Mund tė jetė nga muzeumet ari Trojėn e lashtė?
Shkurt, 03 2010
Philadelphia Inquirer
Shkencėtari kishte udhėtuar nga Gjermania pėr tė shqyrtuar pikat e lashta qė shtrihen para tij nė Universitetin e Pensilvanisė tavolinė laboratorike, dhe ai ishte i pėrulur.
Palė vathė me Cascades e lė tė artė. Brooches stolisur me spirals fort coiled. Njė gjerdan i lidhur me qindra ringlets ar dhe rruaza.
Bizhuteri lindi njė ngjasim i mrekullueshėm pėr tė objekteve nga njė prej koleksioneve tė mėdha tė botės - njė thesar tė diskutueshme zbuluar kohė mė parė nga qyteti legjendar tė Trojės.
Ishin objektet nė tryezė laborator edhe nga qyteti qė frymėzoi poemė epike e Homerit e luftės?
Ernst Pernicka tė dyshuar ishin, por ai nuk mund tė jetė i sigurt. 24 copė ishte blerė nga njė tregtar antikave Filadelfia mė shumė se 40 vjet mė parė, dhe erdhi me pa dokumentacionin e prejardhjes sė tyre. Edhe nė qoftė se ata ishin vėrtetė, sendet e mundshme ishte nxorėn nga plaēkitėsit.
Pernicka, njė nga ekspertėt e botės sė gjithash mbi metalet e lashtė, kishte ardhur pėr tė muzeut tė arkeologjisė Penn shkurt e fundit tė fshij jashtė mostra mikroskopike nga ari tė supozuar trojan. Ai pastaj do t'i marrė pėrsėri nė Gjermani pėr njė analizė tė teknologjisė sė lartė.
Nė mė tė mirė, ai mendonte se mund tė kenė njė ide tė pėrafėrt se ku ari ishte minuar. Por, ku sendet e kishte tjetėr pėr mijėra vjet, varrosur nė tokė, ka tė ngjarė tė mbetet njė mister.
Pastaj papritmas, njė koleg i cili kishte ardhur nė laborator me Pernicka zbuloi njė ēelės qė me sa duket nuk e kishte vėnė re nė tė gjitha dekadat e muzeut kishte nė pronėsi bizhuteri:
Encrusted brenda njė sythe ari vogėl ishte njė pikėl tė fėlliqur.
Thesar Priam's
Historia fillon 140 vjet mė parė, me njė tjetėr njeri i cili ishte i interesuar nė tė kaluarėn e lashtė.
Njė biznesmen i pasur gjerman me emrin Heinrich Schliemann ishte i bindur se nuk kishte njė bazė historike pėr Iliada e Homerit, tregimin e mitik grekėve Trojans luftuar pėr tė siguruar kthimin e Helen bukur.
Ndryshe nga Pernicka, ai nuk kishte trajnimin formal si njė arkeolog. Megjithatė, ai udhėtoi pėr nė atė qė atėherė ishte Perandoria Osmane, njė kopje tė Iliada nė dorė, i vendosur pėr tė gjetur Trojėn e lashtė.
Nė njė fushė erė nė afėrsi tė qytetit modern turk Canakkale, ai filloi tė gėrmoj njė tumė prej dheu qė kishin qenė rumored si vendin e qytetit tė lashtė. Ai gėrmuan fuqishėm pėrmes shtresave tė historisė, duke shkatėrruar pa dashje disa prej asaj qė ai e gjetur pėrgjatė rrugės.
Nė 1873, ai zbuloi njė shumėllojshmėri verbuar prej ari, argjendi, dhe Lapis lazuli. Schliemann shpalli atė thesar tė Priam, mbreti Trojan, bir i tė cilit martohet Helen nė poemėn e Homerit, dhe ai mori brohorit mbarė botėn.
"Unė gjej kėtu njė thesar ari dhe argjendi artikuj, tė tilla siē ėshtė tani zor se do tė gjendet nė pallatin e njė perandori tė," shkroi ai nė njė pėrkthim 1875 e biografi tė tij, Troy dhe mbetjet e saj.
Ndėr artikujt e artė ishte njė model flokėsh, i cili Schliemann vendosur mbi kokėn e gruas sė tij, Sofia - njė akt qė i bėn moderne dridhem arkeologėt.
