Spiunazhi

[Cimo]

.Spiunet e Kembrixhit

Në historinë e spiunazhit nuk mund të gjenden spiunë më të rrezikshëm se spiunët e Kembrixhit. Ndryshe nga të tjerët, të cilët shisnin informacione apo dokumente sekrete për para, këta kishin motive ideologjike, ndaj konsiderohen më të rrezikshmit. Këta spiunë ishin Donald Maclean, Guy Burgess dhe Kim Philby. Të tre, së bashku me Anthony Blunt dhe John Cairncross, u rekrutuan prej rusëve, ndërsa ishin studentë në Universitetin e Kembrixhit në Angli. Të gjithë vinin prej familjesh të larta angleze, por ideologjia komuniste iu duk më e drejtë sesa ajo kapitaliste perëndimore, ndaj edhe i ngjitën me shpejtësi shkallët e karrierës në Angli, që ta dëmtonin atë sa më shumë.

Donald Maclean
Donald Maclean i ngjiti shkallët e karrierës në Ministrinë e Jashtme angleze në tetor të 1935-ës, si një pjesëtar i ri i Shërbimit Diplomatik të Madhërisë së Tij. Ai u bë i pari spiun i Kembrixhit që penetroi korridoret e pushtetit. Në fillim të vjeshtës së 1938-ës, Maclean u caktua në një pozicion prestigjioz në Paris. Në pranverën e vitit 1944 u dërgua në ambasadën angleze në Uashington, ambasadë e cila konsiderohej prej Churchill-it si më e rëndësishmja e të gjitha funksioneve jashtë vendit. Kjo ambasadë u përdor nga Presidenti amerikan, Roosevelt, dhe Kryeministri anglez, Winston Churchill, si ndërmjetësja më e rëndësishme e marrëdhënieve të veçanta anglo-amerikane. Maclean, tashmë një diplomat i rëndësishëm në Uashington, kishte akses te dokumentet më sekrete, si angleze ashtu edhe amerikane. Në shkurt 1946, ai kaloi një javë në Bermuda, duke negociuar me Shtetet e Bashkuara për të drejtat e bazave ushtarake në Atlantik. Falë Maclean, Stalini kishte hartat e të gjitha bazave amerikane në Evropë.

Që nga gushti 1947 deri në qershor 1948, Maclean ishte përfaqësuesi i Britanisë për energjinë atomike britanike në Uashington, ndaj ai bëri shumë vizita te zyrat qendrore të Komisionit të Energjisë Atomike. Në vitin 1947 ai u bë sekretari i Komitetit të Politikës së Përbashkët, e cila koordinonte politikën nukleare anglo-amerikane-kanadeze. Ligji i McMahon, i cili dhe themeloi Komisionin e Energjisë Atomike në gusht 1946, ndaloi Amerikën të ndante informacione nukleare me Britaninë. Por, pavarësisht nga Ligji McMahon, Donald Maclean vazhdoi të kishte akses të palimituar në informacionet atomike në Uashington. Ai zotëronte një lejekalim, me të cilën hynte i pashoqëruar në ambientet e Komisionit të Energjisë Atomike. Duke punuar përpara hundës së zyrtarëve amerikanë dhe FBI-së, Maclean tradhtoi sekretet atomike amerikane dhe si rrjedhojë Rusia prodhoi bombën e saj të parë atomike, më herët nga ç‘pritej.

Me datë 24 qershor 1947, Stalini i bëri bllokadë Berlinit, duke mbyllur të gjitha rrugëkalimet dhe duke ndërprerë rrymën elektrike të qytetit. Katër ditë më vonë, Presidenti amerikan, Truman, shpalli se Shtetet e Bashkuara po dërgonte gjashtëdhjetë avionë B-29, me kapacitet atomik, në bazat e saj ushtarake në Angli dhe Gjermani. Ishte Trumani dhe jo Stalini ai që po bënte presion të rremë. Maclean e dinte se qysh në fillim të vitit 1947 Shteteve të Bashkuara u ishte mbaruar uraniumi, ndaj ai ishte në gjendje të këshillonte strategjistët e Kremlinit se prodhimi i uraniumit në SHBA ishte i ngadalshëm apo nuk ekzistonte fare. Maclean ishte sabotator i Perëndimit dhe këshilltar i Lindjes. Si sabotator ai operonte përtej linjës së armikut, duke mashtruar makinerinë e politikës së jashtme perëndimore dhe duke shkaktuar konfuzion midis diplomatëve anglo-amerikanë. Ai shkaktoi kaos midis diplomatëve britanikë dhe amerikanë, kaos që kontribuoi rëndë në prishjen e marrëdhënieve dikur të veçanta anglo-amerikane.

Guy Burgess
Guy Burgess iu desh më vonë se Maclean të arrinte akses në sekretet shtetërore. Burgess ishte një individ shumë i vështirë. Ai ishte alkoolist dhe homoseksual. E nisi karrierën e tij si regjisor në BBC dhe në 1938-ën zuri një vend pune në Shërbimin Informativ Sekret Anglez, për shkak të talentit që kishte në marrëdhëniet ndërkombëtare. Në vitin 1946, Burgess bëhet asistent personal i Hector McNeil, ministër i Shtetit në Ministrinë e Jashtme. Ndërsa punonte në Ministrinë e Jashtme, Burgess u jepte rusëve çanta plot me dokumente të Ministrisë së Jashtme, të cilat fotokopjoheshin në ambasadën sovjetike, pastaj i ktheheshin atij. Boris Krotov, oficeri i tij, ndërmjetës rus deri në 1947-ën, i merrte çantat e Burgess në një fshat jashtë Londrës.

Në vjeshtë të 1948-ës, Burgess u transferua në Departamentin e Lindjes së Largët. Në gusht 1950 ai u caktua sekretar i dytë në ambasadën britanike në Uashington. Atje ai ishte në gjendje të informonte Moskën për detajet e formulimit të politikës britanike mbi Republikën Popullore të Kinës dhe Koresë gjatë periudhës së luftës në Kore, e cila nisi në qershor 1950. Ndonëse ishte vetëm një oficer i gradës së katërt, Burgess kishte akses të shpeshtë në vlerësimet e inteligjencës në Komitetin e Përbashkët të Inteligjencës, zyrën e luftës dhe zyrat kryesore të gjeneralit Douglas MacArthur në Komandën Supreme të Aleatëve në Tokio. Një informacion i një rëndësie të veçantë për Moskën duhet të ketë qenë një analizë e detajuar e inteligjencës ushtarake në prill 1950 mbi ndihmën e Rusisë ndaj forcave komuniste kineze, të cilat tregonin të gjithë informacionin që kishte mbledhur Perëndimi dy muaj para luftës në Kore.

Impakti që patën në Moskë Maclean dhe Burgess kishte si kulm periudhën pas fillimit të luftës në Kore. Kremlinit duhej t‘i jenë dukur me shumë vlerë dokumentet e siguruara prej Maclean, kështu që ata mund ta këshillonin Kinën dhe Korenë e Veriut mbi strategjitë e pozicionet negociuese. Përveç dokumenteve të klasifikuara që u siguruan rusëve, Maclean dhe Burgess u shtuan atyre edhe lustrën e tyre personale antiamerikane, duke e shtuar frikën sovjetike se Shtetet e Bashkuara kishin për qëllim ta kthenin luftën në Kore në një luftë botërore.

Kim Philby
Agjenti në Perëndim, i cili e ndihmoi më shumë Kremlinin dhe KGB-në, ishte Kim Philby. Ndërsa ishte komandant në qendrën e Shërbimit Informativ Sekret Anglez në Turqi, 1947-1949, ai tradhtoi agjentët që shkelën kufirin rus, si edhe kontaktet së bashku me familjet e tyre brenda Bashkimit Sovjetik. Në vitet 1949-1951, Philby ishte përfaqësuesi i Shërbimit Informativ Sekret Anglez në Uashington. Detyra e tij ishte të bashkëpunonte me CIA-n, funksion i cili e lejoi t‘i jepte ndërmjetësit të tij rus informacione sekrete angleze dhe amerikane. Ai njoftoi KGB-në për operacionin e sponsorizuar nga Shërbimi Informativ Sekret Anglez, për rrëzimin e regjimit komunist në Shqipëri, në tetor 1949, për përpjekjen tjetër në verën e 1950-ës dhe për parashutat e hedhura nga CIA në nëntor 1950. Nerguti, njëri nga agjentët që mori pjesë në një nga këto operacione në Shqipëri, tha me dëshpërim: "Philby shkaktoi një dhimbje të madhe. Ai tradhtoi misionin tim".

Philby ishte përgjegjës edhe për kapjen e parashutistëve në Ukrainë në 1951-shin. Ai u dha rusëve informacione ekzakte për tri grupe agjentësh të hedhur me parashutë në Ukrainë prej Shërbimit Informativ Sekret Anglez. Këto operacione të dështuara në Shqipëri dhe Ukrainë përmenden nga vetë Philby te libri i tij "Lufta ime e heshtur". Në këtë libër ai përmend edhe përfshirjen e tij në zhdukjen e Kostantin Volkov, zv/konsull i Rusisë pranë Konsullatës së Përgjithshme në Stamboll, i cili kishte kërkuar azil politik. Në shkëmbim të plotësimit të kërkesës së tij për azil politik, Volkovi kishte premtuar t‘u jepte britanikëve listat dhe netuorked e agjentëve rusë, të cilët operonin në Perëndim. Gjithashtu, ai tha se njihte emrat e vërtetë të tre agjentëve rusë që punonin në Britani. Në krye të çështjes "Volkov" u caktua Kim Philby, ndaj merret me mend përse u zhduk Kostantin Volkov.

Zyrtarët e lartë amerikanë dhe britanikë, madje edhe CIA, kishin konsiderata tepër të larta për Philby-n. Ai diskutohej të bëhej drejtori i ardhshëm i MI6 dhe ishte në listën e titullit Sër, titull që jepet nga vetë kreu i Monarkisë Britanike. Në vitin 1940, ai u rekrutua nga Shërbimi Sekret Britanik dhe u vendos në Sektorin D. Në vitin 1941 u transferua në Sektorin V dhe u vendos në krye të inteligjencës britanike në Spanjë dhe Portugali. Në 1944-ën u caktua si kreu i Sektorit IX, ironikisht ky sektor kishte për qëllim të operonte kundër komunizmit dhe Bashkimit Sovjetik. Në vitin 1946 bëhet drejtor i Shërbimit Informativ Sekret në Turqi. Në 1949-ën bëhet përfaqësues i Shërbimit Informativ Sekret Britanik në Uashington, si një oficer i lartë i kësaj të fundit, që kishte si detyrë të bashkëpunonte ngushtë me CIA-n dhe FBI-në. Tradhtia e tij i tronditi të gjithë dhe shkaktoi një konfuzion e mosbesim midis shërbimeve sekrete amerikane dhe Britanike. Dëmi më i madh që bëri Philby, sipas Christopher Andrew, ishte se bëri që oficerët e shërbimeve sekrete anglo-amerikane të endeshin kuturu në një shkretëtirë pasqyrash, duke kërkuar më kot për gjurmët e një mashtrimi të madh imagjinar sovjetik.

Dekripti Venona, i cili dha disa informacione që pasuan kapjen e spiunëve të sekreteve atomike, Julius dhe Ethel Rosemberg, zbuloi identitetin e një agjenti rus me emrin e koduar Homer. Homeri ishte Donald Maclean. Më 25 maj 1951, Burgess dhe Maclean u zhdukën. Ata u arratisën në Rusi. Philby u thirr në Londër për marrje në pyetje dhe iu kërkua të jepte dorëheqjen nga Shërbimet e Jashtme. Kërkimet për kapjen e Njeriut të Tretë filluan menjëherë, por nuk kishte asnjë evidencë apo provë që Philby ishte spiun rus. Në darkën e 23 janarit 1963, Philby zhduket. Bashkimi Sovjetik shpalli se Kim Philby kishte fituar azil politik në Moskë.

Donald Maclean, Guy Burgess dhe Kim Philby nuk u kthyen më kurrë në Perëndim. Burgess vdiq prej alkoolit në vitin 1963. Maclean u caktua si kolonel i KGB-së dhe vdiq në vitin 1983 nga një atak në zemër. Kim Philby u dekorua në vitin 1965 me "Urdhrin e Flamurit të Kuq" të Bashkimit Sovjetik, një nga dekoratat më të larta të dhëna ndonjëherë nga Moska. Ai vdiq në vitin 1988.

Arratisja e këtyre spiunëve e shkatërroi bashkëpunimin anglo-amerikan në ndarjen e informacioneve dhe armëve atomike. Të tre këta spiunë kishin qenë në gjendje t‘u siguronin rusëve informacione vitale anglo-amerikane. Moska kishte si pronë të saj informacione të një grade tejet të lartë, por Stalini ishte skeptik ndaj spiunëve që kishte në Perëndim. Ai kishte frikë se mos ata bënin lojë të dyfishtë dhe se u jepnin Moskës ato informacione që ia diktonte Britania apo Amerika. Nëse Stalini do u kishte besuar plotësisht spiunëve të Kembrixhit dhe nëse ai do i kishte përdorur këto informacione kundra Perëndimit, ndoshta bota do ishte krejt ndryshe sot.

[Davius]

Dokumentet sekrete/Agjentët sovjetikë më të mirë

18 spiunët më të mëdhenj të KGB-së sipas CIA-s

Armand Jonuzi

Çfarë e bën një spiun të madh? Ishte fjalia e dokumentit sekret të CIA-s, i deklasifikuar vetëm pak ditë më parë dhe që gjendet në adresën e saj të internetit. Dhe sigurisht për shërbimet sekrete amerikane një spiun vlerësohet vetëm nga puna dhe kontributi që ai ka dhënë për atë agjenturë që ai ka punuar. Për CIA-n nuk ka rëndësi se për cilin shërbim sekret punon agjenti, por rezultatet që ai ka arritur. Në një dokument të vitit 1971, CIA ka nxjerrë një raport në të cilin vlerësohen se kush ishin agjentët më të mirë të Amerikës si dhe të KGB-së, shërbimit sekret sovjetik.

Spiunët e mëdhenj

Në listën e saj të spiunëve më të mëdhenj sovjetikë, CIA ka vlerësuar 18 prej tyre, të cilët kanë shërbyer për KGB-në si gjatë Luftës së Dytë Botërore po ashtu edhe gjatë luftës së ftohtë. Shërbimi sekret amerikan nuk ka nguruar të nxjerrë në listën e spiunëve më të mëdhenj edhe ata agjentë, të cilët janë arrestuar prej saj dhe disa prej tyre madje edhe janë ekzekutuar, siç është rasti i çiftit Rosenberg, të cilët u ekzekutuan në karrige elektrike për spiunazh kundër SHBA. Çifti, megjithëse ishte me nënshtetësi amerikane, ishte rekrutuar nga shërbimet sovjetike në fillim të viteve '40 dhe deri në vitin 1951 u kishte dhënë atyre informacione të shumta në lidhje me projektet amerikane të bombave bërthamore. I pari në listën e CIA-s si agjenti më i mirë i KGB-së është Richard Sorge. Agjenti i sovjetikëve u dha këtyre të fundit informacione të rëndësishme si dhe ishte krijuesi i agjenturës ruse në Gjermani dhe Japoni. Richard Sorge është edhe një nga dëshmorët e shërbimit sekret sovjetik, pasi në vitin 1943 arrestohet nga japonezët dhe pushkatohet. Por në listën e spiunëve më të mëdhenj sovjetikë nuk mungon as Kim Filbi. Sipas amerikanëve, ai kishte bërë dështimin e shumë misioneve të tyre, ndër të cilat edhe ai për rrëzimin e regjimit komunist në Shqipëri. Ideatori dhe krijuesi i të famshmes "Orkestrës së kuqe", grupit të spiunazhit më të madh sovjetik që ka vepruar në Gjermani gjatë regjimit nazist, Leopold Treper është padyshim pjesë e kësaj liste. Ai është vlerësuar shumë nga shërbimet sekrete amerikane për punën që ai bëri për llogari të sovjetikëve në dëm të Gjermanisë.

Agjenti i dyfishtë

Por në listën e spiunëve më të mëdhenj bën pjesë edhe ai që është cilësuar nga amerikanët si "heroi" i tyre, Oleg Penkovsky. Agjenti i KGB-së ishte një nga spiunët më të mirët të KGB-së që vepronte në Amerikë deri në vitin 1960. Ai kishte mundur të merrte operacione tepër sekrete dhe t'ua jepte atyre sovjetike. Por në vitin 1960, Oleg Penkovsky u bë agjenti i dyfishtë, duke punuar njëkohësisht si për KGB-në ashtu edhe për CIA-në dhe shërbimet sekrete angleze. Ai u zbulua nga sovjetikët në vitin 1962 dhe pas arrestimit u dënua me vdekje.

Agjentet

1. Richard Sorge
2. Istvan Ujszassy
3. Harold Philby
4. Rudolf Ivanovich Abel
5. George Blake
6. Judith Coplon
7. Klaus Fuchs
8. Harry Gold
9. Gordon Arnold Lonsdale
10. George Paques
11. Oleg Vladimirovich Penkovskiy
12. Rudolf Roessler
13. Julius dhe Ethel Rosenberg
14. Harro Schulze-Boysrn
15. Nikolay Vladimirovich Skoblin
16. Bodgan Stashinskiy
17. Leopold Trepper
18. Stig Wennerstroem

Richard Sorge, agjent i KGB-së

Një nga spiunët legjendar të Bashkimit Sovjetik ka qenë dhe Richard Sorge. Ai pasi kishte punuar disa kohë në Japoni, u kthye në vendin e vet duke i sjellë dhe shumë materiale të vyera. Informacionet e dhëna prej tij dolën të rëndësishme gjatë krizës ushtarake midis BRSS dhe Japonisë, në gusht të vitit 1939. Për këto materiale ai u kap nga japonezët. Në maj të vitit 1943 Sorge u var. Në Rusi ai është shpallur Hero i Bashkimit Sovjetik. Për ekzekutimin e tij kanë lindur shumë legjenda, duke u arritur deri aty sa të mendohet që ai nuk është ekzekutuar fare, por është ndërruar me një spiun tjetër.

George Blake, agjent i KGB-së

Fillimisht ishte një agjent i MI6 në Korenë e Jugut, ai arrestohet atje. Pas lirimit kalon nën urdhrat e "spiunëve të kuq" të Moskës. Ai kthehet në Angli dhe MI6 e dërgon me mision në Berlin, duke mos e ditur se ai ishte një punonjës i KGB-së. Pasi u kthye në Londër në vitin 1959, Blake vazhdonte t'u jepte të dhëna sekrete sovjetikëve, takohet me Anatoli Korovin të KGB-së për t'i dorëzuar të gjithë emrat e agjentëve sekretë anglezë që ka takuar. Në fillim të viteve '60, kur lufta midis Lindjes dhe Perëndimit ishte në një fazë inkandeshente, ai u tradhtua nga dy agjentë që kishte besuar tepër.

Harry Gold, agjent i KGB-së

Lindi më 12 dhjetor të vitit 1910 në Bernë, Zvicër. Bashkë me familjen ai emigroi në SHBA, në vitin 1914. Ai studioi për kimi në Filadefia, dhe takoi një komunist, i cili e ndihmoi për të gjetur punë në një rafineri. Ai madje i kërkoi që ta ndihmonte për të gjetur disa sekrete për produkte në këmbim të mbështetjes financiare nga sovjetikët. Kështu kimisti punonte vazhdimisht me misione të përcaktuara qartë. Ai bashkëpunoi me Fuchs, shkencëtarin britanik të rekrutuar nga sovjetikët i cili po punonte për bombën atomike. Kur Fuchs u arrestua në Angli, me ato pak të dhëna që dha, FBI-ja ra në gjurmë të Harry Gold dhe e arrestoi.

George Paques, agjent i KGB-së

George Paques ishte një ish-profesor gjimnazi në Nisë të Francës i cili shërbeu si oficer i lartë në qeverinë franceze që I dha atij akses të gjithë informacionit konfidencial të qeverisë. Ai i urrente amerikanët. Në '43-shin, ai u rekrutua si spiun sovjetik. Ai spiunoi për sovjetët pa pushim. Në '56-ën ai u dha atyre planin e sulmit të bashkuar Britani-Francë në bashkëpunim me Izraelin kundra Kanalit të Suezit. Ai gjithashtu dha detaje për projektet nukleare franceze, për planet politike të gjeneralit De Gol etj. Në gusht të vitit 1963 u arrestua dhe u dënua me burgim të përjetshëm, por më pas dënimi u reduktua me 20 vjet burg.

Istvan Ujszassy, agjent i KGB-së

E filloi karrierën si ndihmës atashe ushtarak i Hungarisë në Paris në vitin 1930, e më pas në Pragë me gradën lejtnant general. Në '39-ën, Ujszassy gradohet gjeneral major dhe caktohet kryetar i Shërbimit Inteligjent të Ushtrisë. Ai mbajti lidhje me Gjermaninë dhe paralajmëronte Hitlerin për planet sovjetike për të zaptuar Perëndimin. Në '42-shin, bëhet kreu i Sigurisë Kombëtare të Hungarisë. Pas kapitullimit të Hungarisë, rusët nuk e internuan, por e punësuan në Moskë si këshilltar i Shërbimit Sekret Policor. Ai punoi për këtë shërbim deri në vitin 1947 dhe më pas emri i tij s'u dëgjua më. Ujszassy u zhduk pa lënë gjurmë. Raportet e tij pranë këtij shërbimi ishin shënuar me "U".

Kim Philby, agjent i KGB-së

Kim Filbi është cilësuar si spiuni më i rëndësishëm në historinë e spiunazhit. Një punonjës i Shërbimit Inteligjent të Britanisë së Madhe, Kim Filbi, u rekrutua nga agjentët sovjetikë dhe punoi dhe për ta. Ai shumë aksione të MI6 dhe CIA i ka dekonspiruar në disa vende të Evropës Lindore, të cilat ishin përfshirë në bllokun komunist, të udhëhequra nga Bashkimi Sovjetik. Një rast të tillë Kim Filbi e ka dhe me Shqipërinë, kur planet e anglo-amerikanëve dështuan për rrjedhojë të nxjerrjes së informacionit nga Filbi. Rrëzimi i Enver Hoxhës nga Perëndimi ngeli një mision i pamundur.

Rudolf Abel, agjent i KGB-së

Ky personazh i spiunazhit sovjetik ka pasur disa identitete. Ai përveç se Abel njihej dhe me emrin Fisher. Pas një periudhe stërvitjeje udhëzohet nga Molotovi për misionin e tij. Ai shkon në SHBA dhe menjëherë arrin të organizojë tre qendra për radiotransmetime si në West ashtu dhe East Coast. Ka detyrë edhe kur shpërthen lufta e Koresë, të parapërgatiste aksione të mundshme sabotimi kundër SHBA-së. Për pakujdesitë e tij ai u arrestua në FBI më 21 qershor 1957. Më 1962-shin ai u shkëmbye me Francis Gary Powers, piloti amerikan që ishte kapur dy vjet më parë nga BRSS, ndërsa kryente një fluturim sekret me aeroplanin U2.

Judith Coplon, agjente e KGB-së

FBI-ja e arrestoi Judith Colpon dhe Valentin Gubichev në 4 mars të vitit 1949. Kur u arrestua Gubichev, ai kishte në posedim një raport top sekret të FBI-së, mbi aktivitetet komuniste sovjetike në Shtetet e Bashkuara, i cili i kishte rënë në dorë nga agjentja Judith Coplon. Pas gjashtë javëve gjyq në Uashingon, Coplon u dënua me 10 vjet burg dhe u lirua me një shpërblim prej 40 mijë dollarësh. Një gjyq i dytë në Nju Jork, filloi në shkurt të vitit 1957 dhe mbaroi në 7 mars, me dënimin e të dy agjentëve, Judith Coplon dhe Valentin Gubichev me 15 vjet burg. Coplon u lirua me 40 mijë dollarë. Gubichev u largua nga SHBA-ja në 20 mars të vitit 1950.

Klaus Fuchs, agjent i KGB-së

Ndër "spiunët e kuq", Klaus Fuchs ndoshta është personazhi më i sfilitur, më i ekspozuar ndaj ndryshimeve për veprimet e veta, por pa hequr dorë nga koherenca me idetë në emër të të cilave ishte bërë informator i BRSS dhe kishte kontribuar për të ndryshuar rrjedhën e historisë, duke i lejuar sovjetikët të prodhojnë bombën atomike. Në vitin 1943 ai mori një letër nga Birmingami për të bërë pjesë me një grup fizikantësh të impenjuar në studimin e një super-arme atomike, për ta ndalur që Hitleri ta bëjë i pari. Ai i jep vendit të tij informacione të vyera për bombën. KGB në fillim të viteve 1990 e cilëson si tepër heroike kontributin e Fuchs për Rusinë.

Gordon lonsdale, agjent i KGB-së

Në vitin 1938 Gordon Lonsdale vendos të futet në Shërbimet Sekrete Sovjetike. Ai ndryshe nga agjentët e tjerë bëri një jetë luksoze. Ndër misionet e tij të suksesshme është zbulimi i të dhënave për ndërtimin e armëve bakteriologjike në Qendrën e Krimeve të Porton Down, Kanada. Shpartallon deri edhe komplotin kriminal të një nazisti i cili do të përhapte embrionin e murtajës në Angli për t'ia atribuuar përgjegjësinë sovjetikëve. Në vitin 1960 ai arrestohet nga Shërbimet Sekrete. Pas pesë vjetësh ai lirohet pas një shkëmbimi që KGB bëri me një agjent anglez. Gordon Lonsdale vdiq në vitin 1970 nga një atak në zemër.

Rudolf Roessler, agjent i KGB-së

Rudolf Roessler lindi në Gjermani në vititn 1897 dhe vdiq në vitin 1958. Shkoi në Luzernë të Zvicrës në vitin 1934 dhe ishte një luftëtar i egër ndaj nazizmit. Roessler ishte në kontakt të vazhdueshëm me Shërbimin Inteligjent zviceran dhe informonte për ushtrinë gjermane. Informacioni i tij ishte gjithmonë i saktë dhe i freskuar vazhdimisht. Roessler pranoi të punonte për sovjetikët dhe u bë një nga agjentët më të mirë dhe më efikas në Evropë. Roessler u arrestua në 19 maj të 44-ës, dhe u la i lirë më 6 shtator të këtij viti dhe deri në fund të luftës dha informacion të shkëlqyer për Shërbimin Inteligjent zviceran.

Nikolay Skoblin, agjent i KGB-së

Skoblin lindi në Rusi në vitin 1893. Është vështirë të thuhet se kur filloi bashkëpunimin me KGB-në, por mendohet se pranoi nën ndikimin e një këngëtareje që kishte qenë agjente. Në vitin 1937, Skoblin mori pjesë aktive në pengmarrjen e gjeneral Miller që ishte kreu i Shoqatës së Luftëtarëve sovjetikë. Skoblin u identifikua falë një shënimi të lënë nga gjeneral Miller, para se të shkonte të takonte Skoblin. Ai u arratis nga Parisi në 23 shator të vitit 1937 dhe u zhduk pa lënë gjurmë. Në fund të Luftës së Dytë Botërore, gjermanët bënë të ditur se që në fillim Skoblin mori pjesë në kurthet e Gestapo-s, ndaj marshallëve sovjetikë. Ai u vu në shërbim të gjermanëve.

