detin ishin dhe te pavarur.

Ne kete speciale te bazuar nga libri me kujtime i Petro Markos do te vije edhe njehere per publikun, ajo qe ka shkruar shkrimtari i madh per Himaren. Ndersa, ne nje shkrim te tij, te vitit 1962, do te sillet nje kujtese per shkollat e para shqipe te tyre.

Kaq mbase do te mjaftonte per te kuptuar se kush jane himarjotet ne te vertete dhe pse politikanet i shfrytezojne nga ana tjeter. Nuk kane kaluar shume kohe, qe kur Marko, i shkruan keto kujtime. Duket sikur eshte ende i gjalle, ashtu si jane dhe himarjotet e tij, qe permend. Himara eshte me shume se nje krahine e Shqiperise, ajo eshte nje krenari per te gjithe rajonin. Eshte krenaria e dinjitetit te mbrujtur me vetmohimin e vet dhe me mbijetesen e ashper. Ja pse greket kane qene kaq xheloze, pavaresisht marredhenieve te jashtezakonzhme me himarjotet. Dhe, ja pse edhe shqiptaret, jane aq te prekshem, kur kujtohen ata. Ndersa, ata pak veta, qe bertisnin me flamurin e fqinjit tone ne ditet e zgjedhjeve, do te mbeten per mbushjen e kronikave te medias dhe kalkulimeve te skuthave politike.
Ben Andoni

Shkolla Shqipe tre shekuj me pare

Nga Petro Marko*

Tani qe nisem te shkruajme vete historine tone, dalengadaledo do te cfletojme gjithe shekujt e kaluar, do t'u heqim pluhurin qe u kane hedhur ata, qe mohonin egzistencen e nje populli, qe ka care rrugen e tij me shpate ne dore dhe do ta nxjerrim ne shesh, me fakte, perpjekjet e panderprera te gjysherve dhe stergjysherve tane per ruajtjen e lirise se tyre, per ruajtjen e traditave dhe te gjuhes se tyre.

Une nuk jam historian, po, meqe ne te gjithe e kemi per detyre t'i ndihmojme historise sone, me rastin e pesedhjete vjetorit te Pavaresise sone, do te them disa fjale per SHKOLLAT E PARA SHQIPE NE HIMARE.

Dua te shtoj se Himare, para disa shekujsh, sidomos pas vdekjes se Skenderbeut, quhej gjithe krahina e Laberise se sotme, domethene duke nisur nga Radhima, ne Lekel e ne Butrinto. Dhe, sic, dihet nga historia, ajo krahine qe nder zonat qe i rezistoi turkut shekuj me rradhe. Aty sulltanet kane thyer koken e tyre, aty gjeten strehe shume nga shqiptaret, qe nuk duruan dot zgjedhen turke. Dhe, pasi aty, vendi ishte i varfer dhe nuk mund te mbante nje popullate te madhe, qe c'perngulej nga te kater anet e Atdheut tone, e vecanerisht nga veriu, andej iknin per ne Itali e vendoseshin ne tokat e mbretit te Napolonit, me te cilin Himariotet qysh nga Gjon Kastrioti kishin aleance.

Po nuk ishin vetem te pushkes, banoret e Himares. Ata ishin dhe te penes. Dhe sipas dokumentave qe do te paraqesim shkurtimisht ketu, do te shohim se ne fshatrat e Himares jane celur shkolla shqipe para tre shekujsh.

Gjate viteve tridhjete, revistat "STUDI ORIENTALI"; "STUDI ALBANESI", dhe vecanerisht Nilo Borxha, kane nxjerre nga arshivat e Vatikanit dokumenta te rendesishme per Himaren, sidomos per shekujt XVI, XVII, XVIII.

Po c'jane keto dokumenta? Jane relacionet dhe letrat e misionareve baziliane ne Shqiperi. Keta misionare baziliane, shumica arbereshe ose me kombesi te tjera, po qe dinin shqipen, me shume per interesa politike se sa fetare, erdhen ne Himare. Them politike, se aso kohe Himara, ishte ne lufte te perhershme me Turqine dhe kerkonte ndihma ngadoqe te mundte, per te luftuar shkelesin qe kercenonte edhe Italine dhe Evropen. Bezdisja qe u jipte Himara turqve, ishte patjeter nje pengese per ndermarrje te medha pertej kanalit te Otrantos. Prandaj shohim kreret e Himares t'i drejtohen mbretit te Napolit, Papes se Romes, Spanjes, Polonise, Rusise per ndihme materiale dhe jo bekime apostolike e lavderime.

Duke pare kete gjendje ne Himare, Papa dergoi misionaret unike qe meshonin me ritin ortodoks.

Nga te paret, qe erdhi ne fshatrat e Himares, ishte njefare Neofat Rodino. Ky ndenji aty pak a shume nga viti 1630-1642. Himariotet i kerkuan te celte shkolla per te mesuar femijet e tyre. Per kete shkruan Nino Borxha fragmente nga relacionet e misionareve: "Sa per popullin e tij te dashur, ishte e kollajshme qe te kujtohej kurdohere ky prift i mire, nga librat qe ky i shkruante edhe i botonte me te hollat e tij dhe i shperndante falas..." Kjo do te thote se ky ne shkolle kishte pregatitur njerez qe i kendonin librat e tij. Nje nga nxenesit e tij, qe me vone u be prift, ishte papa Dhimitri nga Dhermiu (gjilek)... "Nga nxenesit e mi,- thote Neofi Rodino, - eshte nje me emerin Dhimiter, nga Dhermiu, i cili e njeh fare mire dhe ne menyre elegante gjuhen shqipe, pasi eshte i atij kombi dhe katolik i vertete". Me ndihmen e tij ai perktheu shqip katekizmin , po, sic duket, nuk u botua, se nga Roma u pergjegjen "Doktrina Kristiane eshte perkthyer dhe botuar shqip.." (nga Pjeter Budi).

Ne nje leter Neofit Rodino, midis te tjerave thote "Jam kurdohere midis malesoreve te mi te dashur gjithnje i zene per t'i evangjelizuar dhe per te mesuar femijet e tyre....".

Sipas Rodotas, Rodinoja "ka qene i pari mesonjes dhe drejtonjesi i misionit ne kete krahine ,,,. Keto banore nuk shkonin ne meshe, nuk dinin as formulen e pagezimit...shkonte fshat me fshat, punonte e lodhej shume, e vecanerisht me punen e perditshme te shkolles...".

Pas Neofit Rodinos, punoi ne shkolla edhe Kostantin Onofrio, "Dergoi ne Palase doctor Krisafiden per te celur shkolle ne shtepine e kapedan Lekes, mik i at Onofrios, qe ishte ne Dhermi, ku jipte mesim ne shkollen e atyshme. Ne Dhermi at Onofrio shkollen e mbronte me anen e kavalier Ninas. Ketu mirrte pjese nje numer i madh i rinise..."

Kurse misionari Stanilas, shkruan ne relacionin e tij per shkollen e Dhermiut... "Ketu u themelua nje shkolle e Vertete Misonare nga Kostandin Onofrio...dhe kjo shkolle ka dhene frutet e saj te para. Kur iku Onofrio, duallne nende prifterinj te rinj, ndryshe nga te tjeret, qe mezi shkruanin e lexonin..."

Me vone ne Dhermi arriti De Kamilis Xhovani, qe jipte mesim ne shkolle ku mirrte pjese nje numer i madh nxenesish...Ky i shkruante leter Kolegjit e midis te tjerave thoshte: "Himarjotet me kane shkruar lutje e me shume kercenime, qe te shkoje tek ata per te dhene mesime ne shkolle, por une do te qendroj ketu ne Dhermi..." Me vone, "De Kamilis edhe ne Himare dh a mesim ne shkolle.. "edhe si mesonjes kishte nje reputacion te madh andej vinin nxenes nga Saranda, Lukova, Nivica, Piqerasi, Kudhesi e te tjere.." "Edhe une u mesoja nxenesve te mi letra (gramatike)..." - thote vete ne relacion De Kamilis.

Edhe imzot Stanilas ka dhene mesime ne shkollen e Dhermiut. Po ky, u luftua ashper si dhe De Kamilis nga peshkopi ortodoks, i cili kur shkoi ne Dhermi dhe pa femijet te shkonin ne shkolle e te mesonin, i mallkoi. Po pse i mallkoi? Pse dhespoti i Janines ose i Delvines qe vareshin nga Fanari, mallkoi shkollat e atjeshme? Sepse ata mesonin shqip. Se librat qe lexonin, ishin shqip dhe jo greqisht, sic ishin librat e Patriarkanes, qe i sherbente verberisht sulltanit. Sepse librat e Rodines ose dhe Nilo Katalanos, sic do ta shohim me poshte, ishin shqip se flisnin fshatrat e Himares. Po te ishin greqisht, ata do te lexonin librat e Fanarit, po sic e thane edhe misionaret, fshataret kishin harruar edhe formulen e pagezimit, qe do te thote se ata nuk dinin te lexonin librat e Patriarkanes, qe ishin greqisht, se s'kishin bere shkolle.

E misionaret baziliane, nuk bene punen e Patrarkanes t'u mesonin nxenesve greqisht per te lexuar librat fetare te Fanarit! E pame qe katekizmi i Papa Dhimitrit "nuk u botua, mbase ishte botuar ai i Pjeter Budit". Dhe, per te lexuar nxenesit librin e Pjeter Budit, patjeter u duhej te te mesonin shkollen shqip.

Po dokumenti me i sakte, qe verteton se ne ate shkolle mesohej vetem gjuha shqipe, eshte puna e madhe e Nilo Katalanit.. Ne kohen e tij, ne Dhermi, shkolla ishte zgjeruar shume. Aty vinin nxenes nga Dukati, Terbaci, etj.

"Gramatiken shqipe Nilo Ktalanua e beri per 80 nxenesit e tij te shkolles se Dhermiut". Ate perdorte per mesim. Ky beri edhe nje fjalor shqip-italisht...Sipas Zef Skirioit, kjo gramatike dhe ky fjalor gjenden ne duart e Skirojve.Ne kohen e Nilo Katalanos, qe vdiq atje ne dhe varrin e ka ne Shen Thanas te Dhermiut, Patriarkana e ndezi me shume luften kunder shkollave shqipe. Dhespoti i Janines, qe shkonte rralle ne fshatrat e Himares, mallkonte dhe cpifte kunder atyre qe ndiqnin shkollat shqipe. Kjo lufte pershkruhet shume ne relacionet e bazilaneve.

Me vone misionari Zef Skiroi, midis te tjerave shkruante..."nderhyrja e misionareve midis ketyre njerezve kryelarte, qe i duan dhe i nderojne, ne kundershtim me ortodokset (greket) qe i luftojne, ka rendesi...Se atyre u intereson per te patur mesonjes, qe i mesojne femijet e tyre falas..katekizmin dhe gramatiken...".

Ne letrat e vete himarioteve, qe u benin misionareve edhe vete Papes, i luteshin qe "Pervec ndihmave materiale, sidomos ne arme, duhej t'u dergonte edhe njerez me shkollat e tyre te celura dhe per tu mesuar femijeve te tyre dijeni dhe kulture.."

Kam shkruar dhe kam pare varrin e Nilo Katalanos qe eshte Brenda ne Ajovime te Shen Thanasit, nje kishe e vogel nja pesedhjete metra nga shtepia ku kam lindur....Akoma e mbajne ne goje, brez pas brezi emerin e Papa Dhimitrit, sterniperit e tij ne Gjilek. Gogua me tha kete vere: "Ne kishin ne karselle nje ungjill te motcem shqip...dhe disa shkrime te tjera shqipe, qe i ruanin brez pas brezi si gjera te shenjta, po ne luften italo-greke, kur u cperngulem, nuk i muarrme me vete...Kur u kthyem, nuk i gjetem. i kishin marre italianet..."

Me keto pak gjera, del se si para tre shekujsh ne Dhermi dhe ne gjithe fshatrat e Himares (Himare, Vuno, Palase) kishte shkolla shqipe. Stergjysherit tane luftonin me pushke ne dore duke mbrojtur lirine dhe nderin e tyre, po ishin dhe ne lufte per shkollat shqipe, per te mesuar shkrim e kendim, per te levruar gjuhen stergjysherore, gjuhen trime. Qysha atehere, Patriku i Stambollit, me anen e dhespotit te Janines mallkonte dhe ckisheronte gjithe ata qe mesonin ne shkollat shqipe, aq sa nje nga misionaret shkruan midis te tjerave:" Kur erdhi Dhespoti i Janines dhe pa nxenesit ne shkolle dhe degjoi meshen nga Onofrio, iu versul dhe e kapi nga mjekrra brenda ne kishe..."

Vetekuptohet egersia e agjenteve te Fanarit, qe s'lane gje pa bere per te c'kombetarizuar krahinen heroike te Shqiperise, Himaren e Laberine.

Me rastin e pesedhjete vjetorit te pavaresise sone, ne perkujtojme me mburrje treqindvjetorin e celjes se shkollave te para shqipe ne Himare.

