shekulli
Lexova me vėmendje reportazhin mbi Frashėrin. Vetė jam me origjinė nga ky fshat, por banoj nė Lushnjė. Mė pėlqeu, por kisha dhe njė sugjerim. Kam dėgjuar, se diku nė Tiranė ėshtė njė nga nipėrit e familjes Frashėri, i vetmi trashėgimtar mashkull. Di qė ky person ka emrin e gjyshit tė tij, Mehmetit, pra djali i fundit i frashėrlinjve. Do tė ishte serioze pėr gazetėn tuaj, nėse i shkohet deri nė fund kėsaj ēėshtjeje. Dihet shumė pak pėr kėto figura madhore, thuajse gjėra tė pėrsėritura nga Historia e Letėrsia, ndėrsa ka me dekada qė nuk po lexojmė ndonjė gjė tė re. Ndaj, kur pashė reportazhin me titull Thesare nė kullėn e frashėrlinjve, 8 fjalorė tė rrallė me firmėn e Samiut, mendova se nėse gjendet trashėgimtari, atėherė gazeta juaj do tė vazhdonte tė zbulonte thesare tė reja.
Mehmeti: Trashėgimtari pa prona, i vėllezėrve Frashėri
Gjysmė shekulli persekutim, vetėm nga mbiemri. Paradoksi i njė jete, mes famės dhe pėrbuzjes. Pseudonimi qė e shpėtoi pinjollin e vetėm tė frashėrlinjve
Elisabeta Ilnica
Nuk ishte e vėshtirė pėr tė gjetur pinjollin e frashėrlinjve, tė sugjeruar nga lexuesi Pėrparim Skėnderi. Sekreti nuk qėndronte shumė te gjeneralitetet e tij tė famshme, si Mehmet Frashėri, sesa te pseudonimi i ēuditshėm pėr njė plak qė shkon drejt tė 90-ve: Pipi. Gjithė jetėn e tij ishte thirrur nga ky emėr pėrkėdhelės, qė ia kishte ngjitur halla e tij e shkolluar nė Francė, aq sa ishte harruar se ai quhej Mehmet Frashėri. Harruar nga lagjja, miq e tė afėrm, por jo nga Sigurimi i Shtetit. Nė 45-vjet tė sistemit komunist, ai u persekutua nė mėnyrat mė tė ulėta si pasardhės bejlerėsh, ndėrsa kuadrot e lartė shtetėrorė mbronin tema diplome, me faktin qė frashėrlinjtė shisnin pasurinė pėr tė luftuar pėr Shqipėrinė e lirė. Atij nuk i jepnin asnjė lloj, pune pavarėsisht se dinte perfekt 2 gjuhė tė huaja dhe nga emri i xhaxhallarėve tė tij, Abdyli, Samiu, Naimi, ishte identifikuar njė epokė nė letėrsi: Rilindja. Fėmijėve tė Mehmet Frashėrit, iu mohua e drejta e studimit me gjithė rezultatet e shkėlqyera, ndėrsa fėmijėve nė shkolla u mėsohej Bagėti e bujqėsi
Pipin e gjen ēdo mėngjes nė orėn 9.00 nė lokalin pa reklamė, pėrballė shtėpisė sė tij, nė rrugėn Qemal Stafa. Duhet patjetėr tė jetė atje, sepse pi racionin e tij tė pėrditshėm tė rakisė grapa. Mė bėn mirė pėr zemrėn, se po tė isha veseli, atėherė do pija dhe duhanin. Vetėm njė teke ēdo mėngjes, nuk e teproj,- thotė Pipi, ndėrsa na fton tė ulemi si tė shpisė. Nga fytyra nuk i heq syzet e errėta, kafe dhe, pavarėsisht se ėshtė nė karrige, mbahet nė njė bastun. Pipi ėshtė pinjolli i vetėm mashkull nga familja e madhe patriotike Frashėri, i cili ka trashėguar emrin e gjyshit tė tij, Mehmetit. Duke treguar mbi pemėn gjenealogjike, ai sqaron: Stėrgjyshėrit e mi, Haliti dhe Emineja, kishin 6 vėllezėr dhe 2 motra. Nga kėta, i pari ishte Avdyli, i cili pati 2 djem, por qė asnjėri nuk u martua. Pra, nuk pati pasardhės. Pastaj ka qenė vajza e madhe, Nafiseja, por asaj as foto nuk i kam dhe asgjėkund nuk dihet saktė pėr tė. Pas saj ishte Sherifi, i cili fatkeqėsisht ndėrroi jetė nė njė moshė shumė tė re. Megjithatė, Sherifi la njė vajzė pas, Asijen. Duke qenė se atėherė ishte si ligj qė mos nxirrej nusja nga shtėpia, atėherė gruan e Sherifit e mori Naimi. Veē Asijes qė e adoptoi, pas martesės, Naimi lindi dhe njė vajzė tjetėr. Sėrish, asnjė djalė Pas Naimit, vinte motra tjetėr, Shahnishaja. Ajo u martua me Ibrahim Pashė Vėrzheshtėn, njė doktor ushtarak. Shahnishaja, pas kurorės shkoi tė jetonte nė Turqi dhe nuk u dėgjua asgjė e re. Sipas radhės, vijmė te Samiu, i cili gjithashtu u trashėgua vetėm nga vajza. Meshkujt u pakėsuan akoma mė tej nė familjen Frashėri, me vdekjen e shpejtė tė vėllait tjetėr, Tahsini. I shtati pėr nga radha, Tahsimi, ishte shumė i talentuar nė fushėn e letėrsisė dhe filozofisė, por qė vdiq vetėm 27 vjeē. Tani vijmė te djali i fundit, nga ku kam marrė dhe emrin, te gjyshi im, Mehmeti. Ai lindi djalė tė vetėm Hysrefin, babain tim. Po ashtu, edhe im atė vetėm mua mė pati djalė dhe 3 vajza. Duke qenė se isha pra. i vetmi mashkull nė gjithė kėto pasardhės, ai vendosi qė tė ruante trashėgiminė, duke mė lėnė emrin e gjyshit tim, Mehmetit. Ēdo detaj pėr familjen e tij, Pipi e tregon dhe me foto. Nė albumin e gjenealogjisė i mungojnė 2 foto; ajo e stėrgjyshes Emine dhe e vajzės sė madhe sė saj, Nafiseja. Kjo pėr shkak se, nė atė kohė, femrat nuk para dilnin nė foto dhe mbi tė gjitha, ishte vėshtirė tė gjeje fotograf.
