Shumė pyetje pa mend nė kėrkimin tė jashtėtokėsorėve
Duke qenė se ekziston njė teori qė format e jetės nė tokė e kanė origjinėn nga marsi, atėherė ėshtė e mundur qė ne tė jemi marsianė, gjė qė ėshtė njė ide shumė magjepsėse.
Sa pėr tė qartėsuar disa keqkuptime: David Morrison, drejtor i Institutit tė Shkencave Hėnore nė NASA, nuk ka parė asnjėherė njė marsian. Ai nuk e ka idenė se ēfarė ka nė zonėn 51, vendi i famshėm nė Nevada, ku disa njerėz pretendojnė se qeveria ka kapur dhe ka eksperimentuar me jashtėtokėsorė, por ai dyshon se ėshtė vetėm njė vend pėr tė kryer testime tė mjeteve ajrore.
Ai s’ka parė asnjėherė njė UFO, por premton se NASA do tė tregonte nėse do tė pikaste njė tė tillė. Kėto janė fakte tė cilat Morrison ua shpjegon pėrditė lexuesve tė artikujve tė tij nė faqen e internetit tė NASA-s. Dikur drejtor i astrobiologjisė dhe kėrkimeve hapėsinore nė Qendrėn Kėrkimore Ames tė NASA-s nė California, Morrison e krijoi hapėsirėn e tij nė internet si njė vend ku mendjet kureshtare mund tė bėnin pyetje pėr kėrkimet mė tė fundit, por nė vend tė kėsaj, atij i duhet tashmė tė japė sqarime pėr ēdo lloj fotomontazhi me alienė qė shfaqet nė internet. Dhe ai i lė tė paredaktuara pyetje tė tilla si: “Lexova pyetjen e dikujt tjetėr nė lidhje me Roswellin, ēfarė fsheh NASA? Qeveria po mbulon diēka, unė mendoj se ne, populli amerikan, duhet ta dimė. Pyetja ime ėshtė ēfarė mund tė bėjė kaq shumė NASA nė hapėsirė? Marsi dhe Hėna nuk do tė ishin kaq interesantė”. Pėrgjigja e tij? “Marsi, Hėna dhe kėrkimi pėr jetė pėrtej Tokės janė gjėra vėrtet interesante... Janė shumė mė interesante se sajimet qė pėrmend ti”.
Maura Judkis: Nė artikujt tuaj, sa kohė kaloni duke diskredituar komplotet rreth jashtėtokėsorėve ?
David Morrison: Sa mė pak tė jetė e mundur. Kaloj ndoshta gjysmė dite ēdo javė duke iu pėrgjigjur pyetjeve. Preferoj t’u pėrgjigjem pyetjeve qė lidhen me shkencėn. Do tė thosha se gjysma e tyre nuk kanė lidhje me shkencėn.
Judkis: Cilat janė disa prej pyetjeve mė qesharake qė ju ėshtė dashur t’u pėrgjigjeni?
Morrison: Mė erdhi njė pyetje nga dikush, qė thoshte se kishte parė fotot e NASA-s tė strukturave tė Marsit. Nuk ka foto tė NASA-s pėr strukturat e Marsit. Krova pak kokėn dhe thashė: “Ēfarė mund tė ketė parė ky njeri”? Mė shqetėson fakti qė ka kaq shumė dezinformim. Dhe disa javė mė parė mė bėnė njė pyetje, ku dikush mė thoshte se kishte parė njė video-filmim qė thoshte se planeti Nibiru, qė nuk ekziston, sipas shkencėtarėve, do tė shkatėrrojė Tokėn nė vitin 2012 dhe se njerėzit pranė tij po dridheshin dhe qanin. Janė kaq tė dezinformuar. Ne pėrpiqemi tė ndezim njė qiri nė errėsirė.
Judkis: A ju mėrzisin pyetje tė tilla?
Morrison: Ėshtė irritues fakti qė publiku ėshtė konfuz pėr kėto ēėshtje, por unė mund ta kuptoj. Mund tė bėj njė kėrkim nė Google pėr diēka me emrin Nibiru dhe mund tė gjej marrėzira, faqe pas faqeje dhe asnjė prej kėtyre nuk ka tė vėrteta. Mendoj se kjo ėshtė e trishtueshme.
Judkis: Pėrse mendoni se kaq shumė njerėz besojnė nė tė pavėrteta?
Morrison: Njerėzit shohin sajime nė internet dhe mendojnė se janė tė vėrteta. Nė fakt nuk ėshtė puna jonė tė luftojmė thashethemet, por gjėja mė e mirė qė mund tė bėjė NASA ėshtė qė tė thotė gjithmonė tė vėrtetėn. Ne nuk mund tė ndalojmė tė tjerėt qė tė mendojnė dhe tė shkruajnė ēfarė tė duan, dhe unė nuk do tė doja qė qeveria tė ndalonte njerėzit tė mendonin atė qė duan. Nuk jam psikolog, unė thjesht mendoj se bota reale ėshtė e mrekullueshme dhe urrej tė shoh njerėzit qė dezinformohen prej sharlatanėve.
