Vezët e qyqes

[Akili-A]

January 10, 2013 by Xha Xhai

Te “Gazeta shqiptare” lexova që historiani i njohur Pëllumb Xhufi iu është përgjigjur flakë për flakë deklaratave të partisë “Agimi i Artë”, sipas të cilave Skënderbeu paska qenë grek.
Xhufi shkon edhe më tej, dhe vëren se “historia e ka lënë Greqinë pa heronj e pa vepra heroike. Në 500 vjetët e sundimit osman në Greqi nuk arrin të shquash një lëvizje, një kryengritje çlirimtare, si përkundrazi ndodhi me shqiptarët gjatë shekujve XIV-XIX”; për të shtuar pastaj se “fakti që aktorët kryesorë të kryengritjes së vitit 1821 dhe të çlirimit të Greqisë ishin shqiptarët, Ali Pashë Tepelena, Marko Boçari, Miauli, Ali Farmaqi, Kollokotroni, Odise Andruco, Bubulina, etj., nuk mundej të përtypej lehtë.”
Këto fjalë të historianit Gazeta Shqiptare i ka interpretuar me mjetet e veta, duke e titulluar shkrimin: “Pëllumb Xhufi: Skënderbeu grek? Ata s’kanë heronj, ne ua shpallëm pavarësinë.”
Mos e humbisni bukurinë e kësaj “ne”-je, të hedhur ashtu si rastësisht; ose si shprehje të një epërsie të shpenguar ndaj fqinjit; por për këtë mufkë fajin nuk e ka vetëm redaktori i faqes. Vetë fjalët e historianit kutërbojnë kafene të keqe të periferisë, ku çështjet e historisë diskutohen si të ishin punë ndeshjesh futbolli të ligës semi-profesioniste, ose të pikësuara nga vetorët “ne… ju… ne… ju…” etj.
Natyrisht Xhufi këtu nuk flet si historian, pavarësisht prezantimit që ia bën gazeta; por si një tifoz çfarëdo, që përpiqet të poshtërojë kundërshtarin në debat, para një birre me temperaturën e dhomës.
E vërteta është se çdo popull ka heronjtë e vet, edhe pse disa heronj u përkasin shumë popujve njëkohësisht; dhe kjo është e vërtetë analitike, sepse pa heronjtë përkatës, as populli nuk do të kish vetëdije për ekzistencën e vet.
Nuk më tingëllon mirë as edhe që arbërorë si Marko Boçari, Miauli, Kollokotroni, Bubulina e plot të tjerë Xhufi i quan si pa të keq “shqiptarë”; aq më tepër që ata nuk do ta kishin quajtur veten ashtu; dhe doemos as e kishin shkuar nëpër mend se po merrnin pjesë në revolucionin grek si “shqiptarë”.
Ata ishin arbërorë, që u ngritën për të shporrur sundimin osman nga trojet e tyre – sikurse edhe e arritën, duke luftuar përkrah vëllezërve të tyre të një feje, por të një kombi tjetër.
Përkundrazi, prej vilajeteve shqiptare revolucionit grek i shkuan kryesisht mercenarë, të cilët luftuan për ta mbytur, me gjak e me hekur (dhe këtu s’po përmend gjë Mehmet Aliun, as të birin e tij Ibrahim).
Lleshit të Zi nga Mirdita nuk është se iu mbajt gjë dora, kur e vrau Marko Boçarin.
Por fjalët çapraz të historianit Xhufi më bënë të mendoj edhe për një aspekt tjetër të historisë së arbëreshëve, arbërorëve dhe shqiptarëve, gjatë periudhës osmane.
Dhe pikërisht – që arbërorët në Greqi u ngritën të luftojnë kundër osmanëve dhe për lirinë… e Greqisë.
Xhufi, me naivitet jokarakteristik, thotë se disa grekë nga të sotmit nuk e përtypin dot faktin që këta ishin “shqiptarë”; por në fakt problemi është tjetërkund: pse luftohej, në atë kohë, për lirinë e grekëve dhe të rumunëve dhe të serbëve – por jo të shqiptarëve?
Ose më mirë: prej historianit do të dëshironim që të shpjegonte pse ishin shqiptarët, arbërorët e arbëreshët kaq të vonuar në kristalizimin e identitetit të tyre kombëtar në fund të shekullit XVIII, sa dëshirën për sovranitet do ta realizonin duke luftuar për lirinë e një populli tjetër?
Edhe sikur të gjithë udhëheqësit e revolucionit grek të kenë qenë arbërorë, përsëri fakti mbetet i pamohuar dhe i pamohueshëm, që këta kërkuan ta realizojnë të plotë identitetin e tyre duke çliruar prej osmanëve Greqinë.
Dhe këtu historiani me siguri duhet ta dijë se një faktor i rëndësishëm për këtë zgjim të hershëm të identitetit grek si identitet kombëtar në Ballkan ishte vetëdija historike, e përcjellë nëpërmjet shkronjës greke, fesë ortodokse, shkollës dhe kujtesës për Bizantin.