Mė vonė ai tregoi hulumtimi ishte e gabuar, se objektet e datės nga 1.000 vjet mė parė se ēdo konflikt qė mund tė kenė ndodhur mes grekėve dhe Trojans. Akademikė e sotme data Schliemann e konsideron nė 2300 pes Edhe nėse ka pasur njė Priam, kjo nuk ishte thesar tė tij.
Megjithatė, nė pėrgjithėsi arkeologėt janė dakord se Schliemann qyteti gjetur ishte Troy, ndonėse metoda e tij smacked disi e njė gjueti thesar.
Ai hoqi shumė e gjen e tij nga ajo qė ėshtė sot Turqia pa informuar autoritetet osmane, tė cilėt u tėrbuan kur kuptova. Schliemann dhėnė bizhuteri Trojan me njė muze nė Berlin, por ka mbetur nė qytet pėr mė shumė se 70 vjet.
Pastaj, nė disa pika kaotike gjatė ditėve tė fundit tė Luftės sė Dytė Botėrore, objekte tė diskutueshme artė zhdukur.
Origjinė Panjohur
Muzeu Penn e Arkeologji dhe Antropologji u themelua nė vitin 1887, dhe ka mė shumė se njė milion objekte nė vendosjen e saj, strukturėn burgundy-tullave nė South Street.
Pjesa mė e madhe e mbledhjes ishte e fituara pėrmes ekspedita arkeologjike, qė datojnė qė nga ditėt kur zotėrinj studiues traipsed nėpėr kontinente tė largėta dhe ka kthyer gjen e tyre me vapor.
Por ēdo aq shpesh muzeu blerė nga shitėsit, ashtu siē bėri nė vitin 1966.
George Allen e Hesperia Artit, njė bllokon disa nga Rittenhouse Square, iu afrua muzeu me njė mundėsi tė rrallė: mundėsinė pėr tė blerė 24 copė ari qė ai tha se ishin nga Trojėn e lashtė.
Allen nuk kishte prova pėr tė mbėshtetur pretendimin e tij se ari ishte me origjinė Trojan, tė tjera se ēfarė kuratorė tė muzeut mund tė shohin me sytė e tyre. The palė vathė dhe baubles tjerė ishin nė tė njėjtin stil si objektet e famshme gjetur nga Schliemann.
Pjesėt ishin aq tė ngjashme, tė cilat fillimisht kuratorė menduan se mund tė jetė nga mbledhja Schliemann - i cili ishte ende i zhdukur, humbja e saj mbajtėn zi nga historianėt e artit nė mbarė botėn.
Pėrveē kėsaj, objektet pėr shitje lindi tantalizing ngjashmėri me objekte ari nga njė tjetėr kala e lashtė: qyteti mbretėror Mesopotamian e Urit, nė atė qė ėshtė tani nė Irak. Studiuesit tashmė kishte theorized ekzistencėn e njė rrjeti tė tregtisė ndėrmjet dy civilizimeve. Artikujt e re, edhe pse ata nuk kishin njė gjurmė letėr, duket tė mbėshtesin atė teori.
"Blerja e ky koleksion ėshtė rekomanduar urgjentisht," Penn kurator Rodney i ri ka shkruajtur nė njė memo mars 1966 nė bordin e muzeut.
Young gjithashtu pranoi se sendeve kishte njė aspekt i neveritshėm, me siguri qė ėshtė "vjedhur nga fshatarėve dhe tregtarėve."
Zyrtarėt e Muzeut vendosur pėr tė blerė pjesė, pėr $ 10,000. Por qartė ata kishin dyshime.
Katėr vjet mė vonė, nė 1970, muzeu njoftoi se nuk do tė mė marrė objekte pa dokumenta, duke argumentuar se marrja e armėve tė tilla inkurajuar "shkatėrrimin me shumicė e vendeve arkeologjike."
Kjo ishte muzeu i parė pėr tė marrė njė qėndrim tė tillė, dhe ai shkaktoi njė debat tė gjithė botėn nė fushėn e antikave pėr sa mė e mirė pėr mbrojtjen e trashėgimisė nga e kaluara e largėt - e cila vazhdon sot e kėsaj dite.