**BARAT** · 17-03-2007, 18:57

EPIRI DHE PËRKATËSIA ETNIKE E E P I R O T Ë V E

Nga Isuf Bajrami
isuf_bajrami@yahoo.com

Epiri është toka klasike dhe vatra e një populli tepër të lashtë.Që në muzgun e kohërave,në gadishullin
ballkanik endeshin pellazgët të mbuluar me një vel misteri.Mitologjia thotë se ata ishin “njerëzit e parë”.Bile helenët,të cilët në mënyrë të padiskutueshme i konsideronin pellazgët më të vjetër se veten, për ta përdornin një epitet të pashlyeshëm “proselinoi”(parahansor),pra më të vjetër se vet Hëna. Kjo figur e skajshme është tepër elokuente për lashtësinë e popullit tonë. Fijet e misterit pellazg ndërthurren në kohëra, gjersa në histori përmenden ilirët.Si një popull kryesor,si një “Hauptvolk”- siç e pat quajtur një nga themeluesit e ilirologjisë L.G.Thunman,ilirët morën pjesë në proceset themelore shoqërore e kulturore, në ngjarjet kryesore politike që përshkruan botën antike të Mesdheut.
Qytetërimi ilir do të mbushte shtratin e historisë së ardhme. Kontrasti me Romën do t’i evidentonte ilirët si popull tribunal të lirisë.Për të nënshtruar trojet ilire Romës iu desh të harxhonte gati gjysmën e kohës me anë të së cilës krijoi tërë perandorinë e saj të përbotëshme.

Sulmet shkatërrimtare të keltëve,gotëve,visigotëve krijuan pshtjellime të mëdha, por ilirët mbetën sërish
në trojet e veta.Vërshimi shekullor i sllavëve qe i tmerrshëm,përsa i përket forcës asimiluese. Procesi i
romanizimit u kryqëzua me atë të sllavizmit, por gjuha dhe vet populli autokton i trevave historike rezistoi
dhe e ruajti individualitetin etnik.

Perandoria bizantine, Mbretëria bullgare e serbe qenë mbulesa politike të sipërme,nën të cilat shqiptarët jetonin, vepronin e i shkyenin. Këto mbulesa s’mund të konsideroheshin si qefin definitiv që mbështillnin një popull “ kufomë”.

Shqiptarët në raport me ngjarjet dhe historinë nuk u diverguan e as humbën.Ata konservuan vetvetën si
popull,por nuk u ngurtëzuan si një relike muzeore,po me anë të dinamizmit të tyre,bënë Metaforën e
Pavdekshme të Rezistencës dhe mbijetesës. Epiri Me emrin Epir, në kohët e lashta quheshin krahinat në Jug të Ilirisë.Që shtriheshin prej lumit Vjosa e deri te krahinat veriore të Heladës së vjetë(1). Kufijtë e sipërm nuk duhet ti marrim si të prerë,pasiqë në kohët e ndryshme ata kanë lëvizur;kështu për shembull,në kohën e sundimit të Pirros ata janë zgjuar shumë më përtej territoreve të përmendura.Disa nga gjeografët e shkrimtarët e kohës së lashtë quanin Epir edhe krahinat që ndodheshin në bregun e djathtë të Vjosës dhe i shtynin kufijtë e këtij shteti deri në Skraparin e Mallakastrën e sotme,duke përfshirë edhe qytetin e Apollonisë(2).