Julius Ethel, Greenglass Rosenberg, agjentë të KGB-së

Një çift amerikan që kanë bërë pjesë në Partinë Komuniste në Shtetet e Bashkuara të Amerikës hyn në grupin e spiunëve më të famshëm në botë. Ata i dhanë informacione Bashkimit Sovjetik lidhur me armët e shkatërrimit në masë që po eksperimentonte Amerika. Ata kishin mbështetjen e drejtpërdrejt të sekretarit të Parë të Partisë Komuniste të BRSS, Nikita Hrushov. Pasi u kapën nga FBI që kishte një kohë të gjatë që i ndiqte, në vitin 1951 ata u akuzuan për spiunazh dhe u dënuan me vdekje. Ekzekutimi i tyre u krye me karrige elektrike në vitin 1953.

Bodgan Stashinskiy, agjent i KGB-së

Lindi më 4 nëntor të vitit 1931 në Poloni. Në '43-shin, familja e tij mori pjesë në lëvizjen nacionaliste ukrainase kundra sovjetikëve. Në vitin 1950, atij iu bë shantazh nga KGB-ja dhe u çua në shkollën e KGB-së për trajnim. Agjenti i KGB-së, u dërgua në Berlin me misionin e parë: vrasjen e liderit të lëvizjes nacionaliste ukrainase. Më 12 tetor Bodgan Stashinskiy kreu vrasjen me gjak të ftohtë. Një tjetër lider, u ekzekutua nga ai në vitin 1959. Në gusht të 61-shit, Stashinski i rrëfehet autoriteteve gjermane e amerikane duke treguar të gjithë aktivitetin e tij. Dënohet me 8 vjet punë të rëndë.

Leopold Trepper, agjent i KGB-së

I njohur ndryshe si "Shefi i madh" i Shërbimit Sekret Sovjetik në Evropë, gjatë Luftës së Dytë Botërore ai është cilësuar nga CIA si një nga spiunët më të mëdhenj. Ai njihet si krijuesi i asaj që quhej "Orkestra e Kuqe", rrjeti agjenturor më i madh sovjetik në Gjermani. Leopold Trepper ishte me origjinë hebre, por kishte arritur të deportonte deri në radhët e shtabit ushtarak gjerman. Ai arriti të paralajmërojë Moskën për sulmin gjerman të qershorit 1941. Më 16 nëntor 1942 Trepper u arrestua nga gjermanët, por në vitin 1943 ai arrin të arratiset. Ai vdiq më 19 janar 1982 në Jerusalem, Izrael.

Oleg Penkovsky, agjent i dyfishtë CIA-KGB

I cilësuar si personi i infiltruar në Bashkimin Sovjetik më i vlefshëm për Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Materialet që ai ka kaluar nga Perëndimi në drejtim të Lindjes kanë qenë tepër të vlefshme. Departamenti i Shtetit në Shtetet e Bashkuara të Amerikës e ka cilësuar Oleg Penkovskyn një pasuri kombëtare për shtetin e Rusisë. Në vitin 1960 ai ndryshoi qëndrim duke u bërë e agjentit të dyfishtë. Pas kontakteve me CIA-n dhe SIS, ai u bë pjesë e tyre. Këtë gjë KGB nuk ia fali. Në vitin 1962 ai u arrestua nga KGB dhe një vit më vonë u ekzekutua në rrethana misterioze. Shumë besojnë se ai është djegur në turrën e druve.

Harro Schulze, agjent i KGB-së

Harro Schulze-Boysrn, oficeri i Ministrisë Ajrore në Berlin ishte një nga krerët e organizimit të rrjetit të spiunazhit sovjetik me lidhje të drejtpërdrejtë me shefin e KGB-së. Gjatë qershorit të vitit 1941, ai njoftoi Kremlinin se Hitleri do të sulmonte Bashkimin Sovjetik. Që nga kjo kohë e deri në shtator të 1942-shit, ai dha informacion të detajuar për të gjitha lëvizjet dhe planet e ushtrisë gjermane. Informacioni top-sekret u transmetua nga Brukseli. Operatori i radios u kap dhe Gestapo u vu në kërkim të liderit të këtij organizimi. Më 30 gusht të vitit 1942, Harro Schulze-Boysrn arrestohet në Berlin. Pas torturave çnjerëzore nga Gestapo, ai u rrëfye.

Stig Wennerstroem, agjent i KGB-së

I njohur ndryshe me pseudonimin "Shqiponja", Stig Wennerstroem është cilësuar si një nga spiunët më të mëdhenj suedezë gjatë Luftës së Ftohtë, që punonte për llogari të KGB-së. Stig Wennerstroem mbante gradën kolonel dhe ishte një nga drejtuesit kryesorë të forcave ushtarake ajrore të Suedisë. Ai kishte filluar të punonte për shërbimet sekret sovjetike jo për ideologji, por vetëm për para. Ai paguhej nga KGB me 300 dollarë në muaj. "Shqiponja" punoi për KGB-në nga fundi i viteve '40 deri në vitin 1963, kur u zbulua nga kundërspiunazhi suedez. Ai u dënua me burgim të përjetshëm.

TIRANA OBSERVER

[Davius]

Shërbimi sekret amerikan publikon dokumentet sekrete

CIA: Paguam një mafioz për të vrarë Fidel Kastron

CIA publikon dosjet sekrete të viteve '50-'70. Me një vendim të Kongresit Amerikan, CIA ka bërë publike në faqen e saj të internetit një ndër materialet më të përfolura deri tani. Atë të organizimit të një atentati ndaj liderit komunist kubanez, Fidel Kastro. Në një koleksion prej 700 faqesh dokumentesh tepër sekrete, janë publikuar të gjitha operacionet e CIA-s në ato vite, midis tyre edhe një plan i saj për vrasjen e Fidel Kastros me ndihmën e mafies. Plani ishte bërë vetëm 8 muaj pas ardhjes në fuqi të Fidel Kastros dhe për këtë operacion ajo i kishte kërkuar ndihmën e mafiozit Johnny Roselli, të cilit ajo i kishte ofruar 150 mijë dollarë për të kryer atentatin. Sipas dokumenteve, atentati do kryhej nga Roselli dhe dy bashkëpunëtorë të tij, dhe ai do bëhej me helmim. Për të kryer këtë operacion Roselli ishte lidhur me Juan Orta, një njeri i afërt me liderin kubanez Fidel Kastro. Megjithëse mafiozët arritën t'i dërgonin Juan Ortas gjashtë pilula me një helm tepër të fortë, operacioni u braktis pak kohë më vonë për shkak të incidentit të Gjirit të Derrave. Por më interesantja e këtij dokumenti top-sekret është se qeveria amerikane dhe presidenti amerikan i atëhershëm, John Kenedi, nuk ishin në dijeni të këtij operacioni të CIA-s. Gazeta “Tirana Observer” boton sot pjesë të dokumenteve sekrete të CIA-s të deklasifikuara pak ditë më parë.

Plani i CIA-s për vrasjen e Fidel Kastros

1. Në gusht të vitit 1960, zoti Richard M. Bissell iu afrua kolonelit Sheffield Edwards për të vendosur nëse Zyra e Sigurimit kishte prova që mund të ndihmonin në një mision të ndjeshëm me aksion të tipit gangster. Shënjestra e misionit ishte Fidel Castro.

2. Për shkak të ndjeshmërisë ekstreme, vetëm një grupi të vogël iu tregua projekti. DCI-së iu bë e ditur dhe dha miratimit e tij. Kolonelit J.C. King, shefit të divizionit "WH" iu bë e ditur, por të gjitha detajet iu fshehën me qëllim çdo zyrtari të "JMWAVE". Një personel i caktuar i "TSD"-së mori pjesë në hapat fillestarë, po nuk e dinin qëllimin e misionit.

3. Robert A. Maheu, një burim i Zyrës së Sigurimit, u kontaktua për projektin dhe iu kërkua të përcaktonte nëse mund të zhvillonte një të drejtë hyrjeje në elementët e gangsterëve si hapi i parë drejt përmbushjes së qëllimit të dëshiruar.

4. Zoti Maheu këshilloi se e kishte takuar një Johnny Roselli në disa raste, ndërsa ishte në vizitë në Las Vegas. Ai e njihte rastësisht përmes klientëve, por i ishte bërë e ditur se ishte një anëtar i rangjeve të larta "të sindikatës" dhe kontrollonte të gjitha makinat e bërjes së akullit në Strip. Maheu arsyetoi se, nëse Roselli ishte një anëtar i klanit, ai padyshim kishte lidhje që çonte në interesat e kumarxhinjve kubanë.

5. Maheut iu kërkua t'i afrohej Rosellit, i cili e njihte Maheu-n si drejtor i marrëdhënieve personale që merrej me llogaritjen e vendit dhe të huaja, dhe i tha se kohët e fundit ishte mbajtur nga një klient që përfaqësonte disa firma të ndryshme ndërkombëtare biznesi, të cilat kishin pësuar humbje të mëdha financiare në Kubë, si rezultat i veprimeve të Castro-s. Ata ishin të bindur se heqja e Castro-s ishte përgjigjja e problemit të tyre dhe ishin të gatshëm të paguanin një çmim prej 150 mijë dollarësh për përmbushjen e suksesshme. Duhej t'i bëhej e qartë Rosellit se qeveria e Shteteve të Bashkuara nuk ishte dhe nuk duhej të ishte e vetëdijshme për këtë operacion.

6. Plani iu bë i ditur Rosellit më 14 shtator të vitit 1960, në hotelin "Hilton Plaza", Nju Jork. Zoti James O'Connell, Zyra e Sigurimit, ishte prezent gjatë takimit dhe iu identifikua Rosellit si një punonjës në Maheu. O'Connell shërbeu aktivisht si kontakti i Rosellit deri në maj të vitit 1962, kur u largua jashtë vendit me detyrë. Reagimi fillestar ishte të shmangej nga përfshirja, por me bindjen e Rosellit, ai ra dakord ta prezantonte me një mik, Sam Gold, i cili e njihte "turmën kubane". Roselli ia bëri të qartë se nuk donte para për pjesën e tij dhe besonte se Sam do të mendonte po njësoj. Asnjëri prej këtyre individëve nuk u pagua nga fondet e agjencisë.

7. Gjatë 25 shtatorit, Maheu u prezantua me Sam, i cili po qëndronte në hotelin "Fontainebleau", Miami Beach. Disa javë më vonë pas takimit me Sam dhe Joe, i cili iu prezantua si një korrier që operonte mes Havanës dhe Majamit, ai pa fotografitë e dy këtyre individëve në suplementin e së dielës "Parade". Ata u identifikuan si Momo Salvatore Giancana dhe Santos Trafficant. Të dy ishin në listën e dhjetë më të kërkuarve të Prokurorit të Përgjithshëm. I pari përshkruhej si kryetari në Çikago i "Cosa Nostra"-s dhe pasardhësi i Al Kapones, dhe i dyti, bosi i "Cosa Nostra" i operacioneve kubane. Maheu njoftoi zyrën menjëherë sapo mori vesh këto informacione.

8. Ndërsa diskutonin metodat e mundshme të përmbushjes së këtij misioni, Sam sugjeroi që të mos i drejtoheshin armëve, por, nëse mund të sigurohej ndonjë lloj pilule që të vendosej në ushqimin apo pijet e Castro-s; kështu do të ishte një operacion më efektiv. Sam tregoi se ai kishte një kandidat të mundshëm në personin e Juan Orta-s, një zyrtar kuban që merrte pagesa haraçi nga interesat e kumarxhinjve, i cili kishte akses te Castro.

9. TSD-së iu kërkua të siguronin gjashtë pilula me përmbajtje vdekjeprurëse.

10. Joe ia dha pilulat Orta-s. Pas disa javëve përpjekjeve, Orta kërkoi të dilte nga detyra. Ai sugjeroi një tjetër kandidat, i cili kishte bërë disa përpjekje pa sukses.

11. Joe atëherë tregoi se doktor Anthony Verona, një nga zyrtarët kryesorë në juntën e të dëbuarve kubanë, ishte i pakënaqur me progresin e dukshëm të juntës dhe ishte i gatshëm të merrej me misionin përmes burimeve të veta.
12. Ai kërkoi një kusht paraprak për marrëveshjen, që t'i jepeshin 10 mijë dollarë për shpenzimet organizative dhe kërkoi 1 mijë dollarë për pajisjet komunikatave.

13. Potenciali i doktor Veronas kurrë nuk u bë i ditur, pasi projekti u anulua pas episodit të Gjirit të Derrave. Verona u njoftua se oferta ishte tërhequr dhe pilulat u tërhoqën.

14. Me interes ishte incidenti që përfshiu një kërkesë të Sam-it për Maheu-n.
Në kulmin e negociatave të procesit, Sam shprehu shqetësime për të dashurën e tij, Phyllis McGuire, për të cilën ai kishte mësuar se kishte vëmendjen e Dan Rowan, ndërsa të dy ishin të regjistruar në një klub nate në Las Vegas. Sam i kërkoi Maheu-të vinte një përgjues në dhomën e Rowan-it për të përcaktuar shkallën e intimitetit me zonjushën McGuire. Tekniku i përfshirë në detyrë u zbulua dhe u arrestua, dhe u dërgua në zyrën e sherifit për t'u marrë në pyetje. Ai njoftoi Maheu-n dhe e informoi se ishte mbajtur nga policia. Kjo telefonatë u bë në prezencën e personelit të sherifit.
Si rrjedhojë, Departamenti i Drejtësisë njoftoi synimin për të ndjekur penalisht Maheu-n së bashku me teknikun. Më 7 shkurt 1962, drejtori i Sigurimit njoftoi prokurorin e Përgjithshëm, Robert Kennedy, për rrethanat që kishin çuar në përfshirjen e Maheu-t në përgjimin. Me kërkesën tonë, procedimi penal mori fund.

15. Në maj 1962, zoti William Harvey mori çështjen si zyrtar i çështjes, dhe nuk është e ditur nga kjo zyrë nëse Roselli u përdor në operacion.

16. Më vonë u mësua nga FBI-ja se Roselli ishte dënuar në gjashtë konte për hyrje ilegale në Shtetet e Bashkuara. Të dhënat tona nuk e tregojnë datën e dënimit, por besohet se ka qenë në një periudhë gjatë nëntorit të vitit 1967.

17. Më 2 dhjetor të vitit 1968, Roselli, së bashku me katër individë të tjerë, u dënua për komplot për të mashtruar anëtarët e klubit "Friars", me 400 mijë dollarë.

18. Zoti Harvey raportoi në Zyrën e Sigurimit për kontaktet e tij me Roselli-n gjatë nëntorit dhe dhjetorit të vitit 1967 dhe janarit të vitit 1968. Besohej se Jonny nuk do të kërkonte ndihmë nga agjencia gjatë procesit të dëbimit nëse nuk përballej me dëbimin. Roselli shprehu besimin se do ta fitonte apelimin.

19. Më 17 nëntor të vitit 1970, Maheu njoftoi James O'Connell, zyrtari i parë i çështjes së Roselli-t, për ta këshilluar se avokati i Maheu-t, Ed Morgan, kishte marrë një telefonatë nga Thomas Waddin, avokati i Roselli-t, i cili kishte pohuar se të gjitha rrugët e apelimit ishin konsumuar, dhe tani klienti i tij duhej të dëbohej. Waddin tregoi se nëse dikush nuk ndërhynte në emër të Rossselli-t, ai do të bënte të ditur aktivitet e tij për agjencinë.

20. Më 18 nëntor të vitit 1970, zotit Helms iu bë e ditur për zhvillimet e fundit të çështjes, dhe u vendos se agjencia nuk do ta ndihmonte Rosselli-n. Maheu u informua për qëndrimin e Agjencisë, dhe ishte plotësisht dakord me qëndrimin tonë. Më vonë informoi se nuk ishte i shqetësuar për ndonjë fakt të bërë publik nëse Rosselli vendoste t'i tregonte të gjitha.

21. Si rrjedhojë, Rosselli apo dikush në emër të tij i tregoi Jack Anderson-it detajet e operacionit. Së bashku me këtë material janë dhe dy kolona që tregojnë çështjen.

22. Rezidenca e fundit që është bërë e ditur nga Rosselli, ishte burgu federal në Siatëll, Uashington.

TIRANA OBSERVER

[Cimo]

Shërbimi i fshehtë amerikan CIA mbush 60 vjetorin e krijimit


Lista e avarive është pafund. Shërbimi Sekret Amerikan CIA, duhet të mbledhë informacione mbi qeveri të huaja, organizata dhe persona të ndryshëm, por pikërisht këtu qëndron problemi kryesor i këtij institucioni.



"Periudha e lesgjislaturës time do të hyjë në histori si koha kur Lufta e Ftohtë filloi të influencojë jetën tonë."

Kështu presidenti amerikan Harry Truman në janar të vitit 1953 në fillim të Luftës së Ftohtë dhe hapave të tij të parë për ta përfunduar atë:

"Por do të thuhet gjithashtu se gjatë këtyre 8 viteve morrën drejtimin e duhur për ta përfunduar këtë luftë."

Një ndër instrumentet më të rëndësishme për këtë ishte CIA. e krijuar më 26 korrik 1947 si pasardhës i shërbimit sekret të luftës botërore OSS, ky institucion kishte dy detyra kryesore.

"Një pikë ishte evitimi i një Pearl Harbour të ri. Dhe detyra e dytë ishte lufta kundër kërcënimit të rrezikshëm të bashkimit Sovjetik."

David MacMichael punoi gjatë viteve 80 për CIA-n dhe është sot një ndër kritikuesit më të ashpër të saj. Ashtu si gazetari i New York Times Tim Weiner, i cili sapo ka publikuar një libër mbi CIA-n:

"CIA ishte një organizatë e re. Ajo nuk e dinte se ç´bënte dhe duhet të mësonte nga gabimet e saj. Dhe gjatë 15 viteve të para CIA bëri shumë gabime."

Si për shembull kur CIA ishte sigurtë se Rusia nuk kishte bombë atomike.

"Shefi i atëhershëm i CIA-s e siguroi qysh në vitin 1948 presidentin se Rusisë i duheshin të paktën edhe 10 vjet deri sa të kishte një bombë atomike. Por testi i parë u krye nga rusët në 1949."

Vetëm një vit më vonë, CIA bëri sërish një gabim fatal, tregon MacMichael:

"Në qershor të vitit 1950 filloi lufta e Koresë pa asnjë lloj paralajmërimi."

Por CIA i lejoi vetëm katastrofën më të madhe me aksionin e famshëm që ndërmorri në gjirin e derrave për të pushtuar Kubën. Tim Weiner:

"Në një farë mënyrë planifikuesi Richard Bissel ja doli mbanë të bindte veten dhe presidentin amerikan se 1.500 refugjatët nga Kuba do ta mundnin dot pa probleme ushtrinë me 60.000 ushtarë të Fidel Kastros."

Falë skandaleve të fundit mbi informacionet krejtësisht të gabuara mbi armët e shkatërrimit në masë në Irak, mbi burgjet e fshehta në Evropën Lindore dhe mbi akuzat për torturime, shërbimi i fshehtë amerikan CIA ka hyrë aty ku nuk do të hyjë asnjë shërbim sekret: Në faqet e para të gazetave. Por ky nuk është vetëm faji i CIA-s, thotë
Tim Weiner:

"Qysh prej aksionit në gjirin e derrave, CIA kontrollohej nga presidenca amerikane. CIA është ushtria e fshehtë e presidentit dhe pronë e Shtëpisë së Bardhë. Dhe presidentët e kanë keqkuptuar dhe keqtrajtuar këtë organizatë."

DW

[Cimo]

Të dhënat e fundit mbi enigmën i ofron ish-shefi i Securitate-s

Kenedin e vrau Hrushovi?

Në librin e ish-krahut të djathtë të Nikolai Çausheskut jepen detaje për një tjetër pistë të krimit të shekullit


Vjen hipoteza e radhës mbi një ndër atentatet më të bujshme dhe më të përfolura të shekullit të shkuar. E veçanta është se kësaj here nuk bëhet fjalë për hamendësimin e ndonjë shkrimtari librash thriller, të ndonjë ish-agjenti apo të ndonjë eksperti amerikan krimesh; njeriu që kërkon të zbardhë të vërtetën e vrasjes së një prej presidentëve më të dashur të Shteteve të Bashkuara të Amerikës është një prej eksponentëve të shërbimeve sekrete të Evropës Lindore gjatë periudhës së Luftës së Ftohtë. Quhet Ion Mihai Pacepa dhe ka qenë ish-drejtori i shërbimeve sekrete rumune gjatë regjimit komunist. Ish-krahu i djathtë i diktatorit Nikolai Çaushevsku është njëherësh edhe funksionari i rangut më të lartë i shërbimeve sekrete lindore që ka dezertuar ndonjëherë nga një vend i ish-bllokut sovjetik. Amerikanët nuk mund të linin që një njeri i kalibrit të tillë t‘u shpëtonte nga duart dhe menjëherë me të vënë këmbë në truallin e SHBA-së, ish-funksionari i lartë komunist u rekrutua menjëherë nga shërbimet sekrete amerikane.

Teza

Për Ion Mihai Pacepa duhet të hidhet poshtë çdo hamendësim për një komplot të brendshëm amerikan për eliminimin fizik të Xhon F Kenedi. Si ai që shtjellohet në filmin e famshëm të regjisorit Oliver Ston, sipas të cilit qe CIA ajo që vendosi ta nxirrte jashtë loje, duke qenë se Presidenti kishte vendosur të mbyllte agjencinë e shërbimeve sekrete. Këndvështrimin e tij mbi vrasjen e bujshme, ish-numri një i shërbimeve sekrete të Çaushevskut e ka publikuar në librin "I programuar për të vrarë: Li Harvei Osvald, KGB-ja Sovjetike dhe vrasja e Kenedit", i cili është hedhur këto ditë në tregun amerikan, duke tërhequr njëkohësisht mbi vete edhe interesin e mediave - siç ndodh, në fakt, me çdo tezë të re që përpiqet të hedhë dritë mbi atentatin e ndodhur në Dallas më 22 nëntor të vitit 1963. Sipas ish-krahut të djathtë të Çaushevskut, qe vetë Nikita Hrushovi ai që urdhëroi agjentin sekret të Bashkimit Sovjetik, Li Harvei Osvald, të vriste Presidentin e urryer amerikan. Më pas, lideri sovjetik ndërroi mendje, por qe tepër vonë: mekanizmi i atentatit qe vënë në lëvizje dhe askush nuk mundi më ta ndalte dorën vrastare të agjentit të zellshëm amerikan.

Rekrutimi

"Osvald qe rekrutuar nga shërbimet e fshehta sovjetike në vitin 1957, në kohën kur gjendej në radhët e marinsave amerikanë të vendosur në Japoni", shkruan në libër ish-kryeagjenti. Pacepa nuk ka asnjë dyshim se Osvald shkoi personalisht në Moskë në vitin 1959 ku u bë pjesë e "divizionit të operacioneve të jashtme", e njohur si PGU. Në kryeqytetin sovjetik, 20-vjeçari i lindur në Nju Orleans të SHBA—së u stërvit dhe u programua për të vrarë Xhon Kenedin. Në vitin 1962, kur Hrushovi - frymëzuesi fillestar për vrasjen e "të urryerit Kenedi" - vendosi ta anulonte urdhrin për kryerjen e atentatit qe tepër vonë.

Atentati

"Por mekanizmat e vënies në jetë kishin arritur në një stad tejet të avancuar për të arritur të ndaleshin", sqaron Pacepa, sipas të cilit, agjentët sovjetikë nuk patën kohë dhe mundësi "të deprogramonin Osvaldin". Siç dihet tashmë mirë nga të gjithë, agjenti sovjetik arriti të kryente me sukses "vrasjen politike të shekullit" më 22 nëntor të vitit 1963 në Dallas të Teksasit. "Por në këtë pikë pa bekimin dhe mbështetjen e shërbimeve të fshehta dhe të krerëve sovjetikë", konkludon libri. Pacepa i atribuon edhe vrasjen e vetë Osvaldit shërbimeve sekrete sovjetike: "Dy ditë më vonë, Xhek Rubi, edhe ky agjent sovjetik, vrau Osvaldin me urdhër të Kremlinit". Ndërkohë që edhe vdekja e Rubit, e kryer në vitin 1967, ishte shkaktuar nga dora e sovjetikëve. "Agjentët arritën ta infektonin me një substancë kancerogjene falë së cilës iu shfaq një tumor i pashërueshëm", vazhdon Pacepa në libër. "E gjitha kjo, pak kohë përpara se Rubi të lirohej nga burgu amerikan ku përmbushte dënimin për vrasje".

Dy teoritë e tjera të këtij viti

Tezat dhe hamendësimet mbi shkaktarët dhe mendjen që fshihej pas dorës së Osvaldit duket se nuk do të reshtin ndonjëherë. Kanë nisur që ditën kur u krye atentati dhe duket se nuk do ndalen kurrë. Vetëm gjatë këtij viti në faqet e shtypit botëror të gjithë patëm mundësinë të lexonim dy të tilla. I pari që risolli në vëmendjen e shtypit thrillerin presidencial, ishte avokati Vincent Bugliosi, një prokuror mjaft i njohur amerikan, njëherësh autori i një prej bestsellerëve të të gjitha kohërave, me titull "Helter Skelter". Libri bazohet mbi historinë e vërtetë të Charles Manson, i njohur nga publiku amerikan si Mr. Satan, frymëzuesi i disa prej vrasjeve më makabre të kryera në Amerikën e viteve ‘50, ndërkohë që Vincent Bugliosi do të ishte pikërisht prokurori që do ta dërgonte këtë kriminel pas hekurave, fakt që e bën edhe një ndër zërat më autoritarë me gjithçka ka të bëjë me kriminalistikën. Sipas asaj që tha më datë 13 maj të këtij viti për gazetën "New York Times", Vincent Bugliosi nuk kishte asnjë dyshim, se pas vdekjes së Presidentit Xhon Kenedi, nuk fshihej asnjë komplot. Ai ishte i bindur se duhen hedhur poshtë të gjitha hamendësimet, se vrasja e tij ishte organizuar nga mafia, nga kubanët e ndjerë të tradhtuar nga Presidenti, nga zëvendëspresidenti që kërkonte t‘i zinte vendin... Për ish- prokurorin Bugliosi, Lee Oswald, vrasësi i Kenedit, e organizoi dhe e kreu atentatin krejt i vetëm dhe pa mbështetjen e askujt tjetër. Për të arritur në këtë përfundim ishte mbështetur në 20 vjet kërkime të detajuara, qindra intervista, mijëra dokumente dhe më shumë se 10 mijë citime. Rezultat i gjithë këtij studimi ishte edhe libri me 1612 faqe "Duke hedhur poshtë historinë: Vrasja e Presidentit John F. Kennedy", i cili doli në libraritë amerikane po gjatë ditës në të cilën dha intervistën për "NewS York Times". Gjatë saj kriminologu u shpreh, se shtrembërimi i fakteve dhe konkluzionet e gabuara, kishin ardhur tërësisht për faj të "obsesionit të mijëra studiuesve, që ishin marrë me këtë çështje gjatë këtyre 43 viteve", për të shtuar se "duke shqyrtuar nën mikroskop çdo të dhënë, çdo detaj, e duke bërë hamendësime personale nga më të çuditshmet, e kanë transformuar këtë vrasje kaq të thjeshtë, në atë që njohim sot".