Pasi ka mbaruar rrėfimin mbi trungun familjar, Pipi kalon te vetvetja, edhe pse ėshtė vėshtirė ta bėsh tė flasė. Kam shumė kujtime tė kėqija, ndaj nuk i rikthehem sė kaluarės, por merrem me tė tashmen,- thotė ai, ndėrsa tregon grimca jete, nga ajo se ēfarė i ndodhi me Reformėn Agrare nė Shqipėri. Mbiemri i madh me tė cilin krenohej gjithmonė, nisi ta persekutojė. Por, nuk ishte vetėm mbiemri Frashėri qė e persekutoi Pipin. Ai kishte dhe njė cen tjetėr trashėgimie. Ishte pasardhės i Toptanėve. Kur gjyshi i tij kishte qenė nė burg nė kohėn e austro-hungarezit, ishte njohur me Murat Toptanin. Duke qenė se ishin bėrė shumė miq, atėherė vendosėn tė bėjnė njė shkėmbim. Murati i dha motrėn pėr grua Mehmetit (gjyshja e Pipit), ndėrsa vetė ai u martua me vajzėn e adoptuar tė Naimit (vajza e vėllait tė vdekur, Sherifit), Asijen. Pra, Pipi trashėgonte prona pa fund nga tė dy prindėrit dhe radhitej ndėr bejlerėt mė tė mėdhenj tė Shqipėrisė. Ndėrkaq, kishte njė shtėpi tė bukur nė qendėr tė Tiranės, nė rrugėn Qemal Stafa sot. E gjithė pasuria e Pipit u varros nė vitin 1945, pėr tė mos u marrė kurrė mė, pavarėsisht ardhjes sė demokracisė. Na morėn gjithēka. Pronat, dihej dhe e pranuam nga halli, por na morėn edhe shtėpinė, duke futur tė tjerė aty, ku gjatė luftės kishim strehuar me dhjetėra partizanė. I harruan tė gjitha bamirėsitė tona, kontributin e xhaxhallarėve tė mi dhe u kujtuan vetėm pėr faktin qė ishim familje bejlerėsh. Si kulakė qė na pėrcaktuan, na lanė vetėm njė barakė tė vjetėr ngjitur me shtėpinė e madhe, qė ishte pėrdorur gjithnjė pėr qymyr apo dhe bagėti. Pėr gjysmė shekulli kam jetuar aty me familjen, nė mes tė ftohtit, thuajse pa punė, duke duruar pėrbuzjen dhe urrejtjen, qė nuk e di se nga vinte. Kjo urrejtje shkoi deri aty, sa mė morėn edhe kostumin tim, se dyshekėt e jorganėt i kishin pėrlarė me kohė. Ėshtė e ēuditshme, por mu kundėrvunė pikėrisht njerėzit me tė cilėt isha rritur, kisha bashkėpunuar nė luftė apo kishin ngrėnė bukė nė shtėpinė time,- tregon plaku frashėrli. Sipas tij, edhe pse ishte ndėr tė rrallėt qė kishte studiuar, qė dinte gjuhė tė huaja, ndėrkohė qė Shqipėria vuante nga analfabetizmi dhe kėrkoheshin kuadro mėsuesish, ai asnjėherė nuk u pranua tė ishte pjesė e fushatės sė arsimit, pavarėsisht kėrkesave tė shumta. Jo vetėm kaq, por Pipi nuk u pranua pėr tė bėrė dhe punė tė zakonshme apo tė rėndomta. Me miqėsitė e mbetura, zinte tek-tuk ndonjė punė si bojaxhi, derisa talenti si projektues dhe nevoja pėr njė profesion tė tillė, arritėn ti jepnin njė vend pune si dekorator nė fshatin Tėrshajė tė Tiranės. Dhe kėtė mundėsi, Pipi thotė se ia dhanė nga halli, se ishte shumė i aftė si projektues dyqanesh e maposh, dhe jo nga zemėrgjerėsia.