Nga ana tjetër disa fise kufitare ndërmjet Maqedonisë dhe Epirit quheshin nga shkrimtarët e vjetër herë epirotë dhe herë maqedonë(3). Të gjitha mendimet e shfaqura për përkatësinë etnike të fiseve epirote nga dijetarët e ndryshëm janë mbështetur kryesisht në të dhënat e shkrimtarëve të vjetër,veçanërisht te Tukiditi dhe shumë pak në të dhënat arkeologjike.Mendimet kan qenë sa të ndryshme aq edhe kontradiktore. Prandaj nuk duhet të na befasoj fakti se të njejtat të dhëna,të përdorura nga disa për
të mohuar origjinën helene të fiseve epirote, janë interpretuar nga të tjerët në një kuptim krejt të
kundërt.
Tukiditi(4) me emrin “Epir” kuptonte tokat e Lokërve dhe të Akarnanisë,duke përfshirë kështu pothuajse gjysmën e bregut që shtrihej në veri të gjirit të Korintit. Helaniku(5), ”Apeiros” quante edhe Azinë e Vogël, ndërsa Tukiditi(6) dhe Isokrati(7) quanin kështu edhe një pjesë të mirë të Azisë. Straboni(8) thotë se: ”Homeri me fjalën “Epir” nënkuptonte vendet përballë ishujve, duke përfshirë Leukaden”.
Më vonë banorët e Korkyrës dhe të ishujve përreth me emrin “Epeiros” quanin tokat përkundrej ishujve, që
shtriheshin gjatë bregut të detit Jon, të banuar nga fiset kaone e thesprote.
Fjala Epir rrjedh nga fjala e greqishtes së vjetër Apeiros, që në dialektin dorik do të thotë “stere”, ose
“kontinent”(tokë)(9).Ajo ka pasur kuptime të ndryshme gjatë historisë së kësaj krahine.
Kështu pra emri Epir në fillim ka pasur kuptim gjeografik e jo etnik.
Me emrin “Epir”,autorët e lashtë në fillim e kanë quajtur një territor të gjerë,i cili më vonë u ngushtua rreth krahinave përballë Korkyrës dhe ishujve përqark.Më pas,në shek.V-të p.e.sonë,ky emër përfshiu
edhe të gjitha fiset e brendshme, duke u bërë një emër i përbashkët për krahinat, që formonin në këto brigje një tërësi gjeografike,etnike e politike.
Emri Epir, u përvetësua jo vetëm nga gjeografët,historianët e shkrimtarët antikë, por edhe nga vetë banorët, të cilët e përdorën këtë shpesh herë edhe në dokumentet e tyre të shkruara,në mbishkrime e
monedha.
Pra në gjuhën shqipe fjala Epir është sinonim i fjalës sipër,për të treguar banorët që jetonin në anën tjetër të bregut ku grekët shkonin për tregti ose që punonin me banorët e kësaj krahine.
Emri Epir është përdorur në kohët e vjetra për të quajtur Toskërinë dhe Gegërinë ose më saktë
Shqipërinë. Dihet se me emrin Epir në kohën e Perandorisë së Lindjes u përgjithësua Shqipëria. Toskëria u quajt Epiri i Vjetër(10) dhe Gegëria u quajt Epiri i Ri(11).
Disa dijetar, duke u nisur nga elemente të shkëputura kulture që janë përhapur më vonë në Epir
dhe nga gjuha greke e monumenteve epigrafike të Epirit kanë shprehur mendimin se banorët e kësaj krahine ishin grek. Ky mendim është në kundërshtim me dëshmitë e historianëve dhe gjeografëve antikë dhe me rezultatet e studimeve të sotme gjuhësore dhe arkeologjike(12).
Herodoti thotë se:”në kohën e tij në Epir ishte akoma i gjallë kujtimi i banorëve të dikurshëm pellazgë, të cilët kishin ardhur këtu nga Thesalia kufitare”. Kurse Straboni,duke u mbështetur te Efori, Hesiodi dhe Euripidi thotë se:”vendbanimi i hershëm i pellazgëve ishte Arkadia dhe që këtej këta shtegtuan në Epir,ashtu si në Thesali, Kretë, Lesbos dhe Troadë”(13).
Në Epir jan gjetur me shumicë emra personash, fisesh dhe emra gjeografik me prejardhje ilire.Kështuqë
p.sh.:
- emra personash:Dastidi,Anyla,Tarypi;
- emra fisesh:Kaonët,Tesprotët,Pasaibët;
- emra gjeografik:mali Tamar,mali Asnau,lumi
Thyam(14).
Edhe gjetjet arkeologjike,megjithëse të pakta, pajtohen me traditën e shkruar të lashtë dhe me të dhëna
gjuhësore.
Me përhapjen e kulturës dhe gjuhës greke, fytyra e Epirit të lashtë ndryshoi deri diku nga pikëpamja kulturore, por kjo nuk solli ndryshime të rëndësishme në përbërjen etnike të popullsisë.
Teopompi,- thotë Straboni(15) - ,përmend 14 fise epirote,por nga mbishkrimet ne njohim një numër më të
madh.Dijetari anglez Hamond(16) na thotë se:” ...në Epir ka pasur rreth 60 fise,por vetëm disa nga këto
mund të arrijnë një zhvillim të tillë,sa të zënë një vend në histori”. Fiset kryesore të Epirit,që përmenden
më shumë përë rëndësinë e tyre ishin:Tesprotët, Kaonët, Molosët, Atamanët, Anfilokët dhe Kasopët(17).
Mendimin që fiset epirote nuk ishin helenë, e mbështeti në radh të parë,në faktin se shumë nga shkrimtarët antikë këto fise i quajnë me emrin e përgjithshëm “barbarë”. Pikërisht sipas kuptimit që i
dhanë fjalës “barbarë”,dijetarët u ndanë në dysh.
Tukiditi bënë një dallim të qartë ndërmjet helenëve dhe fiseve kryesore epirote. Për t’u theksuar këtu është sidomos libri i II-të,ku flitet për
pjesëmarrësit e veprimeve luftarake të vitit 429 p.e.sonë. Në këtë pjesë ai shkruan:”Me Knemin, prej helenëve ishin Ambrakasit, Anaktorasit, Lukadasit dhe njëmijë hoplitë të peloponezas që ai i kishte marrë me vete kur po vinte.Nga barbarët ishin njëmijë Kaonë.Bashkë me Kaonët merrnin pjesë në ekspeditë edhe Tesprotët,Molosët,Atintanët,Pervejt dhe Orestët”(18).Në këtë pjesë duket qartë se Ambrakionët,Parauejt dhe Orestët i konsideron barbarë,do me thënë popuj johelenë. Në një vend tjetër,Tukiditi i quante barbarë; persianët,taulantët,ilirët,trakët dhe maqedonët(19).Po kështu barbarë i quajnë epirotët edhe Straboni(20),Skymni(21), Polibi(22),Livi(23),Plini(24),etj. Tukiditi me fjalën “barbar” nuk ka pasur për qëllim të tregoj popuj me nivel të ulët kulturor,në kuptim përçmues,por e ka përdorur këtë fjalë për të vënë në dukje ndryshimin gjuhësor ndërmjet epirotëve dhe helenëve.Këtë na e pohon vetë autori në një vend tjetër,kur flet për qytetin në Anfiloki:”Banorët e këtij qyteti,greqishten që flasin sot,e mësuan nga ambrakasit e ardhur,anfilokët e të tjerë janë “barbarë”(25).Në qoftëse anfilokët do të ishin grekë,nuk kishte përse autori helen të theksonte se ata e mësuan greqishten nga ambrakasit,pasiqë nuk do të kishin nevojë të mësonin gjuhën që ishte e tyre.Kjo e detyroi autorin helen t’i quajë ata barbarë,ashtu si i quante të gjith popujt e tjerë që nuk ishin grek. Kundërargumenti se me fjalën “barbar”që ka përdorur,Tukiditi ka pasur me të vërtetë qëllim që të tregojë shkallën e nivelit kulturor të popujve ,nuk është bindës.Helenët në përgjithësi,nga mesi i shekullit V-të p.e.sonë,nuk e mbanin veten më superiorë nga popujt e tjerë,si bie fjala persianët dhe egjyptjanët,të cilët ata i quanin “barbarë”. Mund të përmendi edhe një të dhënë më të vonë,që pa dyshim,është nxjerrë nga burime më të hershme.Ky është shënimi i Stefan Bizantinit(26),i cili i quan athamanët ilirë. Për kët tezë që i njeh epirotët për ilir flet edhe vet shtjellimi i ngjarjeve politike në Epir.Epiri mbetet për një kohë të gjatë i përjashtuar nga komuniteti grek dhe në luftërat kundër persianëve,me përjashtim të ndonjë kolonije korintase,nuk mori pjesë asnjë fis nga Epiri.Kur Perikliu ftoi delegatët e Greqisë në konferencën panhelenike të Athinës,vetëmAmbrakia si koloni e Korintit u pranua nga qytetshtetet e Epirit(27). Straboni,plaku i vjetër i gjeografëve dhe i historianëve të Greqisë së Lashtë thotë se:”...populli i këtyre viseve ka patur një afërsi nga gjuha,morali dhe zakonet me popullsinë e maqedonisë dhe të ilirisë”.(28) Ja edhe një shembull tjetër që grekët përdorën për ta bërë Epirin grek.Duhet të vemi re se turqit kur bënë regjistrimin e popullsisë,e lanë qytetin Delvinë dhe Grebenë me të njejtin emër,kurse grekët Delvinën e quajtën Dhelvinon dhe Grebenën Grevenë.Turqit edhe Vjenës i thanë Vjenë në trajtën autentike. Një kontribut të veçant për sqarimin e problemit të përkatësisë etnike ilire të fiseve epirote sjellin edhe gërmimet arkeologjike,që janë bërë në Shqipërinë e Jugut pikërisht në kodërvarret e Vodhinës,të Bodrishtës e Kakavisë në Dropullin e Sipërm,në Mashkullorë të rrethit të Gjirokastrës,në kalanë e Rripësit të rrethit të Sarandës dhe sidomos gërmimet në qytetin e lashtë të Jermës në rrethin e Gjirokastrës. Vend me rëndësi zënë gjetjet në kodërvarret e Dropullit të Sipërm(29).Duke studjuar mënyrën e ndërtimit të tumave dhe inventarin e materialeve të tyre,arrijmë në përfundim se ato nuk ndryshojnë as në format e jashtme e as në përmasat nga materialet e ngjajshme të krahinave të tjera të Shqipërisë.Enët rej balte (me dy vegje) të zbuluara në këto tuma,nga format e tyre janë të ngjajshme me ato të Vajzës(30) dhe të Matit(31).Te këto enë duket se ndërtuesit e tumave të Dropullit kishin të njëjtën kulturë materiale me banorët e Vajzës,Matit dhe të krahinave të tjera ilire.Qysh në fillimin e mijëvjeçarit të parë p.e.sonë në bazë të dhënave më lart të cekura do të thotë se ka pasur një popullsi me origjinë ilire. Një rëndësi të dorës së parë kan edhe materialet arkeologjike të zbuluara në vendbanimet e fortifikuara ilire të Kaonisë.Mesapët e Italisë së Jugut,origjina e tyre ilire tashmë është pranuar,që u hodhën në brigjet e italisë në periudhën midis fundit të mijëvjeçarit të dytë e fillimit të mijëvjeçarit të parë p.e.sonë,sikurse tregon edhe emri i parë ,nuk janë gjë tjetër veçse kaonë(32). Me interes janë edhe rezultatet e gërmimeve të bëra në Butrint,në Finoç,në Çukën e Ajtojt,në Kalivo të rrethit të Sarandës dhe gërmimet në Jermë(33).Këto gjetje dëshmojnë për një veprimtari prodhuese mjaft të gjerë.Vendin e par e zënë qeramika,veglat metalike të punës e materialet e ndërtimit.Më të rralla janë stolitë,armët e objektet artistike.Të rëndomta janë kudo tjegullat e shtëpive.Në gërmime gjithashtu janë gjetur detaje arkitektonike,shtylla,etj. Meriton të studjohet qeramika e zbuluar në territorin e banuar nga kaonët.Studimi i kësaj qeramike ndihmon të nxirren përfundime me vlerë rreth formimit dhe zhvillimit të kulturës ilire dhe gërshetimit të saj me kulturat fqinje. Një vështrim të veçant tani po i bëj qeramikës së zbuluar në qytetin e Jermës,në rrethin e Gjirokastrës.Meqenëse këtu ajo është gjetur në një sasi më të madhe,në krahasim me qendrat e tjera dhe nga ana tjetër,shtresat kulturore këtu janë më të qarta se kudo tjetër(34).Megjithëse në gërmimet e kryera në Jermë,koha kur kjo krahinë ka përqafuar një seri elementesh kulturore nga krahinat fqinje helene,prapëseprapë edhe në qeramikë,në mënyrën e punimit të saj,në trajtën e trungut të enëve,në vegjet dhe në motivet e zbukurimit ruhen të gjitha traditat më të lashta ilire.Po përmendi këtu formën aq shumë të përsëritur të tasave,të cilët mund të krahasohen fare mirë me ato që janë zbuluar në vendbanimet ilire të Gajtanit(35) dhe të Rosunjës(36). Ilirët e kësaj qendre përdornin vegjet brinake në disa variante,ashtu si dhe në qendrat e tjera ilire(37) .Këto vegje i gjejmë të ngritura në mënyrë të theksuar në lartësi,ose shpesh herë edhe me një ngritje të vogël në formë t’hemthi.Në këto enë gjejmë motive me gërricje,me ngulitje,si zigzake,rombojke,vija paralele,gropëza,rrathë të vegjël me shirita në relief,etj. Tiparet e kulturës ilire i shohim edhe në disa fibula dhe gjilpëra dyshe.Në Finiq e Butrint janë zbuluar disa fibula të cilat arkeologët i kanë quajtur heshtorë.Fibula të ngjajshme me këto janë gjetur edhe në trevat e tjera ilire.Kështuqë formojnë një variantë karakteristike origjinale ilire,të cilin e ndeshim vetëm në pjesën perëndimore të Gadishullit ballkanik(38). Dua të shqyrtoj një stoli tjetër,gjilpërat dyshe.Të tilla gjilpëra janë gjetur në gërmimet e Jermës dhe në ato të Ripësit.Njëra prej tyre,ajo që është gjetur në qytetin e Jermës,është e larë në ari.Gjilpëra të ngjajshme me këto janë zbuluar në kodërvarret e Matit,në qytezën e Gajtanit,në nekropolet e Durrësit e të Apolonisë.Të gjitha variantet janë karakteristike për periudhën e parë të hekurit(39). Ato vazhdonin të prodhoheshin në Iliri edhe në periudhën e dytë të epokës së hekurit dhe janë konsideruar nga studjuesit si prodhim zejtar vendës(40).Fakti që gjilpërën dyshe e gjejmë të vulosur në një peshore të qytetit të Jermës,tregon se kjo stoli ka qenë shumë e përdorur tek ilirët. Një fush tjetër,që na ndihmon për një gjykim më të drejtë për problemin e përkatësis etnike të epirotëve është edhe onomastika.Këtë çështje,e ka trajtuar arkeologu shqiptar H.Ceka(41).Përmes faktesh të shumta,ai arrinë në përfundim se epirotët ishin të një etnosi me ilirët(42). Në mbishkrimet e zbuluara në Dodonë(43),Nilsoni thotë se dalin rreth 50 emra me origjinë ilire(44).Kurse në mbishkrimet e zbuluara në teatrin e Butrintit janë rreth 40 emra ilirë(45).Si Admet (4 herë) ,Amynta (2 herë),Annia ,Apoita,Artemo,Artemoni (2 herë),Falakrion (4 herë),Nona,Genth dhe Falakr (6 herë)(46).Këtu po analizoj disa nga këta emra,që i ndeshim si në Epir ashtu edhe në Iliri.Emri Admet,që e kemi ndeshur 4 herë në mbishkrimet e Butrintit,më kujton emrin ilir Adamat,që e lexoj mbi monedhat e Shkodrës(47).Monedha të prera aty kah mesi i shek.II-të p.e.sonë(48),si dhe në një gurë varri të zbuluar në Durrës(49).Të njëjtin emër njeriu e ndeshim edhe në krahinat lindore të Epirit,në Tesali e në Maqedoni dhe është lexuar në drahmat e Dyrrahut e mbi monumente sepulkrale të Apolonisë(50).Emri Annia në trojet shqiptare gjendet në disa variante,si Annai,Annaius (si emër burri në Dyrrah), Anna në mbishkrimet e Dodonës dhe Anna në Dalmati.Si H.Krahe(51),ashtu edhe zbuluesit e tjerë të këtyre mbishkrimeve këtë emër e quajnë ilir.Një emër tjetër shumë i përhapur në Iliri është edhe emri Genth i zbuluar në mbishkrimet e teatrit të Butrintit.Ky më kujton emrin e mbretit ilir të Adrianëve,Genth,të cilin e gjejmë në monedhën që e ka prerë ai vet(52).Këtë emër e gjejmë edhe në gurët e varreve dhe në monedhat e Dyrrahit(53).Dy emra të tjerë si Falakr dhe Falakrion,që kemi ndeshur 10 herë në mbishkrimet e Butrintit,H.Krahe(54),i përfshinte gjithashtu pa rezerv në emra ilirë. Një grumbull emrash ilirë kemi edhe tek burimet antike.Nga emrat që na kumton Tukiditi,lidhur me prijësin e kaonëve,të tesprotëve,atiutanëve e parauejve,katër janë ilirë(55). Po të jetë e saktë se fiset epirote kishin origjinë helene (greke),atëherë pse krerët e mbretërit e tyre të mbanin emra ilirë.?!!! Nuk kanë të bëjnë aspak me gjuhën e vjetër greke as emrat e krahinave epirote Adania (sipas Hesyhit kështu quhej dikur Mollosia),Atamania,Anfilokia,Prosaibia,Tesprotia, banorët e së cilës (sipas dëshmisë së Stefan Bizantinit)(56),qenë thirrur edhe Aigestë.Të njejtin karakter kanë edhe emrat e lumenjve Aou,Aheron,Ahelou dhe Thyamis,prej të cilit e ka marrur sot emrin Çamëria(57) dhe emrat e maleve Tomar,Asnau,Aeropus,etj. Dihet se,ashtu si të gjithë popujt e tjerë jogrekë të Ballkanit edhe ilirët kanë përdorur në mbishkrimet e monedhat e tyre gjithnjë shkronja të gjuhës greke e latine.Në qoftëse sot mbi gjithë truallin e ilirëve ndeshim vetëm mbishkrime greke e latine,kjo nuk don të thotë se ilirët u halenizuan dhe më vonë u romanizuan.Nëqoftëse epirotët do të ishin grekë,si do të kishte arsye që shkrimtari helen,Straboni(58),të trajtojë një pjesë të epirotëve si bilingë,si popuj që flisnin dy gjuhë.Pa dyshim,Straboni ka pasur parasyshë që një nga këto gjuhë,që përdornin epirotët,ka qenë ilirishtja dhe gjuha tjetër ka qenë greqishtja,të cilën e përdornin në mbishkrime. Këta banorë,pra epirotët,nuk kanë pasur asnjë lidhje me grekët dhe prandaj prej tyre (grekëve)janë quajtur barbarë e bilingë,pra jogrek. Të gjitha këto tregojnë se popullsia që më parë është quajtur epirote,ka qenë ilire. Gjeografi danez Malte Brun,autor i njërës nga veprat gjeografike më me autoritet të shek.XIX-të,që përfundoi së botuari pas vdekjes së tij,në analizën e vet mbi gjeografinë e Strabonit thotë:”Etolia dhe Akarnania konsideroheshin nga grekët gjysëm barbarë”.Përsa i përket Epirit të gjithë autorët grekë të lashtësisë e përjashtojnë nga Greqia.Ai është përshkruar nga Straboni me Ilirinë dhe Maqedoninë.Fiset kryesore të tij ishin Kaonia, Thesprotia,Molosia.Straboni dhe Plutarku pohojnë se epirotët flasin një gjuhë të veçantë dhe kjo gjuhë është e njëjtë me atë maqedonase.Me sa duket,gjuha shqipe rrjedh prej saj(59).Edhe Pukëvili kur flet për Akarnaninë dhe Etolinë thekson se:”... këto vende,(në kohën e tij) quheshin Shqipëri dhe banorët e saj quheshin shqiptar”(60). Ch.Brouchneri,ky gjeograf i mbretit të Anglisë shkruan:”Shqipëria është një provincë e Turqisë Evropiane,që kufizohet në veri me Bosnjën dhe Dalmacinë,në jug me Livadhianë, në lindje me Thesalinë dhe Maqedoninë”(61). Historiani Teodor Momsen në veprën e tij monumentale “Historia e Romës së Lashtë”,i quan “... trimat epirotë, shqiptarë të lashtësisë”(62). Lajbnici ,filozofi më i madh i kohës së tij,i mbiquajturi Aristoteli i kohëve moderne,falë interesave të gjithanshme dhe kontributeve të mëdha që dha në fushat më të ndryshme të dijes.Por ne shqiptarët te Lajbnici shohim,ashtu si albanologu Erik Hemp,”...një dijetar të hershëm ,të vërtetë, të gjuhësisë shqipe”(63),udhërrëfyesin e studimeve në fushën e gjuhës sonë,që ndonëse punoi një shekull para lindjes së gjuhësisë krahasimtare,me një intuitë të jashtëzakonshme, arriti i pari në një teori ilire të prejardhjes së gjuhës shqipe.
Kontributi i Lajbnicit në këtë fushë përfshihet në tri letra që ai i ka dërguar bibliotecistit mbretëror të Berlinit,tanimë të njohur në botën shkencore si:” Letrat shqiptare të Lajbnicit”(64). Në letrën e parë të datës 24 janar të vitit 1705 ,ai shprehte mendimin se;...gjuha e ilirëve të lashtë mund të ekzistonte diku në Epir”(65). Për epirotët dhe gjuhën e tyre me origjinë ilire,si Lajbnici shprehen edhe J.G.F.Herder(66), J.E.Tunman,i cili thotë:”Edhe në Epir banonin vetëm popuj jogrekë,të cilët flisnin maqedonisht,siç është e njëjtë ,me gjuhën ilire”(67).Por mendim të tillë kishin edhe F.Bop(68),J.R.F.Ksilander(69,J.G.F.Han(70),J.F.Fal merajer(71),T.Mommsen(72), P.Kreçmer(73);ku thotë:”Për tërë grupin veriorë të këtyre fiseve ,që nga kufijtë e krahinës së Epirit,qysh herët,të paktën që nga koha e Herodotit(74),është përdorur emri i përbashkët Ilirët,ose siç quheshin në kohët më të lashta,Hilirët”(75).Ky emër vjen mbase nga jugu,nga Illyrii proprie dicti (Plin.III-144.Male II-3) dhe u përhap më vonë nga grekët në të gjitha fiset e ngjajshme me ta,që njohën gjatë përparimit të tyre drejt veriut(76). Ndërsa Hansjërg Frëmmer(77) në librin e tij “Ilirët”,që ai e botoi në vitin 1988,thotë:”Ndarja më tresh e Ilirisë,ashtu si u bë pas fitores së romakëve mbi mbretin Gent,u pasqyrua dhe në ndarjen e provincave,të Dioklecian Konstantinit,Hinterlandi i Durrësit dhe Apolonisë që i përkiste për një kohë më të gjatë Romës,si Epirus nova (Epiri i Ri) ishte pjesë e dioqezës së Maqedonisë.Kurse territori tjetër i sundimit të mbretit Gent,rreth Shkodrës,si provinca Prevalitana,bënte pjesë në dioqezën e Dakisë.Të dyja këto pjesë të territorit të lashtë ilir në kohën e Augustit bënin pjesë në provincat e senatit dhe pasi u nda perandoria u përfshinë në pjesën greke”(78).

Grekët,në historinë e tyre marrin për bazë tregimin mitologjik të kohës së Deukalionit(79) dhe të Pirros(80).Kjo legjendë fillimin e saj e ka së pari në Babiloninë e vjetër,si dhe në gjithë vendet e Lindjes së afërme.