William Tobin, ish-drejtori i laboratorit të FBI-së

si për të hedhur poshtë 1612 faqet e librit të mësipërm, vetëm pesë ditë pas daljes së tij në treg, erdhi deklarata e një tjetër eksperti amerikan të kriminalistikës: William Tobin, njeriu që ka drejtuar për më shumë se 20 vjet laboratorin e analizave të metaleve të FBI-së, qe i bindur, jo vetëm që pas vrasjes së Presidentit fshihet një komplot, por që plumbat nuk kanë dalë vetëm nga arma e Lee Oswald dhe se i pranishëm në atentat ka qenë edhe një snajper i dytë. "Kemi arritur të vërtetojmë, se provat që përjashtojnë praninë e një vrasësi janë të gabuara", shkruante William Tobin, i cili është edhe autori kryesor i studimit të publikuar në sitin e specializuar "Annals of Applied Statistics". Në studim shpjegohej, se copëzat metalike të plumbave të gjetura pas atentatit të Dallasit, mbi të cilët bazohet edhe raporti zyrtar, janë analizuar sërish, duke përdorur arritjet më të fundit teknologjike. "Sipas përfundimeve që arrihen përmes analizës sonë, rezulton se copëzat e plumbave mund të vijnë nga tre plumba të ndryshëm", shkruhej në studim. Dhe në rast se këto copëza vijnë nga tre apo më shumë plumba të ndryshëm, mund të vërtetohet plotësisht teza e pranisë së një snajperi të dytë.

Pas daljes në pension, Tobin vuri në dyshim saktësinë e metodave të përdorura nga FBI-ja për dhjetëvjeçarë të tërë, në përcaktimin e lidhjeve të plumbave të gjetur në trupat e viktimave me të dyshuarit. Këto prova bazoheshin mbi analizimin e plumbit që përmbanin predhat e qëlluara nga armët. Një gjë e tillë bëri që Akademia amerikane e Shkencave t‘i rishqyrtonte tërësisht këto procedura, për të arritur në vitin 2003 se ishin të gabuara. Që në atë kohë, FBI-ja i ka braktisur. Duke përdorur metoda të reja shkencore, Tobin dhe dy ekspertë të tjerë, studiuan sërish pesë fragmentet e plumbave të gjetur pas vdekjes së Presidentit Kenedi.

Analiza balistike zyrtare

Analiza balistike e kryer pas vrasjes, kishte arritur në përfundimin se pesë copëzat u përkisnin dy plumbave të vetëm dhe pas krahasimeve ishte konkluduar, se ishin qëlluar nga arma e Le Osvald. Ky përfundim përkonte edhe me atë të komisionit Warren, sipas të cilit Oswald kishte vepruar i vetëm. E megjithatë, në vitin 1976, po ky komision nuk e kishte hedhur poshtë mundësinë e pranisë në atentat të një qitësi të dytë.

Polemikat e Ion Mihai Pacepa

Prej kohësh, Ion Mihai Pacepa shkruan rregullisht në organe të dorës së parë të medias amerikane si "National Review Online", "Washington Times" dhe "Wall Street Journal". I vlerësuar si ultrakonservator falë frymës që bartin artikujt e tij, ish-kryeagjenti nuk resht së ndezuri polemika. Në një artikull të publikuar vitin e shkuar, Pacepa përshkruante një bashkëbisedim të bërë shumë vite më parë me ish-diktatorin rumun gjatë të cilit Nikolai Çaushesku e kishte informuar "mbi të paktën dhjetë liderë ndërkombëtarë që Kremlini kishte vrarë apo kishte në plan të vriste". Mes këtyre, eksponenti i Partisë Komuniste italiane, Palmiro Toliati, dhe Mao ce Duni. Sipas Pacepës, ishte agjencia ruse GRU, ajo që "ndihmoi Sadam Huseinin të fshihte dhe të shkatërronte armët e shkatërrimit në masë", përpara se amerikanët të ndërhynin ushtarakisht në Irak (në artikull ish-kryeagjenti shprehej tërësisht pro ndërhyrjes së armatosur në Irak).

Kundërshtitë

Por jo të gjithë bien dakord me tezat e tij. "Pacepa nuk jep asnjë motiv bindës pas komplotit të hamendësuar sovjetik", shkruhet në "Publisher‘s Weekly", sipas së cilës "KGB-ja kishte muaj në dispozicion për ta ndaluar vrasjen". Madje, këtë mund ta kishte bërë fare thjesht "duke eliminuar fizikisht Osvaldin". "Kam punuar për këtë libër për më shumë se 20 vjet", polemizon Pacepa. "Të gjithë krerët e shërbimeve sekrete në vendet satelite të Bashkimit Sovjetik qenë në dijeni të faktit që KGB-ja fshihej pas vrasjes së Kenedit. Duart e sovjetikëve qenë gjithandej".







Fidel Kastro


Gjithçka është shumë e çuditshme. Nuk mund të imagjinoj se si Li Harvei Osvald mund të ketë qëlluar, të ketë rimbushur armën e të ketë qëlluar përsëri brenda pak sekondave. Pasi kur qëllon me pushkë me dylbi, në rast se pushka lëviz, qoftë edhe një milimetër, e humbet menjëherë shënjestrën. Të qëllosh tri herë me radhë, me aq saktësi, për një njeri që nuk ka shumë përvojë, është shumë e vështirë. Ajo që thuhet në versionin zyrtar është thjesht e pamundur.

[Darius]

Do duheshin me mijera faqe per te shkruar mbi vrasjen e Kenedit. Dhe po aq arsye per eleminimin fizik te tij se pari dhe me pas te te vellait. E verteta per mendimin tim ska per te dale kurre. Dhe sidomos motivi i vrasjes nuk ka per tu mesuar asnjehere. Osvald nuk ka vepruar i vetem dhe te shtenat kane qene me shume se 1 dhe nga drejtime te ndryshme. Kam dashur ta trajtoj me shume detaje kete teme por me pas e pashe qe nuk ja vlente pasi pervec mbushjes se faqeve me fakte dhe kunderfakte, deshmira, filmime, raporto, konspiraci etj perseri rezultati eshte 0 me bisht. Ka qene enigma e shek 20 dhe do mbetet e tille te pakten edhe per shek e 21. Mendimi me i pergjithshem eshte qe Kennedy u vra nga kompleksi industrialo-ushtarak. Nderthurja e shume interesave si ekonomike ashtu dhe gjeopolitike, qendrimi i tij pacifist dhe sidomos vendimi i tij per t'i dhene fund luftes se ftohte 35 vjet perpara se te ndodhte me te vertete nuk mund te gelltiteshin nga fear mongers dhe aparatciket qe pasurohen nga shitja e tymit ndaj masave. Kennedy ishte viktime e kohes kur jetoi. Ishte viktime e rrethanave te cilat i krijoi vete dhe viktime e gares per pushtet te padiskutueshem ekonomiko-politiko-ushtarak. Nese do dilte edhe sot e kesaj dite si e vertete permasat e skandalit do e benin Watergate te dukej si nje flluske sapuni.

[BlueBaron]

"VRIMA" E SIGURIMIT. PENETRIMI NGA "MAJORI I KALIVACIT".


“Si e mashtrova Sigurimin, une majori i rreme Xhaferr Kanani”

Eshte po ai, oficeri i rreme i Sigurimit te Shtetit. I afte te krijoje situata si atehere ne vitet ‘60, si dhe te vere ne loje, me shaka sigurisht, per te treguar se ka nje inteligjence natyrale te rralle. Xhaferr Kanani ishte vetem 25 vjeç kur iu fut aventures, e cila do te sfidonte “vigjilencen revolucionare” te Sigurimit te Shtetit. Tete muaj ai do te ishte kapiten dhe major i organit me te rrepte te diktatures komuniste ne Shqiperi. Nga Kalivaçi i Tepelenes erdhi ne Tirane dhe me pas, teksa deshironte ta linte Shqiperine, te arratisej ne Kalane e Shkodres, takimi i Xhaferrit me nje kapter te Deges se Puneve te Brendshme te qytetit verior ndryshoi gjithçka. I prezantuar si kapiten i Ministrise se Brendshme dhe perfaqesues special i Kadri Hazbiut. Nje fejese me vajzen qe e dashuroi qe me shikimin e pare e shnderroi Xhaferrin nga njeri qe tentonte te arratisej ne “oficer” te Sigurimit te Shtetit. Kur Sigurimi vertetoi qe vajza me te cilen ai dashurohej kishte biografi te mire, fejesa ne prezence te drejtuesve te Deges se Puneve te Brendshme te Shkodres, e fiksuar ne celuloid, u be premise per nje jete me “lavdi”. Xhaferri do ta luante me mire se askush nga moshataret e tij rolin e idhullit te se dashures se tij, oficerin e Ministrise se Brendshme. Sa darka, dreka, ceremoni, biseda, mendime ka dhene ky njeri ne rolin e ekspertit te sherbimit te fshehte, qe ne te vertete nuk ishte askush. Dy deget e brendshme me kryesore te drejtuara nga njerez me eksperience ne Ministrine e Brendshme, ajo e Durresit dhe e Shkodres, do te ishin totalisht “nen varesine” e oficerit te rreme me emrin Xhaferr Kanani. Tete muaj kombinacion nuk kishte se si te perfundonin me hapy-and per 25-vjeçarin. Askush nuk e pikasi kombinacionin e tij. Kanani, duke mos gjetur asnje rrugedalje, vendosi pas kontaktit me nje bashkefshatarin e tij oficer te vetedorezohej dhe te deklaronte perpara kryetarit te njeres prej degeve ku ai kishte luajtur kombinacionin personal se ishte i rreme.

Bashkebiseduesi i tij, nje oficer madhor dhe drejtues i Deges se Puneve te Brendshme te Durresit, u shastis kur mesoi se Xhaferri ishte askushi dhe kishte luajtur “me buken e femijeve te tij”.

Rasti “Kanani” ose majori i rreme i Sigurimit, “mori me qafe” mjaft kuadro te Sigurimit te Shtetit ne ate kohe, te cilet nga “sykalter” ishin shnderruar ne syleshe. Nje problem i madh do te lindte ne Ministrine e Brendshme per mungesen e vigjilences te organit me kompetent, leves se diktatures, Sigurimin e Shtetit. Kadri Hazbiu nxinte, Mehmet Shehu ishte terbuar, Hysni Kapo, krahu i djathte i Enver Hoxhes, do ta analizonte deri ne detaje ngjarjen qe e diskretitonte krenarine e shtetit te asaj kohe. Mbledhje pas mbledhjesh, kreret e larte te shtetit te asaj kohe me vete vleresonin aftesine e Xhaferr Kananit per te depertuar deri ne kombinacione, zbardhje urdhrash sekrete, arrestime, njohje me situata dhe dokumentacine sekrete, dhenie mendimesh per lirimin e te arrestuarve nga organet e dhunes ne Durres dhe ne Shkoder, por partishmerisht ata ishin totalisht kunder asaj qe kishte ndodhur nga marsi deri ne tetor.
Hetuesite e gjata, shtrengimet e torturat nuk vertetuan akuzen per te cilen i riu nga Kalivaçi akuzohej: tradhti ndaj atdheut dhe venie ne sherbim te agjenturave te huaja. Xhaferri do te studiohej si rast i rralle kur nje fshatar me inteligjence natyrore arrinte te sfidonte kuadro te pergatitur te Sigurimit te Shtetit ne shkollat me te mira te KGB-se.

Per vite me radhe, Dega e Sigurimit ne ish-Shkollen e Ministrise se Brendshme do ta studionte fenomenin “majori i sigurimit” si rastin absolutisht ekstrem ku nje njeri sfidonte vigjilencen revolucionare te syrit, veshit dhe trurit te sistemit te Enver Hoxhes.

Nje histori qe ka mbetur gjate ne mendjen e bashkekohesve te Xhaferr Kananit, fenomenit te mashtrimit dhe “te marrit” qe guxoi te sfidonte vigjilencen revolucionare te asaj kohe. Ai vuajti 11 vjet burg per shtate muaj ne detyren e rreme te te derguarit special te Kadri Hazbiut ne dy deget e brendshme, ne ate te Durresit dhe te Shkodres. Kjo eshte nje histori e pashkruar deri tani, por qe do te sillet per te gjithe lexuesit e gazetes “Albania” nepermjet rrefimit te Xhaferr Kananit.

Ju jeni i njohur me nofken “Majori” i Sigurimit te Shtetit. Kush jeni ne te vertete?
Une jam Xhaferr Mehmet Kanani, nga Kalivaçi i Tepelenes dhe aktualisht banoj ketu ne Tirane, ne nje shtepi me qira, ne afersi te fabrikes se birres “Tirana”.
Perse njerezit ju therrasin Major?
Nuk kam qene asnjehere major, por kjo nofke lidhet me nje histori timen personale rreth 47 vjet me pare ne Shkoder.
A do te thote kjo qe ju nuk keni dashur asnjehere te sherbeni ne Forcat e Armatosura te asaj kohe?
Do te kisha dashur shume, por nuk me lejonte biografia e keqe, e cila do te me ndiqte pas deri ne vitin 1992.
Cila eshte “biografia” juaj?
Une jam nga Tepelena dhe rrjedh nga nje familje me tradita te hershme patriotike dhe me miqesi te zgjeruara nga Picari i Gjirokastes, Karkanjoz i Beratit, e deri ne Veleshnje te Skraparit dhe Dukat te Vlores. Babai im ishte nje besimtar i sektit bektashian. Mbetem pese jetime pas pushkatimit te babait, ne vitin 1944. Ne moshen 17-vjeçare, ngaqe nuk punoja dot ne miniere, shkova ne Patos dhe me pas erdha ne Tirane.
Si nisi historia juaj, e cila ju beri dhe personazh te vitit 1960?
Nje shoku im me kishte ftuar ne shtepine e tij ne Velipoje, me mendimin per t’u larguar jashte shtetit, ne Mal te Zi. Ishte mars i vitit 1960. Perpara se te mberrija ne shtepine e shokut tim, thashe t’i hidhja nje sy qytetit te Shkodres dhe te vizitoja kalane e Rozafes, monument historik i kryeqendres se Veriut te Shqiperise. Aty takova nje kapter policie, Petro Gori nga Fieri, i cili ishte i plotfuqishem ne ate zone. Me te shkuam ne kala, pasi isha prezantuar si oficer i Ministrise se Brendshme. I thashe kapterit se kisha deshire te njihesha me nje vajze, e cila kishte ardhur me kolektivin e Artizanatit te Shkodres per te festuar 8 Marsin. Kapteri me ndihmoi. Fola me vajzen dhe e pashe qe deshira e saj per t’u njohur me nje oficer kishte qene e madhe. Keshtu, dashur-padashur iu futa aventures rinore per t’u ingranuar si oficer i rreme ne Sigurimin e Shtetit dhe nuk e mendova se kjo aventure do te me kushtonte me pas. Isha vetem 25 vjeç dhe vetem per hater te vajzes rriskova vite te tera burg nga jeta ime. Kapter Petros i thashe se doja te fejohesha me vajzen, emrin e se ciles nuk dua ta permend per arsye etike dhe njerezore. Kapterit i kisha thene se isha kapiten i pare i Sigurimit dhe rrija gjithmone civil. Ai me premtoi se punes se fejeses sime do t’i futej seriozisht, pasi ishte dhe i plotfuqishmi i zones ku punonte dhe vajza. Ai bisedoi me shoqet e saj dhe me pas me vete vajzen, se ciles i tha per mua se kush isha. Pra i tha ate qe i kisha thene une, por qe nuk ishte aspak e vertete. Vajza kerkoi te bisedonim me dajen e saj dhe ashtu u be. Keshtu puna ime mori nje drejtim tjeter. Shkova te shoku im ne Velipoje, ai iku u arratis dhe me dha nje shume lekesh, pasi ato nuk do t’i nevojiteshin me kur te shkonte jashte. Shoku im sot gjendet ne Luksemburg. Mua me duhej te vazhdoja lojen e kapitenit te pare te Sigurimit dhe mesova se kapteri me te cilin isha njohur kishte raportuar ne Degen e Puneve te Brendshme te kryetari, te kolonel Skender Vinçani dhe zevendesi i tij.
Si rodhen ngjarjet me pas?
Kapteri Petro Gori, tashme mik dhe dashamiresi im, shkoi ne Degen e Puneve te Brendshme dhe u raportoi shefave te tij ate qe i kishte ndodhur, pra takimin me mua. Pak a shume ai u kishte thene se gjate punes se tij duhej te merrej edhe me nje problem, pra do te me ndihmonte mua, “kapiten te Ministrise se Puneve te Brendshme”, per fejesen me nje vajze te cilen ai e njihte. Kolonel Skender Vinçani ia raportoi menjehere kete histori kryetarit, Feçor Shehu, i cili urdheroi vartesit e tij qe te me njoftonin se duhet te paraqitesha ne Degen e Puneve te Brendshme urgjentisht dhe ta bisedonim kete gje bashkerisht. Kapteri me takoi te kafja e madhe dhe me transmetoi urdhrin e eproreve te tij. Me pak frike dhe droje shkova, por gjithnje me bente pershtypje fakti qe per nje fjale goje kapteri shkon dhe raporton. M’u duk pak e habitshme se si mund te ndodhte keshtu kur kisha tjeter pershtypje nga jashte per Sigurimin e Shtetit.
Shkuat ne Degen e Puneve te Brendshme te Shkodres?
Po. Kjo eshte edhe me e rende. Shkuam ne Dege dhe kapteri me percolli deri te hyrja dhe ndenji jashte, ndersa une hyra brenda dhe oficeri i rojes me shpuri tek eprori me i larte i tij. Ne zyren ku shkova gjeta pese persona: Kolonel Feçor Shehun, kryetar i Deges, kolonel Mit’hat Zaçen, nenkryetar i Deges, kolonel Skender Vinçanin, shef i Policise se Deges dhe dy nenkolonelet, Hysen Hoxhati dhe Mehmet Sinica, njeri shef i Sigurimit dhe tjetri komandant i Policise. Te peste keta persona i pershendeta sapo hyra ne zyre dhe po prisja te degjoja se perse me kishin thirrur. Pasi me kthyen pershendetjen, me thane te ulesha ne karrige. Pas kesaj kuptova se ajo qe po perjetoja nuk ishte nje loje qe do te me kushtonte prangat, por e kishin marre te mireqene genjeshtren time. Fjala i takonte Feçorit dhe ai menjehere me pyeti nese isha oficer i Ministrise se Brendshme. Une pohova lehtas. Me pas e mori fjalen me nje pyetje Hysen Hoxhati, i cili me pyeti nese punoja me Muço Saliun. Edhe pse nuk e njihja fare kete te fundit, perseri, ashtu si edhe me pare pohova. Hyseni, si i Sigurimit qe ishte, vijoi me nje pyetje provokuese, duke dashur te dinte se si e kishte gruan Muçoja. I thashe se ashtu vazhdonte te ishte, e paqejf. Kjo pergjigje me doli natyrshem dhe e mblodha mendjen se po te me arrestonin, s’kishte problem, pasi vetem kaq do te ndodhte, do te prishej loja ime dhe meqe ajo ishte ne hapat e pare, denimi do te ishte me i lehte. Pasi kalova proven e pare nisi seria e dyte e pyetjeve qe kishin te benin me aventuren time rinore. Feçor Shehu vazhdoi me nje tjeter pyetje, pasi donte te dinte nese doja te fejohesha ne Shkoder. Dhashe perseri nje pergjigje pohuese. Ai me tha se ne raste te tilla oficeret e Ministrise se Brendshme marrin autorizim nga ministri. I thashe se e dija kete, por ngaqe nuk e kisha perfunduar ende problemin, ndaj dhe nuk kisha shkuar ta takoja ate personalisht. Kjo e bindi Feçorin, i cili me pas urdheroi nenkolonel Hysen Hoxhatin per t’u marre me kete problem. Ideja ishte qe ai duhet te verifikonte çdo gje ne lidhje me biografine e vajzes. Hysen Hoxhati autorizoi dy oficere te Sigurimit te merreshin me kete verifikim. Dy oficeret raportuan me pas se biografia ishte e paster dhe u autorizua kryerja e kesaj fejese. Ceremonia u be me pjesemarrjen e kuadrove te Deges se Puneve te Brendshme. Ketu u bene edhe disa fotografi, qe me pas rezultuan prova te fuqishme kunder meje dhe te tjereve qe ishin ne to.
Sa kohe qendruat ne Shkoder dhe ku strehoheshit?
Si per here te pare qendrova ne ate qytet 15 dite. Here kam fjetur ne turizem, por shume here me kane marre ne shtepite e tyre oficeret e Deges se Brendshme. Njerezit atje jane shume mikprites, nuk dija ku te shkoja me pare, pasi me ftonin te gjithe te saponjohurit.
Sa here keni hyre gjate kesaj kohe ne Degen e Puneve te Brendshme?
Disa here. Me merrnin dhe me pyesnin tashme si njeriun e tyre per ndonje problem dhe une jepja mendimin tim. Nga “koleget” une mesoja shume gjera te rendesishme dhe sekrete, dhe eproret e tyre, kur me pyesnin, u thosha ato qe m’i kishin thene vartesit e tyre. Ky ishte nje veprim qe me sherbeu ta shtyja ca aventuren time.
Kur shkonit ne Dege, a ju kerkoi kush dokument identifikimi, apo te tjera qe tregonin se kush ishe ne te vertete?
Jo, ky ishte dhe gabimi i tyre, i cili u be problem me pas. Edhe une vete nuk e kuptoja se si kisha mundur te krijoja kaq shume siguri per ta se isha ai qe kisha deklaruar dhe jo personi “asgje” qe realisht isha.
Asnjehere nuk e keni veshur gjate kesaj kohe uniformen e oficerit?
Te jem i sinqerte, as qe doja ta vishja, por rrethana e solli qe duhet te beja nje foto oficer dhe me duhej nje xhakete me graden e kapitenit te pare, se ashtu isha vetedeklaruar. Kete nder ia kerkova Vasil Semes. Ai ishte kapiten i pare ne Dege dhe e krijova situaten e tille qe ai nuk mund te me refuzonte. E mora xhaketen, edhe pse kishte shume dekorata, dhe bera foto, e kjo ndodhet edhe sot e kesaj dite ne dosjen time hetimore. Ne qershor, kur u bene disa gradime, i dhashe vetes graden major. Dhe qe nga ajo kohe me therrisnin major. Pra isha rritur ne grade, si dhe te tjeret.
A keni ndonje kujtim te veçante nga qendrimi juaj si oficer Sigurimi ne Shkoder?
Kam shume kujtime, por do te veçoja shoqerimin e kryeministrit te asaj kohe, Mehmet Shehu. Ishte qershori i vitit 1960. Po qendroja te posta e policise te Ura e Baçallekut. Vura re se erdhen gazet e Deges se Puneve te Brendshme te Shkodres. Vura re kolonelin Skender Vinçani dhe nenkolonelin Hysen Hoxhati, shume police dhe oficere Sigurimi. Befas Vinçani me pyeti se a e dija se ishte duke ardhur Mehmet Shehu ne nje vizite zyrtare. I thashe se e dija dhe keshtu rihyra ne lojen e besimit te tyre. Vinçani me tha se nga kodrat e Bushatit e deri ne Baçallek e ruanin forcat e drejtuara nga Sulo Skendaj, kurse nga atje e kendej duhet ta merrnin ne mbrojtje personalitetin e asaj kohe forcat e Deges se Puneve te Brendshme te Shkodres. Koloneli me kerkoi mendim edhe per menyren e organizimit te sherbimeve dhe fola ato qe mendoja. Aty e pritem dhe kryeministrin. Me disa te tjere e shoqerova deri ne Shtepine e Pritjes. Une, shoferi i kryeministrit dhe shoqeruesi i tij, Mit’hat Gjondeda, shkuam ne Shiroke dhe hengrem darke. Me pas me makinen e tyre u ktheva ne hotel.
Sa dite qendroi Mehmet Shehu ne Shkoder?
Ndenji nje dite e gjysme. Ai takoi drejtuesit e atij rrethi, Sule Bahollin, Bilal Parrucen dhe te tjere drejtues atje. Pastaj ai iku dhe me grupin e shoqerimit te tij ika edhe une deri ne Vore dhe prej andej ne Durres.
Ne Shkoder ju vinit shpesh tashme si major i veteshpallur i Sigurimit te Shtetit. A ju kujtohet ndonje rast kur ju eshte kerkuar te nderhyni apo te jepni mendim per personat e arrestuar?
Nuk ka qene vetem nje rast, por shume te tille. Do te mundohem te sjell ne kujtese disa raste ku nderhyrja ime ka qene decizive, pra ka shpetuar njerez nga burgu. Doja te isha i mire me ate kontingjent, pasi e dija se neser do te isha une si ata me ate aventure qe kisha nisur dhe qe nuk do te zgjaste shume. Me kujtohet puna e nje kapteri te Postes Kufitare te Zogajt. Dy djem qe shkonin vazhdimisht te luanin futboll me ushtaret e postes ishin arratisur ne Malin e Zi. Tani ku situata eshte e tille, nis hetimi per veprimtarine e tyre, pra e kam fjalen ku rrinin, me ke rrinin deri edhe ku luanin. Kishte rezultuar se ata kishin shkuar te luanin ne posten kufitare dhe diskutohej se vajtja e tyre atje kishte qene e qellimshme per te pare regjimin e ruajtjes se kufirit. Keshtu u germua edhe per te nxjerre pergjegjesite dhe dihet se “topi” mbetet ne hallken e fundit te kapteri, i cili ne te vertete i kishte lene djemte e fshatit te futeshin ne poste. Kur vajta me rastin e festes se Kufirit bashke me “koleget” e mi te Deges se Puneve te Brendshme ne Posten Kufitare iu thashe atyre qe djemte nuk kishin shkuar per here te pare ne poste dhe te luanin me ushtaret, ndaj mendoja se nuk duhej ta arrestonin kapterin. Ne fakt keshtu u be.
A ka pasur rast tjeter?
Jo vetem nje, por edhe shume te tjere, por do te them edhe rastin e lirimit te dy djemve nga Shkodra, qe notonin ne liqen shume thelle dhe Sigurimi mendonte se ata synonin te arratiseshin. Kur i pashe dhe mesova per ate qe akuzoheshin, u thashe se perderisa nuk kishte fakte qe te provonin deshiren e tyre per arratisje, e mira do te ishte te liroheshin. Me ka mbetur ne kujtese edhe nje rast tjeter qe lidhet me akuzen qe ishte ngritur per nje oficer, se gjoja donte te arratisej ne Mal te Zi. Ai ne fakt kishte shkuar te njerezit e vet ne Hot dhe atje ishte arrestuar. Ne fakt sapo mesova se si ishte puna, prisja rastin qe te me kerkonin mendim dhe kur me pyeten, u thashe se oficeri duhej te lirohej, pasi ai nuk ishte kapur ne pjesen e klonit, madje as ne afersi te tij, por ne Hot, e keshtu nuk u mor me kush me akuzat ndaj oficerit.
Durresi ishte “baza” juaj. Po dita e pare e qendrimit atje pas kthimit nga Shkodra si oficer i veteshpallur i Sigurimit, ju kujtohet?
Me kujtohet mire. Qe ne fillim “rezidenca” ime ishte porti, e gjithnje rrija afer tij. Atje isha njohur me disa oficere te Deges qe kishin sherbyer dikur ne Shkoder dhe me pas ishin transferuar. Keta oficere e dinin qe isha fejuar ne Shkoder se njihnin disa nga njerezit e vajzes. Nepermjet ketyre u prezantova edhe me disa oficere te tjere te Deges se Puneve te Brendshme Durres. Ne kete qytet m’u la me shume hapesire veprimi. Ne Degen e Durresit ishin edhe disa oficere nga Jugu, si Kapllan Shehu, apo dhe te tjere. Ata menduan se une isha Xhemal Shehu, nje kolonel i ushtrise, me te cilin nuk njihesha, por me vone kuptova se me kishin ngaterruar me te. Edhe ne gjyq keta oficere u justifikuan me faktin se ngjaja me Xhemalin. Hajde merre vesh kete pune tani.
Mbani mend ndonje incident ku ju eshte dashur te mbani qendrim ndaj ndonje personi ose te jepnit mendim per rastin?
Me kujtohet mire nje incident, qe me pas u fry shume, pra u be problem. Ate dite ne Durres ishte gjithe udheheqja e Shqiperise, pasi percillte pas nje vizite ne Tirane, Moris Torez, kreun e PK-sw franceze. Situata ishte e veshtire pasi marredheniet me ish-Bashkimin Sovjetik ishin ftohur dhe me sa mbaj mend vizita e tij u be aty nga korriku i vitit 1960. Gjendesha mes oficereve te Deges se Puneve te Brendshme te Durresit kur Enver Hoxha, Hysni Kapo dhe te tjere po shoqeronin Torezin. Kur ai u largua drejtuesit me te larte te asaj kohe te Shqiperise po ktheheshin per te makinat e tyre. Ne kete kohe nje grua u shkeput nga turma dhe i doli perpara Enver Hoxhes dhe i tha atij diçka. Kjo beri buje dhe shume shpejt u sqarua se gruaja ishte e shoqja e nje oficeri te Deges se Durresit, qe sherbente ne sektorin e Kufirit, kishte graden major dhe ishte nga fshatrat e Gjirokastres. Gruan e moren dhe e shoqeruan. Ajo i kishte qare hallin Enverit per strehim, pasi jetonin ne nje barake dhe ne kushte shume te veshtira. Me pas gruaja u la e lire dhe nderhyra qe t’ia kthenin dinjitetin ne vend ta çonin atje ku e kishin marre. Ne kete kohe, ndersa une isha me kapitenin V.S, vjen Kryetari i Deges se Durresit, Kopi Niko i cili i drejtohet me arrogance kapitenit dhe i kerkonte llogari pse ai kishte e kishte lene gruan te shqetesonte udheheqesin. Ai iu pergjigj qete se kishte qene larg dhe se atje kishin qene te tjere, me pas ai e prezanton me mua. Ne ishim duke pire kafe te klubi “Detari” dhe pas pergjigjes kryetari i deges i tha kapitenit se duhet te paraqitej ne Dege pasi kishin mbledhje. Kopi nisi te bisedoje me mua. Ai me pyeti per detyren ne zonen e plazhit. Nisi te me bente nje bisede, qe e mora si provokim, lidhur me nje shok te Byrose Politike i cili ishte ne rezidencen e plazhit dhe kishte rekomandim nga mjeku per te bere çdo dite 2-3 kilometer ne kembe. Me pyeti nese kishte ndonje shok te mire me vete. Une i thashe se kishte jo nje por disa dhe me vone mesova se ne ate bisede behej fjale per Gogo Nushin. Keshtu nisi miqesia me Kopi Nikon, Kryetarin e deges se Puneve te Brendshme te Durresit. Duke ndenjur me kolonel Kopi Nikon, vjen Sekretari i Pare i Komitetit te Partise se Rrethit te Durresit. Kopi me prezantoi me te me shume pompozitet. I tha se isha nje kuader me rendesi dhe se per muajt e veres do te operoja ne plazh. Sami Gjebrea me dha edhe disa porosi qe lidheshin me problemet e te huajve ne plazh, sidomos per turistet gjermane dhe polake. Sami Gjebrea nisi te analizoje veprimin e gruas qe i doli para Enver Hoxhes dhe tha se fajin per kete e kishte shoku yne ushtarak. Une duke e justifikuar oficerin i thashe se i shoqi nuk ka ditur asgje, se po ta dinte nuk do ta lejonte nje gje te tille, se ishte shok i mire. Kolonel Kopit iu be qejfi per pergjigjen qe i dhashe Sekretarit te Pare dhe me mori mua ne makine dhe shkuam ne Dege dhe u tha disa oficereve se une isha i Ministrise se Brendshme dhe se ne zonen e portit dhe ate te plazhit ata mund te ndeshnin shume oficere, por se asnje prej tyre nuk ishte si une. E kjo ishte e vertete se une isha i veteshpallur te tjeret ishin ne rregull, te emeruar. Madje ai iu tha se per çdo gje duhet te me raportonin mua dhe ata e zbatuan urdhrin e tij. Pas pak i kerkova leje Kolonelit per te shkuar ne hotel “Vollaga” dhe ai urdheroi qe te bisedohej me drejtorin per te rezervuar per mua dhomen me te mire. Meqe tashme isha njohur me operativet e sigurimit te Plazhit te Durresit nisa te mesoja shume sekrete te detyrave te tyre dhe madje jepja dhe mendim per zgjidhjen e situatave, gje qe nisa ta beja me deshire se kisha filluar t’ia merrja doren.

