Albanët me famë në mijëvjeçarë (Nga Troja e lashtë deri në ditët tona)

[Darius]

Kontributi Arvanit për Greqinë

Arbëreshët luftuan për çlirimin e Greqisë me në krye figura si Boçari, Xhavela, Kolokotroni, Bubulina etj. Nga 100 heronjtë e 1821, 90 ishin arbëreshë. Ishin arvanitë të tre anëtarët e komisionit që u dërguan për t’i dorëzuar kurorën mbretit Othon, Andrea Miauli, Marko Boçari dhe Dhimitër Plaputa. Arvanitët ishin profesorët e parë që themeluan Akademinë e Athinës. Në vitin 1926, ministri i atëhershëm i arsimit, Dhimitër Egjiniti, arvanitas nga Egjina, hapi në 18 mars 1925 Akademinë e Athinës. Ndërtesa, ku ndodhej Akademia, u financua nga një shqiptar nga Voskopoja, që banonte në Vjenë të Austrisë, Simon Sina. Arvanit ka qenë presidenti i parë i Greqisë, por disa thonë se edhe kryeministri i parë Jon Kapodistria. Po të shikosh strukturën etnike të Greqisë, nuk e kupton se kush janë grekët sepse aty ka dominuar etnia shqiptare. Besoj se disa qarqe shqiptare me filozofi ekstremiste duhet të pushojnë veprimtarinë e tyre antishqiptare se kanë shumë gjak shqiptar edhe vetë në dejet e tyre.


Kolokotroni

Lindi në 1770 në Ramavun në Mesinë të Peloponezit dhe vdiq në vitin 1843. Kolokotroni është me origjinë arbëreshe dhe ka shumë fakte që e tregojnë këtë, edhe pse kjo është
mohuar. Autori grek A.Kondiloros në 1905 pohoi në një shkrim të tij se Teodor Kolokotroni i quante shqiptarët musclemanë të një race me të. J.Maruga radhit edhe Teodor Kolokotronin ndër figurat më të shquara arvanite “në dejet e tij rrjedh gjak shqiptaro-Vllahu. A.Kola e quan “arvanit të pastër” dhe jep disa fakte për ta vërtetuar këtë. Kështu, ai thotë se ai fliste gjuhën shqipe. Ishte i qethur mbrapa si qetheshin arvanitët. Vëlla me një arvanit të krishterë edhe një mysliman që ishin Marko Boçari dhe Ali Farmaqi. Libri i tij më i dashur, ishte Historia e Skënderbeut të cilin e mbante në gji. Aristidh Kola, Arvanitasit dhe prejardhja e grekëve, Tiranë 2002, f.480 Sipas autorit Dhimitër Grillo mbiemri i tij Kolokotron nuk është i përbërë nga kollo e kotron, por nga emrat Kolo ose Kola dhe Kotroni që është një mbiemër që gjendet në Vuno të Himarës, i cili jeton si i tillë në gojën e popullit, pasi nuk ka mbetur mbiemër i kësaj familjeje më në Vuno. Siç duket janë larguar të gjithë gjatë pushtimit turk. Ai na jep fakte që para 100 vjetësh, një pjestar i Kolokotronëve erdhi përsëri në Vuno të Himarës ku ka lënë pasardhësit e tij që jetojnë ende sot atje.

Pra, emri i vërtetë i tij është Kolokotroni dhe jo Kollokotroni sepse grekët l e lexojnë si ll kështu që ata i kanë ngjitur një mbiemër që nuk ka atë kuptim. Sipas hulumtimeve të mia personale kam zbuluar të njëjtën gjë që thotë Grillo. Jam interesuar për mbiemrin Kocaqi, të njëjtin mbiemër që ka dhe e ëma e Kolokotronit me origjinë nga Vunoi i Humarës, dhe fakti që ajo ishte shqiptare pranohet dhe nga grekët. Vunoi ka qenë qëndra e vjetër e mbiemrit Kocaqi, nga ku thuhet Kocaqët u shpërndanë në të gjithë bregdetin dhe disa shkuan në Greqi ku edhe sot mbajnë këtë mbiemër. Ajo që di me siguri, është se origjina ime është nga Kocaqët e Kaninës, që kaniniotët e mbajnë si fisin më të vjetër që ka banuar Kaninën. Por, sido qoftë, të gjithë Kocaqët janë shqiptarë të pastër. I ati i Kolokotronit, që sipas Grillos ka qenë nga Kotronët e Vunoit e ka marrë gruan nga fshati i tij, pra nga Kocaqët e Vunoit. Kolokotroni ishte së bashku me shqiptarët e tjerë krahu ushtarak i kryengritjes greke të vitit 1821, dhe për këtë më vonë ai është shpallur hero kombëtar i Greqisë. Por pas kryengritjes, si shpërblim për kontributin në luftë kundër turqve, e përndoqën dhe e quajtën tradhtar, madje dhe e dënuan me vdekje heroin kombëtar, por për mëshirë më në fund e falën. Ka një numër figurash të tjera arvanite që dhanë kontributin e tyre për shtetin grek si Marko Boçari, Bubulina, Karaiskaqi, Farmaqi etj. Për të analizuar secilin prej tyre do më duhej të bëja një libër të tërë, kështu që nuk po ndalem gjerësisht.