Kombeve tė Bashkuara Arsimore, Shkencore dhe Kulturore Organizata - UNESKO - hartuar njė traktat qė kėrkoi pėr tė dekurajuar blerjen e sendeve me njė histori tė errėt.
Muzeumet e tjera pasuan Masa Penn, edhe pse ka pasur rezistence nga institucionet qė nuk kanė kryer ekspeditat e tyre - kryesisht muzeve tė artit, qė kishin frikė ia preu njė burim kryesor tė blerjeve.
Ndėrkohė, tė supozuar ari trojan shkoi nė ekran periodikisht nė muze Penn.
George Bass, njėri prej kuratorėve tė cilėt kishin analizuar mbledhjes, u tha zyrtarėve turke nė lidhje me blerjen e muzeut, dhe ata erdhėn nė Filadelfia pėr tė parė atė.
Por kjo ishte njė lloj i rremė i mbledhjes nė muze. Si nuk ka pasur shėnime pėr origjinėn e tyre, objektet e artė ishte grabitur kontekstin e tyre historik dhe kulturore, zėri i tyre.
Pastaj nė vitin 1993, tė gjithė njė kontekst papritur disa doli. Thesar Schliemann u kthyen deri.
Humbur dhe e gjeti
Konfirmuar raportet se kishte qenė qė qarkullon pėr disa vjet, zyrtarėt ruse njoftuan se ari origjinal Trojan ishte nė Muzeu Pushkin i Arteve tė Bukura nė Moskė.
Ajo ishte kapur nga ushtria sovjetike, si pre e luftės dhe tė fshehur nga publiku pėr dekada tė tėra.
Gjermani kėrkuar atė mbrapa, ashtu si edhe Turqia, qė nuk ka dobi.
Si rezultat i rishfaqjes ari, ka ishte ripėrtėritja e interesimit nė ēėshtjet e ngjashme nė Filadelfia.
Ekspertėt rusė erdhi pėr tė krahasuar artikuj Penn me thesar Schliemann nė Moskė. Studiues gjerman, nga ana tjetėr, udhėtoi nė muze nė Moskė.
Njeri miri tė pėrshtatshme pėr tė zgjidhur tė gjitha jashtė, ndoshta, ishte Ernst Pernicka.
Njė profesor nė Universitetin e Tübingen, nė Gjermani pranė Shtutgardit jugore, Pernicka ėshtė drejtor i-gėrmimeve ditė moderne nė Troy.
Ēdo verė, ai dhe kolegėt e tij me kujdes shoshė me rrėnojat e njė qyteti qė duroi pėr mijėra vjet, mė e thatė, fusha erė e Turqisė perėndimore, ku temperaturat e verės mund tė arrijnė nė 120 gradė.
Njė i butė, dijetar i ngrysur e me flokė gri i cili drejton njė ekip i ekskavatorėve nga 10 vende nė Troy, Pernicka nuk hog qendėr tė vėmendjes.
"Ju nuk do tė ketė ide tė biseduar me atė qė ai ėshtė njė i botės sė shkencėtarėve kryesorė arkeologjike," tha C. Brian Rose, njė profesor i cili punon sė bashku me Penn Pernicka nė Troy.
Pak nga pak, ekipi ėshtė piecing sė bashku historia e qytetit, e cila ishte nė udhėkryq tė Lindjes dhe Perėndimit, sundimtarėt e vet nė gjendje tė kėrkojnė pagesė bukur pėr ata qė do tė kalojė nė lumė i lundrueshėm afėr nė mes tė detit Egje dhe Deti i Zi. Kjo nuk ishte vendi i njė lufte, siē pėrshkruhet nga Homeri, por shumė - zbulohet si nė nivele tė shumta tė banimit tė cilat shekuj span.
Ndėrsa fokusi ėshtė nė gėrmimet, Pernicka u intriguar kur, disa vjet mė parė, Rose i tha atij rreth 24 artikuj Penn's reputedly nga tė njėjtin qytet.
Megjithėse bizhuteri ari Penn nuk ishin zbuluar shkencėrisht, Pernicka - i cili ėshtė edhe njė farmaci dhe metalurg - mendonte se shkenca ende nuk mund tė plotėsoni nė disa pjesė tė humbur tė historisė.
Mė parė, ai kishte aplikuar teknikat e tij analitike tė objekteve tė tilla si monedha ari kelt dhe anijeve afrikane qeramike, duke ndihmuar nė vendin e tyre nė histori dhe, kur ėshtė e nevojshme, fakes identifikuar.