Në kohën kur grekët, si popull, u çuan të luftojnë kundër osmanëve, vetëdija historike-etnike mes shqiptarëve, madje edhe mes “shqiptarëve” të Xhufit praktikisht nuk ishte përftuar; por ndesheshin vetëm pak orvatje të drojtura e të shkëputura, sa mes pak klerikëve katolikë shqiptarë në Veri, ashtu edhe mes pak klerikëve arbëreshë katolikë të ritit bizantin në kolegjin e Kalabrisë dhe më pas në seminarin e Palermos në Itali, për të ngjizur embrionet e kësaj vetëdijeje, duke ia rindërtuar kombit të ardhshëm një të kaluar historike dinjitoze.
Përkundrazi, lëvizjet politike dhe ushtarake serioze, kundër pushtetit osman në vilajetet shqiptare, si ato të Bushatllinjve në veri dhe të Ali Pashë Tepelenës në Jug, ishin lëvizje të përftuara brenda kontekstit politik, ushtarak dhe gjeografik të Perandorisë Osmane dhe dukuri që, për nga natyra, i përkasin historisë së kësaj perandorie.
Nëse grekët u ngritën kundër osmanëve për të fituar lirinë si popull e si komb, pashallarët në vilajetet shqiptare u ngritën, kundër të njëjtëve osmanë, para së gjithash për të mbrojtur privilegjet dhe pushtetin e tyre, ose për të siguruar autonominë, në mos lirinë e tyre individuale si sundimtarë absolutë. Tundimet e këtyre sundimtarëve, për ta çuar më tej programin e tyre kryengritës dhe për të përfshirë në projektet edhe lirinë e subjekteve të tyre mbetën, në masë të madhe, veç tundime.
Ka një dallim të madh këtu, të cilin mua pikërisht historianë si Xhufi ma kanë mësuar.
Për të njëjtën arsye, atje ku Bushatllinjtë dhe Ali Pashai dështuan, ia doli mbanë Mehmed Aliu, i cili mbahet si themeluesi i Egjiptit modern.
Në të njëjtën kohë që “shqiptarët” e Xhufit luftonin për lirinë e Greqisë, ishte një shqiptar tjetër – pa thonjëza këtë herë – që doli në krye të reformave të cilat çuan në krijimin e shtetit egjiptian.
Si duhet ta kuptojmë këtë? Para së gjithash, duhet ta kuptojmë si përgënjeshtrim flagrant jo vetëm të shakave të kripura që ka bërë Xhufi me Gazetën shqiptare, por edhe të krejt mendësisë kombëtariste folklorike, së cilës historiani ynë po i shërben tani si zëdhënës.
Dhe pikërisht – që është fatkeqësia jonë, si komb, që kemi mbetur prapa në histori kolektivisht, teksa kemi preferuar të shkëlqejmë si individë, në historitë e të tjerëve. Qyqen nuk e lëvdon kush, as e sjell kush për shembull të virtytit, që i lëshon vezët në foletë e zogjve të tjerë. Për të njëjtën arsye, ne do të vendosim marrëdhënie të shëndoshë me të shkuarën që nga momenti kur do të lodhemi së rëni gjoksit dhe së pikasuri pasardhësit tanë në krye të projekteve të së tjerëve; për të filluar të kuptojmë arsyet e vonesës sonë historike.

[BLEDI_SH]

kush na qenka ky njeri pa emer xha xhai qe shkrimet(idiotlleqet e tij) duhet te hyjne dhe bekan pjese ke historia shqiptare???
akili mos qani mo,mos beni si femije,po doni jua dhurojme dhe skenderbeun

[prenceedi]

January 10, 2013 by Xha Xhai

Ne te gjitha keto qe shkruhen me siper e vetmja gje qe kuptoj eshte antipatia juaj per shqiperine dhe shqiptaret dhe qe perseri vazhdoni te mburreni me kryengritesit shqiptar.
E lexova me nje fryme shkrimin per te vetmen arsye se mos gjeja ndonje hero grek qe nuk e dija se ekzistonte por deri ne fund lexova vetem heronj shqiptare.