Në Përmbytjen e Botës.Deukalioni dhe Pirroja shpëtuan me anë të një barke;më vonë ata,kur dalin në tokë hedhin gurë.Ata që i hedhte Deukalioni bëheshin burra,ndërsa gurët që hidhte Pirroja shndërroheshin në gra.Sipas historianëve grekë prej këtyre gurëve rrjedhin grekët e sotëm.Kjo ngjarje ka ndodhur në Epir,prandaj,sipas tyre Epiri u përket grekëve.Jo vetëm kaq por edhe vendet e Epirit;Korça, Gjirokastra e deri në lumin Shkumbin. Pseudohistorianët grekë,thjeshtë për të përligjur pushtimet e Shqipërisë së Jugut prej kohësh e kan ngritur këtë problem në forma të ndryshme.Ja njëra nga ato; - Themeluesi i parë i qytetit të Argjirokastrës është i biri i Filkosit nga mbretërit e Greqisë.Trashëgimtaria e fundit e kësaj dinastie është princesha Argjiro Monoviza (Argjirua me një Gji),e cila gjatë vitit 1419 për të mos iu dorëzua pushtuesve osmanë u hodh nga kështjella.Qysh atëherë kjo qytezë - kështjellë mori emrin e kësaj princeshe dhe u quajt Argjirokastra. Në fakt kjo “histori” është vetëm një përrallë,(legjendë),sepse nuk ka asnjë dokument që të ket ekzistuar njëfar princeshe me këtë emër.Por prej vet faktit që princesha Argjiro u hodh nga kalaja tregon se kalaja ka ekzistuar.Atëherë çfarë emër kishte kjo kështjellë? Në studimet historike,në relacione e kronika ngjarjesh,historianë dhe personalitete të ndryshme politikë e shoqëror të huaj kanë dhënë gjat shekujve,mendime,kanë cituar fakte e të dhëna që kanë të bëjnë me emërtimin e hershëm të qytezë - kështjellës së Gjirokastrës si dhe të jetës në këtë vend.

Një mbështetje të pakundërshtueshme e gjejmë tek Emile Isambert(81),ku vihet në dukje se;Gaultier de Cleubry (ish anëtar i shkollës së Athinës),duke u mbështetur tek historiani i dëgjuar romak Tit Livi,në vitin 169 p.e.sonë,thekson:”Gjirokastrën e gjejmë me emrin Parrhicastra”,që don të thotë:”Kështjella e Pirros”.Grekët e quanin :”Pirru - haraks”. Që në shqip don të thot :vija mbrojtëse e Pirros. Ndërsa Antigonea,qytet antik që ndodhet përballë Gjirokastrës është themeluar nga Pirrua,të cilit u vuri emrin e gruas së tij Antigonea.Ajo ishte njëra prej vajzave të Berenikës. Këtë e kishte me Filipin,para se të martohej me Ptolemeun(82). Pirrua ka qenë një mbret shumë i pasur.Sipas historianëve antikë Ambrakia (Arta e sotme),ka qenë kryeqyteti i Pirros.Ajo ishte e stolisur me 1015 shtatore(monumente),Plini sh.I,tregon se statujat e famshme të nëntë muzeve i grabitën romakët në Ambraki në kryeqytetin e Pirro Mollosit(83). Ajo veç statujave të shumta të saj,qe e pajisur edhe me dy teatro,ishte nga qytetet më të bukur të asaj kohe,por të gjitha këto u grabitën nga “gjeneralët” romakë gjatë vitit 186 para erës sonë. Pirrua i Epirit ishte i fisit Mollos(84) (ilirian),pra paraardhës i shqiptarëve. Plutarku në veprën e tij Vita (Jeta) e mbretit mollos Pirro,i cili gjithashtu dy herë për disa vjet mbajti edhe titullin e mbretit të Maqedonisë,njofton se ai në një betejë kundër Demetrios Poliorketës në vitin 287 p.e.sonë mbante një helmetë me një tufë pendlash (Federbusch) e me dy brirë cjapi dhe maqedonasit menjëherë kaluan në anën e tij.Meqë e njohën si mbretin e tyre të drejtpërdrejt e të vërtetë.Në monedhat e Tarentit që u prenë nga ky qytet për Pirron gjatë fushatës së tij kundër Romës në vitet 280-275 p.e.sonë,dalin si shenja të mbretit Ajakid një majë shtize,vetëtima e Zeusit të Dodonës dhe helmeta me brirë.

Një helmetë e tillë është simbol monedhash edhe i uzurpatorit Trifon,që,në vitin 142-139 p.e.sonë,në Siri,duke kujtuar prejardhjen e tij mbretërore maqedone u ngrit kundër selekuidëve. Mund të sillen edhe shembuj të tjerë për karakterin mbretëror të kësaj helmete me brirë,por këtu nuk është nevoja.Shekuj më vonë atë e mbajti Skënderbeu,sepse nga njëra anë ,ai si “Aleksandër Bej” donte të lidhej me traditën e maqedonasit të madh,që ende sot në Orient quhet “Dhul-Quarnein”(Dybrirësh)(85),e nga ana tjetër se ai e ndiente veten si epirot dhe pasardhës i Pirros.

“Në qoftë se kronikat nuk gënjejnë,ne quhemi epirotë,...paraardhësit tanë kanë bërë beteja të mëdha me romakët dhe gjejmë se ata,ut plurium,më shumë lavdi se sa turp kanë sjellë prej tyre...”Skënderbeu.Shkruante në vitin 1460 në një letër që i dërgonte princit Ursini në Itali.Po për këtë biografi i tij Marin Barleti,me prejardhje nga Shkodra,në titullin e veprës së tij që doli në vitin 1508-1510 e quajti “Epirotarum princeps”(princ i epirotëve) dhe e bënë emrin e Skënderbeut të prejardhur nga Aleksandri i Madh,ndërkohë që botimi i përkthyer gjermanisht nga Johannes Pinicianus është titulluar “Princ i Epirotëve dhe i Shqipërisë” (Herzog zu Epiro und Albanien),duke e lidhur në këtë mënyrë të kaluarën e lashtë me të sotmen.Kështu shprehet në punimet e tij studjuesi i mirënjohur gjerman P.R.Franke(86). Për periudhën e antikitetit të kësaj qyteze-kështjellë hedhin dritë të mjaftueshme edhe gërmimet arkeologjike.Gërmime që u kryen në kalanë e Gjirokastrës,në verën e vitit 1983. Gërmimet në teritorin e brendshëm të kalasë ishin të frytshme,sepse u përfitua një lëndë arkeologjike që i takon shekujve IV ose III p.e.sonë.Kjo riafirmon plotësisht emërtimin e hershëm të kësaj qyteze-kështjellë me emrin Pirrokastra,sepse pikërisht gjatë kësaj kohe ka jetuar mbreti Pirro.Si pasojë,kjo kohë e vonë e antikitetit shpjegon edhe faktin,që në këtë kështjellë nuk gjenë ndërtime muresh prej gurësh ciklopike ose pellazgjike.Ky qytet nuk ka patur nevojë për gurë të tillë,përderisa në periferinë e tij gjenden me sasi të mëdha shtresash gurë radhorë të rezistueshëm,të sheshtë me dimensione të ndryshme trashësie,që rrallë gjenden në viset e tjera të Shqipërisë.

Emile Isambert,duke u mbështetur tek historiani i vjetër romak Tit Livi në veprën e tij i kundërvihet dy herë anglezit Leek.I cili del me hamendje se:” Gjirokastra është Argia e dikurshme”(87).Sepse në fakt Argia ndodhet afër Ballshit.Aty rrjedh edhe një lum i vogël,i cili quhet Lumi i Argias e që derdhet në Vjosë.Të njëjtin qëndrim si Emil Isambert mban edhe Dr.Milan Shufflaj(88) në veprën e tij “Serbët dhe Shqiptarët”.Ai flet për gjurmët e familjes së dëgjuar të Arianitasve.”Përmes mjaft dokumenteve del se kjo familje ka qëndruar në afërsi të fshatit të sotëm Aranitas,ku kalon edhe një lum i vogël i quajtur Argias”(89).Kjo gjendet edhe në greqisht e shkruar.Te vepra e Emile Isambert,afirmohet edhe një herë se Gjirokastra është Pirrokastra e dikurshme,siç e shkruanin më vonë grekët.

Në mesjetë Pyrrho-Castra e humb rëndësinë e saj.Historia e saj përzihet me pjesën tjetër të Epirit.
Emërtimi i ri Gjirokastër u ndie nga fundi i shek.XIV.Dihet historikisht që pas vitit 1375 në këtë qendër banimi shtrihej principata e Gjin Bue Shpatës.Pas vitit 1385 sundimtari i saj ishte Gjin Zenebishi.Duke u nisur nga tradita e njohur e pagëzimit të qytezave-kështjellë me emrat e sundimtarëve të dëgjuar,për nder të udhëheqësve të lartpërmendur,kjo qytezë-kështjellë u quajt me emrin Gjinokastër.U quajt kështu sepse të dy prijsat e saj mbanin emrin e pastër shqiptar Gjin.Me fjalë të tjera u quajt;Qyteza-kështjellë e Gjinit(90). Me kalimin e kohës Gjinokastra u kthye në Gjiro-Kastra,si rrjedhim i veprimit të dukurisë gjuhësore të rotacizmit,që tingulli ( n ) shndërrohet në (r ).

Vë në dukje emërtimin e hershëm grek Argjiro-Kastra,të huajtë që duan t’u japin nga një kuptim emrave të qyteteve Gjirokastrën e quajtën ;Chateau d’Argent ( Kështjellë e Argjentë) duke u nisur nga pamja që japin gurët e bardhë radhorë me të cilët është ndërtuar ky qytet.Aty jo vetëm muret,por edhe kulmet janë mbuluar me rrasa guri të holla dhe të bardha që ndrijnë natën si argjent nga hëna dhe ditën nga dielli.Me emrin Argjirokastra këtë qytet e quajnë vetëm të huajt(91).

Sikurse që u pa më lartë për të ashtuquajturën Princesha Argjiro-Monoviza,nuk ekziston asnjë dokument.Është vetëm një legjendë.Ndërsa për Gjin Bue Shpatën dhe Gjin Zenebishin ka dokumente të mjaftueshme. Dinastia e Argjirës është vetëm manovër greke për të mbuluar pikësynimet e tyre grabitqare kundër kësaj krahine të stërlashtë shqiptare. Edison L.Clark(92) në veprën e tij,flet qartë për origjinën,gjuhën,shtrirjen e shqiptarëve.Ai thotë;”Shqiptarët,arnautët,siç i quajnë ata turqit,ose shqiptarët banorët e shkëmbinjëve,siç e quajnë ata veten banojnë në teritorin që përfshinë Epirin e Vjetër dhe vendin e ilirëve në Maqedoninë Perëndimore,duke u shtrirë nga Mali i Zi deri në gjrin e Artës (Ambrakisë)së Jugut”(93). Ai vazhdon:”Epirotët e vjetër dallohen nga helenët ashtu si shqiptarët nga grekët e sotëm.Epirotët dhe Ilirët ishin fise fqinje,por të një gjaku,që flisnin dialekte të ndryshme të së njëjtës gjuhë”(94). Edison ,e çartësan dhe e bënë të ditur se Shqipëria shtrihej nga Tivari i sotëm e deri në Prevezë(95). Si shpjegohet që përfaqësuesit grekë në Kongresin e Berlinit nuk kërkuan të gjithë Epirin por këmbëngulën vetëm për Janinën dhe zonat përrethë?!!.Në një kohë që Greqia i kishte 40 vite që kishte themeluar shtetin e saj edhe me gjakun e djemëve më të mirë të Shqipërisë. Si ka mundësi që diplomacia greke,ti linte jashtë shtetit Grek tokat që kishte lindur mitologjinë.Nga ku shpjegoheshin perënditë.

Si mbetën të kënaqur e të ngopur njëkohësisht me aq pak tokë,kur dihej pretendimi dhe oreksi i shovinizmit grek?!!! Këto e kanë shpjegimin e vet!.

Mendja e errët e shovinizmit grek kishte kohë që po projektonte skëterrën për fatin e epirotëve.Nuk kishte se si ti kërkonin qarqet shoviniste greke Abdyl Frashërit vetëm truallin e Epirit,por për të kapërcyer këtë pengesë të pakapërcyeshme,ata bëjnë një propozim anormal;Atë të bashkimit të gjithë Shqipërisë me mbretërinë greke. Ky propozim ishte i paramenduar me qëllim të caktuar.Përpara qarqeve politike shqiptare viheshin dy alternativa;ose të pranohet propozimi i palës greke,ose në të kundërtën,të mos krijohej aleanca,që ishte aq e nevojshme për shqiptarët në atë vorbull kontraditash. Jo rastësisht Harillas Trikupi,ministër i jashtëm i Greqisë dhe përfaqësues i tërbuar i qarqeve shoviniste greke.Nën maskën e aleatit të popullit shqiptar për luftë kundër Turqisë.Në muajin korrik të vitit 1877 e dërgoi fshehurazi në Janinë,misionarin e tij Mavromatin për të hyrë në marrëveshje me përfaqësuesin shqiptarë Abdyl Frashërin.Për bashkimin e Shqipërisë me mbretërinë greke dhe për heqjen dorë të shqiptarëve nga Epiri. Sipas dy raporteve sekrete,njëri i datës 15 dhe tjetri i datës 19 korrik 1877,të shpallur në Athinë në revistën vjetore “Neos Kuvaras” të vitit 1962.Mavromati i raporton Harillas Trikupit: ”Marrëveshjet tona me përfaqësuesin e shqiptarëve janë ndërprerë,meqenëse Abdyl Frashëri ngul këmbë për sovranitetin shqiptar dhe nuk pranon që Epiri t’i jepet mbretërisë greke,pasi është tokë autoktone shqiptare”.(96) Më poshtë misionari Mavromatis në vazhdim të raportit të dytë shton: ”Është e nevojshme të zgjerohen edhe veprimet e llojit tjetër; - Të zbarkojmë një repart ushtarak në Himarë në qoftëse negociatat tona do të dështojnë. Dalja e ushtrisë sonë në Himarë do të shkaktojë në Epir konfuzion dhe tronditje.Duke bërë që batalionet e rregullta të ushtrisë turke të përbëra krejt prej shqiptarëve që ndodhen në Epir,do të dezertojnë për të kaluar drejt veriut(në drejtim të Himarës)për të mbrojtur vatrat e tyre dhe duke i shpërndarë shqiptarët në drejtim të veriut Epiri do të mbetet i lirë,pa shqiptarë të armatosur dhe si pasojë ne atëherë do ti kemi duart e lira për të vepruar aty dhe do tua heqim frikën që kanë njerëzit tanë në Epir”.(97) Në këtë raport misionari Mavromatis i shfaq keqardhje Harillas Trikupit që të krishterët e Epirit nuk pranuan kërkesën greke për të luftuar kundër atdheut të tyre dhe të bëhen vegël e shovinizmit grek. Që të siguronin përkrahjen e diplomacisë së Fuqive të Mëdha ndaj kërkesave të tyre,ata filluan një fushatë të shfrenuar në shtypin Evropian. Dhunuesit e Epirit, në mjaft gazeta evropiane kishin botuar artikujt e tyre si;L’Epire et la questiongrecque,Memoire sur l’Epire en general et particuelierement sur l’eparchie de Janina par unë Epirote,...!!