Pernicka bėrė nė plan tė vizitojė Filadelfia vitin e kaluar. Ai do tė vijė me Hermann lindur, njė nga ekspertėt gjermanė, tė cilėt kishin qenė tė lejuara pėr tė shqyrtuar Schliemann gjen nė Rusi.
Ai i tha Rose se njė analizė e objekte Penn mund tė sugjerojnė se ku ari ishte minuar. Ajo gjithashtu mund tė tregojė nėse sendet i pėrkiste sė bashku, dhe nuk ishin disa lloj turli nga gėrmimet e shumta. Apo, mė keq, njė falsifikim.
Ndėrkohė, Rose, si njė kuratore nė muze dhe zėvendės drejtorit tė saj, kėrkuan arkivat Penn pėr mė shumė informacion rreth ari enigmatik. Nuk ishte jo shumė, pėrveē nga memorandumi 1966 kėrkuar blerjen e saj.
Por si Pernicka, Rose besonin se copa u plaēkitur.
George Allen, me tregtarin antikave qė shitet ari nė Muzeun Penn, vdiq nė vitin 1998. Por nė njė intervistė telefonike, djali i tij Ernest kujtoi se ai kishte njė bashkėpunėtor afarist i quajtur Hecht.
Kjo ėshtė njė emėr i njohur pėr ēdo dijetar i botės antike, dhe ėshtė e lidhur me polemika. E. Robert Hecht Jr ėshtė njė kohė tė gjatė antikave tregtari i cili ka qenė i akuzuar nė mėnyrė periodike - megjithėse nuk i dėnuar - i shitur objekte purloined. 90 Tani, ai ėshtė nė gjyq nė Romė me akuzat pėr komplot pėr tė shitur sendet e grabitura. Ai ka mohuar ēdo shkelje.
Nėn presionin nga autoritetet italiane, nė Muzeun Metropolitan tė Artit nė Nju Jork u kthye dy vjet mė parė njė artikull qė kishte blerė nga Hecht nė vitin 1972 - njė anije pikturuar njohur si krater Euphronios, njė nga objektet mė tė famshme nė botėn e artit antik. Autoritetet gjetur prova se ajo ishte plaēkitur nga njė varr nė Itali dhe kishte kaluar nėpėr duart e njė tjetėr tregtar para Hecht sė.
Nė njė letėr dhe intervistė telefonike tė mėvonshėm tė vitit tė kaluar nga apartamenti i tij nė Paris, Hecht konfirmoi se ai ishte me tė vėrtetė burim i Trojan Penn-ar-sė stilit, me Alen qė vepron si agjent i tij.
Hecht lehtė kujtoi copa dhe shpalli ato "bukur." Ai tha se ai kishte blerė ato nga njė tjetėr tregtar, Xhorxh Zakos, i cili ėshtė i vdekur.
Hecht, njė i diplomuar Kolegji Haverford dhe pjellė e departamentit Hecht-klanit dyqan, tha se ai kishte "asnjė ide" nėse ari ishte zbuluar ligjėrisht. Ai tha Zakos, i cili jetonte nė Zvicėr, nuk kishin tė pėrbashkėt historinė objekteve.
"Ai ka thėnė, dhe unė nuk u kėrkoj," tha Hecht. "Mendova se ishte e bukur, dhe mendoj se ishte e vėrtetė."
I pyetur nėse mungesa e dokumentacionit tė privuar artikuj kontekstit tė rėndėsishme, ai tha se nuk ka.
"Gjėja kryesore ėshtė bukuria e gjė," tha Hecht. "The Venus de Milo, se ajo erdhi nga kufiri lindor apo nė anėn perėndimore tė ishullit tė vėrtetė nuk ka ndryshim apelit e saj pėr botėn moderne, unė mendoj."
Sa pėr mbledhjen Penn-it, "padyshim ajo erdhi nga ajo pjesė tė botės, nėse ajo ishte Troy, ose 60 milje larg, ose 100 milje larg," tha Hecht.