[BLEDI_SH]

dhe duke kerkuar e gjeta se kush na qenka ky xha xhai,kush tjeter?-na qenka pra Ardian Vehbiu,hahahah

[BLEDI_SH]

Prijësit e mbrojtjes së lirisë greke në atë kohë ishin shumica jo-grek’.
C. M. Woodhouse

Woodhouse gjithashtu veçon prijësin e qëndresës në veri të Gjirit të Korinthit i cili ishte “sulioti Marko Boçari, pasuesit e të cilit ishin shumica shqiptarë”.

_Po për Suliotët, kur Napoleoni pushtoi ishujt e Jonit, në 1804, formoi një repart me rekrutë suliotë, i cili repart u quajt prej francezëve me emrin “Le régiment Albanais”.

_Stefanopulos, (1802) e quan Peloponezin “L’Albanie grecque”.

_Sipas antropologut Roger Just, shumica e ‘grekëve’ të shekullit të nëntëmbëdhjetë, jo vetëm që nuk e quanin vetën helenë, madje ata nuk flisnin me qejf as greqishten, por më shumë dialektet shqiptare, sllave apo vllahe.

_George Finlay, një nga historianët më të flaktë filohelenik që morri pjesë me armë në dorë në luftën kryengritëse të vitit 1821-31 jep një pasqyrë të shqiptarësisë së asaj që më vonë u quajt Greqi: ‘Maratona, Platsea, Leuktra, Salamisi, Mantinea, Ira dhe Olimpia, tani popullohen nga shqiptarët dhe jo grekët. Bile edhe në rrugët e Athinës, që ndonëse për më shumë se çerek shekulli kryeqytet i Mbretërisë greke, gjuha shqipe dëgjohet ende midis fëmijëve që luajnë në rrugët në afërsi të tempullit të Tezeut’ (Historia e Revolucionit Grek: 1861).

_Edmond About me 1855 shkruan: ‘Athina, njëzet e pesë vjet më parë, ishte veçse një fshat shqiptar. Shqiptarët përbënin, dhe ende përbëjnë, thuajse tërë popullsinë e Atikës; dhe brenda tri kategorive të kryeqytetit, gjenden fshatra ku greqishtja mezi kuptohet’

_Jakob Philipp Fallmerayer i cili udhëtoi mespërmes Greqisë hasi në Atikë, Beoti, dhe në pjesën më të madhe të Peleponezit një numër të madh shqiptarësh të vendosur, të cilat nganjëherë nuk kuptonin madje as greqisht. Nëse dikush e quan këtë vend Shqipëri e Re, shkruan ai, jep emrin e saj të vërtetë. Për të, këto provinca të Mbretërisë Greke janë të lidhura me helenizmin aq sa janë malësitë skoceze me trevat afgane të Kandaharit dhe Kabulit. ‘

-A. Vasiliev, autor i volumeve të tëra për Perandorinë Bizantine,shkruan SEshumë nga ishujt e Arqipelagut dhe thuajse e tërë Atika gjer në Athinë janë shqiptare”

_Niko Dimous në një intervistë për New York Times: ‘Ne flisnin shqip dhe e quanim vetën rumë, por pastaj Winkelmani, Gëtja, Viktor Hugoja, Delakroiksi, na thanë neve, ‘Jo, ju jeni Helenë, pasardhës të drejtë të Platonit dhe Soktratit,’ dhe këtë e bënë’ (23 qershor, 2009).

‘The Atlantic Monthly’ shkruante: “Tani nuk ka emra më të fismë e më të nderuar në Athinë, nuk ka familje më me ndikim në qarqet politike, sesa ato të prijësve shqiptarë në luftën e 1821, Tombazisi, Miauli dhe Kundurioti” (1882)


Gjenerali Merkur Bua, që në fillim të shek. XVI u shërbeu plot lavdi mbretërve të Napolit, Venedikut, Spanjës, Gjermanisë dhe të Francës vetidentifikohej si shqiptar. Në një letër për Mbretin e Francës ,Merkur Bua i drejtohet këtij si “kapiten shqiptar” (cappitaine Albanoys). Ikanaku Merkur Bua ndofta shqiptari më kozmopolit i të gjitha kohrave: tepër i famshëm, tepër i kërkuar, tepër i punësuar nga oborret e gjithë Evropës ishte i shkëputur nga Shqipëria që në shek. XIV. E megjithatë, deklaronte se ishte shqiptar.

