Gjurmët e civilizimeve të zhdukura - Fingerprints Of The Gods

[Darius]

KAPITULLI I TRIDHJET E KATER




SHTEPIA E MADHE E PERJETESISE




A i jeni ngjitur ndonjehere nje piramide, naten, me friken e arrestimit dhe me nervat e shkaterruara?
Eshte nje shume e veshtire per tu bere sidomos aty ku eshte Piramida e Madhe. Ndonese 31 kembet e saj te majes nuk jane me te paprekshem, kulmi i platformes se saj vazhdon te qendroje me shume se 450 kembe mbi nivelin e tokes. Ajo perbehet nga me shume se 203 sere muresh me nje mesatare lartesie te seres rreth dy kembe e cerek.
Mesatarja nuk tregon cdo gje sic zbulova sapo filluam te ngjiteshim. Seret dolen te ishin me nje thellesi te pabarabarte, disa qe mezi arrinin nivelin e gjurit ndersa te tjerat qe arrinin pothuajse deri ne gjoksin tim dhe krijonin pengesa te medha. Ne te njejten kohe buzet horizontale midis cdo shkalle ishin shume te ngushta, shpesh jo me te gjera se kemba ime dhe disa prej blloqeve te medha prej guri gelqeror te cilat dukeshin kaq solide nga poshte, therrmoheshin dhe rezultonin te thyera.

Diku rreth 30 sere siper, Santha dhe une filluam te vleresonim perpjekjen qe kishim bere. Na dhimbnin muskujt ndersa gjunjte dhe gishterinjte ishin si te ngrire dhe te gervishtur – por perseri ishim ngjitur vetem nje te shtaten e rruges deri ne kulm dhe kishim ende 170 sere te tjera per tu ngjitur. Nje tjeter shqetesim ishte boshlliku marramendes qe shtrihej poshte nesh. Duke pare poshte pergjate kontureve te thyera te cilat shenonin vijen e kendit jugperendimor u terhoqa mbrapa per te pare sesa lart ishim ngjitur dhe ne ate moment provova nje ndjesi momentale, nje parandenje ngjethese sesa e thjeshte ishte per ne qe te binim me koke poshte duke u perplasur dhe rrotulluar neper shtresat gjigande te gurit dhe duke thyer kockat ne rreze te piramides.

Aliu na kishte mundesuar te pushonim per pak sa te mbusheshim me fryme por tani na beri me shenje qe duhet te vazhdonim perseri ngjitjen. Duke perdorur perseri qoshen si pike referimi ai me shpejtesi u zhduk ne erresiren siper nesh. Une dhe Santhia ndonese me pak te sigurt e ndoqem nga pas.




KOHA DHE LEVIZJA




Sera e 35-te e mureve ishte e veshtire per tu ngjitur pasi ishte bere me blloqe shume te medhenj, me te medhenj se cdo bllok tjeter qe kishim hasur (pervec atyre te bazamentit) dhe llogariteshin te peshonin nga 10 deri ne 15 ton sejcili. Kjo binte ne kontradikte me llogjiken inxhinjerike dhe arsyetimin normal, ku te dyja bejne apel per nje zvogelim progresiv ne madhesi dhe peshen e blloqeve te cilet duhet te transportoheshin ne kulm ndersa piramida lartohej. Sera 1-18 te cilat zvogeloheshin ne lartesi ne rreth 55.5 inc nga niveli i tokes ne rreth 23 inch ne seren e 17-te nuk i qendronin ketij rregulli. Dhe me pas krejt pa pritur ne seren e 19-te lartesia e blloqeve rritej perseri ne pothuajse 36 inc. Ne te njejten kohe dimensionet e tjera te blloqeve po ashtu rriteshin sic rritej dhe pesha nga nje mesatare relativisht e manovrueshme prej 2-6 ton e cila ishte e zakonshme ne 18-te seret e para ne nje mesatare te ndjeshme dhe te pabesueshme prej 10-15 ton. Pra keto ishin me te vertete monolite te medhenj te cilet ishin shkeputur nga gur gelqeror solid dhe ishin ngritur me shume se 100 kembe ne ajer perpara se te vendoseshin ne pozicionin e tyre perfundimtar.

Qe te punonin ne menyre efektive, ndertuesit e piramides duhuet te kene patur nerva prej celiku dhe aftesine e dhive malore, forcen e luaneve dhe sigurine e nje punetori te stervitur te lartesive. Me eren e ftohte mengjesore qe me fishkellente neper vesh dhe duke me kercenuar te me flakte poshte u perpoqa qe te imagjinoja se si duhet te kete qene per keta ndertues fakti i punimit ne lartesi kaq te rrezikshme (madje dhe me lart) duke ngritur, manovruar dhe vendosur me saktesi nje numer te pafund blloqesh guri gelqeror, monolite te cilet me i vogli peshonte sa dy makina moderne familjare.
Sa kohe u desh qe te perfundohej piramida? Sa njerez kane punuar ne ndertimin e saj? Konsensusi midis Egjyptologeve eshte per 2 dekada dhe 100.000 njerez. Po ashtu ne menyre te pergjithshme eshte rene dakort se projekti i ndertimit nuk ka qene gjate gjithe vitit por ka qene i kufizuar (ne varesi te krahut te punes) ne tre muaj kur nuk kryeshin mbjelljet agrokulturale ne stinen e imponuar prej permbytjeve te Nilit.

Ndersa vazhdoja te ngjitesha i kujtova vetes per implikimet e te gjithe ketij arsyetimi. Nuk ishin vetem dhjetra mijera blloqe qe peshonin nga 15 ton ose me shume per te cilat duhet te preokupoheshin ndertuesit. Vit mbas viti kriza e vertete do te ishte shkaktuar nga milionat e blloqeve te nje ‘madhesie-mesatare’ qe peshonin le te themi 2.5 ton dhe qe duhet po ashtu te silleshin ne vendin e ndertimit. Eshte llogaritur me perafersi qe piramida permban 2.3 milion blloqe guri. Te pretendosh qe ndertuesit kane punuar 10 ore ne dite, 365 dite ne vit i bie sipas matematikes qe ata duhet te vendosnin 31 blloqe guri cdo ore (rreth nje bllok cdo dy minuta) per te perfunduar ndertimin e Piramides ne njezet vjet. Te pretendosh qe puna ndertuese ka qene e kufizuar ne tre muajt e permbytjes gjate vitit, atehere problemet shumefishohen: duhej te ishin transportuar kater blloqe cdo minute dhe rreth 240 cdo ore.

Skenare te tille natyrisht qe jane makthi i manaxhereve te ndertimit. Per shembull imagjinoni graden e frikshme te koordinimit qe duhej te mbahej midis muratoreve dhe gurores per te siguruar pranine e blloqeve te gurte ne zonen e ndertimit. Po ashtu imagjinoni katastrofen sikur edhe nje bllok i vetem prej 2.5 ton te binte le te themi nga sera e 175-te.
Pengesat fizike manaxheriale dukej se ishin ekzistente por pertej kesaj ishte dhe sfida gjeometrike e perfaqesuar nga vete piramida e cila duhet te perfundonte me kulmin e saj te pozicionuar saktesisht mbi qendren e bazes se saj. Qofte dhe gabimi me i vogel ne kendin e pjerresise te sejciles nga anet ne baze do conte nje mosperputhje thelbesore ne kendet e kulmit. Pra duhej te ruhej nje saktesi e pabesueshme ne teresi, ne cdo sere, me qindra kembe mbi toke, me blloqe te medhenj guresh me peshe vdekjeprurese.



BUDALLALLEK I SHFRENUAR




Si eshte kryer puna?

Heren e fundit qe u numeruan ishin me shume se tridhjete teori qe garonin dhe konkurronin njera tjetren ne perpjekjen per tu pergjigjur kesaj pyetje. Pjesa me e madhe e egjyptologjisteve akademike kane debatuar se jane perdorur plaftorma te njerit apo tjetrit lloj. Per shembull ky ka qene opinioni i Prefesor I.E.S. Edwards, nje ruajtesi i Antikiteteve Egjyptiane ne Muzeumin Britanik i cili ne menyre kategorike deklaroi: ‘Vetem nje metode e ngritjes se objekteve te renda ka qene e mundshme per egjyptianet e lashte e cila eshte nepermjet plaftormave te perbera nga tulla dhe dhe te cilat lartesoheshin duke filluar nga niveli i tokes deri ne lartesine e deshiruar.’

John Braines, profesor i Egjyptologjise ne Universitetin e Oksfordit ra dakort me analizen e Edwards madje e coi me tej: ‘Ndersa piramida rritej ne lartesi, gjatesia e platformes dhe gjeresia e bazes se saj u rriten ne menyre qe te mbanin nje pjerresi konstante (rreth 1 ne 10) dhe qe te ruanin plaformen qe mos shkaterrohej. Mbase jane perdorur disa platforma te cilat i afroheshin piramides nga ane te ndryshme.’
Qe te ruash nje plan te pjerret ne maje te Piramides se Madhe me nje gradient prej 1:10 duhet te kete kerkuar nje platforme 4800 kembe te gjate dhe me shume se tre here masive sesa vete Piramida e Madhe (me nje volum te llogaritur prej 8 milion metra kub kundrejt 2.6 milion metra kub te Piramides). Nuk eshte e mundur qe pesha te rende te tilla te jene terhequr zvarre neper shpatin e pjerret me mjete normale. Nese do ishte zgjedhur nje pjerresi me e vogel atehere platforma ne menyre absurde akoma me masive dhe disproporcionale.

Problemi ka qene se platforma 1 milje te gjata te cilat arrinin lartesine prej 480 kembesh nuk mund te ndertoheshin me ‘tulla dhe dhe’ sic supozuan Edwards dhe Egjyptologet e tjere. Ne te kunderten, ndertuesit dhe arkitektet moderne kane provuar se platforma te tilla nese do ishin te perbera nga materiale me pak te kushtueshme dhe te qendrueshme se guri gelqeror e vete Piramides, do ishin shembur nen peshen e tyre.
Duke qene se ideja me e qarte nuk kishte kuptim (plus qe ku shkuan 8 milion metra kub blloqesh mbas perfundimit te punes?), egjyptologe te tjere propozuan perdorimin e platformave spirale te ndertuara me tulla balte dhe te ngjitura ne anet e Piramides. Kjo natyrisht qe do kishte kerkuar me pak materiale per tu ndertuar por ne te njejten kohe do kishte deshtuar te mberrinte ne maje te piramides. Do ishin paraqitur probleme vdekjeprurese dhe te pakalueshme per grupin e njerezve qe do perpiqeshin te terhiqnin zvarre blloqet e medha prej guri neper kendet e mprehta. Dhe ato do rrenoheshin vazhdimisht nen trysnine e perdorimit te shpeshte. Me problematikja nga te gjitha do te ishte fakti qe platforma te tilla mund te mbulonin gjithe piramiden duke e bere te pamundur per arkitektet te kontrollonin saktesine e permasave gjate ndertimit.

Por ndertuesit e piramides e kane kontrolluar kete saktesi dhe e kane arritur me perfeksion pasi kulmi i piramides eshte vendosur pikerisht mbi qendren e bazes se saj, kendet e tij dhe qoshet jane te sakte, cdo bllok eshte ne vendin e duhur dhe cdo sere eshte niveluar dhe shtruar me nje simetri perfekte dhe me nje rreshtim pothuajse perfekt ne pikat kardinale. Dhe me pas si te donin te demonstronin qe keto veshtiresi ne tekniken e ndertimit ishin gjera pa rendesi, ndertuesit e lashte kane vajtur dhe kane luajtur dhe nje loje te mencur matematikore me dimensionet e monumentit duke na paraqitur ne, psh sic e pame ne Kapitullin e Njezet e tre, me nje perdorim te sakte te numrit transcendent (te jashtezakonshem) pi ne raportin e lartesise me perimetrin e bazes. Per te njejten arsye ata e vendosen Piramiden e Madhe pothuajse saktesisht ne paralelin e 30-te ne gjeresine gjeografike 29° 58’ 51’’. Kjo sic e vezhgoi njehere nje ish astronaut ne Skoci ishte nje shmangie e ndjeshme nga 30° por jo domosdoshmerisht e gabuar:

Nese dizajnuesi fillestar do kishte deshiruar qe njeriu duhet te shihte me trupin e tij dhe jo me syrin e mendjes, poli i qiellit nga kemba e Piramides se Madhe, ne nje gjeresi gjeografike para tyre prej 30°, atehere ai do t’i ishte dashur qe te merrte ne konsiderate llogaritjen e refrakcionit (perthyerjes) se atmosferes; dhe kjo do kishte krijuar nevojen qe ndertesa te lartohej jo ne 30° por ne 29° 59’ 22’’.

E krahasuar me pozicionin e vertete prej 29° 58’ 51’’, ky ka qene nje gabim ne me pak se gjysem ne nje hark minute gje qe perseri sugjeron qe aftesite vezhguese dhe ato gjeodetike te perdorura ketu duhet te kene qene te nje niveli shume te larte. Duke u ndjere ne nje fare menyre te frymezuar ne vazhduam ngjitjen mbas seres se 44-et dhe 45 te struktures kaba dhe misterioze. Ne seren e 40-te nje ze i zemeruar ne arabisht qe nga sheshi poshte na ndaloi duke na bere te shikonim ne ate drejtim dhe te dallonim nje njeri shtatvogel te veshur me kaftan dhe callme ne koke. Pavaresisht nga zemerimi ai kishte hequr armen nga krahu dhe po matej drejt nesh.