[BlueBaron]

A ju ka qelluar te takoni oficere madhore te Ministrise se Brendshme?
Po, jam takuar disa here me te tille njerez me grada dhe drejtues madhore te Sigurimit te Shtetit. Kemi pire me ta edhe kafe. Kur keta te fundit me shikonin me oficeret e Deges se Puneve te Brendshme te Durresit mendonin se isha efektiv dhe koleg me ta. Kurse oficeret e Durresit, kur me shihnin me eproret e tyre te Ministrise se Brendshme, mendonin se une isha ai qe u kisha thene, i derguari special i Kadri Hazbiut. Kisha hyre disa here ne Bllokun e udheheqjes, duke shfrytezuar njohjen me komandantin e Gardes, Çelo Arza. Kam takuar disa here Ramiz Aline, Manush Myftiun, Rita Markon, Gogo Nushin. Ata me pyesnin per te huajt qe pushonin ne Plazhin e Durresit dhe u kam thene gjithçka mendoja, ne biseda te shkurtra sigurisht, se si silleshin gjermanet, polaket, çeket etj.
A ju ka ndodhur te nderhyni ne ndonje rast per te dhene mendim ne lidhje me arrestimet apo ndalimet e kryera nga Sigurimi i Shtetit ne Durres?
Po, ka pasur shume raste kur une kam shpetuar njerez te vene ne shenjester nga Sigurimi Shtetit. Shkoja shpesh ne posten e policise se plazhit, aty ku policet ndalonin shume qytetare. Shkoja e i pyesja per arsyet e ndalimeve dhe ne pjesen me te madhe te rasteve kam dhene urdher te liroheshin. “Si i derguari special i Kadri Hazbiut” per te vezhguar veprimtarine agjenturore te te huajve ne Plazhin e Durresit, me eshte dhene rasti te kem shume informacione rreth veprimeve te turisteve qe vinin ne ate kohe. Atehere, ne Plazhin e Durresit vinin shume turiste nga Gjermania Lindore dhe pushonin ne kampin e rinise ne Durres. Per ta ishin ngritur çadra dhe policia ishte ndeshur me disa kundervajtje te te huajve. Policet ishin gjithnje dyshues per shqiptaret qe shoqeroheshin me te huajt, por njekohesisht paragjykonin keta te fundit duke i quajtur agjente. Ne shume raste shqiptaret ishin shoqeruar ne poste dhe une kam nderhyre qe te mos mbaheshin, se te rinj ishin dhe keto veprime ishin te moshes. Po keshtu, u kisha thene se edhe ndaj te huajve nuk ishte nevoja te ishin aq kritike se ata vinin nga vende mike dhe nuk duheshin pare si agjente.
Cilat ishin perplasjet e policeve me pushuesit e huaj ne Plazhin e Durresit?
Kujtoj se policet qe sherbenin ne periudhen e plazhit vinin nga rrethet dhe kishin konstatuar se te huajt, me aparatet e tyre fotografike, kishin bere shume foto. Por jo te gjitha paraqisnin bukurite e Durresit, pasi shume prej tyre ishin negative per mendimin e specialisteve te asaj kohe. Ne keto kushte, policet ishin detyruar qe t’ua merrnin aparatet dhe t’u asgjesonin filmin per te fshehur ne nje fare menyre te verteten nga syte e Europes. Ata te huaj qe kundershtonin veprimet e policise, shpesh silleshin ne posten e plazhit. Keto raste ishin bere problem. Turistet, sidomos gjermanet, ishin te organizuar dhe shoqeroheshin nga nje drejtues qe quhej shef i shtabit te pushuesve. Ne rastin konkret, ky rast kerkoi ne Degen e Puneve te Brendshme te Durresit sqarime se perse veprohej keshtu me pushuesit. Ky ishte nje defekt ne marredheniet polici-turiste.
Kryetari i Deges se Puneve te Brendshme te Durresit, Kopi Niko, ngarkoi shefin e policise, nenkolonel Taqo Luarasi, qe bashke me mua dhe dy oficere te merrnim nje takim me gjermanet.
Çfare ndodhi ne kete takim?
Na sollen fillimisht nje perkthyes, ishte pedagog ne Universitetin e Tiranes dhe me sa me kujtohet, ishte nga Gjirokastra dhe quhej Nusret. Shkuam ne takim me pushuesit gjermane, te cilet komandoheshin nga shefi i shtabit te kampit. Sapo hyme ra heshtja. Pushuesit e huaj kerkuan te dinin se perse policia i ndalonte te rinjte shqiptare te shoqeroheshin me ta. Gjithashtu, nje pyetje tjeter ishte se a lejoheshin ato, vajzat, te kryenin martesa me shqiptaret. Na kerkuan llogari pse policet tane u thoshin shqiptareve te mos shoqeroheshin me gjermanet se ishin agjente. Dikush nga vajzat u ngrit dhe tha se ajo dhe shoqet e saj i preferonin shqiptaret per temperamentin e tyre. Shef Taqoja me thote mua qe ta marrja situaten ne dore, pasi ai nuk kishte eksperience ne keto pune. Si rrjedhoje, bashkebisedimin e katranosem ca une dhe ca Nusreti. U thashe se kur njerezit tane shkonin ne vendin e tyre, vepronin konform ligjit dhe rregullave te shtetit te tyre. Ndaj edhe ata duhet te benin te njejten gje, te respektonin traditat, rregullat duke mos krijuar probleme me policine. Vijova duke u thene se nuk ishte aspak e vertete qe shqiptaret ndaloheshin te shoqeroheshin me to, pasi Shqiperia dhe Republika Demokratike Gjermane ishin vende mike. Persa i takonte lidhjes martesore, kjo ishte nje pyetje qe duhet t’u behej instancave me te larta dhe qeverise. Per dashurine me shqiptaret u thashe se si ndal kush, por duhet te kishin mendjen, te ishin te kujdesshem e te mos qendronin prane shtepise se ndonje qytetari fanatik, pasi keshtu mund te krijoheshin probleme. Duhet te qendronin, pra, ne vende ku lejoheshin te tilla gjera. Persa i perket ankeses se gjoja policia u thoshte agjenteve, iu pergjigja se kjo nuk ishte e vertete.
Keni asistuar ne ndonje vendngjarje gjate kohes qe sherbenit ne Durres?
Me kujtohet nje rast, kur teksa qendroja ne plazh, te kampi i punetoreve, shefi i Krimeve te Deges se Brendshme, Fane Xhuveli, me thote se kishte ndodhur nje vetevrasje ne fshatin Çete te Kavajes. Ai me tha se duhet te shkoja me te, por na duhej dhe nje makine. I thashe Kristo Themelkos nese mund ta merrja makinen e tij. Ai me tha se le te behej cope makina e tij per punet e Ministrise se Brendshme. Morem makinen dhe bashke me mua ishin prokurori i rrethit, Riza Teqja, mjeku ligjor, Koçi Moisiu dhe shefi i Krimeve, Fane Xhuveli. Atje ishte vetevarur nje plak. Kur mberritem ne vend dhe beme veprimet, kuptova se donin te arrestonin djalin e te ndjerit, pasi dyshonin se ai mund ta kishte vrare te atin. U thashe se per kete nuk kishin fakte dhe nuk duhet te kishte ndodhur keshtu. Pas ekspertizes ata me thane se duhet te firmosja edhe une ne procesverbal dhe ashtu bera. Kjo m’u ngrit edhe si akuze ne gjyqin tim.
Po arme a mbanit me vete?
Po, mbaja, madje dua t’u them se rruges per ne fshatin Çete te Kavajes, tek bisedoja me “koleget”, vura re nje fakt te çuditshem. Asnje nga kuadrot me te cilet isha nuk kishte me vete arme. Vetem une kisha nje berete italiane, por pa fisheke.
E kisha marre ne degen e armatimit ne Durres. U kisha thene se kisha nje pistolete sovjetike, e cila me rendonte shume dhe me bezdiste. Ndaj u kerkova te me jepnin nje arme me te vogel. Ata me dhane nje berete italiane, nuk kishte fisheke per te. Me ate pistolete nuk kisha bere ndonjehere qitje dhe nuk dija as ta perdorja.
A ju ka mbetur ne mendje ndonje kombinacion qe Dega e Durresit pergatiste per arrestimin e ndonje elementi, te ashtuquajtur armik?
Dua te sjell per lexuesin nje kujtim interesant qe lidhet me pergatitjet qe benin drejtuesit e Deges se Puneve te Brendshme te Durresit, te drejtuar nga Kopi Niko, per arrestimin e nje nenkoloneli te policise. Ai quhej Miltiadh Papa. Kishte kohe qe operativet e Sigurimit e kishin nen survejim dhe po pergatisnin pak nga pak momentin per t’i hedhur prangat. Dyshohej se nenkoloneli dhe nje prokuror, qe ishte arrestuar ne Tirane, kishin lidhje me Teme Sejkon. Nuk e njihja nga afer Miltiadh Papen, por nje here me ishte dhene rasti shume shkurt qe te pija nje kafe me te. Ai dukej sikur donte te me thoshte diçka, por i kisha informacionet se nga dita ne dite ai do te perfundonte ne qeli. Me dhimbsej, pasi me dukej njeri shume i mire. Edhe gjate kohes qe pime kafe, doja t’i jepja nje sinjal per ate çka po ndodhte rreth tij, por ai sa here qe tentoja ndryshonte muhabet per te dhene te kuptoja se ai e dinte po ashtu fundin e survejimit te tij. Ne kohen qe ne pinim kafe, dy operative te Sigurimit i pashe te nxitonin nga vendi ku ishim ne drejt Deges se Puneve te Brendshme te Durresit dhe e pyeta Miltiadhin: “Ku shkojne ata dy operativet? Perse nxitojne?”. Ai me tha: “Bejne detyren. Duan qe kush e kush te mberrije i pari tek eproret tane per te raportuar ate qe pane. Nuk u ve faj”. Kjo shpjegonte fare qarte dramen qe po luhej me fatin e Miltiadhit dhe te te tjereve, te klasifikuar si bashkepunetore te Teme Sejkos dhe agjente te sherbimeve te huaja.
Durresi ishte nje vend i preferuar edhe per arratisjet nga deti, sidomos me hyrjet ne vaporet e huaja qe vinin ne port. A ka patur ndonje rast te kapjes ne flagrance te personave qe tentonin kete lloj arratisjeje?
Dua te flas per fatin e tre himarjoteve, qe kishin ardhur per t’u arratisur ne Durres. Ata kishin fshehur rrobat nen rere dhe me not disa milje larg ishin futur ne nje vapor turk, pak para se ai te nisej. Ekuipazhi ishte habitur se si dy nga djemte (pasi njeri prej tyre nuk ia kishte dale dot mbane) kishin notuar aq larg bregut. Kapiteni i kishte marre ne pyetje, dhe mendimi im eshte vetem se ata ishin te krishtere nuk vendosen qe t’i mbanin, por me pas dhane sinjalin e alarmit dhe u bene te ditur autoriteteve portuale shqiptare se ne bordin e tyre ndodheshin dy shtetas shqiptare, qe kishin hipur ne menyre ilegale. Policia jone shkoi i mori dhe te nesermen me njoftuan edhe mua per ate qe kishte ndodhur. Policia i kishte rrahur aq keq, sa njeri prej tyre kishte hemorragji ne stomak dhe peshtynte gjak. Te zhveshur siç ishin, i kishin lene ne qelite e ftohta te Deges se Puneve te Brendshme te Durresit dhe ishin duke ngrire. I pashe dhe m’u dhimbsen. U thashe drejtuesve te policise se duhet t’u jepnin ndonje gje per t’i veshur dhe njeri prej tyre, qe ishte shume i semure, duhet te merrte ndihmen e pare mjekesore. Me thane se tani do t’i çonin ne plazh, pasi atje kishin fshehur rrobat. I moren me nje nga makinat. Shkuam ne plazh. Dy djemte i vune qe te germonin ne rere per te gjetur rrobat. Prej aty nxoren tri pale tesha. Ketu edhe ata vete kuptuan se i treti qe kishte qene me ta e kishte humbur betejen me detin. Pra ishte mbytur. Ata nisen te qanin dhe u luten qe te trajtoheshin si njerez, pavaresisht nga veprimi qe kishin bere. Gjithsesi, denimi i tyre ishte shume i ashper. Ata u denuan me shume vjet burg. Ne ate moment me shkoi ndermend qe te bisedoja me kolonel Kopi Nikon, shefin e Deges se Puneve te Brendshme te Durresit, qe te nderhynte per te shtruar me çimento qelite e paraburgimit ku do te sistemoheshin te ndaluarit, pasi atje do te shkoja edhe vete nje dite. Qelite u shtruan. Ne kete rrjedhe dua te permend edhe nje rast kur dy mesues nga Vlora u denoncuan nga dy vajza jo te mira nga Elbasani. Ndaj tyre ishin bere disa akuza te pabaza dhe te padrejta dhe kjo me shtyu t’i ndihmoja. E kuptova qe ata nuk kishin asnje faj. Sqarova rrethanat ne te cilat kishte ndodhur takimi me vajzat dhe qendrimin me to. Dhe arritem ne perfundimin se te dy djemte ishin te pafajshem. Duke patur parasysh kete perfundim, nderhyra dhe bera te mundur evitimin e denimit te tyre.
A ju ka pyetur ndonje person per ndonje dokument qe vertetonte se ishit oficer i Sigurimit?
Me thene te drejten, ne Degen e Puneve te Brendshme te Shkodres dhe te Durresit askush nuk kishte pyetur per te vertetuar vertetesine e qenies sime si oficer i Sigurimit. Feçor Shehu, qe drejtonte Degen e Shkodres, asnjehere nuk kishte dyshuar se une isha major fals. Madje, ai ishte edhe personi pergjegjes per futjen time ne kombinacionin e mashtrimit. Ky ishte edhe personi qe kur u dekonspirova dhe doli ne shesh e verteta u hakmor me shume se kushdo tjeter ndaj meje. 38 oficere u liruan nga puna per mungese vigjilence, por Feçor Shehu mbijetoi edhe pse ai ishte “peshkuar” i pari dhe ai ne nje fare menyre, me mendjelehtesine e tij, duhej te mbante me shume pergjegjesi. Megjithate, dua te sqaroj se krahas ketyre ka patur edhe njerez qe me kane vene ne pozite te veshtire me pyetjet e tyre provokuese e per t’u dhene pergjigje jam djersitur pasi ndodhesha ne pozicion inferior ndaj tyre. I vetmi person qe me ka kerkuar dokumentin e identifikimit ishte nje kapter i Postes se Policise se Peqinit. I shkurter ne shtat, por tejet korrekt dhe i vendosur, ndersa kisha dale nga nje kepucari ne qytetin e Peqinit, ai me afrohet, me nderon dhe diçka po nxirrte nga xhepi. Pas kesaj me dokumentin e tij ne dore kerkoi nga une dokumentin e identifikimit tim. Nuk dija si te dilja nga kjo situate e krijuar. Kapteri nuk m’u nda dhe perseriste kerkesen e tij derisa aty erdhi nje epror i tij, me graden toger, me te cilin u perqafuam sikur njiheshim prej kohesh. Togerit iu ankova per kerkesen e vartesit te tij. Ai e urdheroi te largohej dhe kapteri qe kishte patur plotesisht te drejte u ndie ngushte kur eproret me siper tij e detyruan qe te mos zbatonte detyren.
A ke pasur ndonje ndjenje faji per dike gjate kohes qe u veteshpalle oficer i Sigurimit?
Asnjehere nuk kam patur si qellim qe te merrja me qafe njerez, kushdo qe te ishin ata. Çdo sekret qe mesova e mbajta per vete ose e lija atje ku e degjoja. Edhe ne hetuesi kur me kerkonin emra nuk permenda asnje prej tyre, sepse nuk doja qe t’i demtoja. Perveç njerezve negative, ne Deget e Puneve te Brendshme ne Durres dhe ne Shkoder kishte edhe njerez te zot, profesioniste dhe shpirterisht te mire. Edhe sot e kesaj dite, kur i kam mbushur 70 vjeç, ndiej keqardhje per ish-oficeret Vasil Sema, Mustafa Beqari, Hamdi Ulqinaku, Sele Brahimi dhe te tjere, te cilet nga deshira per te me ndihmuar i hapen telashe vetes kur une rezultova oficer i rreme. Mbi te gjitha ndihem ne faj per ate qe pesoi Vasil Sema. Nje njeri shume i veçante dhe me zemer te madhe. Kudo ku kam shkuar, pas perfundimit te aventures sime, per ate njeri kam folur fjalet me te mira. Fati i tij ishte i njejte me ate te 38 oficereve dhe kaptereve te tjere qe u nxoren ne lirim. Por me vjen shume keq per ate qe pesoi dhe me keq akoma me vjen per faktin se ndokush si Feçor Shehu, qe mbahej fort ne kolonen vertebrale te sistemit te Enver Hoxhes, shpetoi pa u lagur dhe arriti qe te ngjiste shkallet e karrieres deri ne postin e ministrit te Brendshem, qe, per mendimin tim, nuk e ka merituar asnjehere.
Per tete muaj me radhe, ju u maskuat nen spaletat e majorit te Sigurimit te Shtetit, por aventura juaj mori fund ne tetor te vitit 1960. Si u dekonspirua operacioni i mashtrimit i Xhaferr Kananit?
Ate dite tetori shkova ne nje studio fotografike te merrja nje fotografi qe kisha bere. Pak para se te hyja brenda, pashe ne vitrinen e studios fotografine time me gradat e majorit te zmadhuar. Sapo hyra, i thashe fotografes qe nuk ishte mire te ekspozonte fotot e oficereve te Ministrise se Brendshme se nuk u lejohej kuadrove kjo. Ne rastin konkret kisha hallin tim se e dija qe keshtu do te terhiqja vemendjen e atyre njerezve qe me njihnin dhe do ta pesoja. Ajo e zbatoi porosine time, e hoqi qe andej dhe ma dha, por ajo dite ishte thene te shenonte edhe fundin e aventures sime te rrezikshme qe me kushtoi vite te tera burg. Fotografes i kisha bere nje nder dikur, i shpetova vellain nga burgu. Vellai i saj kishte rrahur dike dhe punetori operativ i zones e kishte proceduar, duke i pergatitur letrat per ta ndjekur penalisht. Pasi mora foton, dola nga studioja dhe po shkoja drejt Deges se Puneve te Brendshme te Durresit. Ne kete kohe, nje oficer i Ministrise se Brendshme nga zona ime, qe kishte graden kapiten, u shfaq aty prane dhe nisi te me therriste ne emer. Nuk i ktheva pergjigje dhe vazhdova rrugen drejt. Ai kishte ardhur per pushime se bashku me bashkeshorten ne Kavalishencen e Ministrise se Brendshme. Ai me njohu dhe nuk m’u nda, por vazhdoi te me therriste ne emer. E shoqja, nisur nga indiferenca ime, i tha te mos therriste se ndoshta nuk isha ai qe mendonte, por “kolegu” nuk u ndal. Ai me ndoqi deri ne Degen e Puneve te Brendshme te Durresit. Une hyra brenda, ndersa ate e ndalen ne postbllok. Pyeta oficerin e sherbimit se kush ishte lart dhe ai me tha se atje ishte kryetari i Deges, kolonel Kopi Niko. U ngjita ne zyren e kryetarit te deges dhe, per fat te mire, ate e gjeta vetem. U pershendetem dhe pas kesaj hoqa gradat, dekoratat qe kisha vene, pistoleten dhe i vendosa mbi tavoline. Ne kete kohe, kolonel Kopi Niko me pyeti se çfare po beja keshtu. I thashe se isha vetequajtur “major” po ne te vertete nuk isha veçse nje njeri i thjeshte, pa grada, pa uniforme dhe pa asnje lidhje me Sigurimin e Shtetit. Ai sapo mesoi nga une identitetin tim te vertete, pra qe isha nje oficer fals, filloi t’i binte kokes me grushte dhe te fliste me vete. Fals, fals, perseriste pa reshtur duke mos i besuar akoma fjaleve te mia. Kopi Niko po kujtonte te gjitha bisedat dhe vendet ku kishim qene se bashku. Une per ta qetesuar i thashe te mos behej merak pasi do te merrja persiper gjithçka vete dhe nuk do te tregoja asgje per bisedat qe kisha bere me te apo vendet qe kishim shkuar bashke. I tensionuar, Kopi Niko vazhdonte te fliste gjera te pakuptimta derisa ne dere trokiti dikush.
Çfare ndodhi me pas ne zyren e shefit te Deges se Durresit?
Sapo ra heshtja, brenda hyri shefi i Krimeve, Fane Xhuveli. Kopi Niko e urdheroi te dilte jashte duke bertitur: “Fals, fals, fals”. Ai u shastis dhe nuk po kuptonte asgje rreth asaj qe kishte ndodhur ne zyren e eprorit te tij. Fane Xhuveli doli jashte duke ngritur supet. Ne kete kohe, Kopi Niko iu afrua telefonit, formoi nje numer dhe ngriti receptorin. Degjova se ai kerkoi nga bashkebiseduesi qe ta lidhte me Kadri Hazbiun, por meqenese ky iu pergjigj se Kadriu nuk ndodhej ne zyre, kerkoi te lidhej urgjentisht me Mihallaq Ziçishtin. Kopi Niko sqaroi fije e per pe ne telefon situaten e krijuar pas bisedes me mua dhe ne perfundim degjova se Ziçishti e urdheroi qe te me mbante ne zyre e te mos pranonte askend tjeter aty deri ne ardhjen e tij urgjente nga Tirana. Nuk kaloi as nje ore dhe zevendesministri i Brendshem, Mihallaq Ziçishti, ia behu ne zyre. Sapo me pa, gjenerali me pyeti se gjate kohes qe isha veteshpallur “major” ku kisha shkuar dhe me ke kisha biseduar. Pyetja e tij kishte te bente me sqarimin e rrethanave qe me shtyne te nisja aventuren e depertimit ne dy deget e brendshme kryesore, te Shkodres dhe ate te Durresit. Nje pyetje e drejtperdrejte e tij ishte nese kisha te beja me ndonje sherbim apo agjenture te huaj, e cila me kishte ofruar bashkepunim dhe ne kembim te pageses. Iu pergjigja prere se nuk kisha asnje lidhje me sherbimet e huaja dhe se i kisha sherbyer vetem vendit tim. Gjithçka qe dija e kisha mbajtur per vete dhe kisha vendosur qe te mos ia thosha askujt. Pergjigjja ime e qetesoi disi gjeneral Ziçishtin, i cili u bind se nuk isha i shtyre nga ndonje qellim i keq. Pra, nuk kisha qellim t’i beja dem vendit tim.
A solli pasoja per personat qe ishin takuar dhe shoqeruar me ju zbulimi se nuk ishit oficer i Sigurimit?
U krijua nje situate e ndere. Pak me pas erdhen disa oficere madhore te Ministrise se Brendshme, si gjeneral Xhule Çiraku, etj dhe prej aty me moren dhe me çuan ne Drejtorine e Sigurimit te Tiranes. Mesova me pas se Mihallaq Ziçishti mblodhi kuadrot e Deges se Puneve te Brendshme te Durresit dhe u tha gjithçka rreth situates qe ishte krijuar. Ai i porositi te gjithe qe ta mbanin gojen kyçur per ate qe kishte ndodhur, pra faktin qe nje njeri qe s’ishte askush kishte “depertuar” vigjilencen revolucionare te armes me besnike te sistemit te kaluar, Sigurimit te Shtetit. Nese do te dilnin jashte sekretet e dy degeve te brendshme, per kete fajtore ishin kuadrot e tyre. Ishte rasti i pare qe krijohej nje precedent i tille dhe ketu partia, sipas zevendesministrit Mihallaq Ziçishti, do te ndalej ne analiza konkrete per te vene para pergjegjesise dhe ndeshkuar personat qe kishin rene viktima te ketij mashtrimi. Porosise se gjeneralit nuk i qendroi askush pasi te nesermen ne mengjes i gjithe Durresi mesoi se si nje i ri kishte mashtruar per tete muaj me radhe oficeret e Sigurimit te Shtetit. Ndenja ne izolim disa dite dhe me moren ne pyetje kolonel Kristo Mushi dhe Vullnet Jaho, nderkohe qe Aranit Çela me preu fletarrestin nen akuzen: “Tradhti ndaj atdheut dhe popullit dhe venien ne sherbim te shtetit te huaj, atij amerikan”. Ne pyetjet qe me benin dua te kujtoj ate se ku paguhesha. U thashe se per pese muaj e gjysme isha paguar nga Dega e Puneve te Brendshme ne Durres dhe paga ime ishte 890 leke.
Si behej e mundur pagesa pasi ju nuk figuronit zyrtarisht ne strukturen e ministrise?
Kjo eshte vertet e çuditshme. Shefi i finances se Deges se Durresit, Basri Bedini, kishte biseduar me shefin e finances ne Ministrine e Brendshme qe une te paguhesha derisa te mbaroja sherbimin atje dhe me pas nga llogaria e ministrise t’i kaloheshin keto leke deges qe kishte bere pagesen. Madje, Bedini i kishte marre edhe firmen eprorit te tij me te larte. Keshtu qe nga maji deri ne tetor une isha paguar njesoj si te isha “major” i vertete nga Dega e Punes se Brendshme e Durresit.
Ku keni fjetur gjate kohes qe keni ndenjur ne Durres?
Fillimisht kam fjetur ne hotel “Vollga” ku pergjithesisht kam paguar. Me pas kam fjetur ne hotel “Adriatik” dhe aty nuk kam paguar, llogaria e shpenzimeve te mia, e cila sigurisht u be me pas gjate gjykimit tim, ishte 3300 leke. Keto iu vune ne ngarkim drejtorit te Turizmit te Durresit, Shaban Kokomanit. Kete te fundit e kisha njohur pas nje debati qe kisha bere me te, pasi ai qellimisht shprehej se oficeret e Ministrise se Brendshme e “hanin buken kot”. Une kisha nje informacion se ai kishte miqesi me nje polake dhe menjehere mbas kesaj i thashe se nuk ishim fare kot, pasi dinim edhe takimet dhe bisedat qe ai bente ne zyren e tij me te huajen. Kokomani, i habitur nga e verteta qe ia thashe ne fytyre, me shkoi krahun dhe urdheroi vartesit e tij qe une te strehohesha, te haja e te pija gratis ne hotelin “Adriatik”.