Ashtu siç deklaronte se ishte shqiptar dhërmioti Gjon Bixhili, i cili në vitin 1555, vitin e “Mesharit” të Buzukut, i drejtohej dogjit të Venedikut me një letër, e cila fillon me fjalët: “Në emër të të gjithë Shqiptarëve të Dhërmiut…”.

Eshte e njohur qe Stratiotet shqiptare nuk pranonin te luftonin kunder shqiptareve te tjere dhe kerkonin te kishin vetem komandante shqiptare.

-Mark Gjinin nga Lezha, i cili në një letër të vitit 1595 i referohej “alla mia natione Albanese”.

[Darius]

Rrugëtimi i identitetit të arvanitasve

Influenca e nacionalizmit kulturor në marrëdheniet greko-shqiptare është shfaqur që në fillimet e shfaqjes së nacionalizmit në rajon. Duke jetuar për një kohë të gjatë nën çatitë e dy perandorive, asaj bizantine dhe otomane, afërsia territoriale si dhe ndarja e disa vlerave të përbashkëta si ajo e një besimi të njëjtë fetar midis popullsisë greke dhe një pjese të popullsisë shqiptare kanë krijuar premisat që grupe të ndryshme popullsie të identifikohen ose të përzgjellin kombin në të cilin dëshirojnë që të jenë anëtarë. Zakonisht kur flitet për këtë aspekt në studimet shqiptare apo dhe të huaja nënvizohet dhe merret në shqyrtim fakti se ka pasur një asimilim më të madh të popullsisë shqiptare në atë greke sesa anasjelltas, gjë që sipas dhe të dhënave tingëllon si fakt i vërtetë, por nuk përjashtohet rasti që dhe periudha të ndryshme kohore të ketë ndodhur procesi i kundërt si p.sh gjatë qeverisjes së Ali Pasha Tepelenës ku shumë zakone, fjalë dhe veshje shqiptare(fustanella) u adaptuan gjerësisht nga popullsia greke e për rrjedhojë mund të ketë pasur popullsi greke që u konvertuan në shqiptare. Me këtë konstatim dëshiroj të nënvizoj faktin se asnjë etni apo grup popullate sado që të ketë shumë të fortë disa komponentë të identitetit përcaktues nuk është e imunizuar nga influenca e përzgjedhjes së kombësisë.

Në rastin e marrëdhenieve greko-shqiptare dhe anasjelltas duket se krijimi i shtetit kombëtar grek pothuajse një shekull më parë, influencoi në krijimin e një nacionalizmi etnik si pasojë e kontributit të zhvillimeve kulturore. Themelimi i shtetit kombëtar grek solli si rezultat dhe themelimin e një rrjeti arsimor të mirëorganizuar, shtypi kombëtar dhe kulture kombëtare të shtrirë gjithandej nëpër territorin e shtetit kombëtar.Pra, nga prania dhe forca e një sistemi arsimor të kontrolluar nga shteti, e një sistemi të mjeteve të informimit masiv të kontrolluar nga shteti dhe e organizatave kulturore që mbështesin gjuhën e një rajoni të veçantë dhe artet....si një kulturë e veçantë e kombit u përforcua më tepër nacionalizmi etnik. Për shkak të sistemit perandorak otoman të mileteve, ku popullsia e krishterë ortodokse në Ballkan konsiderohej si “Rum”(greke) dhe privilegjeve të fituara që herët nëpërmjet Patriakanës së Stambollit, ky rrjet shkollash dhe edukimi në gjuhën greke ishte i përhapur dhe në territoret shqiptare me popullsi ortodokse , ku në rajone të veçanta si Himara vazhduan të funksionojnë edhe 20 vjet pas shpalljes së pavarësisë dhe themelimit të shtetit kombëtar shqiptar. Mirëpo nëse para themelimit të shtetit kombëtar grek ato kishin një karakter universalist dhe i shërbyen popullsisë lokale për arsimim dhe edukim, përfshi këtu dhe popullsinë myslimane shqiptare, pas themelimit të shtetit kombëtar grek ato fituan karekterin partikularist të nacionalizmit grek dhe filluan të shërbejnë si fidanishte të Helenizmit. Si qendra të tilla, në momentin kur u shfaq nacionalizmi shqiptar ishte e kuptueshme që do të hynin në konflikt nacionalist me shkollat dhe edukimin shqip që shprehte sa karekterin e përplasjeve greko-shqiptare për krahinën e diskutueshme të Epirit por dhe rolin që luante arsimimi dhe kultura kombëtare në zgjedhjen e kombësisë.