[Darius]

ROJA DHE VIZIONI




Ai natyrisht ishte roja i faqes perendimore te Piramides, patrulluesi i kater pikave kardinale; dhe ai nuk kishte marre fondet ekstra qe ju dhane kolegeve te tij ne faqen veriore, lindore dhe ate jugore.
Nga reagimi i Aliut kuptohej qe ne gjendeshim ne nje situate te komplikuar. Roja po na urdheronte qe te zbrisnim menjehere dhe te na arrestonte. “Kjo natyrisht mund te shmanget me nje pagese te metejshme,” shpjegoi Aliu.

Duke peshperitur i thashe ‘ofroi atij 100 paund egjyptian.’
‘Shume,’ tha Aliu, ‘te tjereve do ju hapet oreksi. Duhet ti ofroj atij vetem 50.’

Ata shkembyen fjale te tjera ne arabisht. Me ne fund mbas disa minutave Aliu dhe roja rane dakort qe te benin nje bisede nga lart poshte ne kendin jug-perendimor te Piramides ne oren 4.40 te mengjesit. Ne nje moment u degjua fishkellima e nje bilbili. Dhe rojet e faqes jugore u shfaqen menjehere prane rojes se faqes perendimore te cilit tashme i ishin bashkuar dhe dy rojet anetaret e tjere te patrulles.
Kur dukej sikur Aliu kishte humbur cdo mundesi per nje marrveshje, ai buzeqeshi me nje shprehje te lehtesuar. ‘Ju do paguani 50 paund e tjera kur te zbresim ne toke,’ shpjegoi ai. ‘Ata do na lejojne te vazhdojme por thane se nese vjen ndonje oficer ata nuk do jene ne gjendje te na ndihmojne.’

Ne dhjete minutat qe pasuan ne vazhduam te ngjiteshim ne heshtje deri sa arritem piken e shenuar e cila ishte pothuajse gjysma, 250 kembe nga toka. Hodhem syte nga mbrapa drejt jugperendimit ku hasem nje pamje nga ato qe te takon ta shohesh vetem nje here gjate jetes. Hena e ngritur e cila qendronte poshte ne qiellin juglindor sapo ishte shfaqur nga mbrapa nje tufe reshe dhe projektonte ndricimin e saj te zbehte pikerisht ne faqet veriore dhe lindore te Piramides se Dyte e cila ndodhej aty prane dhe qe mendohej se ishte ndertuar nga Faraoni i Dinastise se Katert Khafre (Chepren). Ky monument mahnites, i dyti ne madhesi dhe ne bukuri mbas vete Piramides se Madhe (vetem disa kembe me i vogel dhe rreth 48 kembe me i ngushte ne baze) dukej e ndricuar si nga brenda nga nje zjarr i zbehte dhe i mbinatyrshem. Mbrapa tij ne distance, paksa i menjanuar midis hijeve te erreta te shkretetires, ishte ajo me e vogla, Piramida e Menkaure (Mycerinus), 365 kembe e gjate ne cdo faqe dhe rreth 215 kembe e larte.

Per nje momenti ndodhur perballe shkelqimit ne sfond te qiellit te erret, provova iluzionin e te qenit ne levizje, sikur ndodhesha ne bashin e nje anije te madhe qiellore dhe shikoja mbrapa tek dy anijet e tjera te cilat dukej sikur ndiqnin te paren, te rreshtuara si ne nje formacion luftarak. Pra ku po shkonte ky karvan, kjo skuader piramidash? Dhe a ishin ato veper e faraoneve megalomane sic besonin egjyptologet? Apo ishin dizajnuar nga duar misterioze qe te udhetonin perjetesisht ne kohe dhe hapesire drejt ndonje objektivi ende te paidentifikuar?
Nga kjo lartesi, ndonese qielli jugor ishte pjeserisht i bllokuar nga struktura e madhe e Piramides se Khafre, mund te shikoja te gjithe qiellin perendimor qe harkohej poshte nga poli verior qiellor drejt brezit te larget te planeteve rrotullues. Polaris, Ylli Polar ndodhej larg ne te djathten time, ne konstelacionin e Arushes se Vogel. Me poshte ne horizont, rreth 10 grade ne veri te perendimit ishte duke lindur Regulus, ylli-puter i konstelacionit perandorak te Luanit.




NEN QIEJTE EGJYPTIAN




Vetem pak mbi seren e 150-te Aliu na beri me shenje qe te mbanim kokat e ulura. Ne faqen veri-perendimore te Piramides se Madhe ishte shfaqur nje makine policie e cila tashme po vazhdonte pergjate anes perendimore te monumentit duke pulsuar me ngadale driten e saj te kalter. Ne qendruam ne heshtje te fshehur ne hije deri sa makina kaloi. Me pas vazhduam te ngjitemi me nje rikthim energjishe duke u drejtuar sa me shpejte te ishte e mundur drejt kulmit te cilin na dukej se e dallonim te lartohej mbi mjegullen e zbehte para mengjesore.
Per rreth pese minuta vazhduam te ngjiteshim pa nderprerje. Por kur ngrita koken perseri kulmi i Piramides dukej shume larg, po aq sa me pare. Vazhduam te ngjiteshim duke gulcuar dhe djersitur dhe perseri kulmi u shfaq mbi kokat tona si nje Maje legjendare e Uellsit. Kur pothuajse po dorezoheshim nga keto perpjekje pafund, e pame veten pikerisht mbi kulm nen nje qiell te mbushur me yje, me shume se 450 kembe nga pllaja qe na rrethonte dhe mbi nje platforme qe te ofronte pamjen me te mrekullueshme ne bote. Nga veriu dhe lindja jone, e shtrire pergjate lugines se gjere e te pjerret te Lumit Nil, gjendet qyteti i Kairos, nje sere rrokaqiellash dhe taracash te sheshta tradicionale te ndara nga relievet e erreta te rrugeve te ngushta te cilat dukeshin sikur shkriheshin me majat e minareve te njemije e nje xhamive. Nje mori dritash rruge reflektuese sundonte te gjithe skenen duke fshehur nga syte e banoreve te qytetit pamjen e mrekullueshme te yjeve dhe ne te njejten kohe krijonte nje halucinacion te nje vendi perrallor te ndricuar me te gjelber, te kuqe, blu dhe te verdhe sulfurike.

U ndjeva i privilegjuar per mundesine e shijimit te ketiij mirazhi te cuditshem elektronik nga aty ku ndodhesha, mbi majen e platformes se mrekullise se fundit qe mbijetonte nga koha antike, pezull mbi qiejte e Kairos si Aladini mbi tapetin e tij magjik.
Ne fakt sera e 203-te e Piramides se Madhe te Egjyptit nuk mund te pershkruhet si nje tapet! Platforma me fare me pak se 30 kembe si permase ne cdo ane (ne dallim nga gjatesia e anes se monumentit e cila shkonte deri ne 775 kembe ne baze) perbeheshe nga disa qindra blloqe te larte guri gelqeror ku sejcili peshonte te pakten 5 ton. Sera nuk ishte teresisht e niveluar; disa blloqe mungonin ose ishin thyer dhe te lartuara drejt fundit jugor ndodheshin rrenojat domethenese te pothuajse nje sere e gjysem tjeter. Gjithashtu pikerisht ne mes te platformes dikush kishte menduar te ngrinte nje skele prej druri ne mes te te ciles lartohej nje shtylle e trashe rreth 31 kembe e gjate e cila percaktonte lartesine perfundimtare te monumentit si 481.3949 kembe. Poshte saj nje sere grafitesh te parregullt ishin gdhendur neper guret gelqerore nga gjeneratat e ndryshme te turisteve.

Ngjitja e plote e Piramides kerkoi plot 30 minuta dhe tani ishte ora 5 e mengjesit, koha per faljen e mengjesit. Pothuajse ne unison zerat e nje mije e nje hoxhallareve kumbuan nga ballkonet dhe minarete e Kairos duke kujtuar besimtaret qe te faleshin dhe duke riafirmuar madheshtine, padukshmerine, meshiren dhe dhembshurine e Perendise. Mbrapa meje drejt drejt jug-perendimit, 22 seret me te larta te Piramides se Khafre, ende te veshura me guret origjinale, dukeshin sikur pluskonin si ajzberge ne detin e drites henore.

Duke e ditur qe nuk mund te qendronim shume ne kete vend magjepses u ula dhe hodha syte drejt qiejve. Drejt perendimit, pertej pafundesise se rerave te shkretetires, Regulus ishte ne horizont dhe pjesa e mbetur e trupit te luanit e ndiqte nga pas. Konstelacioni i Virgjereshes dhe i Peshores po ashtu ishin duke u ulur poshte ne qiell ndersa me tej, larg drejt veriut mund te dalloja Arushen e Madhe dhe te Vogel te cilat vazhdonin me ngadale kalvarin e tyre perreth polit qiellor.
Hodha syte ne jug-lindje perreth Lugines se Nilit dhe aty dallohej hena e ngritur lart e cila shperndante ndricimin e saj spektral qe nga buza e Rruges se Qumeshtit.

Ndersa shikoja drejt jugut ndoqa me sy kursin e lumit qiellor: aty duke pershkuar meridianin ndodhej konstelacioni i shndritshem i Akrepit i dominuar nga ylli i magnitudes se pare Antares – nje supergjigand i kuq me nje diameter 300 here me te madh se Dielli. Ne veri-lindje mbi qiellin e Kairos lundronte Cygnus, mjellma, bishti me pupla i te ciles percaktohej nga Deneb, nje supergjigand bardh e blu i dukshem per syte tane nga nje distance me shume se 1800 vjet drite hapesire interyjore. Se fundi por jo e fundit, ne qiellin verior dallohej dragoi Draco i mbeshtjelle kutullac ne mes te yjeve rreth polare. Ne fakt 4500 vjet me pare kur mendohet se eshte ndertuar Piramida e Madhe nga Faraoni i Dinastise se Katert, Khufu (Keops), njeri nga yjet e Dracos qendronte afer polit verior qiellor dhe ka sherbyer si ylli polar. Ky ka qene Alfa Draconis i njohur ndryshe dhe si Thuban. Por me kalimin e mijevjecareve u spostua gradualisht nga ky pozicion per shkak te levizjes se pameshirshme te mullirit te boshtit tokesor precesional dhe ne kete menyre sot Ylli Polar eshte Polaris ne Arushen e Vogel.

U ula duke futur koken midis duarve dhe veshtruar direkt siper drejt zenithit te qiellit. Mbi guret e lemuar dhe te ftohte ku isha ulur me dukej sikur ndjeja nje force jetesore, gravitetin fantastik dhe masen e Piramides.




DUKE MENDUAR SI GJIGANDET



Ajo zinte nje siperfaqe prej 31.1 hektaresh ne baze, peshon rreth gjashte milion ton – me shume se te gjitha ndertesat ne Square Mile ne Qytetin e Londres te marra sebashku dhe konsiston, sic e kemi pare, ne rreth 2.3 milion blloqe individuale graniti dhe guri gelqeror. Kesaj dikur i ishte shtuar dhe nje siperfaqe prej 22 hektaresh veshje me rreth 115.000 gure te lemuar ku sejcili peshon 10 ton dhe qe fillimisht ka mbuluar te katra faqet e piramides.
Mbasi u demtuan gjate nje termeti ne vitin 1301 e.s. pjesa me e madhe e blloqeve te fasades u hoqen dhe u perdoren per ndertimin e Kairos. Ketu e atje perreth bazes sidoqofte kishin mbetur mjaftueshem per te mundesuar arkeologun e famshem te shekullit te nentembedhjete W. M. Flinders Petrie qe te kryente nje studim te detajuar te tyre. Ai u mahnit kur hasi toleranca me te vogla se nje e njeqinda e incit dhe ngjitje me cimento kaq precize dhe te vijezuara me kaq kujdes sa ishte e pamundur qe te penetroje midis tyre me tehun e nje thike xhepi. ‘Vetem vendosja e ketyre gureve ne nje kontakt kaq te sakte menjeri tjetrin eshte nje pune madheshtore’, pohoi ai, ‘por te realizosh kete me cimento ne bashkimet e tyre duket pothuajse e pamundur; eshte per tu krahasuar me punen me te imet te nje gjyslykeberes vetem se ne permasa te hektarit.’

Natyrisht qe bashkimet e gureve te lemuar nuk ishte absolutisht e vetma gje e pamundur ne Piramiden e Madhe. Vendosja drejt veriut, jugut, lindjes dhe perendimit te vertete ishin po ashtu pothuajse te pamundura, te tilla ishin dhe kendet pothuajse perfekte prej nentedhjet gradesh dhe simetria e pabesueshme kater faqeve gjigande. Te tilla ishin dhe logjistika inxhinjerike e perdorur per ngritjen e miliona gureve gjigande qindra kembe nga toka...
Kushdo qe kane qene ata arkitekte, inxhinjere dhe muratore te cilet dizajnuan dhe me sukses ndertuan kete monument te mrekullueshem duhet te kene ‘menduar si njerez qe jane te gjate 100 kembe’ sic verejti njehere Jean-Francois Champollion, themeluesi i egjyptologjise moderne. Ai pa me qartesi ate qe gjenerata te tera te pasardhesve te tij refuzojne ta shikojne: qe ndertuesit e piramides duhet te kene qene njerez te nje shtati gjigand intelektual. Perpara Egjyptianeve te lashte, shtoi ai, ‘ne ne Europe jemi thjesht Lilipute.’