[BlueBaron]

Sa kohë qëndruat në hetuesi?
Rreth gjashtë muaj isha nën një hetuesi të tmerrshme intensive. Më janë bërë tortura nga më të ndryshmet, më të rëndat. Më kishin futur në birucë dhe më kërkonin t’u tregoja gjithçka rreth aktivitetit tim. Ata mendonin se unë kisha lidhje me shërbimet e huaja dhe njëkohësisht kisha tradhtuar edhe atdheun tim. Duke u gjendur në vështirësi, i kërkova nënkolonel Qemal Ballukut qw të më largonte hetuesit e mi se përndryshe do t’i mbysja në birucë. Balluku qeshi dhe më tha se nuk duhej të mërzitesha pasi do ta shqyrtonte kërkesën time. Pas ankesës nuk m’i prunë më hetuesit në birucë. Nënkolonelit i pëlqente aventura ime dhe më shihte gjithnjë me keqardhje. Gjithçka rreth torturimit tim, keqtrajtimit, sjelljeve arbitrare, organizohej nga kolonel Kristo Mushi, një njeri nw moshë dhe me shpirt të keq. Më kujtohet se pasi më keqtrajtonin, më drejtonin pyetje se kujt i shërbeja, nga kush paguhesha dhe të tjera pyetje të pakuptimta.
Gjatë kohës qw keni qenë në hetuesi, a keni pasur vizita nga njerëz të tjerë me pushtet?
Aty nga muaji dhjetor, në vitin 1960, erdhi Kadri Hazbiu. Këtij të fundit ia thashë gjithçka që më kishte ndodhur dhe pasi u largua nuk pashë të më vinin më hetues në qeli. Mbas dhjetë ditësh do të kisha një takim tjetër interesant kur nënkolonel Besim Selita më ngjiti lart në zyrën e tij, ku kishin ardhur shumë njerëz me pushtet të bisedonin me mua. Vura re në fillim Hysni Kapon, por nuk mungonin edhe anëtarë të tjerë të Byrosë Politike. Për këtë bisedë do të rrëfej më gjatë një herë tjetër. Pas këtij takimi më ndërruan hetuesit dhe shpëtova nga ferri ku kisha rënë në fillim.
Vetëm një herë jeni takuar me Kadri Hazbiun gjatë kohës që ishit i arrestuar?
Në kohën kur isha i izoluar në Drejtorinë e Sigurimit të Tiranës, ish-ministri Brendshëm i asaj kohe, Kadri Hazbiu, më vizitonte herë pas here. Ai më kishte psikologjisur me shikim, por edhe gjatë bisedave që kishim bërë. Më ka ngelur në kujtesë se nw një nga bisedat tona Kadri Hazbiu më tha se isha bërë si maçi i Pilurit. Unë fillimisht nuk e kuptova domethënien e shprehjes së tij. Mendova se ai ma tha këtë pasi kisha rënë shumë nga ana shëndetësore. I thashë se ishte e vërtetw se kisha rënë ca nga shëndeti, por kjo ishte normale se isha në burg dhe jo në shtëpinë e pushimit të Durrësit. Kadriu ndërhyri dhe më tha se nuk e kishte fjalën për shëndetin. Më pas nisi të më tregonte historinë se si maçi i Pilurit kishte djegur tw gjithë fshatin dhe se kjo ishte një histori e njohur për zonën e Labërisë. Kadriu më tha se nëse fshati i Pilurit kishte djegur një fshat, unë kisha marrë më qafw një ministri të tërë. Ai më tha se nga një anë kisha bërë mirë se kisha nxjerrë në shesh vigjilencën e vërtetë të Sigurimit në bazë dhe se u kisha rënë kambanave të alarmit se duhej të merreshin urgjentisht masa për largimin e të paaftëve. Drejtuesit e Ministrisë së Brendshme nuk kishin ku të gjenin ngjarje më të mirë se historia ime për të bërë analizat e tyre. Por nga ana tjetër nuk duhet të merrja më qafw persona, të cilët ishin të aftë dhe nuk më kishin dhënë asnjë informacion por në ndonjë situatë të rastësishme kishin pirë thjesht një kafe me mua. Unë e mora sinjalin duke i kuptuar fare mirë fjalët e Kadriut dhe vendosa që nga ai moment të mos thosha më emra me tw cilwt isha takuar apo isha shoqëruar në dy degët e brendshme, në atë të Durrësit dhe të Shkodrës. Aty kuptova që menjëherë pas deponimeve të mia të para duhej të ishin marrë masa ndaj personave që unë kisha përmendur gjatë pyetjeve në hetuesi.
Sa persona u ndëshkuan pas arrestimit tuaj?
Me sa kam mësuar më pas, 38 oficerë në Durrës dhe në Shkodër janë liruar ndërsa shumë të tjerë janë transferuar apo ulur në gradë. Dua të them se fillimisht kur hetuesit e tmerrshëm më merrnin në pyetje u tregova i sinqertë dhe po rrëfeja çdo gjë duke përmendur edhe emrat e personave me të cilët kisha ndenjur gjatë tetë muajve kur unë u deklarova si major i Sigurimit të Shtetit. Por të gjitha deklarimet e mia ishin shkruar në procesverbal dhe më pas do të shërbenin si prova dhe materiale për të dënuar apo përjashtuar nga radhët e Sigurimit të gjithw emrat që unë kisha përmendur. Sapo dilnin nga unë, hetuesit raportonin në instancat drejtuese dhe askush nga emrat e parë që përmenda nuk i shpëtoi ndëshkimit. Gjithçka e kuptova kur këta ktheheshin të nesërmen dhe më kërkonin emra të tjerë. Ata tregoheshin të kujdesshëm në pyetjet e tyre për të mësuar sa më shumë emra të personave me tw cilwt unë isha shoqëruar. Mbaj mend se Nevzat Haznedari dhe Rexhep Kolli ishin njerëzit më negativë që kam njohur ndonjëherë pasi ata kërkonin të dhëna edhe për shokët e tyre, emrat e të cilëve nuk dua t’i përmend, por unë qëllimisht mohova njohjet apo takimet me ta gjw qw në fakt i kisha bërë. Pra, sinjalin e dytë rreth asaj që bëhej jashtë qelisë sime, sidomos me ndëshkimet, e mora nga Kadri Hazbiu. Të gjithë njerëzit që ishin liruar, për mendimin tim, janë marrë në qafw nga kontradiktat që ekzistonin brenda Sigurimit të Shtetit apo Ministrisë së Brendshme, pasi fajtorw ishin vetëm pak persona, konkretisht, drejtuesi i Degës së Brendshme të Durrësit dhe ai i Degës Shkodrës, por mund të them i vetmi përgjegjës i gjithë asaj që ndodhi ishte Feçor Shehu, një fodull që nuk meritonte fare që të ishte në radhët e Sigurimit.
A ju kërkoi ndonjë gjë konkrete Kadri Hazbiu?
Po, me shumë finesë, ai më kërkoi të dhëna për disa oficerë në Durrës dhe Shkodër me të cilët unë në të vërtetë vetëm isha përshëndetur dhe as kafe nuk kisha pirë. Në fund të bisedës Kadriu ma kërkoi si nder që e mira do tw ishte të mos i përmendja fare gjatë hetimeve pasi thjesht përmendja e emrit do t’i dëmtonte ata. Unë absolutisht nuk i kam zënë në gojë dhe prej asaj dite hetuesve u thosha se përderisa më kishin respektuar titullarët e institucioneve, vartësit e tyre nuk kishin asnjë kusur që tw mos mw respektonin. Në fund të fundit, ata thjesht kishin bërë detyrën pasi unë për të gjithë isha një oficer i Sigurimit dhe mbaja gradën major. Kadriu tha se korrektoret i kemi shumë të mira dhe për këtë duhet t’i mbrojmë.
Po takime të tjera në qeli ju kujtohen?
Kurioziteti ka shtyrë shumë oficerë tw vinin dhe tw më shikonin në qeli. Disa më urrenin dhe më thoshin se kisha marrë në qafë shokët dhe kolegët e tyre, ndërsa të tjerë më thoshin se isha treguar shumë i zoti që kisha mundur për tetë muaj me radhë të jetoja mes sekreteve të Sigurimit të Shtetit pa qenë as edhe një sekondë pjesë e tij. Megjithatë, nuk pyesja shumë për ato çka thoshin. Unë gjithçka e kisha nisur si aventurë, pavarësisht se ajo zgjati muaj të tërë dhe më kushtoi jo vetëm mua që u burgosa por edhe dhjetëra të tjerëve që u detyruan të largoheshin nga radhët e policisë.
Perse Kadri Hazbiu ju kerkoi te mos nxirrni emra oficeresh?
Per mua personalisht Kadri Hazbiu ishte nje burre i zgjuar, psikolog i paster ne shpirt, pra nje njeri i jashtezakonshem. Ai e pa mire qellimin e aventures sime dhe ne te nuk gjeti dashakeqesi apo lidhje agjenturore ne dem te vendit tim. Sipas tij, e gjithe kjo histori lindi nga mungesa e vigjilences ne Deget e Shkodres dhe te Durresit. Per mua te dy drejtuesit e ketyre degeve me shume shihnin fustanet e grave, sesa benin detyren, ndaj dhe kishin bere ndalime dhe arrestime te njerezve te pafajshem. Me kujtohen shume raste kur deget e tyre kishin arrestuar njerez per gjera krejt te kota. Madje ata i keqtrajtonin deri ne humbje ndjenjash. Keto gjera ia kisha thene edhe Feçorit, edhe Kopi Nikos, madje ne ndonje rast me kete te fundit edhe kam replikuar si te isha vertet i derguari special i Kadri Hazbiut.
Kadriu ishte i prire te me ndihmonte qe te mos merrja denim te rende, pasi akuza ishte e tmerrshme: tradhti ndaj atdheut dhe venie ne sherbim te agjenturave te huaja.
Veteshpallja juaj oficer i Ministrise se Brendshme dhe dorezimi me pas u bene problem edhe ne linje partie, pasi kjo kontrollonte edhe armen e Sigurimit te Shtetit. A ka marre kontakte me ju ndonje anetar i Byrose Politike?
Aventura ime nuk kishte si te mbetej nje diskutim vetem ne linje shteterore, kete e dine shume bashkekohes te mi. Dua te shprehem per nje takim interesant me Hysni Kapon. Aty nga fundi i tetorit te vitit 1960. Ndersa qendroja ne biruce, vjen nenkolonel Besim Selita dhe me mori me vete ne zyren e tij. Aty pashe te ishin vendosur perballe njeri-tjetrit dy grupe. Ne njeren ane qendronte Hysni Kapo me te tjere funksionare te larte te PPSH-se, si Manush Myftiu, Foto Çami, Rrapo Dervishi dhe ne krahun tjeter Kadri Hazbiu me vartesit e tij, si Mihallaq Ziçishti, Rexhep Kolli, Qazim Kondi, Xhule Çiraku. Te dyja grupet, sapo hyra, i drejtuan veshtrimet nga une. Pas pak nisen edhe pyetjet. Ne krahun e Hysniut shenimet i mbante Foto Çami, ndersa nga ana e Kadriut Llambi Peçini. Hysniu nisi te me pyeste rreth veprimtarise sime. Ai me tha se do te nderronim rolet dhe do t’i tregoja per aktivitetin tim, pra do te thosha arsyet pse isha marre me Ministrine e Brendshme se isha bere edhe problem i madh. Pyetja e pare ishte se perse e kisha bere, sipas tij, gjithe kete rremuje ne dy nga deget e Puneve te Brendshme ne Shkoder dhe ne Durres. I thashe se e gjitha kishte nisur si nje aventure rinore, pra per nje vajze, pasi ajo me kishte pelqyer shume. Hysniu vijoi me pyetjen tjeter nese isha fejuar me vajzen. Iu pergjigja me nje po te avashte, madje i thashe se fejesen e kisha bere qe ne mars. Ai menjehere me tha se tani ishte tetor. U ndal te sqarimi i rrethanes se njohjes time me vajzen dhe disa te dhena rreth saj. Une gjithnje jepja pergjigje te sinqerte, ashtu siç edhe kishte ndodhur ne te vertete. Pasi mesoi rreth kesaj çeshtjeje, Hysni Kapo deshi te dinte arsyet pse isha perzier ne Deget e Puneve te Brendshme dhe pse kisha nderhyre per te nxjerre nga burgu te ndaluarit. Pra njeriu me me pushtet partiak ne ate kohe pas Enver Hoxhes, kerkonte te dinte perse une u kisha dhene mendim per te liruar persona te panjohur kaptereve dhe oficereve ne Deget e Puneve te Brendshme ne Durres dhe ne Shkoder.
Paske pasur bisede te gjate me Hysni Kapon?
Po. Me te bisedova, sigurisht ne prani te te tjereve, rreth 2-3 ore. Pasi mbaroi me keto pyetje ai me kerkoi te dinte rreth marredhenieve te mia me te huajt qe pushonin ne Plazhin e Durresit dhe aludonte per marredhenie te ngushta te miat, sidomos me gjermanet. Ketu mbeta ngushte dhe i thashe se ishim nje me zero. “Ku e merr ushtaraku uniformen kur eshte bujtes, se e mbaje veten bujtes? Se ti i mesove kete gjera. Po ti, pse e more ne Durres uniformen?” - me pyeti perseri Hysni Kapo. I thashe Hysniut se shefin e prapavijes e kisha genjyer, duke i thene se kisha nje stof ne Tirane, te cilen do ta qepja per uniformen time. Por deri ne qepjen e saj i kerkova te me jepte nje grade uniforme, dhe ai ma dha. Une nuk ia çova kurre copen Basri Bedinit, pasi nuk kisha ku ta gjeja. Kur i sqarova menyren se si u justifikova per te marre uniformen, ai nuk duroi dhe me tha se ishim bere dy me zero. E njejta situate u krijua edhe kur me pyeti per armatimin. Njesoj kisha genjyer edhe per armen. Shefit te armatimit te Deges se Brendshme te Durresit i kisha thene se zoteroja nje pistolete sovjetike tejet te rende dhe kerkova nje me te lehte. Ata me dhene nje Berete italiane pa fisheke, te cilen nuk e perdora kurre. “Degjo Xhaferr Kanani, nga trimeria je i forte. Kjo qe ke bere ti dy gjera ka. Sikur ajo qe kishe bere te ishte ne funksion te shtetit, do te ishe dy here hero, ndersa po te ishe arratisur jashte Shqiperise, sherbimet e huaja, kundershtare me politiken shqiptare, do te me kishin bere roman dhe film per menyren se si ia kishe hedhur Sigurimit te Shtetit. Ne, tha Hysni Kapo, keta te Sigurimit i kemi quajtur sykalter, por dolen symbyllur. I kemi çuar te studiojne nga 5 vjet ne Bashkimin Sovjetik, ndersa ti ua hodhe per pese minuta. Nuk mund ta quajme vigjilence kete”.
Si perfundoi biseda me Hysni Kapon?
Hysniu bisedonte me mua dhe njekohesisht veshtronte me inat nga drejtuesit e Ministrise se Brendshme qe kishte perballe. Kur nuk kishte me pyetje per te bere, Hysniu iu drejtua atyre qe rrinin ne krah te Kadri Hazbiut. “Degjoni ketu, te vije nje njeri i thjeshte si Xhaferr Kanani, te hyje ne Bllok te Udheheqjes, te mbaje konferenca, te liroje te burgosur, te urdheroje ushtarake, te jape mendime, te mesoje sekrete, nuk eshte pare ne asnje vend tjeter. Kjo eshte e gjitha paaftesia e drejtuesve te Deges se Shkodres dhe Durresit, te cilet u lane te mashtroheshin nga nje njeri anonim, qe nuk kishte asnje lidhje me Sigurimin e Shtetit. Imagjinoni sikur Kanani te ishte nje njeri i futur nga agjenturat e huaja per te mesuar sekretet dhe dobesite tona. Per kete do te mbahet pergjegjesi deri me nje dhe askush nuk do t’i shpetoje analizes dhe ndeshkimit”, - tha Hysniu. Pas ketyre fjaleve u ngrit ne kembe me dha doren dhe me tha: “Ketu ku je ti duhet te ishin keta dhe ti, ‘major Xhaferri’, ke vetem nje faj. Pse nuk m’i hodhe ne Bune Feçor Shehun me shoket e tij, ndersa ne molin e Durresit Kopi Nikon dhe kompani?”.
Ju deklaruat se gjate qendrimit ne Durres keni pasur shume kontakte me te huajt. A ju solli kjo probleme gjate kohes qe pyeteshit ne hetuesi?
Po, me kane renduar. Gjate procesit tim hetimor me nje interesim te veçante per marredheniet e mia sidomos me gjermanet, te cilat i respektoja si turiste per te dhene te kuptonin se vendi yne dhe njerezit tane ishin mikprites. Akuzatoret e mi donin te dinin se pse shoqerohesha, çfare bisedoja pasi mendonin se une kisha bere ne plan per t’u arratisur ne Gjermani. Mbaj mend nje rast ne Durres, kur kryetari i Deges se Puneve te Brendshme, Kopi Niko, me tha se turistet e huaj, veçanerisht gjermanet, e kishin ekzagjeruar ca me ato veshjet e tyre te shkurtra, çka binte ndesh me realitetin socialist qe kerkonte te impononte regjimin e asaj kohe. Kolonel Niko me tha se ne disa raste u kishte thene policeve qe gjate larjes se rrugeve me uje me makinat e ndermarrjes se komunales te sperkasnin me uje edhe te huajt, veçanerisht femrat. Por une e kundershtova menjehere dhe i thashe ta nderpriste kete metode absurde dhe femijerore. Kjo ne hetuesi m’u mor si baze per ngritjen e akuzes, venie ne sherbim te agjenturave te huaja. Me thoshin se une, nen keqardhjen per gjermanet, fshija bashkepunimin me to. Madje, me thoshin se ne kete vazhde u dilja kunder edhe eproreve te Deges se Durresit qe kishin marre udhezime per veprimet qe kryenin.
Ruani ndonje kujtim te veçante ne marredheniet tuaja me te huajt?
Shume turiste qe vinin ne Durres qendronin ne hotelin “Adriatik”. Me kujtohet se perkthyesi i tyre quhej Fatmir Belishova. Nje dite, Fatmiri dhe Shaban Kokomani me thane se nje mjeke hungareze kerkonte leje nga Dega e Puneve te Brendshme per te vizituar e vetme, jo ne grup, Gjirokastren, Saranden, Pogradecin dhe Shkodren. Bashkekohesit e mi e dine se turistet i benin vizitat ne grup dhe asnjehere vetem, per me teper kjo e fundit nuk lejohej. Ekzistonte frika ne ate kohe se mes turisteve mund te kishte agjente, te cilet kerkonin te merrnin informacione dhe vizitat turistike ishin rasti me i mire per te realizuar qellimet e tyre. Atehere mendova se do te ishte mire qe te fusja ne loje shefin e pasaportave, kapitenin Izet Gjergjova, i cili vuante nga nje semundje e stomakut. I thashe ketij te fundit se hungarezja ishte mjeke dhe mund t’i bente nje vizite ne shkembim te lejes nga dega e brendshme per te shkuar ne kater qytete e pashoqeruar. Keshtu u veprua. E siguruam lejen dhe turistja hungareze mbeti mjaft e kenaqur. Por e gjithe kjo histori mua m’u kthye kunder. Gjate muajve ne hetuesi, m’u drejtuan me dhjetera pyetje qe synonin te mesonin se perse une e kisha ndihmuar mjeken hungareze te shkonte e pashoqeruar ne qytetet qe deshironte te vizitonte kur urdhri thoshte te kunderten.
Kur turistet e huaj largoheshin, ju i mbanit lidhjet me to?
Çuditerisht, edhe pasi kishin ikur, turistet gjermane, hungareze dhe polake me dergonin letra ne hotelin “Adriatik” ne adresen time. Une isha i detyruar t’u ktheja pergjigje, por ngaqe nuk dija gjermanisht therrisja gjithmone perkthyesin, i cili m’i qendiste bukur. Ne letra u shpjegoja gjithçka qe kishte ndodhur pas ikjes se tyre dhe veçanerisht arritjet e vendit tone. Kur erdhi puna ne hetuesi, te gjithe leterkembimin ma quajten si lidhje agjenturore me sherbimet e huaja dhe kerkonin emra konkrete, detyrat qe me kishin dhene si dhe bashkepunetoret qe kisha ne veprimtari. Si deshmitare, ata pyeten perkthyes Nusretin nga Gjirokastra, i cili riprodhoi ne menyre perfekte te gjitha bisedat qe une kisha bere ne prezence te tij me te huajt si dhe gjithçka qe me kishin shkruar turistet nga vendi i tyre si dhe pergjigjet qe u kisha derguar une nepermjet Nusretit. Deshmia e ketij njeriu ishte pikenisja per heqjen e akuzes qe me benin se isha agjent i sherbimeve te huaja.
A e besoi Sigurimi i Shtetit deshmine e perkthyesit e cila ju hiqte nga supet nje akuze te rende?
Nuk e besuan plotesisht, por kjo sherbeu per te vendosur paraprakisht rrezimin e akuzes per tradhti te larte ndaj atdheut dhe venie ne sherbim te agjenturave te huaja. Sigurimi i Shtetit, per te vertetuar gjithçka rreth leterkembimit tim me gjermanet dhe fotot qe kisha bere me to, dergoi ne Gjermani Zoi Themelin, nje oficer madhor i Ministrise se Puneve te Brendshme te asaj kohe dhe gjeneral Nevzat Haznedarin, nje person kyç ne hallkat e Sigurimit te Shtetit. Ata ndenjen jo pak ne Gjermani dhe kur erdhen u thane eproreve te tyre te Ministrise se Brendshme se nuk kishin arritur te gjenin asnje gjurme te lidhjeve te mia me sherbimet e huaja ndaj e shikonin te arsyeshme te mos akuzohesha ne menyre krejt te pabaze pasi kjo do te me kushtonte deri jeten, pasi denimi ishte vetem nje, pushkatimi.
Historia juaj i detyroi drejtuesit e Ministrise se Brendshme te merrnin masa dhe te ndeshkonin shume njerez. A besoni se ju e rrezikuat ne nje fare menyre krenarine e Sigurimit te Shtetit?
Historia ime ishte nje aventure qe u sherbeu klaneve ne Ministrine e Brendshme per te goditur njeri-tjetrin. Une u perdora vetem si shembull per te bere spastrimet e radhes, sidomos ne radhet e njerezve qe kishin ardhur nga lufta dhe ishte mjaft e veshtire t’i largoje. Di qe ka pasur nje qarkore ku percaktoheshin masat per rritjen e vigjilences. Kjo qarkore u eshte derguar te gjitha reparteve qe ishin ne varesi te Ministrise se Brendshme. Sykaltrit e Sigurimit kishin deshtuar me mua dhe une ne nje fare menyre kisha sherbyer edhe si njesi matese per te vleresuar vigjilencen, aq shume te proklamuar nga partia e asaj kohe. Madje, mesa mesova me vone pasi dola nga burgu, historia ime ishte kthyer ne nje leksion te veçante per te gjithe ata qe do te kryenin shkollen e Ministrise se Brendshme. Studentet mesonin se vigjilenca duhej te ishte mjaft e forte dhe te mos besoje pa provuar çdo gje vete dhe si shembull pedagoget merrnin historine time. Ata thoshin se nje i ri nga fshati mashtroi per tete muaj me radhe me dhjetera kuadro dhe oficere te larte te Sigurimit te Shtetit dhe te Ministrise se Brendshme. Me disa nga ata, qe mesuan historine si leksion ne shkollen e ministrise, u takova ne rrethana te rastesishme ne vitet ‘90 dhe me rrefyen gjithçka.
Perfunduan hetimet dhe i kishte ardhur radha procesit te gjykimit. Si e kujtoni tani, pas 47 vjetesh, gjyqin tuaj?
Ne fakt, e vetmja gje qe e ben te mbajtshem mend ate gjyq ishte fakti qe ai u zhvillua me dyer te mbyllura, per te mos dale gjoja sekreti i asaj qe kishte ndodhur me Sigurimin e Shtetit, por fjala kishte marre dhene. Po ashtu edhe menyra e zhvillimit te ketij procesi, qe nuk ishte gje tjeter veç nje komedie qe luhej me personazhe reale ishte nje arsye me shume per ta mbajtur mend. Gjyqi im u be ne Durres, pasi aty gjoja kisha konsumuar edhe vepren penale. Me moren te prangosur nga dhoma e izolimit te Drejtorise se Sigurimit te Tiranes dhe me çuan ne qytetin bregdetar. Ne gjyq moren pjese ushtaraket e Deges se Puneve te Brendshme te Durresit dhe disa juriste te rinj qe sapo kishin perfunduar studimet ne Universitetin e Tiranes. Ky gjykim ishte intensiv, sepse u mbyll brenda dy diteve. Gjyqtaret vazhdonin te me pyesnin rreth veprimeve te mia gjate kohes qe isha veteshpallur oficer i Sigurimit. Mbaj mend se kreu i Trupit Gjykues nuk me thirri asnjehere i pandehur, por vetem ne emer. Ai e kuptonte se gjithçka kishte ndodhur si rezultat i mungeses se vigjilences te oficereve te Degeve te Puneve te Brendshme te Shkodres dhe Durresit dhe une isha thjesht nje i ri aventurier, por qe kisha luajtur gabimisht ne skrofullen e intrigave. Pra i nuk kishte çfare te me bente, ishte i detyruar te zhvillonte gjykimin tim dhe madje te me jepte denimin ne baze te pretences qe kishte dhene prokurori, denim i cili nuk ishte pak. Aty erdhen te deshmonin edhe disa deshmitare, te cilet krijuan nga replikat me mua nje situate komike, e cila zor se do te harrohet nga pjesemarresit ne gjyq, por gjithçka mund te lexohet edhe ne procesverbalin e mbajtur gjate gjykimit. Gjithmone ne kohen kur me kerkoheshin sqarime pas deshmive te “viktimave” te mia i prisja ato me humor, pasi e dija dhe fundin e gjykimit. Pas seances se pare me moren dhe me çuan ne Degen e Puneve te Brendshme te Durresit. Kolonel Skender Koskova dhe nja dy shoqerues te tjere me çuan te birucat qe ishin shtruar me derrase pas urdhrit qe kisha dhene kur isha major i veteshpallur. Edhe dita e dyte ishte nje kopjo e se pares dhe ne fund vendimi i gjykates ishte denim me 14 vjet burg. Pas marrjes se vendimit me sollen ne Tirane. Ketu me futen ne burg me te tjeret, por nuk doja te qendroja aty.
Pse donit te largoheshit nga Burgu i Tiranes?
Te gjitheve u erdhi keq per denimin qe mora. Kete ma shprehu pjesa derrmuese e atyre qe me vizituan gjate hetimit dhe pas tij. Vete Kadri Hazbiu kishte nderhyre qe une ta vuaja denimin ne Burgun e Artizanatit ne Tirane, per te mos pasur kontakte me te burgosur politike, por une kisha vendosur te shkoja ne Burgun e Bulqizes. Kjo nuk ishte vetem deshire, por ka pas nje histori. Ne kohen qe isha ne hetuesi dhe me moren ne pyetje Hysni Kapo dhe Kadri Hazbiu me grupin e oficereve madhore te Ministrise se Brendshme, ishte edhe kolonel Hazbi Lamçe, qe ne ate kohe ishte drejtor i Burgut te Bulqizes. Ai me kishte thene pak pasi iken te tjeret, se kur te me denonin te kerkoja qe denimin ta vuaja ne Bulqize, sepse ai do te me trajtonte mire. Ashtu bera dhe une, paraqita kerkesen qe te me çonin ne Bulqize. Nderkohe qe isha ne Burgun e Tiranes, nje toger nga Skrapari me thote qe te çohesha se me kerkonte ne takim nje i madh me pushtet.
Cili ishte ky person me pushtet qe ju vizitoi pas denimit?
Une u befasova kur togeri me tha se kishte ardhur per vizite ne Burgun e Artizanatit ne Tirane kryeministri Mehmet Shehu dhe kishte pyetur per mua. Pas kesaj autoritetet e burgut urdheruan te me sillnin ne takim me Shehun. E pyeta togerin se ç’pune kishte kryeministri me mua? Une isha nje nga te denuarit e atij burgu. Ai me tha se kishte urdher te me shoqeronte deri ne zyren ku ishte Mehmet Shehu dhe nuk dinte asgje me teper. Shkova tere kureshtje te mesoja se çfare donte te bisedonte me mua nje njeri si Mehmet Shehu. Ai ishte i shoqeruar nga nje numer i madh oficeresh, si Beqir Balluku, Halim Xhelo, kolonel Qamil Mane dhe shume te tjere. Sapo me pa Qamil Mane, i thote Mehmetit: “Shoku kryeminister, ka ardhur majori”. Ai iu pergjigj: “Cili major, ai i Kalivaçit?”. “Po”, - ia kthen pergjigjen kolonel Mane. Kryeministri me jep doren dhe me pyet per shendetin dhe se si po kaloja ne burg. I thashe se isha mire. “Po he, me tha, çfare i bere ato gradat tona majori i Kalivaçit? Paçavure?”. “Jo, i thashe, une i doja, ndaj edhe i vendosa”. “Po mire te denuan?” - vazhdoi kryeministri. “Po”, - ia prita une. “Po nuk ju erdhi turp?” - ironizoi ai. “Turp te kene ata qe te denuan, se ne vendin tend, ketu ne burg, tani duhet te ishin ata qe t’i i mashtrove”. Kryeministri me tha qe te mos merzitesha dhe me porositi qe te mos ua tregoja te burgosurve te tjere historine time, pasi mes tyre mund te kishte edhe nga ata qe ishin armiq te pushtetit dhe mund ta perdornin per keq ate çka kishte ndodhur me mua. Per fatin tim te keq, te gjithe te burgosurit e kishin mesuar historine time. Kryeministri u largua dhe pak kohe me pas edhe une, me kerkesen time, u transferova ne Bulqize.
Si vijoi fati juaj ne Bulqize? A e mbajti fjalen kolonel Lamçe?
Kur mberrita ne Bulqize vura re qe te gjithe e dinin se kush isha nga qarkorja qe u kishte derguar Ministria e Brendshme. Mbaj mend se disa oficere dhe kaptere me vinin dhe me kercenonin me pretekstin se u kisha marre me qafe shoket dhe u krijua nje situate e veshtire per mua. Por komandanti i Burgut, Hazbi Lamçe, nderhyri duke sqaruar edhe nje here problemin tim. Me pas me lane ne punen time, si kamerier ne mensen e te burgosurve, por ata qe me kishin inat filluan ta ngrinin ne mbledhjen e partise lehtesine qe me ishte bere mua. Pas kesaj me çmuan te punoj ne galeri, por une paraqita nje ankese te drejtuesit e larte te shtetit te asaj kohe. Keshtu me kthyen perseri te punoja mbi toke. Isha magazinier i ushqimit dhe veshmbathjes ne burg deri ne fund te denimit tim. Gjate kohes qe isha ne burg kam pasur edhe takime te tjera interesante me njerez me pushtet asaj kohe, te cilet ishin kureshtare te dinin historine time. Po ashtu edhe nga banore te Bulqizes kisha kerkesa per takime, pasi ata mesuan gjithçka rreth historise sime dhe donin te me njihnin nga afer.