Një pjesë e madhe e studiuesve kur studiojnë nacionalizmin grek bien dakort se në krijimin e kombit grek një rol të madh ka luajtur “dëshira” sesa përkatësia etnike sipas modelit që ka përkufizuar Renan, ndaj dhe kjo trashëgimi politike e krijimit të kombit grek ka pasur një peshë specifike në lidhje me marrëdhëniet greko-shqiptare dhe anasjelltas. Ndërsa në fillimet e tij shteti grek arriti që të “asimilonte” sipas këtij koncepti grupin e madh etnik shqipfolës në Greqi , të njohur si arvanitas apo dhe një popullsi tjetër shqiptare si suliotët që ishin brenda territoreve otomane dhe shumë afër atyre shqiptare, duke i bërë pjesë përbërëse të kombit grek, pretendimet vazhduan dhe për popullsinë ortodokse në thellësi të territoreve shqiptare duke mos marrë parasysh aspak kriterin etnik. E gjithë kjo luftë e heshtur dhe e ashpër nacionalizmash nën çatinë e Perandorisë Otomane la një shije të hidhur kur u krijua shteti kombëtar shqiptar dhe u përcaktuan kufijntë e rinj të tij pasi propaganda greke dhe nacionalizmi grek ia kish arritur qëllimit që të paraqiste para faktorit ndërkombëtar një realitet krejt ndryshe nga sa ishte ai i vërteti etnik. Sigurisht që kjo mospërputhje midis realitetit etnik dhe “dëshirës”për të zgjedhur krijoi një konflikt të hapur nacionalist në Epir, influenca e të cilit në formë spirale është ndjerë vazhdimisht në marrëdheniet greko-shqiptare. Mirëpo përpara se shteti kombëtar grek të fillonte të kishte pretendime territoriale drejt territoreve shqiptare, i ishte dashur që të neutralizonte dhe të asimilonte grupin e madh etnik të arvanitasve që shtriheshin në disa nga rajonet qendrore dhe më kryesore të mbretërisë greke.

Në një dokument të ministrit të jashtëm të Greqisë, Kumundero, të vitit 1881, dërguar Mbretërisë gjermane për ndihmë, ndër të tjera, thuhet se “edhe pas pesëdhjetë vitesh të shtetit të pavarur grek, një pjesë e madhe e popullsisë në More, që është shumë e njësishme etnikisht, nuk heq dorë prej qënësisë së saj shqiptare”. Më tej ai vëren se “edhe në vetë Athinën, ashtu si në More (Peloponez), mbi 70 mijë vetë flasin vetëm gjuhën shqipe, pa ditur asnjë fjalë greqisht”, duke pohuar më tej se “është fjala për një etnicitet homogjen që i tillë njihet sëpaku për dhjetë shekuj në këtë hapësirë të lartpërmendur”. Për më tepër edhe pse elitat arvanitase ishin inkorporuar në sferat më të larta të shtetit kombëtar grek, sërish në momente decizive të vendosjes së aleancave politike në Ballkan, këto elita bashkëpunimin e kërkonin me popullsinë shqiptare ndaj të cilës ndiheshin shumë afër etnikisht si ishte rasti i vitit 1899 ku Greqia fill pashumbjes në luftën Greko-Turke të vitit 1897 kërkonte të vendoste aleanca të fuqishme në rajon. Në vitin 1899, revista greke “Helenizmi” boton një shpallje të nënshkruar nga zotërinjtë: Shehu, Boçari e Xhavella, ku ndër të tjera shkruhej “Në luftën e 1821 që bëri Greqia kundër Turqisë luftoi dhe raca jonë, raca shqiptare, dhe me ndihmën tonë u çlirua edhe Greqia. Midis kaq heronjve kujtojmë edhe ata të Hidrës, Species dhe Kranidhit. Heronjtë më të shumtë të steresë ishin shqiptarët e Sulit të Himarës, të Athinës, Tebës, Livadhjasë, Korintit, dhe nga shumë vende të Moresë që flasin edhe sot shqip. Përveç shqiptarëve të krishterë, ishin edhe 3500 shqiptarë muslimanë që luftonin bashkë me grekët kundër turqve... S’kemi për të thënë ndonjë gënjeshtër, vëllezër, po të pohojmë se shqiptarët e çliruan Greqinë”.