[Darius]

DUKE THJESHTUAR MISTERIN



Mbasi u ndame nga shoqeria e Aliut, une dhe Santha vazhduam ecjen tone neper shkretetire. Duke vezhguar qoshen tejet te madhe jug-perendimore te Piramides se Dyte syte tane u terhoqen drejt kulmit te saj. Aty ne pame perseri guret e paprekur ballore te cilet vazhdonin ende te mbulonin 22 seret e siperme. Po ashtu vume re qe seret e para mbi bazen, sejcila prej te cilave kishin nje ‘gjurme’ prej nje duzine akrash, ishin te perbera nga blloqe guri gelqeror me te vertete masive, pothuajse shume te larte qe te mundt e ngjiteshe. Ata ishin rreth 20 kembe te gjate dhe 6 kembe te trashe. Keto monolite te jashtezakonshme, sic zbulova me vone, peshonin nga 200 ton sejcili dhe benin pjese ne nje lloj te vecante masonerie e cila gjehej ne zona te ndryshme dhe te shperndara gjeresisht ne nekropolin e Gizes.

Ne anen e saj veriore dhe perendimore Piramida e Dyte dergjej mbi nje platforme te niveluar dhe te prere nga shtrati i gurte qe ndodhej perreth dhe ne kete menyre ajo permbyllej perbrenda nje kanali te gjere qe ne disa vende shkonte deri ne 15 kembe thellesi. Ndersa ecnim drejt jugut, paralel me krahun e dhembezuar perendimor te monumentit morem rrugen per tek Piramida e Trete, me e vogla, e cila gjendej rreth 400 metra para nesh ne shkretetire.
Khufu...Khafre...Menkaure... Sipas te gjithe Egjyptologeve Ortodoks piramidat jane ndertuar si varre – dhe vetem si varre – per keta tre faraone. Por perseri ka disa veshtiresi te dukshme ne deklarata te tilla. Per shembull, dhoma e gjere e varrimit ne Piramiden e Khafre kur u hap ne vitin 1818 nga eksploratori Europian Giovanni Belzoni ishte bosh. Ne fakt me shume se bosh, dhoma ishte krejtesisht e zhveshur. Sarkofagu prej graniti te lemuar qe ndodhej ne toke po ashtu ishte bosh, me kapakun e thyer ne dy pjese afer njera tjetres. Si mund te shpjegohej kjo?

Per Egjyptologet pergjigja duket e qarte. Ne nje date te hershme, mbase jo shume qindra vjet mbas vdekjes se Khafre, grabitesit e varreve duhet te kene penetruar ne dhome dhe kane grabitur cdo gje qe ajo permbante perfshi ketu dhe trupin e mumifikuar te faraonit.
E njejta gje duhet te kete ndodhur dhe me me te voglen, Piramiden e Trete drejt te ciles une dhe Santha ishim duke shkuar – qe i atribohet Menkaure. Ketu europiani i pare qe arriti te futej ishte koloneli Britanik Howard Vyse i cili hyri ne dhomen varr ne vitin 1837. Ai gjeti nje sarkofag bosh prej bazalti, nje kapak arkivoli antropoid te bere me dru dhe disa kocka. Hamendja e natyrishme ishte qe keto kocka i perkisnin Menkaure. Shkenca moderne ka provuar vazhdimisht qe kockat dhe kapaku i arkivolit datonin nga periudha e hershme kristiane qe eshte rreth 2500 vjet mbas Epokes se Piramidave, pra si rezultat perfaqesonte ‘varrimin e nderfutur’ te nje indivi me te vonshem (nje praktike kjo e zakonshme ne te gjithe historine e Egjyptit te Lashte). Persa i perket sarkofagut prej bazalti – ai mund ti kete perkitur shume mire Menkaure. Sidoqofte per fat te keq askush nuk ka patur mundesine qe te ekzaminonte ate pasi humbi ne det kur anija me te cilen Vyse e dergoi per ne Angli u mbyt ne brigjet e Spanjes. Duke qene se ishte nje ceshtje dokumentimi qe sarkofagu u gjet bosh nga Vyse, perseri u hamendesua se trupi i faraonit duhet te jete levizur nga varri prej grabitesve.

Nje hamendesi e ngjashme eshte bere dhe per trupin e Khufu i cili po ashtu mungonte. Ne kete pike konsensusi i studiuesve, i shprehur me mire se kushdo tjeter nga George Hart i British Museum, ishte se ‘jo me vone se 500 vjet mbas vdekjes se Khufu, grabitesit e varreve kishin hyre ne Piramiden e Madhe per te vjedhur thesaret e varrimit’. Rezultati del qe kjo futje ne piramide duhet te kete ndodhur gjate ose perpara 2000 p.e.s. – pasi Khufu besohet se ka vdekur ne vitin 2528 p.e.s. Per me teper nga profesor I.E.S Edwards, nje autoritet udheheqes ne kete fushe, u supozua se thesari i varrimit eshte spostuar nga i famshmi inner sanctum, i njohur sot si Dhoma e Mbretit dhe se sarkofagu bosh prej graniti i cili qendronte ne fundin perendimor te sanctum ‘njehere e nje kohe permbante trupin e Mbretit, mbase te mbeshtjelle ne nje arkivol te brendshem te bere prej druri’.
E gjitha kjo eshte teoria e studiuesve moderne ortodoks e cila pranohet pa u diskutuar si nje fakt historik dhe mesohet si e tille neper gjithe universitetet. Por supozoni qe nuk eshte fakt.




RAFTI ISHTE BOSH




Misteri i mumjes se munguar te Khufu fillon me dokumentimet e Kalifit Al-Ma’mun, nje governator mysliman i Kairos ne shekullin e nente e.s. Ai ngarkoi nje grup gurethyesish qe te hapnin nje tunel per tu futur ne faqen veriore te piramides duke i joshur ata me premtimin qe do zbulonin thesare. Midis nje sere aksidentesh jo te renda ‘Vrima e Ma’munit’ sic i referohen arkeologet sot gjeti rrugen duke hasur njerin nga kalimet e brendeshme te ‘korridorit zbrites’ i cili te conte poshte nga dera e mbyllur ne faqen veriore (vendndodhja e te ciles ndonese e njohur ne kohet klasike, ne periudhen e Ma’mun ishte harruar). Thjesht rastesisht per shkak te vibracioneve qe kishin shkaktuar Arabet me qysqite dhe kazmat e tyre arriten te shkepusin nje bllok guri gelqeror nga tavani i korridorit zbrites. Kur u ekzaminua vrima qe u krijua mbas renies se bllokut u pa se ajo mbyllte nje hyrje per ne nje tjeter korridor, i cili kete here zbriste ne zemer te vete piramides.

Por sidoqofte kishte nje problem. Hyrja ishte e bllokuar nga nje sere ‘tapash’ gjigande prej graniti te cilat dukeshin qarte qe ishin bashkekohore me ndertimin e monumentit dhe qe mbaheshin ne pozicionin e tyre nga ngushtimi i pjeses se poshteme te korridorit. Germuesit nuk ishin ne gjendje te canin apo kalonin midis tapave. Ata hapen nje tunel ne gurin gelqeror rrethues dhe mbas disa javesh duke demtuar dhe thyer mjetet e tyre ju ribashkuan korridorit zbrites – duke anashkaluar nje pengese fantastike qe nuk ishte thyer kurre me pare.
Nderlikimi ishte i qarte. Duke qene se asnje kerkues thesari me pare nuk kishte penetruar kaq larg, brendesia e piramides duhej te ishte ende nje territor i virgjer. Me siguri qe germuesit duhet te kene lepire buzet nga lakmia dhe ideja e sasise se pamase te arit dhe gureve te cmuar qe i priste perpara. Ne menyre te ngjashme – ndonese per arsye te tjera, vete Ma’mun duhet te kete qene i paduruar per te hyre i pari ne dhomen qe gjendej perpara. Eshte raportuar se motivi i tij kryesor ne fillimin e hetimit nuk ishte ambicja per te shtuar pasurine e tij personale por nje deshire per te shtene ne dore nje arkiv te tere diturie te lashte dhe teknologjie qe besohej se dergjej e varrosur ne brendesi te monumentit. Sipas traditave qe i perkasin epokave te lashta, ne kete depozite ndertuesit e piramides kishin vendosur ‘instrumenta prej metali dhe arme te cilat nuk ndryshkeshin si dhe xhama te cilet mund te perkuleshin dhe te mos thyheshin si dhe formula te cuditshme magjike...’

[Darius]

Por Ma’mun dhe njerezit e tij nuk gjeten asgje, madje as ndonje thesar te vogel dhe natyrisht as qe behet fjale per teknologji te larte, plastike anakronike apo instrumenta dhe arme prej metali te pandryshkeshem... ose formula te cuditshme magjike.
Gabimisht e quajtur “Dhoma e Mbretereshes” (e cila gjendet ne fund te kalimi te gjate horizontal i cili degezohet nga korridori zbrites) doli te ishte teresisht bosh – thjesht nje dhome rreptesisht gjeometrike.
Edhe me zhgenjyese, Dhoma e Mbretit (te cilen Arabet e arriten mbasi u ngjiten nepermjet Galerise se Madhe) po ashtu nuk ofroi asgje me interes. E vetmja pajisje e saj ishte nje arkivol prej graniti i madh mjaftueshem qe te permbante trupin e nje njeriu. Me pas i identifikuar jo me baza si ‘sarkofag’, kjo kuti e padekoruar prej guri u vezhgua me drojtje nga Ma’mun dhe skuadra e tij te cilat pane se ishte pa kapak dhe bosh si cdo gje tjeter ne piramide.

Pse, si dhe saktesisht kur eshte boshatisur Piramida e Madhe nga gjerat qe ka patur brenda? Ka ndodhur 500 vjet mbas vdekjes se Khufus sic pretendojne egjyptologet? Apo eshte , sic sugjerojne evidencat, qe dhomat e brendeshme te piramides kane qene gjithnje te zbrazeta, qe nga momenti i pare kur monumenti u vulos perfundimisht? Sidoqofte askush nuk kishte arritur pjesen e siperme te korridorit zbrites perpara Ma’mun dhe njerezit e tij. Dhe ishte e qarte se askush nuk ka germuar ‘tapat’ prej graniti te cilat bllokojne hyrjen per ne ate korridor.
Arsyeja te shtyn te mendosh se nuk ka patur asnje inkursion – vetem nese ka patur ndonje rruge tjeter per te hyre ne piramide.





KALIM I NGUSHTE NE TUNELIN PUS




Ka patur nje hyrje tjeter.
Me poshte ne tunelin zbrites, rreth 200 kembe mbas pikes ku u gjet fundi i taposur i korridorit zbrites, ndodhet hyrja e vulosur e nje tjeter kalimi sekret ne thellesi te shtratit te gurte te nendheshem te pllajes se Gizes. Nese Ma’mun do e kishte zbuluar kete kalim ai do i kishte kursyer vetes kohe dhe mund pasi ky kalim jepte mundesine e nje rruge me te shkurter perreth tapave te cilat bllokonin korridorin zbrites. Sidoqofte vemendja e tij u terhoq nga sfida qe paraqiste germimi pertej ketyre tapave dhe ai nuk u perpoq qe te hetonte pjeset e poshteme te korridorit zbrites (i cili ai e perdori thjesht per te depozituar tonelatat me gure te cilat u levizen nga germuesit prej zemres se piramides).

Por gjatesia e plote e korridorit zbrites ishte i njohur dhe eskploruar teresisht qe ne kohet klasike. Gjeografi greko-romak Straboni ka lene nje pershkrim te qarte te dhomes se madhe te nendheshme e cila dergjet ne (nje thellesi prej pothuajse 600 kembesh poshte kulmit te piramides). Jane gjetur grafite nga periudha e pushtimit Romak te Egjyptit ne brendesi te kesaj dhoma te nendheshme duke konfirmuar keshtu faktin qe dikur kjo dhome eshte vizituar rregullisht. Megjithate duke qene se ishte e fshehur me shume kujdes perseri dera sekrete qe te conte ne njeren nga anet qe i bie rreth 2/3 e rruges poshte ne murin perendimor mbeti e mbyllur dhe e pazbuluar deri ne shekullin e nentembedhjete.

Ajo qe te conte kjo dere ishte nje tunel pus me kalim te ngushte me nje gjatesi prej 160 kembesh dhe qe ngrihej pothuajse vertikalisht ne shtratin e gurte dhe me pas vazhdonte neper me shume se njezet sere ne zemren prej guri gelqeror te Piramides se Madhe deri sa bashkohej siper me sistemin e korridorit kryesor te brendeshem ne bazen e Galerise se Madhe. Nuk ka asnje evidence qe te tregoje se per cfare qellimi eshte ndertuar kjo vecori e cuditshme arkitektonike (ndonese disa studiues kane provuar disa hamendje te rrezikshme). Faktikisht e vetmja gje qe e eshte e qarte eshte se kjo eshte ndertuar ne kohen kur eshte ndertuar dhe piramida dhe nuk ishte si rezultat i ndonje germimi nga grabitesit e varreve. Ceshtja mbetet e hapur ne lidhje me faktin nese grabitesit e varreve mund te kene zbuluar hyrjen e fshehte nga pusi dhe ta kene perdorur ate per te nxjerre thesaret nga Dhoma e Mbretit dhe e Mbretereshes.

Nje mundesi e tille nuk mund te lihet pas dore. Megjithate nje permbledhje e fakteve historike nuk ndihmon aspak ne favor te kesaj teorie.
Per shembull, fundi i siperm i tunelit pus u perdor per tu futur ne Galerine e Madhe nga astronomi i Oksfordit John Graves ne vitin 1638. Ai ja doli mbane qe te zbriste ne nje thellesi prej gjashtedhjete kembesh. Ne vitin 1765 nje tjeter britanik, Nathaniel Davison penetroi ne nje thellesi prej 150 kembe por ju bllokua rruga nga nje mase e papershkueshme guresh dhe rere. Me vone ne 1830, Kapiteni G. B. Caviglia, nje aventurier italian arriti te njejten thellesi dhe hasi te njejten pengese. Me i vendosur se paraardhesit e tij ai punesoi disa punetore arabe qe te fillonin germimet duke shpresuar se poshte pengeses mund te gjendej ndonje gje me interes. U deshen disa dite germimesh ne kushte klaustrofobike deri sa u arrit te zbulohej lidhja me korridorin zbrites.