Judkis: Nė fakt, ju jeni astrobiolog. Cilėt lloj shkencėtarėsh bėhen astrobiologė?
Morrison: Astrobiologjia ėshtė njė shkencė shumė-disiplinore . Ne krijuam Institutin e Astrobiologjisė, njė organizatė e decentralizuar shkencėtarėsh qė vijnė nga shumė fusha, me idenė qė kėto pyetje themelore qė kanė tė bėjnė me origjinėn dhe shpėrndarjen e jetės tė marrin pėrgjigje nga shkencėtarė me sfonde tė ndryshme. Po pėrpiqemi tė inkurajojmė shkencėtarėt qė normalisht nuk do t’i flisnin njėri-tjetrit, si pėr shembull, njė gjeolog dhe njė biolog, qė tė punojnė bashkė. Ne nxisim trajnimin e njė brezi tė ri studentėsh qė mund tė punojnė pėrtej kėtyre kufijve tė disiplinave.
Judkis: Si mund ta studiojnė astrobiologėt jetėn nė planete tė tjera, kur njė e tillė nuk ėshtė gjendur ende?
Morrison: Ne mund tė studiojmė vetėm njė lloj jete dhe kjo ėshtė jeta mbi tokė, kėshtu qė ne studiojmė jetėn mbi tokė tė gjallesave qė jetojnė nė mjedise ekstreme pėr tė kuptuar se si ka qenė realisht jeta mė parė. Ne studiojmė banueshmėrinė. Pėr shembull, kur shkencėtarėt tanė nga universitetet Princeton dhe Indiana gjetėn njė minierė dy milje tė thellė nė Afrikėn e Jugut, kjo ishte hera e parė qė zbulohej jetė, e cila ishte krejt e pavarur nga ajo ēfarė ndodh nė sipėrfaqe. Mikrobet jetojnė me gazra tė veprimtarisė radioaktive qė prodhohen nė shkėmbinj. Askush nuk e kishte idenė mė parė se ekzistonte jetė nė brendėsi tė Tokės. Mund tė jetė njė analoge e jetės nė brendėsi tė Marsit.
Judkis: A mendoni se NASA sė shpejti do tė gjejė shenja jete nė planete tė tjera?
Morrison: Kupa e Shenjtė e astrobiologėve ėshtė tė gjejnė dhe studiojnė njė formė jashtėtokėsore jete. Nė rastin e Marsit do tė ishte diēka e mrekullueshme tė gjendej jetė atje, por do tė ishte shumė mirė tė gjendej diēka qė nuk ėshtė shumė e lidhur me jetėn nė Tokė. Ne duhet tė kemi kapacitetin qė brenda 25 viteve tė ardhshme tė shpojmė nėn sipėrfaqen e Marsit. Nėse do tė jemi me fat, atėherė do tė ishte njė zbulim i jashtėzakonshėm.
Judkis: Si do tė ndikonte nė identifikimin e jetės atje shpimi nė sipėrfaqen e Marsit?
Morrison: Plani ėshtė tė merren cipa shkėmbinjsh dhe tė sillen nė Tokė pėr analizė. Ne nuk do tė dimė nėse ka jetė, derisa t’i kemi sjellė nė Tokė. Kemi detyrimin tė mbrojmė Tokėn nga kontaminimi prej Marsit, kėshtu qė ata do tė trajtohen sikur pėrmbajnė jetė jashtėtokėsore dhe do tė izolohen e studiohen, me qėllim qė as ata tė mos kontaminohen prej Tokės.
Judkis: Sa gjasa mund tė ketė qė jeta jashtėtokėsore tė jetė e lidhur me jetėn nė Tokė?
Morrison: Nėse jeta ka pasur origjinė tė pavarur, nuk do tė jetė e ngjashme me tonėn. Kjo do tė ishte origjina mė interesante. Megjithatė, nė rastin e Marsit, 4 miliardė vjet mė parė klimat e Tokės dhe Marsit ishin shumė tė ngjashme dhe ne e dimė se ka pasur njė shkėmbim shkėmbinjsh mes dy planetėve, pasi po ndodh edhe sot. Nėse klimat kanė qenė tė ngjashme, ėshtė e mundur qė nėse jeta do tė niste te njėri, atėherė do tė pėrhapej edhe te tjetri. Duke qenė se ekziston njė teori qė format e jetės nė tokė e kanė origjinėn nga Marsi, atėherė ėshtė e mundur qė ne tė jemi marsianė, gjė qė ėshtė njė ide shumė magjepsėse.
Maura Judkis
U.S.News
Krijoni Kontakt