[BlueBaron]

Gjate kohes qe keni qendruar ne burg a keni pasur probleme me oficeret?
Kam pasur disa probleme. Kishte ndonje oficer apo kapter qe mendonte se une isha fajtor per çmobilizimin dhe largimin nga radhet e policise te 38 personave, ndaj edhe ata me ofendonin ose ne ndonje rast tentonin te me keqtrajtonin, por mbi mua nuk vune dore. E kisha sqaruar situaten ne te cilen isha ndodhur ne te gjithe ambientin e te burgosurve pasi doja edhe ketyre kundershtareve te mi t’u shkonte ne vesh fjala se aventura ime nuk synonte te merrte me qaf njerez. Ajo thjesht nisi si loje edhe pse e dija se do te me kushtonte burgun. Nese do te isha arratisur do te kisha shkaterruar shume familje ndaj nuk e mendova asnje here te realizoja nje gje te tille edhe pse ne Shkoder ne 8 mars 1960 kisha shkuar me synimin per tu arratisur. Vajza qe njoha me detyroi te vetequhesha oficer i sigurimit.
Si ishte jeta ne minieren e Bulqizes dhe gjendja e te denuarve atje?
Ne galeri ishte nje gjendje mjaft skandaloze, te burgosurit punonin me ore te zgjatura deri ne realizmin e normes ditore. Askush nga ne nuk ngjitej lart ne siperfaqe pa e realizuar kete te fundit. Kam pare nje rast kur nje i burgosur nga Saranda eshte rrahur mizorisht nga gardianet pasi ai nuk donte te punonte ne miniere. Me sa me thane ai ishte denuar me nje vit burg se kishte ikur pa leje nga ushtria. Mbaj mend se nuk kishte me shume se 20 vjeç ai djale, qe kishte nje fizike te forte. Ai ju tha troç drejtuesve te burgut se nuk do te punonte ne galeri per sa kohe do te ishte i denuar. Por gardianet e kane marre zvarre neper debore dhe e kane çuar ne galeri, mirepo ai perseri nuk preku asnje cope minerali me dore per te ngarkuar vagonet. Po ashtu zvarre e marrin perseri dhe e sjellin ne qeli. Vendosmeria e djaloshit i detyroi autoritet qe ta transferonin pas disa kohesh ne burgun e Burrelit. Ai kishte rene nga shendeti jashte mase dhe kur e pa e ema qe kishte shkuar ta vizitonte ne burg i ra infarkt dhe vdiq ne vend. Keshtu te katandiste miniera dhe burgu i Bulqizes. Duhet te ishe shume i forte ta perballoje jeten e nje te burgosuri aty. Ushqimi ishte i paket, aq sa te burgosur nese mbetej diçka kur merrnin racionet, nxitonin kush ta merrte i pari. Me kujtohej nje rast kur teksa nxitonin te shtynin njeri tjetrin per te perfituar pak ushqim dikujt ju derdh supa me makarona ne koken e nje te burgosuri. I zoti i supes e merrte nga koka e tjetrit makaronat dhe i hante. Kam pare edhe raste te tjera te keq ushqyerit dhe rrahjeve barbare qe ju benin te burgosurve.
Patet ndonje incident gjate kohes qe ishit ne galerine e minieres?
Une e dija shume mire se Feçor Shehu dhe dy tre njerez te tjere qe e kishin “pesuar” nga historia ime, synonin te zhduknin fare ne shenje hakmarrje. Ata vazhdonin te kishin lidhje me oficere te tjere qe ishin ne radhet e Sigurimit te Shtetit, te cilet nuk e kishin te veshtire te me binin gjemen mua, aq me shume brenda ne galeri. Nje brigadier me emrin Hyso dhe nje fare Kudreti kishin marre urdher qe te me zhduknin sapo t’u jepej mundesia. E dija kete, por fati ime tashme nuk varej nga une. Komandanti i burgut kolonel Hazbi Lamçe ishte dashamires ndaj meje dhe nuk nguronte te me ndihmonte, aq me teper kur ai e dinte situaten e krijuar dhe me nxori te punoja ne siperfaqe. Disa kohe me pas vjen per vizite ne burgun e Bulqizes ministri i Brendshem, Kadri Hazbiu, i shoqeruar nga Zija Kambo. Me thirren ne komande ku ishte mbledhur i gjithe personeli i burgut. Pasi me pershendeten iu drejtuan xhelateve tane duke ju thene se nuk i kisha marre une me qafe shoket e tyre, por ne fakt me kishin marre ata ne qaf mua me mungesen e vigjilences se tyre. Ne te vertete po te ishin treguar vigjilente oficeret e Degeve se Puneve te Brendshme te Shkodres dhe te Durresit aventura ime nuk do te ishte realizuar, pasi do me kishin zbuluar qe ne fillim.
Po kete ju a kishte thene edhe Hysni Kapo oficereve madhore te ministrise se Brendshme gjate kohes qe ju mbaheshit ne hetuesi ne pritje te gjykimit, apo jo?
Eshte e vertete se Hysni Kapo ju tha atyre se kete njeri e moret ju me qafe dhe jo ky oficeret tuaj. Pas kesaj deklarate reagoi Rexhep Kolli, i cili ju pergjigj Hysni Kapos se oficeret e liruar iu shpetuan plumbave ne lufte, ndersa tani i kisha “vrare” une. Ishte momenti kur Hysni Kapo sapo ishte shprehur se kisha vetem nje faj qe nuk i kisha hedhur drejtuesit e Deges se Shkodres ne Bune, ndersa ata te Durresit ne molin zero. Ketu nderhyri edhe Rexhep Kolli dhe tha: Ky ka bere vetem nje faj qe si falet, pasi ata qe nuk i vrau plumbi ne lufte apo diversantet tashme, i vrau ky me veprimin e tij. Pas kesaj Hysniu nderhyri perseri duke i thene Rexhep Kollit se oficeret e liruar i kishte “vrare” ai me shoket e tij. Hysniu vazhdonte te kembengulte se fajtor per fatin tim kishin qene vetem vartesit e Rexhepit. Megjithate ky debat mes Hysni Kapos dhe Rexhep Kollit tregon edhe ate qe mund te ndodhte me vone me mua. Vetem ardhja e Kadri Hazbiut dhe Zija Kambos ndryshoi gjithçka ne sjelljen e disa gardianeve ndaj meje deri ne fund te denimit tim.
Po pas burgut ku u vendoset dhe a vazhdoi persekutimi juaj?
Une doja te shkoja ne Elbasan, pasi atje kisha dy motra, ndaj dhe ja kerkova kete Kadri Hazbiut. Me ndihmuan te shkoja ne Elbasan madje Todo Manço me kishte dhene edhe nje leter per sekretarin e pare te partise se ketij rrethi, Jashar Mezenxhiun. Ky i fundit me çoi te punoja si furnitor ne ndermarrjen Rruga-Ura te Elbasanit. Mezenxhiu, madje, ju tha drejtuesve te ndermarrjes qe te me kishin kujdes pasi une kisha rene viktime e mungeses se vigjilences se organeve te Sigurimit te Shtetit. Gjate kohes kur punoja ne ndermarrjen rruga-ura pata atje perkrahjen e nje njeriu te cilit i jam mirenjohes edhe sot. Veip Guri kryeinxhinieri i asaj ndermarrjeje me ka trajtuar tejet mire dhe madje ishte ai qe me porosiste se nga kush duhej te ruhesha, pasi ai e dinte qe Sigurimi i Shtetit aty ne Elbasan kishte qellim qe sa te me gjente rastin te me çonte perseri ne burg. Me ka ndodhur shpesh qe te perballem me persona qe me kerkonin me ngulm qe te tregoja historine time dhe me pas te raportonin ne degen e Puneve te Brendshme te Elbasanit, drejtues i se ciles ne ate kohe ishte Nevzat Haznedari, njeri i lik dhe shpirtkazme. Veip Guri e dinte fare mire qe mua me ishin vene nga pas spiunet dhe ai me thoshte se duhet te isha i kujdesshem. Ishte kryeinxhinieri Guri ai qe me hoqi nga Relbasani, kur pa se me kanosej rreziku dhe me dergoi ne te njejten ndermarrje por ne Sarande.
U larguat nga Elbasani dhe u vendoset ne Sarande po ne ndermarrjen Rruga-Ura. A e gjetet qetesine pas ketij transferimi?
Fillimisht mu duk se shpetova nga ndjekja e Sigurimit te Shtetit, por me pas e kuptova se vijonte e njejta situate. Nisa punen ne Dhrovjan nje pasdite kur sapo isha kthyer nga puna kaloja prane turizmit ku ndodheshin Feçor Shehu dhe Hito Çako qe nga hoteli diçka ishin duke vezhguar me dylbi. Feçori me pa dhe me thirri te shkoja tek ai. Sapo mberrita me pyeti se perse ndodhesha ne afersi te turizmit. Iu pergjigja se isha rastesisht aty dhe se sapo kisha lene punen. Ai mendonte se kisha shkuar qellimisht, por e kundershtova. Beme pak debat dhe dihet qe ai ishte ringjitur ne detyre dhe vazhdonte te mbante ndaj meje te njejtin qendrim si me pare, pra nuk e kishte harruar ate qe gjoja i kisha bere. Ne kete kohe ne debat nderhyn Hito Çako, i cili ngaqe nuk me njihte pyeti kryetarin e Deges se Puneve te Brendshme te Sarandes, Bajram Muçen, njeri shume i mire, per te mesuar se kush isha. Ai i tha se perpara kishte “majorin” fals. Hitoja menjehere i tha: “Majori i Kalivaçit?! Une paguaja per ta takuar kete njeri”. Çako me pyeti per arsyet per te cilat ndodhesha ne Sarande dhe i thashe se isha atje fale Feçor Shehut. Hito Çako nisi te me mburrte per ate histori qe e kisha paguar shtrenjte jo vetem me burg, por tashme ndiqesha gjithandej nga Feçori me shoke. Kaq zgjati edhe biseda me ta dhe me pas shkova ne punen time.
Perse te “ndiqte” Feçor Shehu, kur ti e kishe mbaruar denimin per ate qe bere?
E kisha te qarte se me shume nga te gjithe historine time e vuante psikologjikisht Feçor Shehu se ai ishte fodull dhe mburravec por pendet i rane vetem atehere kur per nje aventure rinore eproret te cileve iu shitej si “specialist i mbaruar” i thane se nuk ishte asgje me shume se nje sylesh. Tere jeten e tij ai e kishte fiksim goditjen qe mori ne vitin 1960-te dhe per kete me ishte vene nga pas qe te me mbyllte pergjithmone ne qeli, gje qe fale Kadri Hazbiut nuk ndodhi. Megjithate edhe une pasi dola nga burgu isha shnderruar ne nje njeri te rezervuar dhe nuk iu jepja mundesi spiuneve te me raportonin. Edhe pse veproja keshtu nuk i shpetova perndjekjeve. Me konkretisht, dua te them se pese dite pas replikave me Feçor Shehun erdhen ne Sarande police nga Tepelena, te cilet me thane se kishin urdher te me dorezonin ne Degen e Puneve te Brendshme ne Tepelene. Aty pastaj mesova se ishte dhene nje vendim nga Feçor Shehu per internimin tim ne Grabian te Lushnjes.
Pra “armiqte” e tu ia arriten qellimit apo jo?
Jo plotesisht se kishte edhe njerez qe tregoheshin dashamires me mua. Pak pasi me komunikoi urdhrin kryetari i Deges se Puneve te Brendshme te Tepelenes, Zyhdi Aga mori ne telefon Ministrin e Brendshem Kadri Hazbiun dhe e vuri ne dijeni per ate qe kishte ndodhur me mua. Kadriu sapo nesoi per internimin tim ne Grabian te Lushnjes nderhyri qe te ndryshonte vendi i internimit nga Grabian i Lushnjes ne Selenice te Vlores. Atehere isha i pamartuar dhe familjen e krijova disa vjet me pas ne Selenice ku dhe u bera me femije.
Perse e refuzuat internimin ne Grabian te Lushnjes?
Atje ishin internuar shume nga ata qe kualifikoheshin si armiq te pushtetit dhe kete shfrytezova per te mos shkuar atje. Pastaj nuk kisha bere ndonje veprim antipushtet kisha realizuar vetem nje aventure rinore, per te cilen isha ndeshkuar dhe jo pak po me mori vitesh burg. Ne Selenice kisha edhe nje moter te martuar atje dhe me behej mire, pastaj mendoja se ishte me ndryshe Selenica krahasuar me Grabianin. Mendoja se edhe mund te me linin te qete aty, por ne fakt gabova se disa njerez shpirtkeq vazhdonin te me binin me qafe.
A gjetet zgjidhje per ngacmimet qe iu benin sigurimsat ne Selenice?
Belane gjata edhe ne Selenice nga njerezit e Feçor Shehut. Keta me ndiqnin nga pas dhe nuk me lane asnjehere te qete. Isha ndeshur disa here me oficeret injorante te Sigurimit te Shtetit. Megjithate pata fat se gjeta edhe atje dy njerez te mire, kolonel Dhimiter Bonaten, Kryetarin e Deges se Puneve te Brendshme te Vlores dhe Lazhar Karafilin, i cili me njihte prej vitesh. Keta urdheruan nje operativ qe te mos me ngacmonin disa tipa te poshter si Zalo Matraku dhe te tjere, te cilet me thoshin se do te me çonin atje ku isha, pra ne burg dhe te tjera kercenime si keto.
Gjate gjithe rrefimit tuaj e permendni Kadri Hazbiun si shpetimtarin tuaj. Perse ju ndihmonte ky pushtetar i larte i asaj kohe?
Mendoj se arsyeja e pare ishte ngaqe Kadriu e dinte mire se nuk kisha bere asgje te keqe, veç nje aventure. Por mendoj se ai vazhdoi te me ndihmonte kur nuk nxora emrat e atyre oficereve te cilet donte ti ndihmonte. Kadri Hazbiu gjimone me shikonte me keqardhje dhe prirej te me ndihmonte. Kam edhe nje kujtim me te. Ky ishte takimi im i fundit me ministrin e asaj kohe. Ne nje pervjetor te betejes se Drashovices shkova edhe une. Kadri ishte se bashku me Vito kapon dhe te tjere njerez me pushtet te asaj kohe. Zura vend ne reshtin e pare, prane kisha Basri Bedinin, nje nga oficeret e Deges se puneve te Brendshme te Durresit, qe e liruan kur dola “major” fals. Te jem i sinqerte doja te bisedoja me te dhe e pyeta se si ishte. Ai me tha: Si te jem nuk e shikon keto na le ti dhe tregonte dekoratat e partizanllekut. Mu dhimbs shume dhe heshta, por nderkohe ai mu largua duke me thene se edhe aty nuk i kisha lene rehat. Kur mbaroi ceremonia Kadriu erdhi drejt meje dhe me pyeti per shendetin dhe nese kisha ndonje hall. I thashe se nuk po me linin ende te qete edhe atje ku me internuan, ne Selenice. Ai ma preu: tani e tutje nuk do te ngacmoi me askush se edhe kuadrot drejtues te Selenices te pane qe u takove me mua. Perseri nuk me besohej se do te me linin te qete, por ne fakt pas asaj dite nuk pata me ngacmime nga operativet dhe vazhdova jeten time, por nga ana tjeter kisha mbetur ekonomikisht dobet dhe ajo ekonomi me ndoqi deri ne ditet e sotme. Keshtu ishte shkruar per mua te vuaja gjithe jeten time edhe sot ne pleqeri, por shpresoj qe te ecin femijet e mi, qe nuk e beso se do te kene fatin tim dhe s’ka pse ta kene.

[Xhuxhumaku]

Spiunet e bukura të luftrave të mëdha

» Dërguar më: 21/02/2009 - 13:55


Për shekuj me radhë femrat kanë shërbyer në shërbimet e spiunazhit, duke u bërë kështu agjentet më të sukseshme. Shumë prej tyre janë nderuar me medalje për shërbimet e tyre, të tjera janë ekzekutuar e ka dhe nga ato që janë dënuar e më pas janë falur. Në krye të listës së spiuneve më të famshme në botë qëndron Mata Hari. Edhe pse ajo është konsideruar gjithnjë si prej spiuneve më të famshme, historianë e autorë të ndryshëm kanë cilësuar se ajo ka qenë më shumë një figurë rastësore sesa e qëllimshme. Mata Hari ishte emri skenik i Margaretha Gertruida Zelle, një valltare ekzotike holandeze dhe kurtizane, e cila u ekzekutua nga skuadra e pushkatimit për spiunazh gjatë Luftës së Parë Botërore. Duke qenë se Holanda ishte neutrale, Margaretha Zelle mund të kalonte kufijtë lirshëm. Kjo është arsyeja pse mendohet se ajo është përdorur nga shërbimet sekrete.
Një tjetër spiune e famshme është Nance Ëake, e cila punonte si gazetare në Francë, kur nisi Lufta II Botërore. Shumë shpejt ajo doli vullnetare për të qenë korriere e Rezistencës Franceze dhe shumë shpejt krijoi një rrjet spiunimi aq të gjerë dhe efektiv, saqë Gestapoja vuri një çmim për kokën e saj. Pas luftës ajo u nderua me medalje të lartë civile nga pesë shtete.
Kystyna Skarbek është gjithashtu një prej spiuneve më të suksesshme të Luftës II Botërore për llogari të Anglisë. Ajo ka kryer misione në Poloni, Hungari, Francë dhe Egjipt. Ajo fitoi famë kur shpëtoi dy kolegë të saj, të cilët do të ekzekutoheshin nga Gestapoja, duke u prezantuar si mbesa e një zyrtari të lartë të komandës britanike. Si agjente e operacioneve speciale ekzekutive, edhe Virginia Hall ka kryer misione të panumërta në funksion të Rezistencës Franceze, duke fituar një reputacion si person në gjendje t'u shmangej edhe operacioneve më të hekurta naziste. Fama e saj konsiston dhe në faktin se ajo kishte humbur një pjesë të këmbës dhe ecte me protezë druri.

Legjenda e Violetës

Ndërkohë, aftësia, bukuria si dhe jeta tragjikisht e shkurtër e Violette Szabo-së, kanë kontribuar për të ngritur legjendën e emrit të saj. Si agjente sekrete, misionet e saj në Francën e pushtuar varionin nga mbledhja e informacioneve e deri te kabotazhi. Ajo u ekzekutua nga forcat naziste në vitin 1945, në moshën 23-vjeçare. Anëtare e Partisë Komuniste, Lona Cohen në shërbimin e saj të parë punoi si korriere e Theodore Hall-it, një fizikan i projektit "Manhattan", i cili u dërgonte sekrete sovjetikëve. Pas luftës ajo dhe bashkëshorti i saj u vendosën në Londër, ku krijuan Rrethin e Spiunëve të Portlandit që u kalonte sovjetikëve sekretet detare britanike.
Elisabeth Bentley e nisi karrierën e spiunazhit duke menduar se po spiunonte për Partinë Komuniste të SHBA-së, kur në fakt ishte duke punuar për policinë sekrete sovjetike. Gjatë Luftës II Botërore ajo ishte një prej spiuneve më të suksesshme sovjetike në SHBA. Por, një ditë ajo vendosi t'i jepte FBI-së emrat e 150 spiunëve sovjetikë, duke përfshirë dhe punonjës të qeverisë amerikane.