A eshte e mundur qe nje tunel pus i tille te kete qene rruga e suksesshme per tek thesaret e Khufu-s, qe mendohet te kete qene faraoni me i famshem i Dinastise se Katert?
Edhe sikur te mos kete qene i mbyllur nga rera dhe guret ne fundin e tij te poshtem perseri do te ishte e pamundur qe te jete perdorur per te nxjerre pervecse nje pjese fare te vogel te thesareve te nje varri tipik mbreteror. Kjo per te vetmen arsye pasi tuneli pus eshte vetem 3 kembe ne diameter dhe i perbere nga nje sere seksionesh vertikale te nderlikuara.

Sidoqofte me e pakta do te ishte qe kur Ma’mun dhe njerezit e tij gjeten rrugen e tyre per ne Varrin e Mbretit rreth vitit 820 e.s. te kishin gjetur disa nga pjeset e medha dhe te renda te nje varri origjinal – si statuja apo relike te shenjta te cilat gelonin ne varrin e pretenduar me inferior dhe shume me te vonet te Tutankhamenit. Por ne Piramiden e Khufus nuk u gjet asgje duke shnderruar kete dhe vjedhjen e supozuar te monumentit te Khafres ne njeren nga grabitjet e varreve ne historine e Egjyptit e cila ja doli mbane te realizonte nje pastrim total duke mos lene mbrapa as gjurmen me te vogel – as edhe nje pjese sado te vogel xhevairi – por vetem dyshemene dhe muret e zbrazet si dhe boshllekun perpires te sarkofageve te hapur.




JO SI VARRET E TJERA




Tashme ora ishte gjashte e mengjesit dhe dielli qe po lindte kishte filluar te lante me rrezet e tij kulmet e Piramides se Khufu dhe Khafre. Piramida e Menkaure duke qene rreth 200 kembe me e ulet se dy te tjerat vazhdonte te mbetej ne hije.
Vazhdoja te kisha ne mendje teorine e grabitesve te varreve. Per aq sa mund te arsyetoja, ‘evidenca’ e vertete ne favor te kesaj teorie ishte mungesa e pasurive te varreve dhe e vete mumjeve qe ishte shpikur fillimisht per te shpjeguar gjithe misterin. Te gjitha faktet e tjera ne lidhje me Piramiden e Madhe duket se flisnin kunder ndodhise se nje grabitje. Nuk ishte thjesht problemi i ngushtesise dhe struktures se pazakonte te tunelit pus si nje rruge dalje per grabitesit e thesareve. Vecoria tjeter karakteristike e Piramides se Khufu ishte dhe mungesa e mbishkrimeve apo dekorimeve ne te gjithe rrjeten e tuneleve, korridoreve, kalimeve dhe dhomave, gje qe eshte e njejte dhe per Piramidat e Khafre dhe Menkaure. Ne asnje nga keta monumente te mrekullueshem nuk gjeje te shkruar as fjalen me te vogel qe te lavderonte faraonet, trupat e te cileve mendohej se mbanin.

Kjo ishte e jashtezakonshme. Asnje vend tjeter mortor i verifikuar i ndonje monarku Egjyptian nuk eshte gjetur i pa dekoruar. Gjate gjithe historise Egjyptiane ka qene e modes qe varret e faraoneve te ishin te dekoruar me teprice, te vizatuar bukur nga dyshemeja ne tavan (si per shembull ne Luginen e Mbreterve ne Luxor) dhe te mbushura me shume mbishkrime te karakterit ritual, magjie dhe thirrese te muzave te cilat kerkoheshin qe te asistonin te vdekurin ne udhetimin e tij drejt jetes se perjeshtme (si ne piramidat e Dinastise se Peste ne Saqqara, vetem njezet milje ne jug te Gizes).

Pse Khufu, Khafre dhe Menkaure i kishin bere gjerat kaq ndryshe? Apo nuk i kishin ndertuar fare monumentet e tyre qe te sherbenin si varre por per ndonje qellim tjeter me te holle? Apo ka mundesi qe ashtu sic pretenduan Arabet dhe vete traditat ezoterike, Piramidat e Gizes jane ngritur shume kohe para Dinastise se Katert nga arkitekte te ndonje civilizimi me te hershem dhe me te avancuar?

Asnje nga keto hipoteza nuk ishte popullore ne rradhet e Egjyptologeve per arsye qe ishin te lehta per t’u kuptuar. Gjithashtu ndersa pranonin faktin qe Piramida e Dyte dhe e Trete ishin te zbrazeta nga mbishkrimet e brendeshme madje duke ju munguar dhe emrat e Khafre dhe Menkaure, studiuesit ishin ne gjendje qe te citonin disa hieroglife ‘gervishtje ne gure’ (grafite te lena mbi blloqe guri perpara se te transportoheshin nga guroret) te gjetura ne brendesi te Piramides se Madhe qe dukeshin se mbanin emrin e Khufu.

[Darius]

NJE LLOJ ERE...





Zbuluesi i shenjave ne gure ishte Koloneli Howard Vyse gjate germimeve shkaterruese qe ai kreu ne Giza ne vitin 1873. Duke zgjatur nje kalim te ngushte ekzistues ai hapi nje tunel ne nje sere zgavrash te ngushta te quajtura ‘dhoma ndihmese’ te cilat gjendeshin direkt mbi Dhomen e Mbretit. Gervishtjet ne gure u gjeten ne muret e tavanit ne kater nga keto zgavrat me te larta dhe shkruanin gjera te tilla:

BANDA E ZEJTARVE
SA E FUQISHME ESHTE KURORA E BARDHE E KHNUM –
KHUFU
KHUFU
KHNUM-KHUFU
VITI SHTATEMBEDHJETE

Cdo gje ishte shume bindese. Pikerisht ne fund te kesaj stine germimesh te pafrytshme dhe te kushtueshme, pikerisht kur ndihej nevoja e nje zbulimi te madh arkeologjik qe te legjitimonte shpenzimet e kryera, Vyse u gjend perpara zbulimit te dekades – prova e pare e padiskutueshme qe Khufu kishte qene ne fakt ndertuesi i te dertanishmes anonime Piramides se Madhe. Dikush mund te mendonte se nje zbulim i ketij dimensioni do i jepte fund ne menyre konkluzive cdo dyshimi mbi pronesine dhe qellimin e ketij monumenti enigmatik. Por dyshimet mbeten serisht pasi qe nga fillimi ‘nje lloj ere’ qendronte pezull mbi evidencen e Vyse:

1. Ishte e cuditshme qe gervishtjet qene te vetmet shenja me emrin e Khufu te gjetura ndonjehere brenda Piramides se Madhe

2. Ishte e cuditshme qe ato u gjeten ne nje kend kaq te erret dhe kaq pa kuptim ne ndertesen e madhe

3. Ishte e cuditshme qe ato u gjeten mbi te gjitha ne nje monument i cili ishte i privuar nga cdo lloj tjeter shkrimi

4. Dhe ishte tejet e cuditshme qe u gjeten ne maje te kater nga pese dhomave ndihmese. Ne menyre te paevitueshme mendjet dyshuese filluan te preokupoheshin per arsyen nese ‘gervishtjet ne gur’ mund te ishin shfaqur dhe ne guven me te poshtme nga keto te pesta nese vete guva do isihte zbuluar nga Vyse (dhe jo nga Nathaniel Davison shtate vjete me pare).

5. Se fundi, ishte e cuditshme qe disa nga hieroglifet ne ‘gervishtjet ne gur’ ishin pikturuar me koke poshte dhe disa ishin te padeshifrueshme ndersa te tjerat ishin shkruar gabimisht ose perdorur ne menyre jo te drejte gramatikore.

A ishte Vyse nje falsifikator?

Kam dijeni per te pakten nje rast qe konfirmon kete dyshim dhe ndonese prova perfundimtare duket se do te mungoje gjithmone, me dukej nje pakujdesi nga ana e Egjyptologjise qe e kishte pranuar autenticitetin e gervishtjeve ne gur pa i hetuar ato. Nder te tjera ka patur evidence alternative mbi hieroglifet me prejardhje te diskutueshme te cilat dukeshin se tregonin qe Khufu nuk mund te kishte ndertuar Piramiden e Madhe. Cuditerisht te njejten Egjyptologe te cilet i dhane rendesi shume te madhe gervishtjeve te Vyse, u treguan te shpejte qe te mohonin domethenien e ketyre hieroglifeve te tjera kontradiktore te cilat u shfaqen mbi nje shtylle drejtkendore prej guri gelqeror qe tashme gjendet ne Muzeumin e Kairos.

Shtylla e gurte me mbishkrime e inventarizuar, sic quhej, eshte zbuluar ne Giza ne shekullin e nentembedhjete nga arkeologu francez Auguste Mariette. Ishte dicka e papritur si bombe pasi teksti i saj tregonte qarte se te dyja, Piramida e Madhe dhe Sfinksi i Madh (si dhe disa struktura te tjera ne pllaje) ekzistonin shume kohe perpara se Khufu te merrte fronin. Shkrimi po ashtu i referohej Isis si ‘Zonja e Piramides’ duke lene te kuptohet qe monumenti i eshte dedikuar perendeshes se magjise dhe aspak Khufu. Se fundi ka patur nje sugjerim shume te forte qe piramida e Khufu mund te kete qene njera nga tre strukturat shtese pergjate krahut lindor te Piramides se Madhe.

E gjithe kjo dukej si nje evidence demtuese kunder kronologjise ortodokse te Egjyptit te Lashte. Po ashtu sfidonte kendveshtrimin e konsentuar qe piramidat e Gizes ishin ndertuar si varre dhe vetem si te tilla. Sidoqofte ne vend qe te studiojne deklaratat anakronike ne kollonen e gurte, egjyptologet zgjedhin me mire ti zhvleresojne ato. Sipas fjaleve te studiuesit amerikan me ze James Henry Breasted, ‘Keto referenca mund te jene te nje rendesie shume te madhe nese kollona do ishte bashkekohese me Khufu; por evidencat e saj ortografike te nje date me te re jane plotesisht konkluzive...’

Breasted kishte parasysh faktin qe natyra e e sistemit te shkrimit hieroglif e perdorur ne mbishkrim nuk ishte konsistente me ate te perdorur ne Dinastine e Katert por i perkiste nje epoke me te vonet: Te gjithe Egjyptologet ishin te nje mendje me kete analize dhe gjykimi perfundimtar, ende i pranueshem edhe sot, ishte qe kollona ishte gdhendur ne Dinastine e Njezet e Nje, rreth 1500 vjet mbas mbreterimit te Khufu dhe si rezultat ajo duhet konsideruar si nje veper fantazie historike.

Pra duke cituar evidencen ortografike, nje disipline e tere akademike gjeti justifikimin per te injoruar provat derrmuese te shkrimeve te kollones dhe per asnje moment nuk moren ne konsiderate mundesine qe ajo mund te kete qene e bazuar ne ndonje mbishkrim origjinal te Dinastise se Katert (si per shembull Bibla e Re Angleze e cila eshte bazuar ne nje origjinal shume me te vjeter). Pikerisht te njejtit studiues ne te njeten kohe kishin pranuar origjinalitetin e disa ‘gervishtjeve ne gure’ te dyshimta pa pike drojtje pa feksur syte fare mbi ortografine dhe vecantite e tjera.

Pse ky standart i dyfishte? A mund te jete sepse informacioni qe permbante ‘gervishtja ne gure’ ishte konform opinionit strikt ortodoks qe Piramida e Madhe eshte ndertuar si varr per Khufu? ndersa informacioni ne kollone binte ne kontradikte me kete opinion?




PERMBLEDHJE



Brenda ores shtate te mengjesit Santha dhe une kishim ecur majft larg neper shkretetire ne jug-perendim te piramidave te Gizes dhe ishim pozicionuar rehatshem nen strehen e nje dune madheshtore e cila na ofronte nje panorame te papershkrueshme te te gjithe zones.
Data, 16 mars ishte vetem disa dite larg Ekuinoksit Pranveror, njeri prej dy rasteve gjate vitet kur dielli ngrihet drejt lindjes ne cdo vend te botes te jeni. Tik-taku i kalimit te diteve si treguesi i nje metronomi gjigand kishte ndare ne dysh horizontin mengjesor vetem je fije floku ne jug te lindjes dhe tashme ishte ngritur lart mjaftueshem per te shperndare mjegullen e Nilit e cila mbulonte si nje pelhure pjesen me te madhe te qytetit te Kajros.

Khufu, Khafre, Menkaure... Keops, Kefren, Mycerinus. Sido qe ti quanit, me emrin e tyre egjyptian ose grek, nuk kishte asnje dyshim qe te tre faraonet e famshem te Dinastise se Katert jane perkujtuar nga monumentet me te shkelqyeshme, me te bukura dhe me te medhaja qe jane pare ndonjehere ne bote. Gjithashtu ishte e qarte qe keta faraone duhet te kene qene te lidhur ngushte me keto monumente jo vetem per shkak te folklorit te transmetuar nga Herodoti (i cili me siguri qe ka patur disa fakte te bazuara) por per shkak te mbishkrimeve dhe referencave mbi Khufu, Khafre dhe Menkaure qe jane gjetur ne sasi te mjaftueshme, jashte tre piramidave kryesore, ne zona te ndryshme te nokropolit te Gizes. Gjetje te tilla jane bere vazhdimisht ne dhe perreth gjashte piramidat plotesuese, tre prej te cilave gjenden ne lindje te Piramides se Madhe dhe tre te tjerat ne jug te Piramides se Menkaure.