Në këto rrethana përfaqësuesi i popullit shqiptar Abdyl Frashëri,i drejton redaksisë së gazetës “Moniteur Universale” të Parisit një artikull,i cili u botua në këtë gazetë në maj të vitit 1879; “Zoti redaktor. Artikullit të botuar në gazetën “Republika Franceze” nuk i dhamë asnjë përgjigjje,sepse një sjellje të tillë fare pak e pritnim prej një gazete që simpatizon luftën e kombësive. Franca qan gjithmonë humbjen e krahinave të saj.Banorët e Alsasës dhe të Lorenës rënkojnë kur kujtojnë privimin e kombësisë së tyre.Përse një gazetë franceze i quan qesharak shqiptarët,të cilët përpiqen të evitojnë rrezikun e një fatkeqësie të tillë. Nuk jemi savantë dhe as pretandojmë për të,për historinë e atdheut tonë e kemi studiuar dhe e dimë më mirë se kushdo tjetër. Banorët e Epirit i quajnë Pellazgë.Herodoti,Tukiditi dhe Straboni dalin me konkluzione se ky vend nuk ka pjesë të Greqisë.Sipas Strabonit,Greqia nga Veriu kufizohet prej Akarnanisë dhe gjirit të Ambrakisë.Pasi gjeografia e lashtë greke nuk u vjen në ndihmë grekëve të sotëm,po pyesim ata që kan mendime të kundërta,se cila pjesë e Epirit është greke? Ai që pranon argumentet e sillogëve grekë do të besojë se Greqisë nuk i përket vetëm Shqipëria,por edhe Maqedonia,Thrakia,Rumania,Azia e Vogël,etj.Sipas vendeve të Greqisë së Madhe edhe Marseja e juaj i takon asaj!!! Epiri ka 650 mijë banorë.Sa janë vallë grekë që ndodhen në të dhe ku banojnë?Në Korçë?Në Berat?Në Gjirokastër?Apo në Çamëri?Ai që kalon nëpër këto vende takon vetëm epirotë shqiptarë,jo epirotë grekë.Do të sakrifikoheshin pra 650 mijë shqiptarë për të ngijtur lakmitë e sillogëve grekë dhe lëvizjet artificiale të tyre!!! Sjellja e tanishme e Greqisë dëshmonë se ajo ka ndërmend të imitojë Rusinë.Por kjo (Rusia) i përkrah pretendimet e saj me anë të forcës,e cila për fat të mirë i mungon Greqisë. Sikur të ishin grekët aq të fortë sa tregohen,në fakt janë vetëm miq të zhurmës,evropa nuk do të kishte kurrë qetësi.Parimi i ngjashmërisë në gjuhë do ta shpinte Greqinë shumë larg por në radhë të parë do të na jepej neve e drejta të kërkojmë nga grekët 200 mijë shqiptarë që banojnë në një lagje të veçuar të Athinës të quajtur PLAKË dhe krejt ishujt Hidra dhe Speca. Epiri është dhe do të mbetet gjithmonë shqiptar,ashtu si e krijoi natyra dhe historia. Mëkat që qeveria greke shpenzon për sillogët shuma të majme,të cilat mund të përdoren në mënyrë më të arsyeshme.Ajo përpiqet të zgjasi një ngatërresë,e cila s’ka për të mashtruar asnjë evropian.Po të ngulë këmbë greqia në aspiratat e lakmitë e saj të pangopura,të cilat i kundërvihen drejtësisë dhe të drejtës së kombeve,shqiptarët kanë vullnet të pa tundur që të mbrojnë atdheun e tyre deri në fund dhe jan betuar të mos lëshojnë asnjë pëllëmbë toke dhe të vdesin për të po të jetë nevoja.Këtu manifestojmë mendimin e të gjithë bashkatdhetarëve tanë. Evropa nuk do të marrë përgjegjësinë e luftërave shkatërrimtare që do të inaugurohen për aneksimin e shëmtuar të tokave tona nga Greqia”.(98) Mbas krizës lindore e deri në Luftën Ballkanike,qarqet shoviniste greke e përqëndruan gjithë vëmendjen e tyre në popullimin e shpejtë të trevave jugore të Epirit dhe kryesisht në drejtim të qytetit.

Të ndryshëm nga xhakatarës sebo-malazez,që si edukatë speciale për të coptuar trojet shqiptare kishin zhdukjen fizike dhe dëbimin e dhunshëm të popullsisë autoktone.Ekspertët e problemit Epirot u treguan më të “sjellshëm”,në këtë fazë të parë.Për ata gjthçka duhej të realizohej brenda gjendjes normale,të jetës dhe komunikimit të vazhdueshëm reciprok.Pra gjithçka duhej të zgjidhej “ pa dhunë”,me programe,spastrime masive,asgjësim fizik,dëbim kolektiv nga toka,por me një popullim të vazhdueshëm dhe të pandërprerë, me një menjanim të qetë ku befasia të lozte rolin primar,në reagimin e menjëhershëm të popullsisë shqiptare.Zëvendësimi i popullsisë autoktone shqiptare duhej të shihej jo vetëm nga Evropa,por,në radhë të parë,nga popullsia e “pakulturuar” e Epirit si një fat i “madh” për të hyrë në rrjedhën e qytetërimit.Në kuadrin e “miqësisë” së lashtë,shqiptarët nuk kishin pse t’i shikonin “vëllezërit e tyre të sinqertë” me frik e dyshim.Nga ana tjetër finokët grekë nuk do t’u linin raste shqiptarëve të dyshonin në “dashurinë”dhe “sinqeritetin”e tyre,se zbatonin pikë për pikë strategjinë e tyre të hollë,duke populluar fillimisht qytetet e pastaj zonat përreth. Në fillim ua kërkonte detyra të qëndronin si punues të tokës dhe më vonë të pretendonin si zotërues të patjetërsueshëm të saj.E rëndësishme ishte për ta që të kapnin pikat kyçe në administratën shtetërore të nesërmen kuptohej edhe nga qarqet politike greke që sundimi osman nuk do të zgjaste shumë edhe në Shqipëri.

Shtrirja dhe zgjerimi i mëtejshëm i institucioneve fetare fanariote do t’i shërbente atyre për të bërë presion të gjithanshëm mbi popullsinë ortodokse të Epirit,për ta inkuadruar brenda strukturës shpirtërore të ortodoksizmit grek më lehtë. Ata do të shfrytëzonon me një mjeshtëri të rrallë lidhjet tregtare midis dy trevave për ta bërë sa më të pranishme popullsinë greke në jetën e përditshme shqiptare. Të favorizuar nga formimi i shtetit të tyre dhe i vlerësuar nga Evropa e asaj kohe,ata do të përdornin të gjitha mjetet e propagandës për t’u fryrë burive pa rreshtur në dyertë e qarqeve evropiane mbi fatkeqësinë e Epirit që kishte ngelur brenda strukturës së kalbur otomane. Të palodhur për të zbatuarderi në një programin e tyre shovinist,qarqet vorio-epirote,tashmë,të lidhur edhe me ideatorët e “naçertanës”e të përkrahur nga mëma e tyre e përgjumur Rusi,prisnin edhe njëherë rastin e volitshëm për ta fshirë nga faqja e dheut Shqipërinë.Skemat ishin përgaditur me kohë.Rusia kërkonte shembjen e perandorisë së sëmurë osmane.Nga kjo shpërbërje Greqia dhe Serbia kishin pretendime të takoheshin në Shkumbin. Prandaj edhe në ato kohë kaq të turbullta për Shqipërinë,ku ditë-lindja dhe ditë-vdekjae saj ishte kaq pranë.Asnjëra palë nga fuqitë ballkanike nuk e pranonin Shqipërinë si aleate të barabartë për të fituar gjënë më të shtrenjtë që kërkonë një popull,lirinë dhe pavarësinë e tij.Greqia si greqi edhe në këtë radhë jo vetëm që nuk do të pranonte aleancë me shqiptarët,por edhe do të bëhej më vonë një ndër bllokuesit kontinental për Qeverinë e sapoformuar të Vlorës.Askush nuk e vë në dyshim rolin famëkeq të Konferencës së Londrës më 1913-të ndaj pasojave tragjike që i solli Shqipërisë.Por a do të coptohej në tri pjesë Shqipëria në qoftëse Greqia,qarqet politike të saj nuk do të ngrinin pretendimin e tyre teritorial ndaj trevës së Çamërisë?!!! Në këtë kohë,kur Shqipëria kishte fituar përfundimisht mëvetësinë e saj,shovinizmi grek,si gjithmonë i “urtë” dhe “dashamirës”ndaj popullit shqiptar.Në bazë të po atij skenari,me shumë pretendime,bëri hapin e saj gllabërues dhe tradhëtinë ndaj kombit shqiptar.Në këtë radhë pasojat e politikës “fine”greke ishin katastrofale.Gati gjysma e Epirit,treva e Çamërisë iu shkëput në mënyrë më absurde Shqipërisë dhe iu dha greqisë. Si mund të kenë Qeveritë e Shtetit Shqiptar iluzione ndaj politikës zyrtare greke në lidhje me Shqipërinë dhe trojet shqiptare,kur edhe sot në Shqipëri dhe Greqi funksionon,madje edhe është rritur në përmasa të pazakonta në luftën antishqiptare,”Komiteti shovinist i Vorio-Epirit”?!!!.
___________________