Princesha Stefani

Si një anëtare e bukur dhe e pasur e aristokracisë gjermane, në vitin 1930 princesha Stephanie u përfshi në elitën e Londrës, ku u miqësua me ministra të kabinetit. Ajo arriti të përfitonte informacione të arta për Hitlerin kur jetonte në Londër.
Brita Tott është një tjetër spiune e famshme. Në vitin 1442, vajza e fisnikërisë daneze u martua në familjen mbretërore suedeze. Një dekadë më pas, kur suedezët hynë në luftë kundër danezëve, ajo ishte spiunia perfekte për vendin e saj. Ajo shërbeu si korriere që i kaloi sekrete të mëdha familjes daneze dhe u dënua me djegie në turrë të druve, por më pas u fal. Ndërsa, Melita Norëood ishte një punonjëse civile britanike me prirje komuniste, puna e së cilës në një ndërtesë sekrete kërkimesh bërthamore i dha mundësinë të kishte akses ndaj dokumenteve sekrete. Ajo u rekrutua si spiune nga shërbimet sekrete sovjetike në vitin 1940 dhe punoi sukseshëm për këto shërbime.

GSh.

[Xhuxhumaku]

Nga orgjitë seksuale deri tek armët moderne


12 May, 2009 12:42:00 Gazeta Telegraf


AGJENTET SEKRETE

Askush në botë nuk mund të jetë çelës për dosjet "Top Secret" më shumë se një femër joshëse. KGB-ja është një nga shërbimet sekrete që krijoi një linjë tipike me një rrjet agjentesh, të cilat me bukurinë e tyre zbërthenin çdo sekret. KGB-ja rekrutonte vajza të bukura në radhët e saj, për të zënë në kurth diplomatët e huaj dhe faktet tregonin që s’e kishin gabim. Kërcimtare, aktore këngëtare, të cilat stërviteshin për të joshur cilindo person që do të duhej t’i nxirrnin informata. Maria Konnenkovës nuk i rezistoi dot as Ajnshtajni me gjenialitetin e tij. Në vitet ‘40 agjentja sekrete sovjetike e takonte dhe mblidhte të dhëna për bombën që do ndërtohej. Maria Knuth, një tjetër vajzë me emrin e shenjtëreshës, por që veç e tillë nuk ishte. Kërcente në kabare dhe magjepste me bukurinë e saj oficerët britanikë dhe amerikanë. Elizabeth Bentley, një amerikane gjithë sharm, ra në dashuri me kontrollorin e saj rus, pasi u rekrutua nga KGB-ja. Të gjitha vajza të bukura dhe inteligjente, të cilat fituan famë në shërbimet ku punonin.

RUSET

Seks, pasion dhe shantazh

Kjo ka qenë mënyra që përdori KGB-ja, për të kompromentuar ambasadorin britanik në Moskë, sër Xhefri Harison në vitin 1968. Ambasadori u dashurua pas një gruaje të bukur ruse, e cila punonte si shërbëtore në Ambasadën Britanike e quajtur Galja. Ajo ishte e futur me mision aty nga KGB-ja. Pasi çifti doli nga dhoma e gjumit në një apartament të Leningradit, Harrisonit iu treguan foto të tij me Galjan gjatë kohës që bënin dashuri. Harrisonit iu komunikua se në qoftë se nuk i jepte KGB-së informacionet që ajo kërkonte, fotot dhe lidhja e tij me Galjan do të bëheshin publike. Në vend që të bashkëpunonte, Harrisoni u kthye në Londër ku pohoi lidhjen me Galian te oficeret e MI5, (Kundërzbulimi britanik). Ai u nxor në pension menjëherë. Megjithëse ky lloj kurthi kësaj radhe dështoi, shumë kurthe përpara Harrisonit ishin të suksesshëm. Koloneli Lui Gibo, atasheu ajror francez, në vend që të jepte informacion dhe të fshihte lidhjen, vrau veten. Në historinë e Shërbimeve Sekrete ruse, njihet edhe një rast që i ka habitur edhe vetë këto shërbime. Detyra e agjenteve sekrete ishte të joshnin presidentin indonezian, Ahmed Sukarno. Ai njihej për pasionin e tij për femrat. Pikërisht për këtë KGB-ja dërgoi një grup agjentesh gjatë vizitës së tij në Moskë. Pasi ky i fundit i ftoi në dhomën e hotelit, organizoi një orgji të madhe, e cila u filmua nga kamerat spiune të instaluara në dhomë. KGB-ja ftoi presidentin Sukarno në një kinema të vogël ku i tregoi videon pornografike dhe ata po prisnin që ai të frikësohej e do të bashkëpunonte me ta në çast, por në fakt ndodhi e kundërta. Sukarno i falënderoi për dhuratën nga qeveria sovjetike dhe kërkoi disa kopje, pasi do ta transmetonte në vendin e tij. Sipas tij, populli i tij do të ishte shumë krenar për të, duke e parë që ai kishte joshur vajzat ruse.

AMERIKANET

Agjentë sekretë sekretarët e "shëmtuara"

Një sekretare që s’bie në sy, e degdisur në një institut kërkimor shkencor dhe jo shumë e bukur. Ky ishte imazhi i agjenteve sekrete amerikane shumë i ndryshëm nga ai i rusëve, por jo më pak efektiv. Kështu janë agjentet amerikane që bënin pjesë në organizatën që më vonë do të quhej CIA. Shumë prej këtyre agjenteve, kishin një jetë shumë normale dhe të qetë, dhe familjarët e tyre nuk e dinin që ato punonin në shërbimet sekrete. Julia Child dhe Virginia Hall, njihen si dy agjentet më të famshme në organizatën OSS, (Offices of Strategy Services), që ishte pararendëse e CIA-s. Njëra infermiere dhe tjetra një kuzhiniere që më pas u bë e famshme pikërisht për këtë.

JULIA CHILD

Julia Child me plot gojën "një mision të pamundur". Eksplozivët që ishin instaluar nën ujë për të hedhur në erë anijet gjermane gjatë Luftës së Dytë Botërore, nuk duhet të prekeshin nga peshkaqenët. Ato mund të shpërthenin para kohe dhe nëse s’ndodhte kjo, me siguri që anijet gjermane do të paralajmëroheshin për vënien e eksplozivit. Child bashkë me disa kolegë të saj, i gatuan peshkaqenët.

VIRGINIA HALL

Edhe Virginia Hall, e njohur si "zonja e çalë e OSS", për shkak të këmbës së saj të drunjtë, luajti një rol të rëndësishëm gjatë Luftës së Dytë Botërore. Ajo punoi për të shkëputur ndërlidhjen gjermane, duke prerë linjat elektrike dhe telegrafike. Madje, u vlerësua për aftësitë e saj, si agjente e shërbimeve sekrete amerikane. Ndërkohë, agjentet më të reja si Lindsay Kegley, e cila vetëm prej dy vitesh është shkëputur nga CIA, apo Melissa Mahle, kanë fituar emër për punën e tyre.

Femrat në CIA

Që nga viti 1990 ka një rritje të numrit të grave në Agjencinë Qendrore të Inteligjencës. Që nga ky vit 15 për qind e grave punojnë në nivele të larta të agjencisë. Vetëm vitin e shkuar një e treta e agjentëve që u caktuan në 64 postet më të larta ishin gra. Aktualisht, Drejtorinë e Shkencës dhe Teknologjisë e komandon një grua.

Elizabeth Bentley

Ishte një grua shumë e bukur amerikane, e cila u aktivizua si agjente sekrete për KGB-në në vitin 1940. Ajo u rekrutua nga sovjetikët dhe ra në dashuri me kontrollorin e saj, Jacob Golos. Ajo joshi të paktën 8 zyrtarë amerikanë dhe në biseda intime u nxirrte të dhëna në llogari të sovjetikëve

Lona Cohen

Ishte anëtare e Partisë Komuniste në SHBA. Ajo u rekrutua në spiunazhin sovjetik nga bashkëshorti i saj Morris Cohen. "Lesley", ky ishte kodi i saj, dërgonte materiale nga projektet e armëve atomike amerikane në konsullatën sovjetike në Nju-Jork.

Maria Konnenkova

Albert Ajnshtajn mund të ketë qenë gjeni, por jo aq i zgjuar sa për të shmangur magjepsjen me agjenten sekrete Maria Konnenkova. Ajo e takonte Ajnshtajnin në vitin 1940, për të mbledhur informacione për përpjekjen e amerikanëve për të shpikur bombën e parë bërthamore

Melita Norwood

Është ende gjallë dhe e thërrasin "gjyshe Hola". Në vitet ‘30 ajo mbështeti rusët nën udhëheqjen e Stalinit për planet e bombës bërthamore. Agjentja 0087 punonte në një institut të kërkimeve shkencore dhe çonte dokumente sekrete rusëve, pa rënë në sy nga MI5.

Ethel Rosenberg

Aspironte të bëhej këngëtare dhe aktore, por kryesisht punoi si sekretare në një kompani anijesh. U akuzua dhe u dënua me vdekje për dhënien e sekreteve të ushtarakëve amerikanë rusëve. Sipas gjykatësve, Rosenberg kishte sjellë vdekjen e 50 mijë ushtarëve në Kore e gjithashtu kishin shitur edhe sekretet bërthamore te sovjetikët

Maria Knuth

Ishte një gjermane e rekrutuar nga KGB-ja, për shkak të bukurisë së saj dhe për aftësinë e saj për të tërhequr oficerët britanikë dhe amerikanë gjatë Luftës së Dytë Botërore. Ajo kërcente në kabare. Edhe më parë Knuth ishte përdorur për qëllime spiunazhi

Judith Coplon

Punonte në Departamentin e Drejtësisë, në sektorin e agjentëve të huaj. Ajo mblidhte informacione dhe bashkëpunonte me rusin Valentin Gubitchev, një ish-oficer i shërbimeve sekrete. FBI-ja e nuhati situatën dhe i arrestoi të dy në vitin 1949.

Betty McIntosh

Ka shkruar një libër kujtimesh për pjesëmarrjen e saj në Shërbimet Sekrete Amerikane. Është vlerësuar si një nga spiunet më të afta në OSS. "Nëse njerëzit na pyesin se çfarë po bëni këtu, thojini që jeni një sekretare dhe s’do ju pyesin më", thotë ajo në librin e saj.

Melissa Mahle

Prej tre vjetësh ka lënë CIA-n. Mbante detyrën e një eksperte spiunazhi kundra terrorizmit dhe ka punuar si klandestine në Lindjen e Mesme deri në vitin 2002. Që kur la punën, ajo ka punuar si këshilltare në Lindjen e Mesme për çështjet e sigurisë.

Lindsay Kegley

Edhe Kegley ka pak kohë që është shkëputur nga CIA. Ishte një nga oficeret më të mira të Agjencisë Qendrore të Inteligjencës nga viti 1998 deri në vitin 2003. "Të gjithë njerëzit që më njihnin më thoshin të mos e merrja këtë hap, por është vërtet bukur të ndihmosh vendin tënd", ka thënë ajo.

Irene Nelson

Një vajzë e njomë, por shumë e gjallë, ishte një nga spiunet paraardhëse të CIA-s gjatë Luftës së Dytë Botërore. Ishte 23 vjeçe dhe e sapomartuar kur u fut në shërbimet sekrete. "Edhe ajo mësoi të gatuante vonë, si Julia Child", shkruhet në librin "Motrat e spiunazhit

Virginia Baynes

Është një nga spiunet amerikane gjatë periudhës së Luftës së Ftohtë. Ajo u rekrutua nga i dashuri i saj, i cili punonte me shërbimet sekrete. Virginia u largua nga CIA, por jo shumë kohë më pas shiti informacione.

KGB

Komiteti për Sigurimin e Shtetit (Komitet Gosudarstvennoy Bezopasnost), ishte emri i Agjencisë së Sigurisë, Sekrete dhe Policisë Sekrete të Bashkimit Sovjetik. KGB-ja u krijua më 13 mars 1954 dhe vazhdoi të funksionojë deri më 6 nëntor 1991. Në Bashkimin Sovjetik, KGB-ja ishte i vetmi organ që kishte shumë kompetenca, ndryshe nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës, ku kompetencat ishin të ndarë midis CIA-s, kundërspiunazhit, FBI-së dhe organizmave të tjerë. Ajo ishte një organizatë autonome, KGB-ja merrej me spiunazhin e kundërspiunazhin, si dhe investigimin e ruajtjen e brendshme të Bashkimit Sovjetik. Gjatë viteve ku në krye të shtetit ishte Brezhnjevi (1964 - 1982), shërbimi sekret numëronte rreth 300 mijë informatorë.

CIA

Agjencia Qendrore e Inteligjencës (CIA) u krijua në vitin 1947 nga presidenti Harry Truman. Ai u alarmua nga spiunazhi mbarëbotëror i kryer nga Bashkimi Sovjetik, prandaj nënshkroi Aktin e Sigurimit Kombëtar, duke krijuar CIA-n si organizatë e përhershme spiunazhi e qeverisë së SHBA-ve. Karta e statutit të CIA-s e vendos atë në kontrollin e Këshillit të Sigurimit Kombëtar (NSC), i cili është nën drejtimin e qeverisë ekzekutive dhe Kongresit. Përgjegjësia kryesore e CIA-s është të "mbledhë dhe të vlerësojë informacion", por njëkohësisht të "kryejë dhe detyra të tjera" që i specifikon Këshilli i Sigurimit Kombëtar.


telegraf.

[Xhuxhumaku]

I fundmi urith i KGB-së

06/07/2009

A mundet ditari i një tradhtie të gjatë, njëherë i dekriptuar, të transformohet në tregimin e një besnikërie akoma më të gjatë? “Treachery. Një fjalë e mrekullueshme, duhet thënë. Thërrmohet si një bosht sipër një vorbulle. Nga këndvështrimi onomatopeik është superiore ndaj “etikës”. Ka gjithë efikasitetin zanor të një tabuje”, paralajmëronte me hidhërim Josif Brodskij. Posedojnë, çdo shekull dhe çdo vend, një muze të tyrin të dylleve ku grumbullohen tradhtarët, një memorial i tyre i bardhë spiunësh: por askush, as në këtë nuk ka ditur të mundë Britaninë e Madhe dhe askush nuk ka ditur të mundë kurrë Kim Philby. Çfarë është një spiun? Ose më mirë: çfarë është një spiun i përkryer? Një rast, për shembull, tregohet në librin e jashtëzakonshëm, të sapodalë në qarkullim, të një ish drejtuesi të kundërspiunazhit të CIA-s, të quajtur Tennent Bagley, “Spy Wars” (Yale University Press). Është historia e Yuri Nosenko, agjentit të KGB-së, që në vitin 1964 iu dorëzua amerikanëve duke u kaluar informacione të rëndësishme, midis të cilave ai jo dytësor se Lee Harvey Oswald, megjithëse kish jetuar tri vjet në Bashkimin Sovjetik, nuk e kish vrarë Kennedy me urdhrat e Moskës.

Por Nosenko ishte një tradhtar i vërtetë apo më shumë tradhtonte me mandatin e Lubiankës, për ta ngatërruar CIA-n? Bagley, i cili drejtoi çështjen, për këtë hipotezën e dytë ka qenë gjithmonë i bindur. Megjithatë, edhe dinaku Nosenko, i cili përfundoi deri duke i dhënë leksione stafit të Langley, nuk ka qenë një profesionist i lavdërueshëm i dezertimit respektivisht Kim Philby. Bejrut, vjeshta e vitit 1956. “Sapo kish arritur. Dukej një figurë më shumë e vetmuar, e vrarë, fytyra e shënuar thellësisht nga rrudhat, por e ngrohtë dhe miqësore, sytë e kaltër penetrues. Ishte simboli i anglezit, i qetë dhe i sjellshëm, argëtues dhe kjo, e kombinuar me të folurën e ngadaltë, e bënte të parezistueshëm ndaj grave”: ai që tregon Philby është një prej korrespondentëve më të mirë britanikë, Richard Beeston, i së përditshmes “Daily Telegraph”. Jemi pothuajse në fundin e garës, Philby është prej vitesh nën shënjestrën e amerikanëve, ndoshta qysh nga viti 1948: e dinë se është urithi në gjirin e shërbimeve sekrete angleze, i të cilave kish arritur në maja. Miqtë Burgess e Maclean (edhe ata, përveç Blunt dhe Cairncross, të të ashtuquajturit “Rrethi i spiunëve të Cambridge”) ja kanë mbathur në vitin 1951 drejt Rusisë, sipas thënies së tij dhe me bashkëpunimin e mikut Auden, dhe atij në vitin 1955 i është dashur të largohet nga MI6. Por Harold Macmillan, ministër i Jashtëm, e ka shfajësuar në Parlament: “Nuk kam arsye të konkludoj se zoti Philby ka tradhtuar ndonjëherë interesat e vendit”.

Një përgjigje ndaj një interpelance që vjen si një frymëmarrje oksigjeni dhe merr formën e një vize për Liban, ku Philby i gjendet një punë tek “Economist” dhe tek “Observer”, ndërsa vazhdon të bashkëpunojë fshehurazi me shërbimet sekrete angleze. Natyrisht, përveçse me Lubiankën. Në Londër gëzon akoma rrjetin mbrojtës të garantuar nga raportet e vjetra në brendësi të Intelligence Service, njerëz me të cilët ka bërë karrierë, karriera që qëndrojnë njëra mbi tjetrën: çështje kaste, papërshkueshmërie të klasës shoqërore, të studimeve në Westminster e në Cambridge, Trinity College, dhe të një klubi ku je regjistruar qysh kur lindur, në qoftë se je djali i një arabi dhe eksploratori të shquar, Harry St. John Philby, imitues i T.E. Lawrence, i konvertuar në Islam dhe këshilltar i Mbretit Ibn Saud. Dhe në qoftë se pastaj, në pasaportë, ke të shkruar Harold Adrian Russell Philby, lindur në Ambala të Indisë në vitin 1912, por preferon që të quhesh Kim – si protagonisti i kryeveprës së Kipling, tregimi i Lojës së Madhe, turneu tetëqindësh i hijeve dhe i spiunëve midis Rusisë së carëve dhe Perandorisë Britanike në Azinë Qendrore, atëherë edhe loja jote duket e bërë.

Në adresën tënde, shpërthen “a genuine mental block”, siç do të thotë vetë Philby. Kështu, në Bejrut, Philby mbërrin i mbaruar dhe i dyshuar, koefricenti alkoolik gjithmonë jashtëzakonisht i lartë, por zyrtarisht është “i pastër”. Zbret në hotel Normandie, pak larg nga ambasada angleze, disa hapa larg nga restoranti francez “Lucullus”, me atmosferën e tij koloniale, dhe nga “Joe’s Bar”, ku takohet për aperitiv me shefin e stacionit të MI6, Paul Paulson. Normandie: Me hollin e tij me mozaikë të pluhurosur me pasqyrë, një ëndërr e viteve njëzet dhe një skenografi e perënduar. Për t’u fshehur pas mesditës në gjysmëhijen e kaltërt të tymit më uiskin e tij, zgjedh kadifetë e kuqe dhe karriget e veshura të barit “Saint Georges”: diplomatë, korrespondentë, vajza në shitje, afaristë. Ai është akoma legjendë dhe, së bashku, hija e asaj që ka qenë: shef i zyrës ruse të spiunazhit të Londrës dhe agjent ndërlidhjeje në Uashington midis shërbimit anglez dhe CIA-s. Në vitin 1950 deri kandidat për postin e C-së: kreut të inteligjencës britanike. Ai, një tradhtar? Ta pranojë, për Britaninë e Madhe, do të nënkuptonte një shuplakë vdekjeprurëse, shkëndija e fundit e një perëndimi perandorak të fshirë nga era e Chouf.

Do të thoshte t’i lëshoje përfundimisht fushën kushërinjve nga Washingtoni të pranojë varësinë tënde. Kështu është më mirë, me Philby, të vazhdojë ndeshja: ta tërheqë, nuk dihet se ku, por ta tërheqë, macja me miun, deri në vitin 1963, kur pëshpëritet akoma sot në Vauxhall Cross, selia e re e MI6-ës në Londër – pas një gjysmërrëfimi të shkruar, plot falsitete, Philby do t’i lejohej që të zhdukej, ta linte Libanin për Moskën, për të mos shpërthyer një skandal të ri në shtëpi. Edhe pse për të “shtëpia”, pas 30 vjetësh si urith, ishte tashmë vetëm ajo e Moskës, ku nuk kish shkelur kurrë. Në lojërat e dyfishta, të trefishta, të katërfishta të spiunazhit, S.J. Hamrick, në të diskutuarin “Deceiving the Deceivers” (Yale University Press 2004), sugjeron se Philby nga ana e tij është manipuluar, nga ana tij i tradhtuar: për t’u dhënë sovjetikëve informacione false lidhur me entitetin e arsenalit atomik amerikan në kohën e Luftës së Koresë.

Nga “Time” i 15 marsit 1963: “Një natë të janarit të kaluar, Harold Adrian Russell Philby, 51-vjeçar, gazetar britanik me qendër në Liban, është drejtuar për një takim, duke i thënë së shoqes së tij Eleanor se do ta arrinte më vonë në mbrëmjen e një funksionari të ambasadës angleze. Philby jo vetëm që nuk është paraqitur kurrë më, por është zhdukur nga Bejruti. Rrallë mungesa e zgjatur e një korrespondenti këtu krijon konfuzion, por javën e kaluar ajo e tija është bërë objekt i një hetimi ndërkombëtar që bën të tingëllojë në dollapin e Foreign Office një skelet i vjetër 12-vjeçar, sepse Philby ishte akuzuar në Dhomën e Komunave se ishte njeri i tretë bashkëpunëtor i dezertimit në vitin 1951 të spiunëve komunistë Donald Maclean e Guy Burgess. Kim Philby flirtoi me komunizmin në universitet në Cambridge, u punësua nga MI6, dega e jashtme e shërbimit sekret, gjatë Luftës së Dytë Botërore dhe meritoi Urdhrin e Perandorisë Britanike për punën e tij në spiunazh. Në vitin 1949 ishte bërë Sekretar i Parë dhe shef i sigurisë i ambasadës britanike në Washington. Me gjithë gruan e dytë dhe pesë fëmijët, kish mirëpritur në shtëpi mikun e tij të vjetër të Cambridge, Guy Burgess, funksionar i ambasadës dhe agjent sovjetik nën koperturë”. Një kurrikulum xixëllues. Përveçse atij bishti helmi. Defekt llogarie apo arrogancë prej të paprekshmi. “A bad mistake”, do të pranojë Philby vite më pas. “Klubi i tij nuk do të kish pranuar kurrë tradhtarë, kështu që Philby nuk mund të ishte i tillë”, ka komentuar John Le Carré. Edhe ai, si shumë midis shkrimtarëve më të mirë të Përtej-La Manshit, nga Somerset Maugham tek Graham Greene, të rekrutuar nga inteligjenca, edhe ai duket midis qindrave të tradhtuar nga Philby, dhe shumë u ekzekutuan.

“Tradhtia ishte profesioni i Philby-t, ishte natyra e tij. Ama turpi ishte që shërbimi sekret t’i identifikonte klasën shoqërore dhe besnikërinë. Establishmenti”, këmbëngulte Le Carré, “ka dhënë demonstrimin e një grotesku të pazakontë. Ndoshta vanitozi vrasë Philby ishte spiuni që ky establishment meritonte”. I është përgjigjur me një snobizëm të thatë Graham Greene: “Në spiunazh, gjykimet morale janë veçanërisht të pavend. Asnjë dëm i shkaktuar nga Philby, Burgess e Maclean është më i lartë ndaj argëtimit që të gjithë ata kanë ditur të na garantojnë”. Një gotë xhin për dezinfektuar plagët morale të një brezi. “Nuk e besoja se ishte spiun sovjetik, e shikoja thjesht si koleg, megjithëse një tip i pazakontë”, kujton gjithmonë Beeston. “Sigurisht, duhej të posedonte një vetëdisiplinë të frikshme. Edhe i dehur, nuk e ulte kurrë vigjilencën dhe nuk i shpëtonte as aludimi më i vogël lidhur me jetën e tij të dyfishtë. Një natë qemë në “Joe’s Bar” për një gotë të fundit kur ime shoqe e pyeti drejtpërsëdrejti nëse ishte ai “Njeriu i tretë”. Ai ia kapi fort dorën dhe ju përgjigj: “E di, gjithmonë e ka menduar besnikërinë ndaj miqve më të rëndësishme se çdo gjë tjetër. Më shumë se institucionet, më shumë se të gjitha “izmat” e mallkuara. Kim kishte një prekje të tijën sentimentale që e bëri akoma më refuzues në sytë e kolegëve që kish tradhtuar”. “Philby”, vazhdon Beeston, “dinte ta vishte tradhtinë si një kostum të vjetër të prerë mirë tuidi”. Përzemërsi, vetëdisiplinë, sentimentalizëm, miqësi (për ata që një ditë ndoshta do të duhet t’i tradhtosh apo do të tradhtojnë), besnikëri ndaj një atdheu që nuk është ai që të ka rritur, apo ndaj një ideali, ndaj një imazhi, kushedi, syri i zverdhur, i veshur me alkool, i fiksuar mbi një pasqyrë, prapa një tavolinë prej lisi të një bari mbi Corniche, që të shtyn prapa, duke ndarë një re tymi dhe ndërsa nja bërryl të godet, pamja jote venitet.

Çfarë është spiuni? Çfarë është tradhtia? Shkruan Philby duke mbyllur autobiografinë e tij, “My Silent War”, të vitit 1968: “Komentatorët perëndimorë janë habitur më kot për perden e tymit liberale prapa së cilës fshihja opinionet e mia të vërteta. Një shkrimtar që më njihte ka deklaruar se opinionet liberale e shprehura prej meje në Lindjen e Mesme sigurisht që duhet të ishin të miat personale… Por detyrimi i parë i një operatori të nën dheut është që të përsosë jo vetëm versionin e tij të koperturës, por edhe personalitetin e tij të koperturës”. Një autobiografi e mbushur me gënjeshtra, e detyruar nga KGB-ja, u tha atëherë. Korrekte, por difektoze, e gjykoi më me ftohtësi historiani Hugh Trevor-Roper, edhe ai në ato vite punonjës i shërbimeve sekrete: libri është i saktë, mëkatet, shumë, janë të qëllimshme. Atëherë ku është Philby? Çfarë mendon, pse për kë vepron? “Do të gërvisht njëra pas tjetrës shtresat e pisllëkut, vernikun e kaftë dhe pluhurin e lënë nga një jetë fshehjeje, deri kur do të arrij tek gjëja në vetvete dhe do ta njoh për atë që është. Shpirtin tim. Un-in tim”. Kështu në memorialin që lë prapa krahëve kundërfigura romanceske e Anthony Blunt tek “I Paprekshmi” i John Banville. Duket një përpjekje superiore ndaj mundësive apo synimeve të Philby. Sevilje, Spanjë, 1937.