Duke qene se pjesa me e madhe e ketyre evidencave te jashteme ishte e turbullt dhe e paqarte, e kisha te veshtire te kuptoja pse Egjyptologet ishin kaq te lumtur te citonin si nje konfirmim teorine ‘varre dhe vetem varre’.
Problemi ishte qe e njejta evidence ishte ne gjendje te mbeshteste – e vlefshme ne menyre te barabarte – nje numer interpretimesh te ndryshme dhe reciprokisht kontradiktore. Sa per te dhene nje shembull, ‘asociimi i afert’ i verejtur midis tre piramidave te medha dhe tre faraoneve te Dinastise se Katert mund te kete ardhur si rezultat qe keta faraone i ndertuan piramidat si varre per veten e tyre. Por mund te kete ardhur dhe si rezultat edhe nese monumentet gjigande te pllajes se Gizes te kene qene te ngritura kohe perpara agimit te civilizimit historik te njohur si Egjypti Dinastik. Ne kete rast atehere eshte e nevojshme vetem te pranosh qe gjate periudhes se mbreterimit te tyre Khufu, Khafre dhe Menkaure kane ndertuar nje numer te struktura shtese perreth tre piramidave me te vjetra – dicka qe ata do kishin cdo arsye per ta bere pasi ne kete menbyre ata mund te pervetesonin prestigjin e larte te monumenteve anonime origjinale (dhe padyshim nga brezat e ardhshem do shiheshin si ndertuesit e tyre).

Kishte dhe mundesi te tjera. Ceshtja eshte qe evidenca se kush ndertoi saktesisht cdo piramide te madhe, kur dhe per cfare arsye ishte shume e zbehte per te justifikuar dogmatizmin e theorise ortodokse ‘varr dhe vetem varr’. Ndershmerisht nuk eshte aspak e qarte kush i ndertoi piramidat. Nuk eshte e qarte se ne cfare epoke jane ndertuar ato. Dhe nuk eshte aspak e qarte cfare ka qene funksioni i tyre. Per te gjitha keto arsye ato jane te rrethuara nga nje mister te mrekullueshem dhe te papenetrueshem dhe ndersa qendroja ne rreze te dunes ne shkretetire duke pare drejt tyre me duke sikur marshonin drejt meje...

[Darius]

KAPITULLI I TRIDHJET E GJASHTE




ANOMALITE




E pare nga pozicioni yne ne shkretetire ne jug perendim te nekropolit te Gizes, gjithe zona e tre piramidave dukej madheshtore por edhe e cuditshme.
Piramida e Menkaure ishte me afer nesh me ate te Khafre dhe Khufu qe i qendronin pas ne veri-lindje. Keto te dyja ishin vendosur pergjate nje diagonale pothuajse perfekte – nje vije e drejte qe lidhte kendin jug-perendimor dhe veri-lindor te piramides se Khafre e cila nese zgjatohej ne veri-lindje po ashtu kalonte permes kendeve jug-perendimore dhe veri-lindore te Piramides se Madhe. Kjo mendohet se nuk ka qene thjesht nje rastesi. Nga vendi ku ishim te ulur ishte e thjeshte te shihje qe nese e njejta vije e drejte imagjinare do zgjatohej drejt jug-perendimit atehere ajo do e humbte komplet Piramiden e Trete, trupi i tere i te ciles ishte i menjanuar ne lindje te diagonales principale.

Egjyptologet refuzojne te pranojne ndonje anomali ne kete fakt. Dhe pse duhet? Per aq sa ju interesonte atyre ne Giza nuk kishte nje plan te caktuar. Piramidat ishin varre dhe vetem varre, te ndertuara per tre faraone te ndryshem gjate nje periudhe prej shtatedhjete e pese vjetesh. Nuk kishte kuptim qe te supozoje se cdo sundues do ishte perpjekur te shprehte personalitetin e tij dhe origjinalitetin e tij nepermjet monumentit perkates dhe mbase kjo eshte arsyeja pse Menkaure ‘devijoi nga linja’.

Por Egjyptologet gaboheshin. Ndonese ne ate mengjes marsi te vitit 1993 nuk kisha dijeni, ishte bere nje zbulim i cili kishte provuar pertej cdo dyshimi qe nekropoli ishte ne fakt nje zone e planifikuar qe diktonte pozicionin e sakte te tre piramidave jo vetem ne relate me njera tjetren por ne relate dhe me Lumin Nil disa kilometra me larg ne lindje te pllajes se Gizes. Me nje saktesi te frikshme ky planifikim madheshtor dhe ambicioz modelonte nje fenomen qiellor – qe mund te ishte arsyeja pse egjyptologet (te cilet me krenari deklarojne se kerkojne ekskluzivisht token nen kembet e tyre) kane deshtuar ta dallojne. Ne nje shkalle me te vertete gjigande sic do shohim ne kapitujt qe vijojne, reflektonte po ashtu te njejtin shqetesim obsesiv ndaj orientimit dhe dimensioneve te paraqitura ne cdo monument...





NJE SHTYPJE E PAZAKONTE





Giza, Egjypt, 16 Mars 1993, 8.30 a.m.

Vetem fare pak mbi 200 kembe e gjate (dhe me nje gjatesi anesore ne baze prej 356 kembe) Piramida e Trete ishte me paks e gjysma e madhesise dhe goxha me pak se gjysma e mases se Piramides se Madhe. Megjithate posedonte nje madheshti imponuese te sajen. Ndersa levizem drejt piramides duke hyre ne hijen e saj gjeometrike mu kujtua se cfare kisihte thene njehere e nje kohe shkrimtari irakian Abdul Latif kur kishte vizituar piramiden ne shekullin e dymbedhjete: ‘duket e vogel kur e krahason me dy te tjerat; por kur e shikon nga distancte e afert dhe te shkeputur nga te tjerat te jep pershtypjen ne imagjinate te nje shtypje te pazakonte dhe nuk mund te perceptohet pa te ndikuar dhimbshem ne shikim...’

Gjashtembedhjete seret e poshteme te monumentit vazhdonin te ishin te veshura sic kishin qene qe ne momentin qe ishin ndertuar, me blloqe fasade te nxjerra nga graniti i kuq (‘jashtezakonisht i forte’ sipas fjaleve te Abdul Latif, ‘saqe hekurit i duhet nje kohe e gjate qe te leje nje shenje ne te’). Disa nga blloqet ishin shume te medhenj; ata po ashtu ishin te bashkuar fort sebashku ne nje kompleks nderthures mozaiku jigsaw qe ngjasonte shume me ndertimet ciklopike ne Cuzco, Machu Picchu dhe zona te tjera ne Perune e larget.
Normalisht hyrja per ne Piramiden e Trete gjendej ne faqen e saj veriore ne nje lartesi te mjaftueshme nga toka. Prej aty, ne nje kend 26° 2’, fillonte nje korridor zbrites i drejte si shigjete dhe qe humbiste ne thellesite e erreta. I orientuar me sakte nga veriu ne jug ky korridor ishte ne seksione drejtkendore dhe kaq te ngushta saqe per te hyre ne te na u desh te perkuleshim ne mes. Aty ku kalonte midis mureve te monumentit, tavani dhe muret e tij perbeheshin nga blloqe graniti te lidhura mire me njeri tjetrin. Ajo qe te habiste ishte fakti qe keto blloqe vazhdonin te tille edhe per nje fare distance poshte nivelit te tokes.

Rreth shtatedhjete kembe nga hyrja korridori nivelohej dhe zgjerohej ne nje kalim ne te cilin mund te mbanim trupin drejt. Kjo te conte ne nje paradhome te vogel me panele te gdhendura dhe zgavra te hapura neper mure qe duhet te kene sherbyer per te marre pllaka guri. Kur mberritem ne fundin e kesaj dhome na u desh te perkuleshim perseri qe te hynim ne nje tjeter korridor. Te palosur ne dysh vazhduam drejt jugut per rreth dyzet kembe perpara se te arrinim te paren nga tre dhomat e varrimit – nese ishin dhoma varrimi.

Keto dhoma te heshtura dhe pa jete ishin gdhendur nga i njejti shtrat i gurte solid. Ajo ne te cilen qendronim ne ishte drejtkendore dhe e orientuar nga lindja ne perendim. Me nje gjatesi prej 30 kembesh x 15 e gjere x 15 e larte, ajo kishte nje tavan te sheshte dhe nje strukture te brendeshme komplekse me nje vrime te madhe te parregullt ne murin perendimor qe te shpinte ne nje hapesire te erret te ngjashme me nje guve. Po ashtu ishte dhe nje e hapur afer qendres se dyshemese e cila te jepte akses ne nje tatepjete e cila shkonte drejt perendimit duke te cuar thelle e me thelle ne nivelet e poshteme. Ne i zbritem tatepjetes. Ajo perfundonte ne nje kalim te shkurter horizontal ne te djathte te te cilit nepermjet nje hyrje te ngushte, gjendej nje dhome e vogel e zbrazet ne te cilen ishte gjashte qeli te vogla si ato ku flinin murgjit mesjetar dhe qe ishin gdhendur neper muret e saj; kater ne anen lindore dhe dy ne ate veriore. Keto nga egjyptologjistet ishin supozuar te kishin funksionuar si ‘magazina... per te grumbulluar objekte te cilat mbreti i vdekur do mbante afer trupit te tij.’

Ndersa dolen nga kjo dhome u kthyem serisht ne te djathte drejt kalimit horizontal. Ne fund te tij gjendej nje tjeter dhome e zbrazet, dizajnimi i te ciles eshte unik midis piramidave te Egjyptit. Rreth dymbedhjete kembe e gjate dhe tete e gjere dhe e orientuar nga veriu ne jug, muret e saj dhe dyshemeja te demtuara rende ishin nxjerre nga nje granit shume i dendur dhe me ngjyre cokollate i cili dukej se absorbonte driten dhe valet zanore. Tavani i saj perbehej nga tete pllaka gjigande prej te njejtit material, nente ne cdo ane dhe qe gjendeshin murin mbi kulmin perballe. Per shkak se ishin zgavruar nga brenda qe te formonin nje siperfaqe te luget, efekti i ketyre monoliteve madheshtore ishte ai i nje vendi te fshehte perfekte, i ngjashem me ate qe mund te presesh te gjesh ne nje dhome te nendheshme te ndonje katedraleje romane.

Duke terhequr kembet u larguam nga dhomat e poshteme dhe u drejtuam siper per ne te tatepjeten drejt dhomes se madhe me tavan te sheshte qe ndodhej mbi ne. Ndersa kalonim ne te caren e dhembezuar ne murin perendimor e gjetem veten duke pare direkt drejt aneve te siperme te tetembedhjete pllakave te cilat perbenin tavanin e dhomes poshte. Nga kjo prespektive, forma e tyre e vertete si nje cati e kulmuar dukej edhe me e qarte. Ajo qe nuk ishte e qarte kishte te bente me faktin sesi ishin sjelle deri ketu, pa permendur faktin sesi ishte bere e mundur te vendoseshin me aq perfeksion ne pozicionin e tyre. Sejcila duhet te kete peshuar disa ton, mjaftueshem e rende per ta bere jashtezakonisht te veshtire te levizeshin. Sikur kane dashur ti bejne gjerat me te veshtira per veten e tyre (apo mbase sepse kjo perpjekje ka qene e lehte per ta?) ndertuesit e piramidave me perbuzje kane refuzuar qe te krijojne nje ambjent pune me te pershtatshem midis pllakave dhe shtratit te gurte mbi to. Duke u kacavjerre per ne guve ja dola mbane qe te shihja dhe te percaktoja qe hapesira boshe varionte nga rreth dy kembe ne fundin jugor deri ne disa inc ne fundin verior.

Ne nje hapesire kaq te ngushte nuk ka asnje mundesi qe monolitet te jene zbritur ne pozicionin e tyre. Pra llogjikisht ato duhet te jene ngritur nga dyshemeja e dhomes, por si eshte realizuar kjo? Dhoma ishte kaq e vogel sa vetem nje grusht njerezish mund te kene punnuar ne te njejten kohe – shume pak per te qene ne gjendje te ngrinin pllaka te tilla me forcen e muskujve. Sic supozohet, ne Epoken e Piramidave nuk kane ekzistuar makara (edhe sikur te kene ekzistuar, hapesira do ishte e pamjaftueshme per ti lejuar ato te kryenin punen e tyre). A mund te jete perdorur ndonje sistem i panjohur ngritje me leve? Apo ka me shume vertetesi sesa kuptojne studiuesit sot per legjendat e Egjyptit te Lashte qe flisnin per gure gjigande te cilet ngriheshin pezull nga prifterinj dhe magjistare me ndihmen e ‘forces se fjales’?
Qe ne momentin e pare kur u ndesha me misteret e piramidave e dija se isha duke pare nje veper te pamundur inxhinjerike e cila ishte ngritur ne lartesi mahnitese dhe standarte precize. Por nese besojme egjyptologet ndertimi eshte bere sic supozohet, ne agimin e civilizimit njerezor, nga njerez te cilet nuk kishin akumuluar asnje eksperience te projekteve te ndertimeve masive. Kjo natyrisht qe ishte nje paradoks kultural befasues. Nje nga ata per te cilin nuk eshte ofruar asnje shpjegim i pershtatshem prej akademikeve ortodokse

[Darius]

QE TE SHKRUASH DUHET TE LEVIZESH DOREN DHE NDERSA LEVIZ DOREN, SHKRUAN




Ndersa linim pas dhomat e nendheshme te cilat dukej se vibronin ne zemer te Piramides se Trete si nje zemer me shume valvula e ngercuar e nje vigani te pergjumur, u drejtuam per nga hyrja e korridorit te ngushte drejt ajrit te paster.
Objektivi yne tani ishte Piramida e Dyte. Ecem pergjate krahut te saj lindor (dicka me pak se 708 kembe ne gjatesi) u kthyem djathtas dhe u gjendem ne nje pike ne krahun verior, rreth 40 kembe ne lindje te boshtit kryesor veri-jug ku ndodheshin hyrjet kryesore. Njera prej tyre ishte gdhendur direkt ne shtratin e gurte, rreth 30 kembe perballe monumentit; tjetra ishte prere ne faqen veriore ne nje lartesi fare pak nen 50 kembe. Nga e fundit, nje korridor pjerresohej poshte ne nje kend prej 25° 55’. Nga pararendesje prej ku hyme ne piramide, nje korridor tjeter zbriste duke te cuar thelle nentoke dhe me pas nivelohej per nje distance te shkurter duke te dhene mundesi te hyje ne nje dhome te nendheshme dhe me pas zbriste shkalle shkalle deri sa nivelohej perseri ne nje kalim te gjate horizontal i cili drejtohej nga jugu (i cili po ashtu ‘ushqente’ korridorin e siperm qe pjerresohej poshte nga hyrja ne faqen veriore).