Kjo ėshtė pikėrisht lloj qėndrimi dhe qė lidhet me arkeologėt, tė cilėt janė si tepėr i pėrpiktė nė lidhje me ruajtjen e faqet e tyre si njė agjent tė policisė nė vendin e krimit. Pėr njė agjent tė kaluarėn, vendin e saktė tė objektit zbulon detaje tė pasura nė lidhje me moshėn e tij, qėllimin e saj, pronarėt e saj kontekstin - e vet.
Me kėto rrugėt e mbyllur nė atė pėr ari supozohet Trojan, Pernicka u kthye nė spectrometry masive.
Analizat
Pernicka erdhi shkurt e fundit me kolegun e tij tė lindur, i cili ėshtė kreu i ruajtjes nė Muzeun e para dhe Histori e hershme nė Berlin.
Nė njė laborator nė muze nė Filadelfia, lindi ekzaminuar pikat me njė mikroskop, duke kėrkuar pėr shenja mjet dhe shenja tė tjera llafazan e prodhimit tė lashtė. Menjėherė, njė karakteristikė kėrceu nga:
Disa prej objekteve janė bėrė nga tel ari me njė formė tė pazakontė. The Wire nuk u rrumbullakosura, nė formėn e njė cilindėr tė gjatė, i hollė, por nė vend kishte me katrore-off edges. Kjo duket tė jetė bėrė nga njė presje nė feta copė ari nė banesė strips - njė teknikė lindur e dinte ka qenė pėrdorur nė kohėt e lashta.
Ndėrkohė, shumė kujdes Pernicka hequr mostra minutė nga ēdo Objekti i artė, nė njė mėnyrė qė do tė lė asnjė gjurmė tė dukshme pėr syrin. Ai rubbed ari me njė tė vogėl, i pėrafėrt-u shfaqėn kallam kuarc, heqjen e jo mė shumė se njė millionths pak e njė ons prej metali nga ēdo send.
Nė disa vende, ku mund tė fėrkim kanė dėmtuar njė objekt, ai punoi nė vend me njė bisturi tė vogėl.
Pernicka ishte awed kur panė the punė dore lashtė. Ai vuri nė dukje se njė gjerdan ishte i lidhur me rruaza ari punuar me dorė i matur mezi 1 milimetėr tė gjithė. Njė tjetėr ēėshtje e paraqiti qindra e lidhjeve tė vogėl zinxhir tė artė.
"Ėshtė e pabesueshme," Pernicka tha, duke u pėrpjekur qė tė parashikojnė se si njė zejtar mund tė krijojė gjėra tė tilla. "Ju do tė duhet piskatore dhe njė qelq zmadhues."
Pastaj dijetarėt vizitues mori njė goditje e fat. Lindur gjetur poshtėr paraqitur brenda njė lak e vogėl tė artė nė pasme tė njė varėse - ende atje, qartė, nga, kudo qė ai kishte zbuluar.
Ajo ishte njė burim tė vlefshėm informacioni. Pernicka e dinte se ai mund tė analizojnė tokės, ndoshta duke i thėnė atij diēka nė lidhje me sendet e arit, ku qenė varrosur.
Pernicka mori mostrat e prapa nė Gjermani. Nė qoftė se hipoteza e tij ishte e saktė, ari ishte aluviale, thotė se kishte qenė i minuar nga njė lumė, dhe kėshtu do tė pėrmbajė njė pėrzierje e elementeve tė tjera.
Shifrat aluviale ari fuqishėm nė legjendė tė lashtė. Mbreti Midas u tha se ka bėrė njė lumė tė artė nga banje nė tė.
Dhe tė parėve minuar ndonjėherė ari tė tillė, duke mbajtur njė lėkurė dashi nė ujė, njė metodė mendohet se kanė frymėzuar historinė e Jason dhe Fleece Artė.
Rezultatet
Kthehu nė Gjermani, janė analizuar mostrat e metaleve me spectrometry masė. Ata ishin tretur nė acid dhe i nėnshtrohen njė flakė plazma, prodhimin e joneve metalike qė ishin tė detyruar pėrmes njė tub. The jone mori rrugė tė ndryshme varėsisht nga masa e tyre - nė mėnyrė tė tillė qė mund tė Pernicka masė se sa ar, argjend, platin, dhe elemente tė tjera janė nė mostrat.
Ai gjithashtu testuar sasi tė vogėl tė tokės.