1.Straboni.VII,5;Plin,N.H.IV,1:App.Illyr 1.
2.Etol.III,13,44;Strab.VII,325,327 dhe H.Ceka,Perputhje onomastike iliro-epirote,në “Studime Historike”nr.2,1965,fq.85
3.H.Ceka,art.i cituar,fq.84
4.Tukid.I,5,1.
5.Shih te Steph.Byz.De Vrbibus et populis
6.Tukid.I,16.
7.Isokrati Harpokration dhe Suida
8.Strab.1,10
9.H.P.Sh.fq.46,F.E.Sh.fq.241,F.Gj.S.Sh.fq.431
10.F.E.Sh.fq.242
11.Po aty,fq.241-242
12.H.P.Sh.fq.46
13.Po aty,fq.43
14.Po aty,fq.43
15.Strab.VII,5
16.N.G.L.Hammond:fq.290 dhe E.Leppore;vep e cit.Tukidit.
17.Te Nilsson,po aty.
18.Tukid.I,14,3;18,2;I,24IV,126,II,96,97
19.Po aty.
20.Strab.VII,321
21.Scymn.Europa 450
22.Polyb,XVIII,58
23.Liv.XXII,34
24.Plin.III,45
25.Tukid.po aty.
26.Steph.Byz.;De urbibus et populis,shiko emrin Athamania.
27.N.Nilson,vep.e cituar fq.137,D.Mustilli,art.i cituar fq.137
28.Strab.VII,321
29.F.Prendi.Mbi rezultatet e kërkimeve në fshatin Vodhinë të rrethit të Gjirokastrës,në Bul.i shkencave shoqërore nr.I viti 1956,fq.181
30.F.Prendi.Tumat në fushën e fshatit Vajzë-Vlorë,në Bul.Shk.Shoq.nr.2viti 1957,fq.106
31.S.Islami,H.Ceka,F.Prendi,S.Anamali,Zbulime të kulturës ilire në luginën e Matit,në; Bul.Shke.Shoq.nr.1viti 1955,fq.134,S.Islami dhe H.Ceka,Të reja mbi lashtësinë ilire në territorin e Shqipërisë,në Konf.I.,të stud.Alb.Tiranë,1962,fq.452
32.H.Ceka,Diskutim mbi Kumtesën e Dhimosten Budinës në Konf.II,të stud.Alb.
33.Nga burimet e shkruara,përmendet qyteti i lashtë i Antigonesë.Deri tani ky emër i ishte veshur herë kalasë së Tepelenës,herë kalasë së Leklit afër grykës së Këlcyrës.Kjo është bërë në bazë të komentimit të burimeve të shkruara,që tërthorazi bëjnë fjalë për këtë qytet.Mirëpo gërmimet arkeologjike të vitit 1965,të ndërmarra në qytetin e lashtë të Jermës në rrethin e Gjirokastrës,nxorrën në dritë një material mbishkrimor:13 copë libreza votimi prej bronxi,në njëren faqe të të cilave lexohet emri (Antogonea).Kjo përmbysi identifikimin e Lekël-Antigone.Vetë zbulimi i këtij emri në këtë qytet dhe numri i shumtë i librezave na shtyn të pranojmë si më të mundshme që ky emër të lidhet me rrënojat e Jermës.
34.Dh.Budina.Rezultatet e gërmimeve në qytetin Ilir të Jermës,në Materiale të Sesionit Arkeologjik,viti1966,fq.146
35.B.Jubani,Keramika ilire e qytezës së Gajtanit,në Stud.hist.nr.2,viti 1966,fq.63
36.N.Jubani,H.Ceka,Gërmime në qytezën ilire të Rosunjës rrethi i Tropojës.
37.S.Islami,Premjet monetare të Shkodrës,Lisit dhe Genthit,në Studhist.nr.3viti 1966,fq.27
38.F.Prendi,artik.i cituar fq.125:M.Korkuti,artik.i cituar fq.166
39.S.Islami,H.Ceka,F.Prendi,S.Anamali,artik.i cituar fq.131
40.F.Prendi,artik.i cituar fq.26
41.Etol.III,13,44;Strab.VII,327 dhe H.Ceka,Përputhje onomastike iliro-epirote,në Stud.His. nr.2 viti 1965,fq.85
42.H.Ceka,artik.i cituar fq.85
43.M.Nilsson,vep.e cituar
44.Po aty
45.K.Bozhori,Dh.Budina,Disa mbishkrime të pabotuara të theatrit të Butrintit,në Stud.hist. nr.2 viti 1966,fq.176-189 ,në zbërthimin e emrave ka patur mirësinë të ndihmon edhe V.Toçi
46.Po aty
47.Po aty.
48.S.Islami,Premjet monetare të Shkodrës,Lisit dhe Genthit,në Stu.hist.nr.3 viti 1966 fq.27
49.V.Toçi,Mbishkrime e relieve nga nekropoli i Dyrrahit,në Bul.shk.shoq.nr.2 viti 1962, fq.128
50.H.Ceka,artik.i cituar fq.87
51.H.Krahe”Lexikon altillyrischer Personnennamen”Heidelberg,1929,Vangjel Toçi,artik.i cituar fq.128 dhe literatura e citueme prej tij,H.Ceka,artik.i cituar fq.87
52.S,Islami,artik.i cituar fq.20
53.H.Ceka,Elementi ilir në qytetet Dyrrahium dhe Apollonia,në bul.e shken.shoq.nr.3/4,1959 fq.136,V.Toçi,artik.i cituar fq.128
54.H.Krahe,vep.e cituar,V.Toçi,artik.i cituar,fq.129
55.Tukiditi,II,50,5,6.
56.Steph.Byz.,De urbibus et populis,(shiko fjalën Algestaio).
57.E.Çabej,Problemi i autoktonisë së shqiptarëve në dritën e emrave të vendeve,në Bul.e shke.shoq.nr.2,1958,fq.61
58.Strab.VII,328
59.Malte Brun,Precis de la geographie universale,1810-1829,Paris
60.Pouqueville,Udhëtime në More,në Konstandinopojë,në Shqipëri dhe në vende tjera të Perandorisë Osmane gjatë viteve 1798,1799-1800 dhe 1801,Paris 1805 61.Ch.Brouchneri,Fjalor gjeografik,Venedik,1770
62.Teodor Momsen,Historia e Romës së Lashtë
63.E.P.Hamp,OnLeibniz’s Third Albanian Letter,Zeitschrift fur Balkanologie,Je XVI/1, 1981,fq.34-36
64.M.Reiter,Leibnizen’s Albanelbriefe,Zeitschrift fur BalkanologieJg.XVI,1980,fq.82-93
65.C.V.Lajbnic,Albanerbrife,Hanovër,24 janar 1705
66.J.G.Herdez,I deen zur Geschichte derMenschheit,Leipzig,1868,vol.III,fq.99
67.J.E.Tunman,Kërkime rreth historisë së popujve të Evropës Lindore,Leipzig,1774
68.Franc Bop,Uber das Albanesisch in seinen verwandtschaftlichen Beziehungen,1855
69.J.Riter Fon Ksilander,Gjuha e albanezëve ose e shqiptarëve,Frankfurt am Main,1835
70.J.G.Fon Han,Albanesische Studien,Wien,1854
71.J.F.Falmerajer,Elementi shqiptar në Greqi,Munchen,1857
72.T.Mommsen,Historia e Romes,Leipzig,1932.”Historia e Romës së lashtë,Roma-Torino 1904,vëll.II,Libri i IV,kreu V,fq.142
73.Paul Kreqmer,Einleitung in die Geschichte der griechischen Sprache,(Hyrje në historinë e gjuhës greke),Gottingen,1896
74.P.Kretschmer,po aty.
75.P.Kretschmer,Fiset Ilire,po aty.
76.P.Kretschmer,Sprachliche Vorgeschichte des Balkans,(Parahistoria gjuhësore e Ballkanit),Revue Internationale des e’tudes balkaniquee,vol.II viti 1935 fq.41-48
77.Hansjërg Frëmmer,Die Illyrer,Karlsruhe,1988
78.H.Frëmmer,po aty(Vitet e errëta)565-850
79.Deukalioni,Fjalor i Mitologjisë,fq.57
80.Po aty.
81.Emile Isambert,Inteneraire deskriptiv historique et archeologique,1861,fq.867-869
82.Burime të zgjedhura për historinë e Shqipërisë,vëll.I,,Ilirët dhe iliria te autorët antikë, fq.218-219;Plutarchi I-Vittae Parallelae 4,7.
83.Av.M.Kokolari,Nuk mbulohet dielli me shoshë,”Bashkimi i shqiptarëve”nr.6,fq.4, dt.15 shtator 1993,Tiranë
84.Po aty.
85.J.G.Fon Han,”Reise von Belgrad nach Salonik”,1858, -Peter Robert Franke,”Alt-Epirus und das Kënigtum der Molosser”,Erlangen,1954, (Epiri i lashtë dhe mbretëria e molosëve),Mynchen-Bon,1949-‘54
86.P.R.Franke,”Albanien im Altertum”,Antike Welt,Sondernumner,1983
87.U.M.Leek,”Travels in Northern Greece”,1835
88.Dr.Milan Shuflai,”Serbët dhe shqiptarët”fq.180
89.Emile Isambert,vëll.i cituar fq.859-867
90.Av.M.Kokolari,vep e cituar,Dr.Ali Hadri,HPSH.Prishtinë,1966,fq.42-43
91.Dr.Ali Hadri,po aty.
92.Edison L.Clark,”Racat e Turqisë Evropiane,historia e tyre,gjendja dhe prospektet”, New York,Brodway,1878,fq.751
93.Edison L.Clark,po aty
94.Po aty
95.Sh.Delvina,”Rreth origjinës së suljotëve”,Bujku,nr.1424,fq.10 ,maj 1996 Prishtinë
96.Neos Kuvaras,Athens 1962
97.Po aty
98.”Moniteur Universale”,Paris maj 1879
99.Abdyl Frashëri,”Popullsia greke në Epirin e Ri dhe të Vjetër”,fq.100

Gjilan;2003

**BARAT** · 19-03-2007, 10:13

Çamët: Greqia po asimilon brezin e dëshmitarëve

Nga Miranda Vickers

Disa çamë besojnë se qeveria greke po e zgjat vonesën e adresimit zyrtar të çështjes çame me shpresë që dëshmitarët okularë, të akteve mizore të ndodhura në Çamëri, do të vdesin, dhe kjo do të ndikojë në zbehjen e çështjes çame. Për shembull, rasti i masakrës së popullsisë çame nga qeveria greke në verë të vitit 1953, e cila përfshinte vrasjet e grave dhe fëmijëve të varrosur në një varr të përbashkët në Filat, është parë dhe dëshmuar nga çamë të ndryshëm. Sidoqoftë, ka një paraqitje racionale në Greqi, e cila pranon masakrat dhe shpërnguljen masive të çamëve myslimanë, por tregojnë se “në kaosin e luftës ajo nuk ishte në të vërtetë plotësisht faji ynë”. Në të vërtetë, ”me rastin e zhvillimit të ndërkombëtarizimit në mënyrë polemike të çështjes çame, ekziston mundësia që të bëhen disa diskutime nën ndikimin e Britanisë në këto ngjarje, siç zakonisht është besuar që lideri monarkist i forcave të EDES, kolonel Napoleon Zervas po vepronte nën urdhrat e anëtarit të misionit britanik (C. M. Voodhouse), në lëvizjen kundër çamëve në vitet 1943-44. Voodhouse ka mbrojtur vendimin duke deklaruar nga ana e tij që konflikti etnik në Epir, gjithashtu dhe luftimet mes krahëve të ndryshme të lëvizjeve greke kundër akseve, tregonte që dy divizionet e ushtrisë së kontrolluar nga komunistët e ELAS ishin bllokuar në Epir dhe kjo ndihmoi të shpëtojë forcat britanike nën komandën e gjeneral Scobie nga humbja në betejën e Athinës në vitin 1944.”

Marrëdhëniet

Për të qenë sa më korrekt me popullin grek, kjo është krejtësisht e kuptueshme pse ata kanë pak simpati ose pak njohuri të sakta për çështjen çame. Atyre u është mësuar një historiografi shumë e thjeshtësuar për rajonin e Epirit: “Ata shqiptarë që lanë brigjet dhe ultësirat e Epirit ishin turq të vërtetë, kurse ata që qëndruan në kodra ishin kristianë, p.sh, shqiptarët që ishin lejuar të qëndronin dhe pronarët myslimanë “turq” që u larguan, grekët vetëm ishin duke marrë mbrapsht tokën e tyre”. Situatë vërtetë naive edhe pse e paarsyeshme, frika midis disa grekëve të vjetër që për të kthyer çamët myslimanë është e barazvlershme për të kërkuar kthimin e turqve. Megjithëse mungesa e njohjes së saktë historike dhe frikës së rikthimit turk, është e kuptueshme, gjithashtu dhe fatkeqësisht ka edhe një element të fortë nacionalist brenda Greqisë, e propoganduar nga Kisha Ortodokse Greke, e cila përhap pamflete ku proklamon zotërim të tokës brenda Shqipërisë. Grekët ekstremistë dhe disa njerëz brenda botës ortodokse në Greqi, ende ushqejnë në mendje projektet territoriale mbi zonën minoritare të Sarandës, brigjet veriore të Vlorës dhe përbrenda Gjirokastrës dhe Korçës. Nga ana e tyre, shqiptarët nuk kanë qenë asnjëherë të njohur me vuajtjet e tmerrshme të popullit grek gjatë Luftës së Dytë Botërore dhe Luftës së përgjakshme Civile pasuese greke në vitet (1944-1949). Është e qartë që paragjykimet e vjetra kanë nevojë të largohen, dhe rajonet historike kanë nevojë të rivlerësohen dhe në të shumtën e rasteve të rishkruhen.

Ligji i Luftës

Një problem domethënës që vazhdon të pengojë çdo përpjekje për të gjetur një zgjidhje të pranueshme për çështjen çame është se teknikisht gjendja e luftës vazhdon të ekzistojë midis Greqisë dhe Shqipërisë. I ashtuquajturi Ligji i Luftës ishte adoptuar në vitin 1940 nga grekët kur shteti i tyre ishte pushtuar nga forcat italiane prej Shqipërisë. Megjithëse ky ligj u hoq nga qeveria greke në vitin 1987, Parlamenti Grek asnjëherë nuk e ka ratifikuar këtë vendim. Megjithatë, grekët diskutojnë se një gjendje lufte nuk mund të thuhet se egziston, sepse ajo ishte hequr automatikisht bazuar me ligjet ndërkombëtare të vitit 1987. Çamët argumentojnë se, meqë pasuritë e tyre u morën si pjesë e këtij ligji të debatueshëm, fakti që autoritetet greke e deklarojnë këtë ligj të pavlefshëm, nuk mjafton – është e nevojshme që ai të abrogohet nga Parlamenti.

Ligji i Luftës midis Shqipërisë dhe Greqisë vazhdon të jetë një pengesë për marrëdhëniet mes këtyre dy shteteve të Ballkanit dhe është i lidhur ngushtë me zgjidhjen e çështjes çame. Shqiptarët e kanë shtyrë Athinën që ta adresojë këtë problem për shumë vjet, megjithatë asgjë nuk ka ndodhur. Në 1 prill 2003, Partia Demokratike e Shqipërisë (PD), që në atë kohë ishte pjesë e opozitës, e këshilloi Parlamentin Grek që ta eliminojë Ligjin e Luftës. Gjatë një konference shtypi, Sekretari për Marrëdhëniet me Jashtë, Besnik Mustafaj, tha që Parlamenti Grek ka aq pushtet sa të abrogojë Ligjin e Luftës me Shqipërinë. Megjithatë, të nesërmen, Kryeministri grek, Costas Simitis, i tha Kryeministrit shqiptar Fatos Nano se Ligji i Luftës nuk ekzistonte. Kjo deklaratë tregon se sa e gatshme është Greqia që ta diskutojë këtë çështje. Marrëveshja e Miqësisë dhe Bashkëpunimit midis Greqisë dhe Shqipërisë, e firmosur në 21 mars 1996 nga ministri i Punëve të Jashtme i asaj kohe, Alfred Serreqi dhe kolegu i tij grek, Theodoros Pangalos, nuk përmban asnjë gjë për çështjen e luftës ose për çështjen çame, pavarësisht se në të ka shumë referime drejt minoritetit grek në Shqipëri. Neni 20 shpreh se kjo marrëveshje do të jetë e vlefshme për një periudhe 20-vjeçare. Si rrjedhim, do të duhet të kalojnë edhe 10 vjet të tjera para se marrëveshja të rishqyrtohet. Një rishqyrtim i mundshëm mund të ndodhë vetëm nëse njëra nga dy qeverive do ta kërkonte atë. Parlamenti grek as nuk ka rënë dakord ta shqyrtojë, as ta abrogojë Ligjin e Luftës, duke argumentuar se ekzistenca e Marrëveshjes së Miqësisë midis dy shteteve e eleminon atë automatikisht. Një dokument i datës 19 mars 2004, i publikuar në faqen zyrtare të internetit të Ministrisë së Punëve të Jashtme Greke, i cili deklaronte se ligji vuri dy shtetet në “gjendje lufte” është eleminuar. “Me një vendim të qeverisë të datës 28 gusht 1987, Republika Helene vendosi ta heqë “gjendjen e luftës” me Shqipërinë. Firmosja e Marrëveshjes së Miqësisë, Bashkëpunimit dhe Sigurimit nga ministrat e Jashtëm të të dyja shteteve më 21 mars 1996 në Tiranë, konsiderohet si një bazë shumë e rëndësishme mbi të cilën Shqipëria dhe Greqia kanë forcuar marrëdhëniet e tyre bilaterale dhe i kanë kaluar faqet e së shkuarës.” Sipas këtij dokumenti, marrëveshja është ratifikuar nga të dyja Parlamentet.