Kalimi horizontal, i larte mjaftueshem dhe i linjezuar fillimisht me granit dhe me pas me gur gelqeror te lemuar, ishte pothuajse ne nivel me token dhe gjendej direkt poshte shtreses me te ulet te tullave. Ky kalim ishte jashtezakonisht shume i gjate duke vazhduar drejt per me shume se 200 kembe deri sa perfundonte ne nje ‘dhome te vetme varrimi’ ne zemer te monumentit. Sic kemi vene re tashme, asnjehere nuk eshte gjetur ndonje mumje ne kete dhome, as mbishkrime,duke e bere Piramiden e Khafre komplet anonime. Aventurier te koheve te mepasshme kane gdhendur emrat e tyre neper muret e saj – sidomos ish atleti i cirkut Giovanni Battista Belzoni (1778-1832) i cili ja doli mbane te hyne forcerisht ne monument ne vitin 1818. Grafiti i tij gjigand i hartuar me boje te zeze ne krahun jugor te dhomes ishte nje sinjal kujtues i natyres themelore njerezore: deshira qe te gjithe ne kemi per te qene te njohur dhe te perkujtuar. Eshte e qarte qe vete Khafre ka qene mjaft larg imunitetit nga kjo ambicje pasi referencat e perseritura mbi te (si dhe nje numer i konsiderueshem statujash) duken ne kompleksin rrethues funeral. Nese ai me te vertete e kishte ndertuar kete piramide si varr te tijin atehere duket aspak bindese fakti qe nje njeri i tille te mos gdhendi te pakten emrin e tij apo identitetin e tij ne ndonje pjese te brendeshme te piramides. Vazhdoj e pyes veten qe pse egjyptologet jane kaq te pavullnetshem te konsiderojne mundesine qe kompleksi funeral mund te kete qene veper e Kahre ndersa piramida veper e dikujt tjeter?

Po kujt tjeter?



Ne disa drejtime kjo – ne vend te mungeses se shenjave identifikuese – ishte problemi kryesor. Perpara mbreterimit te Khufu, Khafre dhe Menkaure nuk ka patur asnje faraon te vetem emri i te cilit mund te paraqitet si kandidat. Babai i Khufu, Sneferu, mbreti i pare i Dinastise se Katert besohet se ka ndertuar te ashtuquajturen Piramiden e Kerrusur dhe ate te Kuqe ne Dahshur, rreth 30 milje ne jug te Gizes – nje atribuim i cili ne vetvehte eshte misterioz (nese piramidat kane qene me te vertete varre) pasi duket e cuditshme qe nje faraon ka nevoje per dy piramida per tu varrosur. Sneferu po ashtu nga disa egjyptologe konsiderohet si ndertuesi i Piramides se Rrezuar ne Meidum (ndonese nje numer autoritetesh ngulin kembe qe kjo ka qene varri i Huni, mbreti i fundit i Dinastise se Trete). Ndertuesi tjeter i vetem i Periudhes Arkaike ka qene Zoser, faraoni i dyte i Dinastise se Trete te cilit i atribuohet ndertimi i ‘Piramides me Shkalle’ ne Saqqara dhe pasuesi i Zoser, Sekhemkhet piramida e te cilit po ashtu ndodhej ne Saqqara. Pra ndonese mbishkrimet mungonin tani merret si i qene fakti qe tre piramidat ne Giza duhet te jene ndertuar gna Khufu, Khafre dhe Menkaure dhe duhet te jene ndertuar si varre per keta.

Nuk ka nevoje qe te perserisim te metat e teorise ‘varre dhe vetem varre’. Sidoqofte keto te meta nuk ishin vetem per piramidat e Gizes por perfshinin edhe te gjitha Piramidat e tjera te Dinastise se Trete dhe Katert qe permendem ketu. As dhe nje i vetem nga keto monumente nuk eshte gjetur te permbaje trupin e ndonje faraoni ose ndonje shenje te ndonje ceremonie mbreterore varrimi. Disa prej tyre madje nuk ishin te pajisura as me sarkofage, per shembull Piramida e Rrenuar ne Meidum. Piramida e Sekhemkhet ne Saqqara (ku u hy per here te pare ne vitin 1954 nga Organizata e Antikitetit Egjyptian) permbante nje sarkofag i cili natyrisht qe kishte qendruar i mbyllur dhe i pashqetesuar qe nga vendosja e tij ne ‘varr’. Grabitesit e varreve nuk kane arritur kurre te futen aty por kur sarkofagu u hap, ai ishte bosh.

Pra cfare po ndodhte? Si ka mundesi qe me shume se njezet e pese milion ton gure ishin grumbulluar per te formuar Piramidat e Gizes, Dahshur, Meidum dhe Saqqara nese qellimi kishte qene thjesht per te vendosur sarkofage te boshatisur ne dhoma te boshatisura? Edhe nese pranojme qellimin eksesiv hipotetik te nje apo dy megalomaneve, duket e pamundur qe e gjithe kjo perpjekje gjigande e faraoneve te jete bere thjesht per kete arsye.





KUTIA E PANDORES




Te gjendur nen pese milion gure ne Piramiden e Dyte te Gizes, Santha dhe une u ngjitem ne dhomen e bollshme te brendeshme te monumentit e cila mund te kete qene nje varr por mund te kete sherbyer edhe per ndonje qellim ende te panjohur. Me permasa 46.5 kembe ne gjate nga lindja ne perendim dhe 16.5 ne gjeresi nga veriu ne jug, kjo dhome e zhveshur dhe sterile ishte pajisur me nje tavan jashtezakonisht te forte i cili arrinte nje lartesi prej 22.5 kembe ne kulmin e tij. Kollonat e kulmit, sejcila me nje peshe prej 20 ton monoliti guri gelqeror ishin vendosur ne nje pozicion ne nje kend prej 53° 7’ 28” (i cili perputhej me saktesi me kendin e pjerresise se aneve te piramides). Ketu nuk kishte dhoma ndihmese (sic gjendeshin mbi Dhomen e Mbretit ne Piramiden e Madhe). Ne vend te tyre, per me shume se 4000 vjet – mbase shume me teper – tavani i kulmuar ka mbajtur peshen e pamase te nderteses se dyte te gurte me te madhe ne bote.

Me ngadale hodha syte perreth dhomes e cila reflektonte nje rrezellim te bardhe ne te verdhe. Te gdhendur direkt ne shtratin e gurte, muret e saj nuk ishin dhe aq te lemuara sic mund te pritej por ishin ne menyre te dukshme te parregullt dhe te pa latuar. Dyshemeja ishte e pazakonte; me nje dizajnim ndarje niveli me nje shkalle rreth nje kembe te thelle qe ndante ne menyre te bararte pjesen lindore me ate perendimore. Sarkofagu i supozuar i Khafre dergjej ne afersi te murit perendimor i ngulur ne dysheme. Me nje permase prej pak me shume se gjashte kembe ne gjatesi, mjaft i ceket dhe ne nje fare menyre i ngushte qe te mbante nje mumje te mbeshtjelle dhe te balsamosur te nje faraoni te fisem, anet e saj prej graniti te kuq arrinin nje lartesi pothuajse deri tek gjuri.

Ndersa veshtroja brendesine e tij te erret, dukej sikur hapej si nje dere per ne nje dimension tjeter.

[Darius]

KAPITULLI I TRIDHJET E SHTATE




BERE NGA NDONJE PERENDI




I isha ngjitur Piramides se Madhe nje nate me pare por ndersa i afrohesha ne shkelqimin e mesdites nuk provova ndonje ndjesi triumfi. Ne te kunderten, duke qendruar ne bazen e saj ne krahun verior u ndjeva i vogel dhe i pafuqishem si nje mize fluturake – nje krijese e perkoheshme prej mishi dhe gjaku i perballur me shkelqimin verbues dhe frymezues te perjetesise. Pata pershtypjen se mund te kete qene ketu perhere, ‘e bere nga ndonje perendi dhe vendosur fizikisht ne reren rrethuese”, sic u shpreh historiani Grek Diodorus Siculus ne shekullin e pare p.e.s. Por kush perendi e kishte krijuar nese jo Perendia-Mbret Khufu emri i te cilit eshte asociuar me te nga gjenerata te tera egjyptianesh?

Per here te dyte brenda dymbedhjet oresh fillova ti ngjitesha monumentit. Nen driten e mesdites, indiferente ndaj kronologjise njerezore dhe subjekt vetem i forcave te ngadalta erozive te epokave gjeologjike monumenti qendronte perpara meje si nje skerke e vrenjtur dhe e temerrshme. Per fat duhej te ngjisja vetem gjashte sere te pajisura me shkalle moderne perpara se te arrija Vrimen e Ma’munit e cila tashme sherbente si hyrja kryesore e piramides.

Hyrja origjinale, ende e fshehur fare mire ne shekullin e nente kur Ma’mun filloi germimet, ndodhej rreth dhjete sere me lart, 55 kembe siper nivelit te tokes dhe 24 kembe ne lindje te aksit kryesor veri-jug. E mbrojtur nga kulme gjigande prej guri gelqeror ajo permbante hyrjet e tre tuneleve zbrites te cilet te conin poshte ne nje kend prej 26° 31’ 23”. Cuditerisht ndonese vete korridori kishte permasa prej 3 kembe dhe 5 inc x 3 kembe dhe 11 inc, ai gjendej midis blloqeve te catise 8 kembe dhe 16 inc te trashe dhe 12 kembe te gjere dhe nje dyshemeje me rrasa (e njohur si ‘Shtresa e Bodrumit’) 2 kembe dhe 6 inc te trashe dhe 33 kembe te gjere.

Vecori strukturale te fshehta si kjo gjendeshin me bollek ne Piramiden e Madhe duke treguar kompleksitetin dhe dukshem nje nevoje te pakuptimte per kete vecori. Askush nuk e dinte sesi ishin instaluar me sukses blloqe te madhesive te tilla dhe askush nuk e dinte sesi ishte bere e mundur qe te puthiteshin me aq kujdes me blloqet e tjera apo me kende kaq precize (lexuesi duhet te kete parasysh qe pjerresia prej 26° e korridorit zbrites ishte pjese e ndertimi te paramenduar dhe te rregullt). Askush nuk e dinte pse jane bere keto gjera.





FENERI





Dicka nuk shkonte kur hyje ne piramide nepermjet Vrimes se Ma’munit. Dukej sikur hyje ne nje shpelle ose guve te hapur ne faqen e nje mali; i mungonte ndjesia e nje gjeometrie te paramenduar apo te qellimshme gje e cila do perputhej me korridorin origjinal zbrites. Akoma dhe me keq, erresira dhe tuneli horizontal jo i pershtatshem qe te conte perpara, dukej si nje gje e shemtuar dhe e deformuar e cila vazhdonte te ruante gjurmet e dhunes te lena nga punetoret arabe te cilet nxehnin dhe ftohnin guret me zjarre dhe uthull te ftohte perpara se te sulmonin me cekicet dhe daltat e tyre.
Nga njera ane nje vandalizem i tille duket vulgar dhe i papergjegjshem. Nga ana tjeter duhej marre ne konsiderate nje mundesi befasuese: a nuk kishte nje kuptim menyra sesi piramida ishte dizajnuar per te ftuar qeniet njerezore, intelegjente dhe kurioze mjaftueshem per te penetruar misteret e saj? Ne fund te fundit nese ju do ishit nje faraon i cili do deshironte qe trupi i tij i vdekur te mbetej i pa dhunuar ne perjetesi, a nuk do kishte me shume kuptim qe (a) ti beje te ditur gjenerates tuaj dhe atyre qe do vijonin per vendndodhjen e vendit tuaj te varrimit dhe (b) te zgjidhje ndonje vend te panjohur dhe sekret per te cilin nuk do flisje kurre dhe ku mund te mos te te gjenin asnjehere?