Gjithësesi pavarësisht këtyre fakteve shumë domethënës të fundit të shekullit të XIX dhe fillimit të shekullit të XX, influenca e nacionalizmit etnik grek dhe një tradite bashkëjetese prej mëse 170 vjetësh në shtetin kombëtar grek ku elementi arvanitas kish hyrë në një proces asimilimi nuk mund të bënte të mundur që këto demonstrime të ishin të një përmase të madhe. Në ditët e sotme problemi dhe statusi i popullsisë arvanitase në Greqi vazhdon të jetë i mjegullt dhe disa ngjarje kulturore që kanë ndodhur brenda komunitetit arvanitas mundtë konsiderohen si ngjarje që ringjallën një çështje të harruar dhe që nën tendencat unifikuese të Globalizmit kishte tendenca për tu harruar. Një nga veprimtarët më të rëndësishëm të ringjalljes kulturore arvanitase gjatë viteve 1980-2000 është studiuesi, avokati dhe publicisti Aristidh Kolia i cili në librin e vet “Arvanitët dhe prejardhja e grekëve” i bëri jehonë sërish mitit pellazg të origjinës së përbashkët greko-shqiptare që nga lashtësia dhe ripohonte me krenari se 90 nga 100 heronj të Kryengritjes janë arbër, por kjo jo vetëm që nuk përmendet nga historianët tanë, por bëhet përpjekje të fshihet ky fakt dhe nga na tjetër të përdëllëhet i gjithë populli arbëror. Gjithësesi pavarësisht kësaj ringjallje kulturore duhet pranuar fakti se popullsia arvanitase në Greqi edhe pse për një kohë shumë të gjatë kish ruajtur një identitet të fortë gjuhësor të veçantë të dëshmuar edhe nga udhëtarë të shumtë të huaj që vizituan territoret greke në 50 vjeçarin e parë të shekullit të XIX, madje dhe në hapat e para të zgjimit kombëtar të shqiptarëve kishte pasur aktivistë të shquar që kishin marrë pjesë në lëvizjen nacionaliste shqiptare si Anastas Kullurioti, në vitet 90-të paraqitej me me një ndërgjegje helenike si rezultat i shumë proceseve asimilues që kishin ndodhur një shekull e gjysëm më parë që me themelimin e mbretërisë së re greke.

Këto procese asimiluese ishin bazuar në ato karekteristika që kishin ndihmuar për të themeluar kombin grek si identiteti fetar,urbanizimi i menjëhershëm që hyri mbretëria e re greke dhe sidomos rajoni i Atikës ku kjo popullsi ishte më tepër e përqendruar. Si të krishterë ortodoksë që ishin,dhe duke qenë se ortodoksia ishte në themel të identitetit helen modern që po lindte, shumë prej tyre kishin marrë në luftën për çlirim, disa prej tyre madje u bënë dhe udhëheqës të saj. Njëlloj si në shekujt e mëparshëm helenizmi ndihmohej nga përzierja dhe moskompaktësia e disa popullsive, si dhe procesi i urbanizimit. Mungesa e një tradite letrare vepronte po kështu në këtë drejtim. Rrjeti i arsimimit greqisht që po zhvillohej ishte, sëbashku me Kishën, një motor i fuqishëm i greqizimit, veçanrisht kur u shtuan përpjekjet për të shkolluar dhe vajzat. Por, ajo që ndihmoi në fshirjen e gjuhës shqipe ishte dhe zhvlerësimi i saj social, të paktën në hapësirën publike: të flisje shqip do të thoshte t’i përkisje shtresës më të ulët të shoqërisë neo-helenike, domethënë të ishe fshatar ose marinar, kuse të flisje greqisht kishte kuptimin e të qenit një “helen i vërtetë”.