Ky lajm është publikuar nga gazeta BALLKAN: 19/03/2007

**BARAT** · 19-03-2007, 11:20

Metamorfoza amerikane, mbiemri “Koka” kthehet në “Tenet”

Zenepe Luka

Kushdo që bën rrugën për në fshatrat e Bregut, e ndjen se nuk ngopet me bukurinë e bgregdetit, fshtrat që zënë vend në krah të njëri tjetrit kundruall dy detrave që bashkëjetojnë paqësisht prej shekujsh. Rrugën për në Qeparo e bëjmë me një vajzë nga ky fshat, Lika Kapaj, bijë e një fisi me emër sikurse është Vongli. Kjo grua me intelekt njeh në detaje historinë e fshatit, të të parëve dhe veçanërisht të gruas së bregut. Lika shkonte në Qeparo për të parë vilën që po ndërton buzë detit, që i ngjan aq shumë kalasë së Ali Pashës dhe për koencidencë edhe kjo grua qiparotase quhet Vasiliqi.

Në Qeparo takuam e biseduam me djemtë që kanë ardhur nga fshatra të vendit kryesisht nga Librazhdi dhe Lezha për të punuar tek të moshuarit që kanë djemtë e tyre në mërgim, prekëm historinë e lashtë dhe të re të fshatit të kapedanëve duke kuvenduar gjatë me të afërmit e Xhorxh Tenetit, ish drejtorit të CIA-s amerikane. Nga shtëpia e braktisur e babait të tij Qirjakos, Koço Koka përcjell brengën. Do të vijë një ditë që në këtë tokë të parëve të takoj kushuririnjt e të parë, Xhorxhin dhe Bill.
Në Qeparoi, fshati i Kapedanëve
Si çdo fshat tjetër i bregut, Qeparoi ka historinë e vet, traditën, por sikurse shprehen vendasit, ai dallon prej tyre, pasi përbëhet prej 10 fisesh të ngulura këtu prej shekujsh. Fshati ka bashkëjetuar paqësisht tërë kohrat, pasi administrohej nga një këshill me përfaqësues nga sejcili fis që respektonin të drejtat e njëri tjetrit. Në këtë fshat të kapedanëve të hershëm, do të njihesh edhe me kapedanët e Ali Pashës, trimat besnikë të tij që bujtnin në Kalanë e Vasiliqisë që ndodhet vetëm 2-3 km larg Qeparoit. Ky fshat ka burrat e mënçur që kanë lënë pas histori si. Polo Mara, Sokrat Leka, Zaho Vlashi, Dado Zhupa, Jorgo Pali dhe deri tek shkrimtari i mirënjohur Andrea Varfi. Por në historinë e këtij fshati zë vend edhe fisi ku fisi Koka-Teneti, Qirjako Teneti, babai i Xhorxhit Tenet njeriut të famshëm, që për 7 vjet drejtoi CIA-n amerikane.
Me Koço Kokën në shtëpinë e Xhorxh Tenetit
Qeparotasi 78 vjeçar Koço Koka, është një thesar i vërtetë vlerash dhe pa frikë mund ta konsiderosh shtëpinë e tij një muze të fshatit. Ai njeh historinë shumëshekullore të Qeparoit, por edhe fisi i tij dhe vetë ai zënë ka një vend të rëndësishëm në këtë histori. Ky Ciceron i çuditëshëm nis rrëfenjën e tij nga ulliri 500 vjeçar, që tregon lashtësinë e fisit, për të kaluar tek shtëpia e prindërve të ish-kreut të CIA-s Xhorxh Teneti, tek shpellat e Qeparoit ku u ngujua për tre vjet, dashuria e parë e Qirjako Kokës, babait të Xhorxhit, njëherësh xhaxhait të Koços, për të vijuar me takimin e tij pas 60 vjetësh me ushtarin italian që mbajti në shtëpi gjatë luftës. Koço ka një jetë të vështirë që si askush tjetër e tregon me vargje. Pas vdekjes së bashkëshortes, ai u martua me Ollgën, së cilës i kish qënë në dasmë kur ishte martuar me bashkëfshatarin e saj, madje dhe ja kish hedhur këngës e valles. Lotët e Koço do t i dallosh vetëm në një çast, kur ai tregon brengën e vetme që nuk ka mundur ende të takojë djemtë e xhaxhait të tij, Xhorxh Teneti dhe Bill dhe se do të vdesë pa i parë me sy, por ai ndjehet krenar që kushuriri i parë Xhorxh, arriti të bëhet drejtori i CIA-s amerikae për 7 vjet dhe për të ka rëndësi që t i dëgjojë zërin e mirë si deri më tani. Ai tregon te pa thenat me pare.
Fisi Koka, i lashtë sa ulliri 500 vjeçar
Një ulli i moçëm në krye të fshatit që është kërrusur nga 5 shekuj, tregon dhe fillesën e fisit Koka të ardhur në Qeparo. Koço tregon se gjyshi i tij Mina Koka, me djemtë e tij, Qirjakon dhe Sofon ikën në emigrim në Stamboll në vitin 1924, punuan në minierat e Francës, ndërsa xhaxhai, Qirjako iku në Amerikë në periudhën e krizës botërore, kur nuk pranohej fuqi punëtore nga Europa. Sipas të thënave të xhaxhait, për të shkuar deri atje, ai pagoi një shumë të madhe kapitenit të vaporrit, që ia mori borxh Ligor Dukës nga Corraj, që kur ia kish dhënë të hollat i kish thënë: “Po u bëre mirë, mi dërgo, Qirjako, në mos, i paç hallall”. Por Qirjako i bëri për një muaj dhe i a dërgoi borxhin. Ky fakt na bëri miq dhe djali i tij erdhi na dasmën time. Lidhjet me xhaxhanë kanë qënë të qfërta deri sa vdiq me brengën që nuk u kthye në fshatin e lindjes. Ndërrimin e mbiemrit nga Koka në Teneti nga xhaxhai i tij, Koço e lidh me faktin se Teneti ka qënë stërgjyshi i tyre, që ka shërbyer si oficer i Venedikut në Koruz. Ai kujton se kur ishte i vogël e thërrisnin djali i Tenete. Kështu thirrej i gjitha fisi dhe vetëm në kohën e Zogut gjyshi e ndërroi mbiemrin nga Tenete në Koka. Ky fis është i ardhur nga fshati Keshaza e Korfuzit, sikurse kanë ardhur edhe fise të tjera nga... Tërbaci, Peja, Velça 5 shekuj më duke formuar fshatin e 11 mëhallallave të sotme.
Ikja nga Qeparoi e Qirjako Kokës-Teneti
Familja Teneti ka emigruar për në SHBA, pas Luftës së Dytë Botrërore, ndërsa djemtë binjakë janë lindur në Amerikë. Babai i Tenet, mbiemri i të cilëve është Koka, ishte nga Qeparoi, një nga fiset më në zë të Himarës. Në shekullin e 19-të, familja Koka, e cila jetonte në Itali dhe në fillimet e shekullit 20-t u vendos në Korfuz dhe prej andej erdhi dhe u vendos në Qeparo të Himarës, në vendin e të parëve. Babai i Tenet, shkon në emigrim në Francë dhe punon në minierat e qymyr-gurit në Sent Etien, ku qëndroi deri në mbarim të luftës së Dytë Botërore. Qirjako martohet me një vajzë nga Himara, nga më të dëgjuarit e krahinës, Vangjelia Kacelano, e cila kishte mundur të ikte në Itali me gruan e të vëllait që ishte italiane dhe dy fëmijët, duke udhtuar me një nëndetëse angleze nga brigjet e Himarës. Ata emigruan në SHBA në qytetin metropol të botës Nevv York dhe në vitin 1953 do të lindnin dy djemtë binjakë George (Xhorxh) dhe VVilliam. Në vitin 1965 babai i tyre do të ndahej nga jeta. Sot Xhorxh ka një djalë të vetëm me emrin Jani, ndërsa Bill, është babai i tre vajzave.
Historia e ikjes së nënës së Tenetit nga Himara
Koço Koka mohon zërat se Evangjelia ka ikur me nëndetëse. Ai është motra e doktor Kacalanos, që u vra në Qafë-Topi nga gjermanët, teksa po mjekonte partizanët, që tashmë është dëshmor. Vëllai tjetër Niko Kacalano, u rreshtua kundër regjimit komunist dhe regjimi e arrestoi dhe pushkatoi. Pra familja Kacalano është e ndarë përgjysëm. Nëna e Xhorxh Tenetit ka një vëlla dëshmor dhe një vëlla viktimë të regjimit komunist. Kur ajo është larguar, konsiderohej një familje me përbërje të mirë dhe nëna e saj merrte pensionin e luftës të të birit. Gruaja e doktorit ishte italiane, Bjanka quhej, ajo u lejua të ikte për në Itali me traget, normalisht me ndihmën e shtetit, duke marrë me vehte edhe të kunatën, e cila më vonë do të bëhej gruaja e Qirjakos, nëna e Xhorxh Tenetit.
Dashuria e parë e Qirjakos
Koço rrëfen, se kur u largua për emigrim xhaxhai, Qirjako ishte i martuar me vajzën e vetme në fisin Qesari, Thimia. Ishte një çift i bukur, që duheshin shumë, por ajo nuk pranoi të shkonte me të.
-Do të pres të kthehesh. Zer ca para dhe eja të ndërtojmë lumturinë këtu, pse dashuria jonë nuk mund të ndahet nga deti -i kish thënë ajo kur e përcolli me lot në sy, por kur po vonohej me vite, ajo i dërgon letër ku i shkruan e zemëruar. -Qurjako, eja, pasi nuk kam ardhur në shtëpinë tënde të rri me Gaqen, (vëllai i vogël i Qirjakos në atë kohë në moshën 13 vjeç) Por nuk zgjati shumë dhe për fatin e keq Gaqe vdiq dhe shkaktare u quajt ajo, Themia, pse e përfoli. Për këtë shkak e dëbuan nga shtëpia Theminë e bukur. Gjyshja i dërgon letër të birit, Qirjakos ku i thotë se nëse i dërgon letër asaj, që u bë shkak për vdekjen e të birit, ta kam bërë haram gjirin. Ai i përjigjet menjëherë duke i thënë. - Mos mbaj shpresë se nuk vij më në Qeparo dhe kjo dashuri merr fund.
Jeta e re e Thimisë, gruas legjendë
Thimia u largua nga shtëpia e Qirjakos me brengën e madhe se humbi dashurinë e parë, por nga ana tjetër nuk deshi të japë vehten për tragjedinë që i kish ndodhur. Ajo bie në dashuri me një djalë, Jorgo Mio, që sapo kish ardhur nga kurbeti dhe lindi një djalë pa bërë martesën, i cili në moshën 5 vjeçare vdiq. Sipas zakonit, meqë ishte fëmijë i jashtëligjëshëm, konsiderohej turp dhe nuk shkoi askush në varrim. Pas kësaj dhimbjeje, kjo grua e bukur, oratore dhe shumë trime, u transformua, atë nuk e përfillte më njeri në fshat. Pas ca vitesh një çoban, Muço Dhrami i dërgon haber se donte ta merrte për grua, por ajo i u pëërgjigj prerë.
-Jo, kjo nuk do të ndodhë kurrë, unë nuk jam e sërës tënde, kam qënë gruaja e Qirjako Kokës, djali i parë i fshatit dhe nuk mund të bëhem gruaja e një cobani,por unë të kërkoj një nder, të vrasësh Jorgo Mio dhe unë do të bëj të dalësh me kravatë në Qeparo.
Çobani që e donte Thiminë, vendosi ta rrëmbejë atë, jashtë dëhirës së saj. Bashkë me tre persona të tjerë, e hipën në mushkë dhe e dërgoi në shtëpinë e tij. Por ajo nuk ishte e qetë, nuk e donte, nuk mund të kalonte jetën me të dhe një ditë mori pushkën dhe e vrau. Pas kësaj mori arratinë nga fshati.
3 vjet kaçakë në shpellat e Qeparoit
Thimia u detyrua të largohej nga fshati pasi ndiqej nga të afërmit e Mucos por edhe nga fisi i saj. Koço tregon se e kish parë me sytë e tij kur kish vrarë çobanin që e mori me zor për grua, kur ai po kthehej nga shkolla. Kjo grua trime kaloi shpellë më shpellë ku u strehua për gati tre vjet. Herë tek shpella e Kuqe, herë tek Save, herë tek shpella e Lagjit. Vetëm njerka e ndihmonte këtë grua, i dërgonte për të ngrënë edhe veshje. Si shenjë për tu orientuar se në cilën shpellë ndodhej, Thimia vinte një grumbull gurësh mbi njëri tjetrin dhe ajo shkonte dhe i merrte gjithçka që i dërgonte, por kurrë nuk ishin parë me njëra tjetrën. Askush nuk e mësoi shpellën-shtëpi ku qëndroi kjo grua, ndërsa një pjesë e mjirë e njerëzve e dinin të vdekur. Ajo kaloi mal më mal dhe u inkuadrua partizane e brigadës së 5-të ku qëndroi deri në çlirimin e vendit.
Gozhda që Xhorxh Tenet nuk ka ardhur në Qeparo
78 vjeçari Koço Koka shtrydh kujtimet që kanë të bëjnë me lidhjet që kish me xhaxhanë e tij, por pas çdo rrjeshti përmend "gozhdën" që ende nuk ka ardhur në Qeparo nipi i tij Xhrxh Tenet dhe nuk dihet nëse do të takohet në këtë jetë.
-Sa ishte gjallë xhaxhai, Qirjalko, im atë dhe më pas unë, kemi pasur lidhje të ngushta, shkëmbinim letra mtë mbushura me mall e dhimbje. I kam ndjekur rritjen e dy binjakëve, nipërve të mij nëpërmjet fotografive, madje me rrobat e tyre, janë rritur fëmijët e mij. Jemi gëzuar që Xhorxhi arriti të drejtojë për 7 vjet CIA-n amerikane, ndërsa vëllai i tij është kirurg, ka një spital të madh kirurgjikal në Nevv York. Xhorxhi është martuar me një vajzë amerikane, vajza e ish ambasadorit amerikan në Soanjë dhe ka lindur një djalë kurse nipi tjetër ka tre vajza. Kur erdhi nëna e tyre në Himarë, bëri një vizitë edhe këtu, në shtëpinë e të shoqit dhe më tregoi me gojën e saj se si ka çarë Xhorxhi deri në të post të lartë. Xhaxhai Qirjako, vdiq pak kohë pasi martoi Xhorxhin. Ishte i sëmurë rëndë dhe më dhe më shkruante se po vdes me brengën se nuk kam për ta parë kurrë kurrë fshatin e lindjes, porse këtë se u a kish lënë amanet djemëve
Por nëse xhaxhi nuk e shoi mallin me tokën ku i ra koka, nipërit duhet të vënë në jetë amanetin sa të jem unë gjallë-thotë ai me sy të përlotur.
Jeta e Koços mbushur me dhimbje
E pazakonta në intervistën e Koço Kokës është se ai jetën, brengën, por edhe të bukurën e jetës së tij e tregon me vargje, që çuditërisht i mban mënd në mënyrën më perfekte. Ai rrëfen: Jam rritur bonjak, tek dajallarët dhe gjyshja. Pasi më vdiq nëna që më la 5 vjeç. Babai i martua me një nga Lukova, unë dhe gjyshja erdhëm me peshqesh. Babi lindi një djalë e një vajzë dhe vdiq. Pas disa vitesh, më 1989 më vdiq edhe mua gruaja, që më la në moshë madhore me tre fëmijë. E doja shumë. por fati ma ndau nga krahët duke më mbushur me dhimbje. Por jeta nuk përballohej vetëm. Të afërm ndërhynë që unë të martohesha me Ollgën, që më parë ishte martuar në Qeparo, madje unë kam qënë në dasmën e saj, kam kërcyer. Ajo solli me vehte një vajzë shumë të bukur, Lerdën, që kishin vënë sevda shumë grekë, por ajo u martua me një djalë nga Skrapari dhe jetojnë të lumtur në Athinë.
Një jetë e re në moshë të thyer
Brenga më e madhe e jetës sime është vdekja e vajzës 47 vjece, ishte mësuese dhe i ra infarkt në orën e mësimit. Vajza tjetër është larg,në Kanada edhe asaj i vdiq bashkëshorti, por i ka lënë dy djem të mrekullueshëm. I fortë është ai që fiton duelin me jetën dhe unë sot që jam 78 vjeç më duket se kam arritur të mposht dhimbjen e të mbijetoj me shpresën se një ditë do të më qeshte buza. Nisa jetë të re në moshë të thyer, por Zoti na dha një vajzë. Për kushtet që kishim duhej të punonim që të mbijetonim me Ollgën. Kujtoj një rast kur foshnjën e kishim lënë në breg të detit, ishte natë dhjetori dhe bashkë me gruan shkuam të gjuanim peshk me komardare. Kur u kthyem pamë që vajzën e kish çuar dallga tej, por ishte gjallë. Sot ajo studjon në Athinë tek i vëllai. Me këto duar bëmë këto shtëpi buzë detit, që në behar mbushet plot me pushues, që na sjellin gjallërinë, por edhe të ardhurat. Tani të kisha jetë, por vitet bëjnë të tyren.