Pergjigja ishte e qarte: ju do zgjidhit rrugen e sekretit dhe izolimit sic kane bere pjesa me e madhe e Faraoneve te Egjiptit te Lashte.
Atehere pse, nese Piramida e Madhe ishte dizajnuar si varr, ishte kaq e dukshme? Pse zinte nje siperfaqe prej me shume se 30 akra? Pse ishte pothuajse 500 kembe e larte? Me pak fjale, nese qellimi i ndertimit te saj ishte per te mbajtur te ruajtur dhe te mbronte trupin e Khufu, atehere pse ishte dizajnuar ne ate menyre qe te terhiqte vemendjen – ne te gjitha epokat dhe te rrethanave nga me te paimagjinueshmet – te aventuriereve te cmendur te kerkimeve te thesareve dhe kureshtjen torturuese dhe imagjinaten e intelektualeve?

Eshte thjeshte e pabesueshme te mendosh qe arkitektet e talentuar, gurgdhendesit, vezhguesit dhe inxhinjeret te cilet krijuan Piramiden e Madhe te kene qene injorant te psikologjise bazike njerezore. Ambicja e madhe dhe bukuria mahnitese, fuqia dhe arti i punes se tyre fliste per nje mjeshtri te pashoqe, njohuri te thelle dhe nje te kuptuar te teresishme te simboleve dhe dizajnimit te lashte nga te cilat mund te manipulohet mendja njerezore. Pra logjika sugjeron se ndertuesit e piramidave duhet te kene kuptuar me saktesi se cfare lloj feneri po ndertonin (me nje precizion te tille te pabesueshem) ne kete pllaje te rrahur nga era, ne perendim te bregut te Nilit, ne ato kohe jashtezakonsisht te largeta.
Shkurtimisht, ata patjeter kane dashur qe kjo strukture te terhiqte nje adhurim dhe admirim te perjetshem: qe te dhunohej nga zaptuesit, qe te matej sa me sakte dhe te bluante pa rreshtur imagjinaten kolektive te njerezimit si nje fantazme e vazhdueshme e cila te ngjall ne menyre intime te ngjall joshjen e nje sekreti te thelle dhe te harruar prej kohesh.






LOJRA MENDORE TE NDERTUESVE TE PIRAMIDES





Pika ku Vrima e Ma’mun kryqezoheshe me korridorin zbrites 26° ishte e mbyllur nga nje dere moderne prej celiku. Pertej saj, drejt veriut, korridori pjerresohej deri sa mberrinte kulmet e hyrjes origjinale te monumentit. Ne jug, sic e kemi pare, korridori pjerresohej poshte edhe 350 kembe te tjera drejt shtratit te gurte per tu hapur me pas ne nje dhome gjigande te nendheshme 600 kembe poshte aksit te piramides. Saktesia e ketij korridori ishte mahnitese. Nga maja deri posht, devijimi mesatar i vijes se drejte ishte me pak se ¼ - inc ne anet dhe 3/10 - inc ne tavan.

Duke kaluar deren e celikte vazhdova neper tunelin e Ma’munit duke thithur ajrin e tij te lashte dhe duke u perjekur te ambjentoja syte me ndricimin e dobet qe leshonin llambat e vendosura aty. Me pas duke perkulur koken fillova te ngjitesha neper shkallet dhe seksionet e ngushta te hapura nga germuesit arabe gjate perjekjeve te tyre per te anashkaluar tapat e shumta prej graniti te cilat bllokonin pjesen e poshteme te korridorit zbrites. Ne maje te tunelit mund te shiheshin dy nga tapat origjinale te cilat vazhdonin te rrinin ne vendin e tyre vetem se te ekspozuara pjeserisht nga germimi. Egjyptologet kane supozuar se ato jane vendosur ne pozicionin aktual nga siper – dhe me pas poshte neper korridorin zbrites nga baza e Galerise se Madhe. Sidoqofte ndertuesit dhe inxhinjeret menyra e te menuarit te te cileve eshte me praktike kane vene ne dukje se keto tama fizikisht jane te pamundura qe te jene instaluar ne kete menyre. Kjo pasi hapesira e ngushte qe ndante ato nga muret, dyshemeja dhe tavani i korridorit do e bente te pamundur friksionin per nje operacion te tille edhe per disa inc e jo me per 100 kembe.

Pra logjikisht del qe korridori zbrites duhet te jete taposur ndersa piramida ishte ne fazat e ndertimit. Po pse dikush do te donte te bllokonte hyrjen kryesore te monumentit ne nje faze kaq te hershme te ndertimit (sidomos kur vazhdonte te zgjeronte dhe perfeksiononte dhomat e tij te brendeshme)? Vec kesaj nese objektivi ka qene per te ndaluar hyrjen e dhunuesve a nuk do kishte qene me e lehte dhe me efikase qe te taposej korridori zbrites nga hyrja e tij ne faqen veriore, ne ate pike ku realizohet bashkimi i tij me korridorin ngjites? Kjo do kishte qene rruga me llogjike per te mbyllur piramiden dhe do i bente te panevojshme tapat e korridorit ngjites.

Vetem nje gje ishte e qarte: qe nga fillimi i historise, efekti i vetem i njohur i tapave prej graniti nuk ka qene parandalimi i dhunuesve qe te hynin ne piramide por ashtu si dera e mbyllur e Bluedeard, barriera ka magnetizuar vemendjen e Ma’mun dhe ka ndezur kuriozitetin e tij ne menyre qe ai te krijonte bindjen per te hapur nje tunel pertej tyre, i sigurt qe dicka me shume vlere do gjendej aty.

[Darius]

Mos valle kjo ishte ndjesia qe ndertuesit e piramides kishin dashur qe te provonin dhunuesit e saj? Do ishte e parakoheshme qe te menjanohej nje mundesi e tij kaq e pazakonte dhe e cuditshme. Sidoqofte fale Ma’mun (dhe te konstanteve te parashikueshme te natyres njerezore) tashme isha ne gjendje te futesha ne seksionin e cbllokuar te siperm te korridorit origjinal ngjites. Nje hapje e prere shume e lemuar me permasa 3 kembe e 5 inc e gjere x 3 kembe 11 inc e larte (saktesisht te njejtat dimensione si ne korridorin zbrites) pjerresohej siper drejt territ ne nje kend prej 26° 2’ 30’’ (ne ndryshim nga kendi prej 26° 31’ 23’’ ne korridorin zbrites). Cfare ishte ky interesim i jashtezakonshem ne kendin prej 26° dhe a ishte nje koincidence qe arrinte gjysmen e kendit te pjerresise se aneve te piramides te cilat jane 52° ?

Lexuesit duhet ti kujtohet rendesia e ketij kendi. Ishte nje element kyc i formules se avancuar dhe sofistikuar nepermjet te ciles dizajni i Piramides se Madhe ishte kryer qe te perputhej me saktesi ne dinamiken e gjeometrise sferike. Pra lartesia origjinale e monumentit (481.3949 kembe) dhe perimetri i bazes se tij (3023.16 kembe) qendronin ne te njejtin raport ndaj njeri tjetrit sic qendronte rrezja e sferes ndaj perimetrit te saj. Raporti ishte 2pi (2 x 3.14) dhe qe ta paraqesnin ndertuesit kane qene te detyruar qe te specifikojne kendin e veshtire dhe idiosinkratik prej 52° per anet e piramides (pasi cdo pjerresi me e madhe ose me e vogel do krijonte nje ndryshim ne lartesi ne raport me perimetrin).

Ne Kapitullin Njezet e Tre ne pame se e ashtuquajtura Piramida e Diellit ne Teotihuacan ne Meksike po ashtu paraqiste nje njohuri dhe perdorim te vullnetshem te numrit transendental pi ; ne kete rast lartesia (233.5 kembe) qendronte ne raport te drejte me 4pi te perimetrit te bazes se saj (2932.76 kembe).
Pra thelbi eshte qe monumenti me mahnites i Egjyptit te Lashte dhe monumenti me mahnites i Meksikes se Lashte permbajne raportin pi shume kohe perpara dhe shume larg nga ‘zbulimi’ zyrtar i ketij numri transcendental prej Grekeve. Gjithashtu evidenca na ftonte te dilnim ne konkluzionin qe dicka po sinjalizohej nepermjet perdorimit te pi – pothuajse me siguri e njejta gje ne te dyja rastet. Jo per here te pare dhe as per here te fundit u perfshiva nga nje ndjesi kontakti me nje inteligjence te lashte, jo domosdoshmerisht egjyptiane apo meksikane, e cila kishte gjetur menyren qe te vinte deri tek ne duke pershkuar morine e epokave per te terhequr vemendjen e njerezve si nje far. Disa mund te kerkojne per thesare; te tjere, te ngerthyer nga menyra e thjeshte zhgenjyese me te cilen ndertuesit kishin perdorur pi per te demonstruar madheshtine e sekreteve te numrave transcendental, mund te frymezohen per te kerkuar pagezime te tjera matematikore.

I perkulur pothuajse ne dysh, me kurrizin qe me ferkohej ne tavanin e lemuar prej guri gelqeror dhe me mendime te tilla ne koke fillova te ngjitesha siper neper shpatin e pjerret prej 26° te korridorit ngjites i cili dukej se penetronte trupin madheshtor prej 6 milion ton te nderteses si nje pajisje trigonometrike. Mbasi perplasa koken disa here ne tavanin e korridorit fillova te pyesja veten qe pse keta njerez inteligjente te cilet kishin dizajnuar monumentin nuk i kishin bere kalimet dy ose tre kembe me te larte. Nese ata kane qene ne gjendje qe te ngrene nje monument te tille (qe natyrisht kane qene ne gjendje) dhe ta pajisnin ate me korridore, sigurisht qe nuk duhet te kete qene pertej aftesive te tyre ndertimi i ketyre korridoreve me te larte per te qendruar drejt ne to? Perseri pata shtysen per te dale ne konkluzionin se ky ishte nje vendim i vullnetshem i ndertuesve te piramides: ata e kishin bere korridorin ngjites ne kete menyre pasi e donin ne kete menyre (ne vend qe te mendohet se nje zgjedhje e tille ka qenen e detyruar per ta).

A ka patur ndonje motiv ne cmendurine e dukshme te ketyre lojrave mendore arkaike?




DISTANCA TE ERRETA TE PANJOHURA




Ne maje te korridorit ngjites mu shfaq nje tjeter vecori e pashpjegueshme e piramides, ‘vepra arkitekturore me e famshmja qe ka mbijetuar nga Mbreteria e Vjeter’ – Galeria e Madhe. Duke u lartuar siper ne kendin madheshtor vazhdues prej 26 ° dhe duke u zhdukur pothuajse plotesisht me erresiren qe shtrihej siper, kupola e zeze krijonte nje pershtypje mahnitese. Nuk kisha nder mend ende qe ti ngjitesha Galerise se Madhe. Ne baze te saj duke u degezuar drejt jugut ndodhej nje kalim horizontal, 3 kembe 9 inc i larte dhe 127 kembe i gjate i cili te conte ne Dhomen e Mbretereshes. Doja ti rivizitoja kete dhome te cilen e kisha admiruar per bukurine e saj te gurte qe ne kohen kur njoha Piramiden e Madhe disa vite me pare. Sidoqofte sot per merzine time te madhe, kalimi ishte i mbyllur disa kembe mbas hyrjes per ne te.



Arsyeja per te cilen ne ate kohe nuk kisha dijeni ishte se nje inxhinjer gjerman i robotikes i quajtur Rudolf Gantenbrink ishte duke punuar aty nderkohe duke manovruar me ngadale dhe kujdes nje robot prej 250.000 $ i cili po pershkonte tunelin e ngushte jugor te Dhomes se Mbretereshes. I punesuar nga Organizata e Antikiteteve Egjyptiane per te permiresuar sistemin e ajrosjes se Piramides se Madhe ai tashme kishte perdorur pajisjet e tija te teknologjise se larte per te pastruar ‘pusin ose tunelin jugor’ e ngushte te Dhomes se Mbretit (qe nga egjyptologet besohej se ishte dizajnuar qe te sherbente si nje tunel ajrosje) dhe kishte instaluar nje ventilator elektrik ne hyrje te tij. Ne fillim te Marsit 1993 ai e kishte shperngulur vemendjen e tij tek Dhoma e Mbretereshes duke aktivizuar Upuaut, nje kamera robot ne miniature dhe te telekomanduar per te eksploruar tunelin jugor. Ne 22 Mars rreth 200 kembe pergjate tunelit te pjerret dhe te shkallezuar (i cili ngrihej ne nje kend prej 39.5° dhe ishte pothuajse 8 inc i larte x 9 inc i gjere) dyshemeja dhe muret papritur u bene shume te lemuara ndersa Upuaut ngjitej neper nje seksion te bere nga gur gelqeror Tura shume cilesor, nje lloj i cili kryesisht eshte perdorur per te dekoruar vende te shenjta si faltore ose varre. Vete ky detaj ishte mjaft intrigues por ne fund te ketij korridori qe mesa dukej te conte ne nje dhome te vulosur ne thellesi te mureve te piramides, ndodhej nje dere solide prej guri gelqeror e kompletuar me pajisje metalike...

Prej kohesh eshte ditur qe as ky tunel jugor dhe as homologu i tij ne murin verior te Dhomes nuk kishin ndonje dalje ne pjesen e jashteme te Piramides se Madhe. Per me teper dhe po aq e pashpjegueshme as vete ndertusit origjinal nuk kishin hapur teresisht rrugen ne te. Per ndonje arsye te caktuar ndertuesit i kishin lene 5 incet e fundit te gurit te paprekura ne bllokun e fundit mbi gojen e sejcilit prej tuneleve duke i bere ato te padukshme dhe te paarritshme per keto dhunues te rastesishem.