Në shkurt, Philby mbërrin në Spanjë për të “grumbulluar informacione të dorës së parë lidhur me impenjimin luftarak fashist dhe për t’ia kaluar Moskës”. Në korrik punësohet nga “Times” për të treguar luftën civile nga ana e Franco. Për të bëhet fjalë për koperturën e parë të vërtetë, sepse qysh nga viti 1933 është tashmë në varësinë e NKVD-së, KGB-së së ardhshme. Është kapur në Vjenë, pas diplomimit në Cambridge, ku ka qenë laburisti i parë i pakënaqur, më pas komunist. Në Austri është martuar edhe me Litzi, edhe ajo agjente sovjetike. Është gabim të supozosh se Philby, gjatë të gjithë jetës, të ketë ndjekur ëndrrën e njëzet viteve të tij? “Tradhtia”, ka shkruar John Le Carré, “është si imagjinata kur realiteti nuk ka kënaqësi”. Moskë, 1988. Është një maj i ngrohtë ai që i jep përshëndetjen e fundit. Kufoma, pasi është ekspozuar në rrethin e KGB-së, u varros me një ceremoni solemne shtetërore, me Urdhrin Lenin në gjoks.

Një vit më vonë do të rrëzohej Muri, por Philby largohet as pa e dyshuar rënin e tij. Një trajektore e përkryer. “Kim Philby, agjent sekret sovjetik (1912 – 1988)” është shkruar në pullën që do të shpërthejë furinë e përzier me hidhërim të Josif Brodskij dhe do t’i frymëzojë një roman magjistral: “Një relike”. Në të vërtetë, në Moskë Philby jetoi me kujtime. Arriti që të vërë këmbë në selinë qendrore të KGB-së vetëm 14 vjet pas arritjes së tij në Rusia. Andrei Fyodorov ishte shkruar në pasaportën e re të tij: banonte në një apartament të madh të stilit të vjetër afër sheshit Pushkin dhe stërviste kolegë dhe rekrutë në rolin e tij të rij të konsulentit për aktivitetet e shërbimeve sekrete perëndimore. Me pak fjalë, pension i parakohshëm. Në Lubianka nuk kishin besim tek ai, ia kishin frikë lojës së dyfishtë. Dyshimet ekzistonin qysh nga viti 1941.

Qysh atëherë ishte çelur një hetim i brendshëm, por pa rezultat: të kishin infiltruar një agjent kaq të zgjuar në qendrat jetike të MI6-s u dukej rusëve një lëvizje tejet e përsosur. Epo sikur të kishin qenë anglezët ata që ta kishin futur brenda KGB-së? Dhe praktikisht, në vitet e fundit, Londra kërkoi që ta tërhiqte mbrapsht, duke shpresuar të paktën në një hakmarrje imazhi. Philby ju bënë oferta të ndryshme. Ndërmjetësi duket se ka qenë një ish koleg i tij, një mik i vjetër, i vetmi që nuk i kish ndërprerë kurrë kontakte: shkrimtari Graham Greene. Të dy u takuan në Moskë katër herë midis 1986 dhe 1988. I ka thënë Greene: “A e ke tradhtuar vendin tënd Kim? Po, ndoshta e kam bërë, por kush prej nesh nuk ka tradhtuar ndonjëherë ndonjë gjë apo ndonjë njeri të rëndësishëm të një vendi?”. I ka thënë Philby: “Për të tradhtuar duhet më parë të përkasësh dhe unë nuk përkas. I never belonged”.

Tregon gruaja e fundit, rusja Rufina: “Në jetë, më thoshte Kim, zgjidhet ana e rrugës nga të ecësh. Mund të rezultojë ana e gabuar, por duhet ta përshkosh deri në fund. Kishte dyshime, por jo gjithçka që shikonte në Rusinë komuniste i pëlqente, por kish besuar tek komunizmi qysh fëmijë, e kish parë si bastionin e fundit kundër mazifashizmit, demokracitë i qenë dukur tepër të dobëta. Kim-it dhe miqve të tij të Cambridge nuk u pëlqente situata as në Angli, as në botën kapitaliste. Ishte njeriu më i ndershëm që kam njohur ndonjëherë”. Fjalë vejusheje: “Na del një xhentëlmen anglez i markës së vjetër, që nuk e ka tradhtuar kurrë Anglinë, sepse qysh nga mosha 21-vjeçare i ka qenë gjithmonë besnik vetëm Bashkimit Sovjetik.

I gatshëm të vdesë, dhe të bëjë të vdesë, për fjalën e dhënë. Është edhe versioni i Brodskij: “Ekziston një tip i caktuar anglezi që e çmon kurnacllëkun dhe paaftësinë, ai që hungërin i kënaqur kur ashensori mbetet i bllokuar apo një djalosh mbetet i ndëshkuar prej mburravecllëkut të një tjetri… Njeh vetveten tek një parapet i ndryshkur dhe i vjetërsuar, në çarçafin e lagët të një hoteli, në pengesat burokratike, tek pavendosmëria dhe avashllëku... Kështu ai dashuron Rusinë… dhe do të bënte një mal gjërash për Rusinë, për Rusinë joefikase, pro dramatike, ku shpirti është akoma i gjallë… Nuk do që Rusia të vihet në gjurmët e Amerikës.

Do që të mbesë e fortë me ndjenja dhe paksa e shëmtuar, me çorapet prej leshi dhe më askiat e gjata të kuqe: aspak najlon dhe, ju lutem, aspak kolante”. Por kush e ka njohur Philby, si Trevor-Roper, ka mundur që ta kapë, përveç hirit, kotësisë, nacizizmit, egoizmit. Një tradhtar i të gjithëve: i miqve, i kolegëve, i grave, i dashnoreve. Një regjisor i zgjuar i dyfishtësisë së tij që vinte vetveten në qendër të skenës dhe, në sfond, përtej dukjeve, larg, një kamerdare shpëtimi. Për zbarkimin final në Moskë! Në Moskë! Çfarë është një spiun, një spiun i përkryer? Ndoshta një aktor i përkryer. Jo aktori që torturon shpirtin dhe shet zemrën, as aktori që garon brenda vetes. Më shumë, aktori i “Paradoksit” të Dideroit: “Është ndjeshmëria që i bën aktorët mediokër, ndjeshmëria ekstreme aktorët e kufizuar, gjaku i ftohtë dhe truri aktorët e mrekullueshëm”. A nuk e ka prekur sublimen në interpretimin e vetes Kim Philby?

metropol.

[Xhuxhumaku]

Spiunë si ata...

10/08/2009

Nga Ian Fleming deri te John Le Carre, shkrimtarët prej kohësh kanë qenë të magjepsur nga bota e spiunazhit. Por çfarë mendojnë spiunët e vërtetë për ata të sajuar?

Atë kohë pati një bindje se gjermanët ishin kudo, duke u maskuar si kamerierë apo berberë, duke vjedhur sekrete dhe përgatitur për luftë. Pati një rritje të trysnisë së publikut për të bërë diçka dhe kështu u krijua zyra e Shërbimit të Fshehtë. Gjysma e saj, që më vonë do të bëhej MI5, kishte për mision gjurmimin e spiunëve gjermanë. Gjysma tjetër, që do të ishte MI6, do të duhej të vidhte sekrete të gjermanëve

Pjesa më e madhe e asaj që di publiku për Shërbimin e Fshehtë Britanik, ose MI, vjen nga bota e letërsisë, qoftë James Bondi i Ian Flemingut apo George Smiley i John le Carre. Ndërthurja e faktit dhe imagjinatës e ka origjinën në lindjen e shërbimit britanik të inteligjencës. Në vitet e para të shekullit të 20-të publiku britanik ishte përfshirë nga një mani spiunazhi të nxitur prej shkrimtarëve dhe gazetave.

Ishte një epokë kur Mbretëria e Bashkuar ndihej e trembur nga forcimi i Gjermanisë e sidomos marinës së saj. William Le Queux shkroi romanin “Pushtimi i 1910”, që u botua në mënyrë seriale te “Dialy Mail”. Gazeta u kujdes që të përshtaste rrugën e pushtimit që duhej të ndiqnin gjermanët, duke përfshirë në të ato qytete ku kishte tirazhin më të madh.

Në atë kohë pati një bindje se gjermanët ishin kudo, duke u maskuar si kamerierë apo berberë, duke vjedhur sekrete dhe përgatitur për luftë. Pati një rritje të trysnisë së publikut për të bërë diçka dhe kështu u krijua zyra e Shërbimit të Fshehtë. Gjysma e saj, që më vonë do të bëhej MI5, kishte për mision gjurmimin e spiunëve gjermanë. Gjysma tjetër, që do të ishte MI6, do të duhej të vidhte sekrete të gjermanëve.

Mitologji

Alan Judd, biografi i Sir Mansfield Cumming, që ishte kreu i parë i agjencisë që do të merrte emrin “MI6E”, thotë se në atë fazë të hershme letërsia kishte ndikim në botën e vërtetë të spiunazhit, “Le Queux njihte disa njerëz në Zyrën e Luftës. Nuk kisha asnjë dyshim se ai kishte ndikim tek të gjithë ata në kulturën dhe në klimën që ekzistonte”, -hotë Judd.

Por mitologjia e krijuar prej letërsisë mund të ketë origjinën më herët në kohë, që në epokën e Lojës së Madhe -beteja mes Perandorisë Britanike dhe asaj ruse për supremaci në Azinë Qendrore, e cila nisi në fillim të shekullit 19. Britania nuk kishte shërbim profesionist spunazhi në atë kohë, thjesht amatorë dhe ushtarë. Por historitë e tyre u shkruan për publikun dhe në mënyrë dramatike prej Kimit të Rudyard Kipling. Sipas Sir Colin McColl, shefi i MI6 mes viteve 1989 –1994, këta pararendës të “spiunit profesionist” bënë disa “gjëra shumë të këqija”. “Dhe kështu pati një lloj ndjesie të përgjithshme se kjo qe gjë e mirë, që bëhej prej njerëzve trima, gjë që u pasua nga një sërë autorësh në gjysmën e parë të shekullit të 20-të: John Buchan e kështu me radhë. Gjëra të tmerrshme!”

Letërsia krijoi një lloj romanticizmi përreth spiunëve që tërhoqi shumë njerëz të punonin për shërbimin e spiunazhit. Mes tyre ishte Daphne Park, që hyri në vitet 1940 dhe më pas u bë kontrollore në MI6. “Mendoj se filloi tek lexoja “Kimin” e Rudyard Kipling, duke lexuar “John Buchan” dhe “Bulldog Drumond” dhe që në moshë shumë të re doja të hyja në shërbimin e fshehtë. Nuk e dija se si do të ishte. Por gjithmonë e doja”, - thotë ajo.

Përveç joshjes së individëve për të kërkuar punë tryeze, antikë plot guxim të spiunëve imagjinarë ndihmuan gjithashtu MI6-n në detyrën e saj kryesore të rekrutimit të agjentëve - njerëz të gatshëm të spiunonin për shërbimin dhe për të përcjellë sekrete. “Ka pasur shumë njerëz me të cilët kemi pasur të bëjmë në të gjithë botën, të cilët kanë ardhur te ne dhe kanë kërkuar të punojnë me ne, sepse mendonin se ne dinim më shumë se kushdo tjetër”, - thotë Sir Colin.

Dhe pjesa më e madhe e botës e njeh MI6-n prej njeriut të njohur si “007”. Krijuesi i “James Bond”, Ian Fleming, nuk ka shërbyer asnjëherë në MI6, por ai ka punuar në shërbimin e fshehtë të marinës gjatë Luftës së Dytë Botërore dhe e krijoi “Bondin...” duke u bazuar në një sërë oficerësh realë. Krijesa e tij – sidomos pasi u shfaq në kinema – ka bërë shumë për të formësuar perceptimin që publiku ka për MI6, ndonëse shefi i vërtetë quhet C dhe jo M. Thuhet se shërbimi i fshehtë egjiptian ka blerë kopje të librave të Flemingut me qëllimin për t’i përdorur në kurset e trajnimit.

Atëherë, a mendojnë njerëzit se spiuni tipik është si Bondi?

“Zakonisht kështu mendojnë”, - thotë Sir colin. “Por në të vërtetë nuk është... puna jonë nuk ishte që të dilnim e të vrisnim njerëz në qoshe të errëta. Ajo ishte një botë krejt e ndryshme”.

Por gjithsesi Bond vazhdon që të përdoret. “Të gjithë e shikojnë Bondin. Dhe kështu, pse të mos ndodhë që pakëz Bond në na bjerë më qafë në reputacionin tonë”, - thotë Sir Colin. “Nëse shihni numrin e njerëzve që na kanë ndihmuar të paktën një herë, pjesa dërrmuese e tyre ishin britanikë që e bënin shërbimin në këmbim të asgjëje – ndoshta një shisheje uiski për Krishtlindje. E dini? Kemi pasur një mbështetje të jashtëzakonshme dhe kjo është shumë e vyer... bazuar në reputacionin.”

Megjithatë personazhi i Flemingut duket se ka bërë më pak përshtypje te rusët, siç thotë ish-koloneli i KGB-së Mikhail Lyubimov. “Bondi nuk konsiderohej asnjëherë një film serioz te KGB-ja”, - thotë Lyubimov.

Figura tjetër që ka bërë shumë punë për të formësuar kuptimin që publiku ka për MI6 është John Le Carre. Paraqitja e personazheve shpeshherë me të meta shkakton një perceptim të përzierë për spiunët e vërtetë. “Mendoj se në shërbimin e fshehtë me kalimin e viteve ka pasur dy lloje ndjenjash, shpjegon Sir Colin McColl: - kishte nga ata që ishin të zemëruar me John Le Carre, sepse ai përshkruan këdo si personazh shumë të papranueshëm, të cilët gjithmonë komplotojnë kundër njëri-tjetrit e kështu me radhë... Kështu që njerëzit irritoheshin vërtetë prej kësaj. Megjithatë, unë mendoj se ishte e jashtëzakonshme, pasi çonte përpara emrin që ishte siguruar nga Bondi dhe John Buchan bashkë me gjithë të tjerët, pra na jepte ne edhe disa breza të tjerë të të qenit në njëfarë mënyre të veçantë.”

Zonja Park, duhet thënë se nuk është një fanse. “Ai guxon të thotë se është një botë tradhtie gjakftohtë. Është një botë besimi. Nuk mund të drejtosh një agjent pa ekzistuar besimi reciprok”. Le Carre, që ka shërbyer për shumë pak kohë në MI5 dhe MI6, ka refuzuar që të japë intervista.

Dhe teksa shërbimi i fshehtë britanik ka dalë nga hijet, një pjesë e exhendës dhe misterit sigurisht që është davaritur. Disa njerëz të brendshëm besojnë se është e pashmangshme dhe ndoshta për më mirë hedhja tutje një herë e mirë e disa prej ideve të çmendura për botën e MI6-s.

Por ka dhe nga ata që me siguri do t’u mungojë.

METROPOL.

[Xhuxhumaku]

"Çështja Farwell" dhe spiuni që shkatërroi Bashkimin Sovjetik

James Bond dhe George Smiley mund të mbeten me "gisht në gojë" javën e ardhshme me fi lmin e ri që pritet të dalë në kinema. Një fi lm shumë in-teresant spiunazhi, që fl et për rolin e shërbimit të fshehtë francez gjatë Luftës së Ftohtë përmes faktesh dhe persona-zhesh krejtësisht të panjohura. Bëhet fjalë për fi lmin "L‘Affaire Farwell" per-sonazh i të cilit është një spiun francez në KGB (ish-shërbimi sekret sovjetik), që arriti të merrte informata aq të rëndësishme nga rusët saqë vuri në rrezik dhe ndikoi shumë edhe në vetë shpërbërjen e perandorisë sovjetike në fi llim të viteve ‘90. Ky person dhe vetë këto histori janë thuajse të panjohura, madje pakkush di për to edhe në Francë. Sipas vetë burimeve të Shërbimit Inteligjent Amerikan, puna e këtij spiuni çoi në kolapsin e disa programeve shumë të rëndësishme të spiunazhit sovjetik dhe në një kohë kur ushtrisë ruse i duhej më shumë se kurrë informacioni. E gjithë kjo situatë bëri që të tronditeshin theme-let e vendit dhe pozitat e Bashkimit Sov-jetik të dobësoheshin dukshëm.
Versioni zyrtar i ngjarjeve që pasqy-rohen në film flet për një spiun të francezëve, kolonelin rus, Vladimir Vetrov të Drejtorisë T, që ishte edhe Dre-jtoria e Spiunazhit Industrial e KGB-së. Në vitin 1981-1982, ai i dha shërbimit të fshehtë francez mbi 3000 faqe doku-mente, si dhe emrat e mbi 400 agjentëve sovjetikë që operonin jashtë vendit. Informacioni u dërgua edhe tek aleatët e NATO-s, të cilët fi llimisht u vunë në alarm, por më pas arritën që të marrin masa dhe të kundërveprojnë. Koloneli Vetrov, me emrin e koduar "Farwell" (lamtumira) arriti që të zbulonte strat-egjitë e sovjetikëve në lidhje me blerjet e paligjshme të teknologjive të ndryshme nga Perëndimi. Ai çoi informacione në agjencinë franceze të zbulimit edhe për problemet dhe prapambetjen e rusëve në fushën e elektronikës dhe mikro-teknologjisë. Informatat e tij patën një ndikim të jashtëzakonshëm edhe në vendimin e ish-presidentit amerikan të asaj kohe, Regan për të lançuar "Star Wars" (Lufta e yjeve), programi i vitit 1983 që shpaloste teknologjinë e fundit perëndimore dhe veçanërisht ameri-kane. Raymond Nart, oficeri francez që ishte pikëlidhja e spiunit në Paris, raportoi se koloneli Vetrov iu ofrua vetë francezëve, sepse dikur kishte qëndruar disa kohë në Paris dhe e donte shumë gjuhën frënge. Kontakti i tij i parë kishte qenë një biznesmen francez në Moskë dhe më pas atasheu ushtarak francez dhe bashkëshortja e tij. Informacionet e rëndësishme ai i linte nëpër koshat e ushqimeve që blinte në treg, kur dilte për të bërë pazar në fundjavë me të shoqen. E çuditshme është se spiuni rus nuk kërkonte kurrë para në këmbim të informatave, apo nisjen e një jete të re në Perëndim dhe ndryshimin e identitetit pas kësaj. Ai ishte "një person i pakontrolluar, që kalonte nga ndjenja e euforisë në atë të eksitimit maksimal", rrëfen kontakti i tij francez. Por ajo çka duket se e ka motivuar kolonelin rus është velja me sistemin sovjetik, me administratën, burokratët, zyrtarët partiakë dhe ndoshta edhe një sfidë personale e profesionale që mund t‘i kishte vënë vetes. Edhe pse ai ishte një nga personat më të rëndësishëm të spi-unazhit perëndimor në Moskë, koloneli nuk veproi për një kohë të gjatë pa u vënë re. Ai u kap dhe u ekzekutua, pasi vrau të dashurën me thikë dhe qëlloi për vdekje një polic në një park moskovit në vitin 1982. Rasti i tij, megjithatë, mbetet një nga rastet më interesante dhe sensitivë dhe mbi të gjitha misteriozë si në Rusi, ashtu edhe në Francë. Rusia e Vladimir Putinit dhe e Medvedevit i bënë presion aktorit rus, Sergei Makovetski, për të hequr dorë nga interpretimi i rolit të spi-unit rus në fi llimin francez, premiera e të cilit u shfaq në Festivalin e Torontos këtë javë. Autorëve të tij iu refuzua edhe një kërkesë për të bërë fi lmime në Rusi. Sipas asaj çka rrëfen regjisori i fi lmit, Christian Carion, i njohur për fi lmin "Joyeux Noel" që është kandiduar edhe për çmimin "Oskar", atë e kanë takuar shumë ish-agjentë francezë të shërbimeve sekrete, të cilët u munduan ta bindin se e vërteta e rastit të kolonelit rus ishte ndryshe nga sa ai e pasqyronte në fi lm. Sipas tyre, rusi nuk ishte një vetmitar guximtar dhe euforik që vepronte për kokën e tij dhe pa asnjë shpërblim, por ai ishte pjesë e një plani të CIA-s, e cila me këtë rast donte që të testonte besnikërinë e Presidentit francez, Mitterrand, ndaj Amerikës, pas zgjedhjes së tij në këtë post në vitin 1981. Madje, edhe vetë Presidenti francez besoi për një kohë shumë të gjatë në ver-sionin e sajuar të ngjarjes, jo atë të CIA-s. Ai madje pushoi nga detyra shefi n e shër-bimeve franceze në vitin 1985. Sigurisht që këto pretendime janë mohuar dhe hedhur poshtë nga Parisi dhe Uashing-toni që ngulmojnë se spiuni rus punonte i vetëm, për vete dhe pa shpërblim dhe se lidhjet e tij në Francë ishin vetëm me një degë periferike të Agjencisë Franceze të kundërspiunazhit. Ish-ministri i Jashtëm francez, Hubert Vedrine, një këshilltar diplomatik i ish-Presidentit socialist, Mitterrand, thotë se nuk ka dyshim që personi në fjalë dhe veprimtaria e tij janë reale. "Ishte një nga rastet më të mëdha dhe më të rëndësishme të spiunazhit të shekullit të 20-të. Për herë të parë që nga viti 1945, Bashkimi Sovjetik po dilte thuajse "lakuriq" në Perëndim, përmes dokumenteve shumë sekrete e të brend-shme që u kaluan pikërisht nga koloneli rus në shërbimin sekret francez", ka bërë të ditur ish-diplomati. Por ai refuzon mundësinë e hipotezës se pikërisht in-formatat e spiunit ishin një nga shkaqet kryesore të kolapsit të Bashkimit Sovjetik. Por ai si edhe zyrtarë të tjerë argumenton se infor-macioni i dhënë nga spiuni i KGB-së ishte një katalizator që ndi-hmoi në krizën e BS, 9 vjet më vonë. Kjo sepse pas materialeve të çuara në Perëndim për sovjetikët u bë shumë e vështirë konkur-renca me Perëndimin në shumë aspekte atë ushtarak, por edhe atë teknologjik. Mbi të gjitha tensionet mes BS dhe Perëndimit u shtuan ndjeshëm dhe veçanërisht tensioni nisi të shfaqej dukshëm edhe brenda për brenda lidershipit sovjetik. Pikërisht kjo trazirë krijoi rrethanat e përshtatshme dhe mundësinë e ngritjes dhe ardhjes në pushtet të reformatorit, Mikail Gorbaçov, njeriut të "Perestrjkës" dhe "Gllasnistit" që shoqëroi peran-dorinë sovjetike në vitet e saj të fundit të ekzistencës. Në fi lmin "L‘Affaire Farwell" i realizuar me pjesëmarrjen e rusëve, francezëve dhe amerikanëve, merr pjesë edhe aktori boshnjak, Emir Kusturica, që luan rolin e spiunit të KGB-së, si dhe amerikani Willem Dafoe si shefi i CIA-s. Në film, koloneli mban emrin Sergei Grigoriev. Sa për agjentët francezë, ata përmblidhen të gjithë në një person të vetëm, një biznesmen që u shndërrua më pas në spiun me emrin fi lmik, Pierre Froment, dhe që interpretohet nga aktori Guillaume Canet. Filmi, i cili deri më tani është pritur mirë nga ajo pjesë e kritikës që ka pasur rastin ta shohë, nuk ka të bëjë fare me fi lmat spektakolarë të spiunazhit të tipit James Bond. Ai është shumë më meditativ dhe pranë jetës së përditshme, pjesërisht historik, pjesërisht dramë psikologjike që rrëfen marrëdhënien mes një spiuni profesionist rus dhe një agjenti amator francez. Regjisori i fi lmit thotë se ai ka prerë shumë pjesë të fi lmit gjithmonë krahasuar me historinë e vërtetë. Kështu, ai ka lënë jashtë agjentin francez dhe bashkëshorten e tij, si dhe pjesën kur agjenti rus vret me thikë të dashurën. Sipas tij, këto dy episode dhe personazhe do ta bënin historinë shumë konfuze. Ajo çka regjisori ka dashur që të nxjerrë në pah nuk është karakteri i spiunit, por heroizmi i tij dhe ai i agjentëve francezë gjatë viteve më të vështira të Luftës së Ftohtë. Refuzimi i rusëve për të bash-këpunuar për realizmin është shumë i shpjegueshëm, sipas regjisorit të tij. Në vitin 1983, 47 diplomatë dhe gazetarë sovjetikë, u identifi kuan si spiunë pikër-isht falë bashkëpunimit të Farwell me perëndimorët dhe ata u dëbuan nga Parisi. Mes tyre ishte edhe një diplomat me emrin Alexander Avdeev. Kur fi lmi u planifi kua për t‘u realizuar, Avdeev ishte rikthyer në Paris me detyrën e ambasa-dorit rus. Më pas ai u rikthye në Moskë si ministër i Kulturës.

Po sa e rëndësishme ishte e gjithë çështja në fjalë? Në një material të pub-likuar në sajtin e CIA-s, Zoti Weiss, një anëtar i Këshillit të Sigurisë Kombëtare në vitin 1981, pra në kohën e presidencës së Reganit, jepet një rrëfi m i gjatë për vlerën që pati puna e spiunit rus edhe për vetë Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Weiss që u caktua si personi që do të përgatiste strategjinë amerikane, pas informatave të spiunit rus, që iu përcol-lën CIA-s nga ana e shërbimit francez, ka qenë ofi cer zbulimi për 50 vjet. Fjalët e tij nuk është se mund të jenë të gjitha të vërteta, por ai sugjeron se Farwell luajti një rol shumë të rëndësishëm dhe kyç në fitoren e amerikanëve dhe perën-dimorëve në Luftën e Ftohtë. "Kur kam lexuar materialin e kolonelit rus përjetova makthet më të mëdha të jetës sime", rrëfen ai. Bashkimi Sovjetik kishte mundur që të merrte një pjesë të madhe të informacioneve sensitive dhe të rëndësishme nga Perëndimi. Bëhet fjalë për sekrete që ruheshin në fshehtësinë më të madhe, por që spiunët rusë kishin mundur t‘i shtinin në dorë. "Nga sa dilte në informacionet e kolonelit, një pjesë e mirë e arritjeve tona shkencore përdorej edhe në Bashkimin Sovjetik". Njëherazi, Farwell nxori në dritë faktin se Bashkimi Sovjetik, në krahasim me Perëndimin ishte shumë pas nga ana e zbulimeve teknologjike, ndërkohë që në Perëndim ekzistonte një tjetër përshtypje. Ish-ministri i Jashtëm, Vedrine, mendon se perandoria sovjetike ishte shumë pranë kolapsit në fi llim të viteve ‘80. Mod-eli i saj ekonomik nuk ishte më funksional. Lufta e Afganistanit dhe shpenzimet e jashtëzakonshme ushtarake i kishin boshatisur fi nancat. Vlera e eksporteve të naftës dhe gazit kishte rënë. Si pasojë, Farwell nuk ishte shkaktari i fundit të Bash-kimit Sovjetik, por gjithsesi, përmes infor-matave të tij ndihmoi në përshpejtimin e një procesi që kishte nisur dhe që ishte i pashmangshëm". Për sa i përket agjentit amerikan, Weiss, ai nuk do ta ketë fatin ta shohë fi lmin, pasi në nëntor të vitit 2003 vdiq në rrethana shumë misterioze. Zyr-tarisht, rasti i tij u klasifi kua si "vetëvrasje". Ai u hodh nga dritarja pas një debati të ashpër me përfaqësues të administratës amerikane në lidhje me kundërshtinë e tij për luftën në Irak.

shqip.