Gjyshërit e Koço Tenetit
Nëse do të shkosh larg për njohur histoinë e paradhësve të Koço Kokës, do të dëgjosh histori të çuditëshme. Ai tregon për stërgjyshin, Gjon Stamati, që brezat e mëpasmë e cilësojnë si të parin e fisit. Gjoni nuk kishte djem dhe një ditë kur doli tek "Buza e Burrave", vendi ku bëhej Kuvendi i burrave, që njihet edhe sot lart në fshat, kur pa që arën e tij po e punonte nipi i tij. Ky fakt e shqetësoi shumë dhe në mbrëmje i thotë gruas së tij. Kërkoj lejë të martohem, se pashë që nipi më zuri arën pa vdekur unë.
-Hallal të qoftë - i përgjigjgjet ajo. Atëherë ai therri një kokosh të madh, bëri edhe bukën e grurit dhe troket tek një grua e ve.
-Hape derën, se më ka thënë Perëndia që të bëj një fëmijë me ty dhe ti do të jeshë zonja e pasurisë sime. Nëse është bërë, do të vish të më thuash. ”Ara është bërë për të korrur”. Kur i vajti haberi, ai e mori për grua. Ajo lindi djalë dhe emrin i a vunë Dukë. Duka i vogël bëri tre djem dhe në ditët e sotme janë tre fise: Vonglaj (Duka i vogël) Kolumbaj dhe Shanaj. Pra jo vetëm nuk u shua dera, por la pas njerëz të mëncur, të zotë. Gjyshi Vongli, ka qnë një detar i zoti, ekonomist me shkollë të mbaruar në Greqi dhe gjithë kohën është njohur Kapiten Vongli, pasi ka drejtuar disa vaporë dhe shkonte deri në Rusi., ndërsa gjyshja, Sotira përballoi një tragjedi të jetës. Asaj iu mbyt e gjithë familja me një varkë, plot 6 veta, nëna e saj, djemtë e vëllait, nusja e vëlait. Ajo mbeti e vetme me dy nipër që më pas o të binin dëshmorë. Kjo grua e fortë labe, lindi tre fëmijë çuditërisht djalin e vogël e lindi kur ishte kur i kish mbushur 50 vjeç. Ajo ajo jetoi 110 vjeç dhe vdiq më 21 janar të vitit 1984, pikërisht në datën e lindjes, më 21 janar dhe djalin e vogël e la 60 vjeç. Kjo grua ka edhe një histori tjetër sa të dhimbshme aq edhe të pabesueshme. Me duart e saj ajo mori pjesë nga kockat e nipërve të vrarë nga gjrmanët dhe i ruante si gjë të shtrenjë gjatë gjithë jetës së saj, prapa një kornize. Njërit prej të afërmëve i kish lënë amanet që kur të vdiste, t ia vendosnin në gjoks, afër zemrës atë kujtim të dhimbshëm. Ajo vuajti shumë dhe mbylli sytë, vetëm kur njeriu i saj kujtoi të kryente amanetin.
Takim pas 50 vjetësh me robin italian që i kish shpëtuar jetën
Fshati Qeparo strehoi 200 ushatrë italianë pas lufte, duke ju shpëtuar jetën, pasi gjermanët i ndiqnin këmbë pas këmbe. Familja Koka mbajti një vit në shtëpi Antonion, që Koço Koka e takoi pas një gjysëm shekulli. Ai tregon: E mbajtëm si djalin tonë dhe jo njëherë i kemi shpëtuar jetën. Kujtoj një rast që erdhën gjermanët dhe kontrolluan shtëpinë tonë, kërkonin italianin, por ne e kishim fshehur në një fuçi me bërsi duke i mbyllur edhe kapakun dhe ai shpëtoi mrekullisht. Për shumë kohë mbajtëm lidhje me Antonion, por një ditë më thirrën në degën e Brendëshme në Vlorë, sapo isha bërë dhëndërr. Më kërkuan spjegime për korespodencën me Antonion dhe në fund më thanë: - Ç të duhet more djalë që shkëmben letra me të, ku e di ti se ai nuk është një spiun dhe ti merr në qafë vehten dhe familjen? Shih punët e tua që të mos keshë pasoja, - më tha kryetari dhe pas kësaj i vura gishtin kokës.
Në vitin 1991, i shkrova një letër Antonios, por u dëshpërova kur mora vesh se ishte larguar nga fshati. Atëherë i shkrova një letër kryetarit të bashkisë që i spjegova se kërkoja njeriun që i kisha shpëtuar jetën.Brenda një kohe të shkurtër më vjen përgjigjia e kryebashkiakut, që pasi na falenderonte në emër të popullit të asaj treve, më dërgon adresën e Antonios. U lidha me të dhe më ftoi me bashkëshorten duke përblluar emocione të mëdha. Kujtoja djaloshin e ri 20 vjeçar që tashmë kishte mbushur 83 vjeç. Ku nuk më çoi, më prezantoi me njerëzit dhe miqtë e tij he u ndava për të mos u takuar më. Në vitin 1996, i biri më lajmëroi se Antonio kishte vdekur, por lidhjet me fëmijët vazhdojnë. Kur ika më dha një makinë, që e ruaj kujtim nga njeriu i mirë, që u takuam pas 50 vjetësh.

Një thirrje nga shpirti për Xhorxh Tenet
Nëse do të botoheshin rrëfenjat e Koço Kokës, që i ka hedhur në vargje, duhen disa volume, çdo histori, është një perlë dhe befasohesh me faktin që ky Koço 78 vjeçar jo vetëmi shpreh në vargje, por i mban përmendsh mijëra duke befasuar cilindo që e takon. Por fjalinë e fundit të thënë nga shtëpia,vatra e braktisur e vëllezërve Qirjako e Sofo, e tha me një zë të qetë që I dridhej dhe pas kësaj burri që ka triumfuar mbi tallazet e jetës,përlotet.
-Këtu,në këtë shtëpi, - thotë ai janë rrënjët e fisit, në këtë shtëpi ju ka rënë koka prindërve tanë dhe pikëriht në këtë vatër do të dëshiroja që të takoja kushëririn tim të parë, njeriun më të afërt në gjak që më ka mbetur nga trungu familjar. Xhorxh Tenetin. Duhet të vijnë e shohin tokën e prindërve, Qeparoi e bukur që i thërret çdo ditë njerëzit e mërguar. Shpresoj të vijë ajo ditë kur unë ende nuk i kam mbyllur sytë, ndryshe do të ikja me trishtim nëse ky kushuriri im, paçka se u bë njeriu i famshëm i Amerikës, të mos prekte tokën ku i ra koka të atit, burrit të mënçur qeparos, Qirjako Kokës. Shpresa, më mban gjallë.

Kosta Dhimgjoka, njeriu që
rri afër me Xhorxh Tenetin
Krejt rastësisht takuam në Qeparo shqiptaro-amerikanin Kosta Dhimgjokën, që fliste shqipen në mënyrë perfekte edhe pse është larguar në vitin 1950 nga fshati. Ai thotë se i është dashur të bëjë gjyq në Vlorë, për të marrë zyrtarisht tokën e prindërve të tij. Sido që unë jetoj në Amerikë dhe djemtë në Athinë. Në Qeparo ku na ka rënë koka, do të ndërtojmë së shpejti një hotel me 5 yje, me komoditetin që ka një hotel në Nevv York. Edhe Kosta, është një thesar më vehte, por ajo çka na interesonte në këtë shkrim ishin lidhjet e tij familjare me Xhorxh Tenet. Ai tregon se është pikërisht ai që ka ndërmjetësuar për lidhjen e nënës së Xhoxhit, Evangjelisë, që është edhe kushurira e tij. Me Qirjako
Xhorxhi është njeri i famshëm në Amerikë, për 7 vjet ka drejtuar CIA-n amerikane dhe ky është një nder për të gjithë shqiptarët. Janë aftësitë dhe intelekti i tij, që arriti majat në një shtet të fuqishëm sikurse është Amerika. Fola pak ditë më prë me të dhe më tha se po hedh kujtimet e tij në një libër voluminoz për kohën që ka drejtuar këtë shërbim të rëndësishëm për gjatë 7 vjetëve me dy presidentë, Klinton dhe Bush. Të gjithë shqiptarët janë ndjerë krenarë kur Tenet doli në TV amerikan dhe u shpreh se unë jam bir emigranti, jam shqiptar dhe Amerika demokratike i krijon mundësi cilitdo të bëhet edhe President. Me familjen e Qirjakos, kam kaluar tërë jetën dhe bëhemi jo thjeshtë si bahkëfshatarë nga Qeparoi, por ehe njerëz të një gjaku, si shqiptarë në dhe të huaj.
Ky lajm është publikuar nga BALLAKAN: 05/03/2007

Tema: Dosja antishqiptare e Greqisë, 1912-2007

Funksionet e Temës

Tema të Ngjashme

Greqi-Shqiperi: Lufta italo-greke dhe ligji i luftes ndaj Shqiperise

Himarë, mësimi nis me himnin grek

Muslimanët e Greqisë nga forca dominante në pakice të dobët

Perla arbërishte të Greqisë, më në fund në steré

Permbysja e rregjimit ne 97, Revolucion komunist?

Regullat e Postimit

Projekti Albasoul

Komuniteti i Forumit

Rreth Nesh

Kërko

Krijoni Kontakt