[Darius]

Pse? Per te qene te sigurt qe nuk do gjehej ndonjehere? Apo per tu siguruar qe ato do gjeheshin nje dite nen kushtet e duhura?
Ne fund te fundit qe nga koha e fillimit ka patur dy tunele te spikatur ne Dhomen e Mbretit qe penetronin muret veriore dhe ato jugore. Nuk duhet te kete qene pertej fuqive mendore te ndertuesve te piramides parashikimi qe heret apo vone ndonje person kembengules do perpiqej qe te shikonte gjithashtu per tunele ne Dhomen e Mbretereshes. Megjithate askush, per me shume se njemije vjet mbasi Kalifi Ma’mun kishte hapur monumentin per boten e vitit 820 e.s. nuk kerkoi per kete tunel. Me pas ne vitin 1872 nje inxhinjer anglez i quajtur Waynman Dixon, nje freemason i cili ‘i ishte imponuar dyshimi mbi ekzistencen e tuneleve nga prania e te tjereve ne Dhomen e Mbretit’ shkoi e trokiti neper muret e Dhomes se Mbretereshes dhe i gjeti ato. Ai fillimisht hapi tunelin jugor duke i ngarkuar karpentierit te tij Bill Grundy qe te hapte nje vrime me dalte dhe cekic ne ate vend. Dhe keshtu i ngarkuari me ate detyre ju fut punes dhe me nje vullnet per tu admiruar hapi rrugen neper gurin e bute gelqeror deri sa maja e daltes se celikte hasi ne dicka tjeter.

‘Gjeja tjeter’ qe dalta e Bill Grundy kishte hasur doli te ishte ‘nje kanal tubular drejtkendor dhe horizontal, rreth 9 inc me 8 inc ne gjeresi dhe lartesi qe vazhdonte brenda ne mur per 7 kembe dhe me pas lartohej ne nje kend drejt te panjohures distance te erret...’ Ne ate kanal dhe ate ‘distance te erret te panjohur’, 121 vjet me pas Rudolf Gantenbrink dergoi robotin e tij – teknologjine e species sone e cila me ne fund i perputhej instiktit tone te fuqishem te kureshtjes. Natyrisht qe keto instikte nuk ishin me te dobeta ne vitin 1872 se ne vitin 1993; midis shume gjerave interesante qe kamera e telekomanduar ja arriti te filmonte tunelet e Dhomes se Mbretereshes ishte fundi i larget i nje tubi metalik i nje dizajni te shekullit te nentembedhjete te cilin Waynman Dixon dhe dhe besniku Bill Grundy e kishin futur ne kanalin intrigues. Eshte e parashikueshme qe ata duhet te kene menduar se nese ndertuesit e piramides jane perpjekur qe te ndertojne e me pas vulosin tunelet atehere ata duhet te kene fshehur dicka qe ja vlen ta shikosh.

Nocioni qe duhet te kete patur nje qellim per te stimuluar nje hetim te tille mund te duket shume i papranueshem nese hapi i fundit i zbulimit dhe eksplorimit te tuneleve do kishte qene nje rruge qorre. Por sic e kemi pare, u gjet nje dere – nje dere rreshqitese me disa pajisje te cuditshme metalike dhe nje hapesire joshese ne bazen e saj poshte te ciles rrezja lazer e projektuar nga roboti i Gantenbrink u pa te zhdukej plotesisht...
Edhe njehere tjeter dukej si nje ftese e qarte per te vazhduar me tutje, me e fundit ne seren e ftesave te cilat inkurajuan Kalifin Ma’mun dhe germuesit e tij qe te hynin ne kalimet qendrore dhe dhomat e monumentit te cilat priten per Waynman Dixon qe te testonte hipotezat qe muret e Dhomes se Mbretereshes mund te permbajne tunele te vulosura dhe qe vazhduan te presin perseri deri sa zgjuan kureshtjen e Rudolf Gantenbrink, roboti i teknologjise se larte te te cilit zbuloi ekzistencen e nje dere te fshehte dhe beri te arritshme cfaredo sekreti – apo zhgenjimi ose ftesa te metejshme – qe mund te dergjen mbas saj.




DHOMA E MBRETERESHES




Ne kapitujt e mepasshem do lexojme perseri per Rudolf Gantenbrink dhe Upuaut.
16 Mars 1993, sidoqofte duke mos ditur asgje nga keto, u nxeha me faktin qe Dhoma e Mbretereshes ishte e mbyllur dhe i mbeshtetur pas kangjellave te hekurta te cilat bllokonin hyrjen e korridorit i godisja ato me zemerim. Me kujtohej se lartesia e atij korridori, 3 kembe dhe 9 inc, nuk ishte konstante. Rreth 110 kembe drejt jugut nga ku po qendroja dhe vetem rreth 15 kembe nga hyrja per ne Dhome, nje shkalle e papritur ne dysheme rriste lartesine e dhomes ne 5 kembe e 8 inc. Askush ska qene ne gjendje te japi nje shpjegim bindes per kete vecori te cuditshme. Vete Dhoma e Mbretereshes – mesa duket bosh qe nga dita qe ishte ndertuar – ishte 17 kembe 2 inc nga veriu ne jug dhe 18 kembe 10 inc nga lindja ne perendim. Ishte e pajisur me nje tavan konik elegant 20 kembe 5 inc i larte i cili gjendej saktesisht pergjate boshtit lindje-perendim te piramides. Sidoqofte dyshemeja e saj ishte e kunderta e elegantes dhe dukej e pambaruar. Nga zbehtesia e saj kishte nje rrezellim te njelmet te vazhdueshem ndersa muret e gdhendura trashe prej guri gelqeror i jepni vrull me shume spekulimeve te padobishme.

Ne muret veriore dhe jugore te cilet vazhdonin te mbanin gjurmen e hapjes legjendare 1872 ku ishin hapjet drejtkendore te zbuluara nga Waynman Dixon qe beri te mundur vazhdimin per ne tunelet e erreta te largeta dhe misterioze. Muri perendimor ishte krejt i zhveshur. Dersa muri lindor, pothuajse pak me shume se dy kembe drejt jugut nga vija qendrore, ishte i dominuar nga nje kamare ne formen e nje zgavre te vogel 15 kembe e 4 inc e larte dhe 5 kembe e 2 inc e gjere ne baze. Ne fillimet e saj ajo ishte 3 kembe e 5 inc e thelle por nje tjeter zgavrim ishte hapur mbrapa kesaj kamareje ne kohet mesjetare nga kerkuesit arab te thesarit te cilet kerkonin per dhoma te fshehta. Ata nuk gjeten asgje. Po ashtu egjyptologet nuk kane qene ne gjendje qe te dalin ne ndonje konkluzion bindes mbi funksionin fillestar te kesaj kamare madje as per vete Dhomen e Mbretereshes.

Cdo gje ishte nje konfuzion. Cdo gje ishte nje paradoks. Cdo gje ishte nje mister.




INSTRUMENTI





Galeria e Madhe kishte po ashtu misteret e saj. Madje ishte nje nga me misteriozet e vecorive te Piramides se Madhe. Me permasa 6 kembe 9 inc e gjere ne dysheme, muret e saj ngriheshin vertikalisht ne nje lartesi prej 7 kembe 6 inc; mbi kete lartesi, shtate sere te tjera tullash (sejcila duke projektuar nga brenda rreth 3 inc mbrapa seres qe ndodhej menjehere poshte) e conin dhomen ne nje lartesi prej 28 kembe dhe ne gjeresine e saj kulminante prej 3 kembe 5 inc.
Kujtoni se si strukture Galeria ishte e nevojshme qe te mbante perjetesisht peshen multi milionshe te tonelatave te tre te katertat e siperme te monumentit prej guri me te rende te ndertuar ndonjehere ne planetin Toke. A nuk ishte e mrekullueshme fakti qe nje grup i supozuar ‘primitive ne teknologji’ jo vetem kishin hartuar dhe dizajnuar nje karakterstike te tille por edhe e kishin kompletuar me sukses me shume se 4500 vjet perpara kohes sone?

Edhe sikur ata ta kishin bere Galerine vetem 20 kembe te gjate dhe te ishin perpjekur per ta ngritur ne nje plan te niveluar perseri objektivi do kishte qene mjaftueshem i veshtire – madje jashtezakonisht shume i veshtire. Por ata zgjodhen ta ngrinin kete dhome mahnitese ne nje pjerresi prej 26° dhe ta shtrinin gjatesine e saj ne nje shifer te frikshme prej 153 kembe. Per me teper e kishin bere ate duke e veshur te teren ne menyre perfekte me megalite prej guri gelqeror – gjigande, blloqe gjigande dhe te lemuar te gdhendura ne formen e paralelogrameve te pjerret dhe te bashkuar me aq saktesi dhe precizion saqe ishte pothuajse e pamundur ta dalloje me sy.

Ndertuesit e piramides po ashtu kishin perfshire dhe disa simetri interesante ne punen e tyre. Per shembull, gjeresia kulmuese e Galerise ne boshtin e saj ishte 3 kembe 5 inc ndersa gjeresia e saj ne dysheme ishte 6 kembe 9 inc. Ekzaktesisht ne qender te dyshemese, duke kaluar pergjate gjithe gjatesise se Galerise – dhe e ngjeshur midis platformave prej tulle te shehte sejcila 1 kembe 8 inc e gjere – ndodhej nje kanal i fundosur 2 kembe i thelle dhe 3 kembe 5 inc i gjere. Kush ka qene qellimi i ketij kanali? Dhe pse ka qene e nevojshme per te qe te pasqyronte me kaq saktesi gjeresine dhe formen e tavanit i cili po ashtu dukej si nje baxhe e ngjeshur midis dy sereve te siperme tullave?

E dija qe nuk isha i pari person qe qendroja ne kembet e Galerise se Madhe dhe pushtuar nga nje ndjesi corientuese e te qenurit ‘ne brendesi te ndonje lloj instrumenti gjigand’. Kush mund te thote qe nje ndjesi e tille ishte e gabuar? Apo e kunderta? Nuk ka asnje dokument per funksionin e saj pervec disa referencave simbolike ne disa tekste liturgjike te lashta egjyptiane. Keto duket se indikojne se piramidat jane pare si aparatura te dizajnuara per te kthyer njeriun e vdekur ne te pavdekshem: per te ‘hapur dyert e kupes qiellore dhe krijuar nje rruge’ ne menyre qe faraoni i vdekur te mund ‘te ngrihet ne shoqerine e zotave’.

Nuk ishte e veshtire per mua qe te pranoja faktin qe nje sistem besimi i tille ka qene i pranishem ketu dhe qe natyrisht mund te kete prodhuar motivin per te gjithe kete veper. Sidoqofte vazhdoja te isha i paqarte nga fakti qe pse me shume se 6 milion ton aparature fizike e nderthurur me nje sistem kanalesh dhe tubash te nderlikuar, korridore dhe dhoma, eshte konsideruar si domosdoshmeri per te arritur nje objektiv simbolik, mistik e shpirteror.

Duke qene brenda Galerise se Madhe ndjehesha sikur isha ne brendesi te nje instrumenti madheshtor. Kishte nje impakt te pamohueshem estetik mbi mua (duhet pranuar, nje i rende dhe i plotfuqishem) por ishte po ashtu teresisht i privuar nga karakteristika dekorative dhe cdo mungesa objektesh (figura perendish, relieve te teksteve liturgjike e me tej) te cilat mund te jene sugjestive per adhurim apo fe. Pershtypja fillestare ishte ajo e nje funksioni strikt dhe i qellimshem – si te ishte menduar per te kryer nje pune te caktuar. Ne te njejten kohe kisha te qarte faktin e solemnitetit te vemendshem te stilit dhe rendesine e menyres e cila dukej se impononte as me pak e as me shume nje vemendje te plote dhe serioze.

Tashme isha ngjitur panderprere perreth gjysmen e gjatesise se Galerise. Perpara dhe mbas meje, hijet dhe dritat luanin lojra te cuditshme ne muret e gurta. Ndersa pushoja ktheva koken duke pare lart permes mugetires drejt tavanit i cili mbante peshen shtypese te Piramides se Madhe te Egjyptit.
Krejt papritur me pushtoi ndjesia sesa i vjeter ishte dhe sesa varej jeta ime komplet nga aftesia e ndertuesve te lashte. Guret e rende qe perbenin tavanin ishin nje shembull i ketyre aftesive – sejcili prej tyre ndodhej i lakuar pjerret paksa me shume se ato te Galerise. Sic vuri re arkeologjisti dhe vezhguesi i madh Flinders Petrie, kjo ishte bere

Ne menyre qe skaji i poshtem i sejcilit gur duhej te ngecej si nje harpun ne nje litar i prere ne majen e mureve; keshtu qe asnje gur te mos presonte ne ate me poshte tij dhe ne kete menyre te krijonte nje shtypje akumulative poshte tavanit; dhe sejcili gur mbahet ne menyre individuale nga muret anesore qe ndodhen perreth.

Dhe kjo ishte veper e njerezve civilizimi i te cileve sapo kishte dale nga bashkesia e gjuetareve te Neolitit?
Fillova te eci perseri neper Galeri duke perdorur kanalin qendror prej 2 kembesh te thelle. Nje mbulese moderne prej druri e pajisur me rrasa ndihmese dhe bordura anesore e bente ngjitjen me te lehte. Sidoqofte ne lashtesi dyshemeja duhet te kete qene prej guri gelqeror te lemuar i cili ne nje kend prej 26° duhet te kete qene i pamundur per tu ngjitur.

Si ishte bere? Si ishte bere i gjithi?

Perpara ne fund te Galerise se Madhe pervijohej hyrja e erret e Dhomes se Mbretit qe si nje far ftonte cdo pilgrim kurioz ne zemer te enigmes.