Pavarėsisht se, nga viti nė vit, i ishte harruar emri i vėrtetė dhe tė gjithė e njihnin si Pipi, gėzimi i njė pune tė sigurt nuk do ti vazhdonte gjatė. Dikush ishte kujtuar se ai ishte Mehmet Frashėri Ishte vetė nipi i Samiut nga vajza, i quajtur Eminereji. I lindur dhe rritur nė Turqi, ai ishte kujtuar pėr tė afėrmit e tij dhe kishte marrė vesh se trashėgimtari me gjak mashkulli ndodhej nė Tiranė. Eminereji, kishte bėrė kėrkesėn pėr vizitė nė Tiranė nė vitin 1974, me ērast do tė sillte eshtrat e dy xhaxhallarėve nė Shqipėri, Naimit dhe Abdylit, por jo tė Samiut, qė ishin refuzuar tė lėvizeshin nga shteti turk. Nė rivarrim ishin paraqitur shumė frashėrlinj tė rremė. I vėrteti ishte mėnjanuar, deri nė momentin qė Eminereji kishte kėmbėngulur pėr ta takuar, pasi tė nesėrmen do tė ikte urgjent. Mė erdhi dikush kėtu nga lagjja dhe mė tha qė mė kėrkonin nė Komitetin Qendror. U frikėsova, se mezi kisha gjetur njė punė dhe mendova se kushedi, kėsaj here ēfarė mė pret. Mora njė shokun tim me mbiemėr Arbana, qė ishte me Sigurimin, vete dhe nisem pėr atje, ku mė thonė tė shkoja nė Hotel Dajti pėr tė takuar Eminerejin. Veprova si mė thanė. Eminereji mė priti shumė mirė dhe mė pyeste gjithė kohės pėr ēfarė kisha nevojė, si ia kaloja, a mė respektonte shteti, etj. Dhe unė, pėr ēdo gjė thosha po, po, pa treguar asgjė nga e vėrteta. I bindur se ishte ashtu siē i thosha unė, Eminereji u detyrua tė ikte shumė shpejt, pasi do tė nisej drejt Turqisė. Pas kėtij takimi, nisėn orėt e mia tė akthit. Sėrish nė Komitetin Qendror Por, mė doli krejt ndryshe. E mbaj mend si sot. Ishte dhoma 3, nė katin e dytė. Aty mė priste njė burrė i ulur, me size dhe njė tjetėr mė kėmbė. U tregova kush isha dhe mė thanė qė tė ulesha. Bravo tė qoftė! Je treguar burrė, nuk e prisnim!. Shtanga, pastaj e kuptova qė ata e dinin tė gjithė bisedėn qė unė kisha zhvilluar me Eminerejin. Madje mė falėnderuan qė nuk i kisha treguar asgjė dhe pėr kėtė shenjė besnikėrie ndaj partisė siē e quajtėn ata tė Komitetit Qendror, mė pyetėn se ēfarė kisha dėshirė tė kėrkoja. Dhe unė kėrkova vetėm punė, pėr gruan dhe djemtė. Ētė doja mė shumė?!,- rrėfen Pipi, pa harruar tė kthejė herė pas here gotėn e qelqtė me grapa.
Edhe sot, pas dekadash tė tėra, Pipi nuk do mė shumė. Pronat e shumta tė konfiskuara qė nė vitin 1945, as i ka kėrkuar fare. E pse ti kėrkoj?! Dihet qė pronat nuk do tė merren kurrė nė Shqipėri. Nuk ka, as ligj e as Maliq, qė tė ēojė tė zotin te toka e tij. Mbi pronat e mia janė ndėrtuar pallate politikanėsh, qė nga Kamza, Shqipėria e Mesme, e deri nė Pėrmet. Tė tjera mė janė zaptuar me forcė dhe e di qė ėshtė e kotė tė merrem me kėtė gjė. Ēfarė iku nuk kthehet mė, si puna e viteve tė mia. Nuk kam ndėrmend tė harxhoj pensionin e vogėl tė pleqėrisė pėr fotokopje letrash, duke qenė se shumė mirė me ato para blej ilaēet qė tė ma forcojnė zemrėn. Edhe fėmijėve tė mi, u kam thėnė qė mos tė vrapojnė pas letrash. Po e pėrsėris: Pronat nuk do tė merren kurrė nė Shqipėri,- kėmbėngul trashėgimtari mė i madh i pronave nė Kadastėr, por i vetėm disa metrave katrorė nė pėrditshmėri. Ajo ēfarė i ka mbetur nga mbiemri i madh, janė vetėm kujtimet e hidhura pėr 50 vjet, shtėpia e rimarrė pas viteve 90 dhe njė album fotografish
27/11/2006
Krijoni Kontakt