[Darius]

Pikërisht ky dyzim kulturor kish influencuar më tepër helenizmin por i kish dhënë jetë dhe një literature të tërë në greqisht të shkruar nga nga anëtarë të shquar të kësaj popullsie për origjinën e përbashkët të kombeve grek dhe shqiptar si dhe përpjekjeve për të krijuar një monarki të përbashkët greko-shqiptare. Nën procesin e vazhdueshëm të helenizmit të nxitur dhe nga shteti kombëtar grek, përpjekja për të shkruar dialektin e tyre shqip u minimalizua deri sa në në vitet 80-të të shekullit të XX kemi një rigjallërim të këtyre përpjekjeve me botimin e revistës “Besa”, ku në të 34 numrat e saj përveçse artikujve shkencorë rreth kulturës arvanitase në greqisht u botuan dhe artikuj në gjuhën shqip por me alfabetin grek. Që prej viteve 1980-te, ka patur nje krijim te shoqerive kulturore arvanitase edhe botimeve te nje reviste edhe disa librave mbi kulturen arvanitase (megjithese shume pak te botuara ne ate gjuhe). Ne disa zona, Ungjilli i Pashkeve lexohet ne Arvanitika (Gerou, 1994a). Ndoshta ndermarrja me domethenese - per publikun e gjere - eshte nxjerrja e CD - me nje librushke te bashkangjitur shpjegimi - Arvanitic Songs (FM Records, 1994)

Emigrimi masiv i shqiptarëve të pas viteve 90-të në Greqi përveçse pati efekte të rëndësishme në ekonominë greke dhe shqiptare, në aspektin kulturor pati një ndikim të tërthortë që u demonstrua në një rigjallërim të gjuhës shqipe në zonat rurale ku banon popullsia arvanitase. Sipas përllogaritjeve të një autori grek V.Rafalaidhis, kjo popullsi rezulton të jetë rreth 3.000.000 në shtetin e sotëm grek. , numër që tingëllon i ekzagjeruar pasi mund tu korrospondojë atyre që kanë origjinë arvanite dhe jo atyre që kanë ndërgjegje dhe deklarohen si arvanitas. Nuk ka patur ndonje statistike zyrtare mbi te si edhe me cdo minoritet tjeter ne Greqi, qe prej 1951 (ndersa statistikat e meparshme konsiderohen si te pabazuara, duke reflektuar me shume ata me nje ndergjegje te forte etnike). Sot, vleresimi me i mire mbi ata qe flasin gjuhen edhe qe kane nje ndergjegje te forte arvanite arrin ne numrin perreth 200.000 veteve. Trudgill (1983:128) i vlereson ne 140.000 folësit ne Atika edhe Boetia, nje numer i permendur po ashtu nga Hill (1900:135). Per arvanitasit ne veri-perendim, nje shifer prej 30.000 eshte dhene prej Ciampi-t (1985:87), i cili po ashtu e ve numrin per grupin ne total tek 156.000-201.000 vete. Disa pjesetare te komunitetit, japin shifra shume me te medha, tek rreth 1.600.000 (Kormos, 1994:1 ; edhe Gerou, 1994b:2). Kjo shifer mund ti korrenspondoje te gjithe grekeve qe kane paksa origjina arvanitase, por sigurisht jo folesve te tanishem edhe atyre me ndergjegje te ngjashme. Sikurse me te gjitha gjuhet e tjera minoritare, pervec turqishtes, Arvanitika nuk ka status ligjor ne Greqi edhe nuk mesohet ne asnje nivel te sistemit arsimor.

Në këto kushte ka qenë shumë e vështirë influencimi i një nacionalizmi kulturor me tendenca shqiptare nga ana tyre pasi nuk zhvillimet politike në Shqipëri kanë qenë më të vonshme sesa në Greqi.Madje në rastin e tyre mund të flitet për ringjalljen e një teze të hershme dhe romantike të nacionalizmit etnik shqiptar që i kërkonte rrënjët e veta në origjinën e përbashkët pellazgjike me popullsinë greke. Një sërë librash të shkruar nga elita e këtij komuniteti vital në Greqi si “Arvanitët dhe prejardhja e grekëve” e Aristidh Kolisë apo “Arvanitasit-fiset e reja doriane të Helenizmit të ri” të Kosta Birit e shtjellojnë më tepër këtë tezë, duke e bërë dominante në ligjërimin e sotëm arvanit. Mirëpo, brenda këtij ligjërimi historik e kulturor shpesh herë shtjellohet dhe nuanca krenarie për numrin e madh të udhëheqësve të Revolucionit Grek nga gjiri i kësaj popullsie, afërsia dhe ndihmesa e shqiptarëve në këtë Revolucion si dhe përforcimi i disa karekteristikave të veçanta të popullsisë arvanitase si trimëria, besa e sakrifica për atdheun.