Analiza ėshtė kryer nė pranverėn dhe shqyrtuar gjatė verės; Pernicka nė plan tė publikojė rezultatet e kėtij viti. Ai ishte nė gjendje pėr tė krahasuar ato me rezultatet e testimeve tė tij nga njė disa artikuj humbur e artė Schliemann qė ka mbetur nė Berlin - dore me sa duket nga rusėt nė 1945.
Pėrfundim Pernicka's:
24 copė nga Filadelfia tė gjitha duket tė jetė e prodhimit tė lashtė. Dhe ata ishin me tė vėrtetė nė pėrputhje me Schliemann ari kishte zbuluar nė Troy nė Vitet 1870.
Ari nė dy koleksionet ishte larg nga tė pastėr - pėrmbajnė aq sa njė tė argjendtė e tretė. Edhe mė e veēantė ishte fakti se tė dy pėrmbante sasi tė vogla por tė rėndėsishme tė Platin - pėrafėrsisht 100-200 pjesė pėr milion, duke sugjeruar se metali mund edhe janė minuar nga lumi njėjta.
Gjithashtu tė ngjashme ishin treguesit midis shumės sė platini dhe njė tjetėr metal, paladium.
"Kjo pikė nė tė njėjtėn burim gjeologjike," tha Pernicka.
Kjo nuk do tė thotė asgjė rreth ku bizhuteri Penn ishte bėrė, i cili mbajti atė, dhe ku ishte zbuluar, ai tha.
Analiza e tokės, nga ana tjetėr, me kusht informacion nga vendosni objekte 'pushimi. Duke pėrdorur njė teknikė tė quajtur aktivizimin neutron, Pernicka zbuloi sasi e njė grup tė gjerė tė elementeve tė pėrfshira nė tė fėlliqur, nga arsenik tė zinkut.
Gjetjen e tij: Pėrbėrja ishte nė pėrputhje me tokėn nė fushė trojan. Nė veēanti, fėlliqur nga varėse floriri pėrmbante njė nivel tė lartė tė arsenit - rreth 40 pjesė pėr milion.
Nuk ishte provė e asgjė, por Pernicka tha se ishte njė bast i mirė se grumbullimi i enigmatik Penn kishte ardhur nga diku nė rajonin e ndikimit Trojan: Turqia, Greqia, ose Evropa Juglindore.
Mė shumė se 4.000 vjet pas bizhuteri besohet tė ketė qenė varrosur, edhe pse ajo kishte marrė nga toka pa kujdes, shkenca kishte mbushur nė disa tė tregimit tė zhdukur.
"Ėshtė befasues," tha Rose, kurator muze.
Njėzet e 24 copė janė hua nė Muzeun Bowers nė Santa Ana, Kaliforni, ku ato janė parė kėtė muaj nga tė pranishmit i Institutit Arkeologjik tė konferencės vjetore tė Amerikės. Tė katėr tė tjera - pendants artė - mbeten nė Penn, ekspozohet krahas objekteve tė Mesopotamian ngjashmėrinė stilistike e tė cilit kishte intriguar kuratorė tė muzeut nė vitin 1966.
Kjo ngjashmėri - theksoi nė ekspozita, e quajtur "e kaluara e lashtė e Irakut" - intrigat Pernicka si. Ai ka thėnė zyrtarėve tė muzeut qė ai do tė donte pėr tė testuar ari Mesopotamian.
Ky civilizim i njohur kishte disa nga burimet e veta natyrore e saj dhe do tė duhej tė importit ari dhe metale tė tjera. Mund tė artė kanė ardhur nga Troy? Mund tė zejtarėve shėtitės apo tregtarėt kanė udhėtuar prapa dhe tė katėrt mes Troy dhe Mesopotami kohė mė parė?
Someday gjithashtu, nė qoftė se autoritetet janė tė gatshėm, Pernicka do tė donte pėr tė testuar ari Schliemann qė mbetet nė Moskė. Ai pranoi se disa gjermanėve do tė donin tė shihnin kėtė thesar u kthye nė Gjermani.
Por, si njė shkencėtar, Pernicka tha se qėllimi i tij kryesor ishte kėrkimin e diturisė.
Dhe nė kėtė kėrkim, ai tha:
"Ne jemi tani vetėm nė fillim.".
http://translate.googleusercontent.c...QgeMAm_l5H24UA
Krijoni Kontakt