Të gjitha këto tipare identitare kanë krijuar premisat për të pasur herë pas here shfaqje të një nacionalizmi të zbehtë kulturor që u vu re nga përfaqësues të shquar të këtij komuniteti si Aristidh Kolija, Taqi Mihas etj gjatë ndërhyrjes së NATO-s në Ish-Jugosllavi ku në emisione të ndryshme televizive dhe artikuj në gazetat më të mëdha greke mbrojtën çështjen shqiptare përkundrejt mendimit nacionalist grek që e denigronte , argumentuan se përse Greqia nuk duhet të ishte aleate me Serbinë ,aleancë për të ciln qarqet nacionaliste greke bërtisnin se është e “shenjtë” si dhe pohuan afërsinë e tyre etnike shqiptare. Zhvillimi i këtij nacionalizmi të zbehtë kulturor që ngjalli dhe acarim në qarqet nacionaliste greke, i përngjan tipit të zhvillimit të nacionalizmit që përqafohet nga një grup intelektualësh që tregojnë interes për gjuhën e popullit dhe folklorin duke pohuar veçantinë dhe afërsinë me një komb tjetër fqinj, gjë që krijon premisa që dalë nga dalë në të ardhmen dhe nën dritën e zhvillimeve të ndryshme politike në rajon mund të kalojë në hapa të tjerë më të rëndësishëm që mund të komprementojë ndërtimin e kombit grek dhe shqiptar në rajon.Ky rigjallërim linguistik, kulturor për momentin nuk është shoqëruar me një rigjallërim të identitetit etnik të veçantë nga ai grek, por lë të gjitha premisat e hapura sidomos në kuadër dhe të rritjes së nacionalizmi shqiptar apo dhe efekteve të krizës ekonomike që ka kapluar Greqinë.

A do të rikthehet Moreja dhe rrethinat e Atikës, Tebës, ishullit Eubea, Hidra e Speca trungut të vet etno gjuhësor nga i cili është shkëputur për më tepër se një shekull si pasojë e presionit të fortë asimilues të shtetit kombëtar grek? Përgjigjia e kësaj pyetje sigurisht që do të përbente një nga kuriozitetet ë të mëdha nëse nacionalizmi kulturor shqiptar do të bënte të mundur që të influenconte në rrjedhën identitare të një popullsie thellësisht të asimiluar si janë arvanitasit dhe sigurisht në këtë rast do të përbënte nje rast sui generis në rajon.


M.A Dorian Koçi

Studiues

[Akili-A]

kritika e xhaxhait me te drejte ve ne dukje nje absurdin moral nacionalist sesa faktet rracore.

per ta kuptuar kritiken e tij duhet te dalesh jashte llogjikes nacionaliste.
dmth. arvanitasit si rrace kishnin qe ne perandorine bizantine qe ishin nderthurur ne hapsirat greke, pra qe nga 1200 me sa dime nga shkrimet.
pas 600 vjetesh ne 1800, vjen momenti i kryengritjeve kunder perandorise otomane, e jo per shtet formim ne pikpamjen e sotme te krijimit te shtetit.
pra arvanitasit nga rajone si suli apo morea luftonin me kauzon e lirise se tyre kunder otomaneve, ku ne te gjitha rastet e ketyre betejave perandoria otomane perfaqesohej po nga shqiptare mysliman.
supozojme per nje moment qe arvanitasit kerkonin te benin shtet shqiptare, por si do ta benin shtetin ata kur armiqte e tyre qe perbenin 80% e fares shqiptare ishin perfaqesues te perandorise otomane??
dhe kundershtaret kryesore ne betejat e tyre per liri??
pra teoria e xhufit eshte hipokrizi dhe e pacipe, te mburret me ata qe gjysherit e tij i luftonin duke mos i lejuar qe te ishin te lire.
nese arvanitasit duan te shprehen sot se jane shqiptare apo grek, kjo eshte vetem e drejta e tyre dhe jo e xhufit apo e jona. sepse ata jane shtetformues ne greqi.
eshte njelloj sikur sot, tu ngjitesh etiketa si "jeni norvegjez" fiseve normande ne france dhe ne angli, te cilet jane nje shumice e madhe shtetformuese ne te dyja keto shtete, dhe me te vertete ata jane viking ne origjinen e tyre.
te gjithe sot ata jane francez apo anglez, e jo norvegjez.

xhufi eshte thjesht anakronik.

[BLEDI_SH]

po ti akillo cfar je,cfar e ndjen veten? ake kombesi apo shtetesi?

[Akili-A]

po ti akillo cfar je,cfar e ndjen veten? ake kombesi apo shtetesi?

une nuk kam ardhur ketu te jap llogari per ndergjegjen time. ajo eshte dicka personale.