Kryeministrat Arvanitë të Greqisë

Janë një numër i madh kryeministrash dhe ministrash të shtetit modern grek me origjinë arvanite. Një listë më të plotë të tyr e paraqet faqja në internet e shoqatës së arvanitëve të Greqisë. Fakti që ata janë arvanitë pranohet pothuajse nga të gjithë historianët grekë apo të huaj.

1 – Kiço Xhavela 1801-1855

Kiço Xhavela lindi në Sul dhe u rrit në Korfuz. Ai ishte përfaqësues i suliotëve në revolucionin e 1821 dhe dha kontribut të madh në luftën për çlirimin e Greqisë. Pas vendosjes së monarkisë në Greqi mbreti e bëri gjeneral dhe më pas ministër të mbrojtjes, në vitin 1844. Në vitet 1847-48 ishte kryeministër i Greqisë.

2 – Gjeorgjio Kundurioti 1772-1858

Lindi dhe u rrit në ishullin e Hidrës në një familje të pasur arvanite. Familja e tij dhe ai i kushtuan një pjesë të pasurisë revolucionit. Ka qenë deputet në parlamentin grek. Në vitin 1844 u bë ministër i marinës dhe kryeministër, dhe u ribë sërish kryeministër në vitin 1848. Në vitin 1856 u bë kryetar i parlamentit grek.

3 – Andoni Kryeziu 1796-1865

Ka lindur në ishullin e Hidrës. Ai luftoi krahas shqiptarëve të tjerë në vitin 1821. Në vitin 1836 u bë ministër i marinës dhe kryeministër në vitet 1849-1854. Gjatë kohës që ishte
kryeministër, në vitin 1850 shpalli kishën greke autoqefale, të pavarur nga patriarkana e Stambollit.

4 – Dhimitër Vulgari 1801-1877

Lindi në ishullin e Hidrës në një familje të pasur Shqiptare. Mori pjesë në kryengritjen e 1821 dhe më pas punoi prokuror i Hidrës. Në vitin 1848 u bë ministër i ekonomisë. Ka qenë kryeministër pesë herë në vitet 1855-57; 1862-64; 1868-69; 1871-72; 1874-75. Gjatë kohës që ishte kryeministër bëri të mundur bashkimin e shtatë ishujve me Greqinë, duke i zgjeruar më tej territoret greke.

5 – Athanasios Miauli 1815-1867

Lindi në ishullin me popullsi shqiptare të Hidrës dhe ishte i biri i Andrea Miaulit. Mbaroi studimet e larta në Gjermani, dhe pas tyre shërbeu si oficer i marinës greke. Në vitin 1855
u bë ministër i marinës, dhe më pas u bë kryeministër i Greqisë në vitet 1857 dhe 1867.

6- Dhimitër Qirjako 1811-1869

Lindi në ishullin e Specias. Vëllai i tij vritet në luftën e Mesolongjit ku mori pjesë si admiral i flotës së ishullit. Ai mbaroi studimet në Francë për drejtësi. Ka qenë prokuror dhe profesor i së drejtës kushtetuese dhe redaktori kryesor i kushtetutës së Greqisë së vitit 1843. Ka qenë ministër i fesë dhe i arsimit, dhe në vitin 1863 bëhet kryeministër.

7 – Emanuel Repili 1811-1869

Lindi në një familje arvanite në Kranidhi. Studioi drejtësi dhe gjatë jetës së tij punoi si gazetar. Ka qenë ministër i jashtëm i Greqisë në vitet 1910, 1913, dhe 1916 mbajti postin e zv/kryeministrit. Qe kryeministër për disa ditë në vitin 1917. Vdiq në vendlindjen e tij,
Kranidhi.

8 – Aleksandër Koriziu 1885-1941

Lindi në Poro. Studioi drejtësi, por një kohë të gjatë të jetës së tij ia kushtoi ekonomisë dhe drejtimin e bankave në Greqi. Drejtoi Bankën Kombëtare Greke, krijoi dhe drejtoi Bankën Bujqësore. Në vitin 1936 ishte ministër i telekomunikacionit. Në vitin1941 u bë kryeministër i Greqisë për disa muaj.

9 – Petro Bulgari 1884-1957

Lindi në ishullin e Hidrës dhe ishte mik i ngushtë i Pavlo Kunduriotit. Në vitet 1925-26 ishte komandant i marinës. Në vitin 1945, u bë kryeministër i Greqisë për disa muaj nga prilli në tetor.

10 – Aleksandër Diomidi Qiriako 1874-1951

Lindi në Athinë dhe ishte nipi i Dhimitër Qiriakos. Studioi drejtësi në universitetin e Vajmarit dhe më pas punoi si pedagog në Berlin dhe si rektor dhe profesor në Greqi. Në vitin 1910 ishte deputet në parlament, i zgjedhur në ishullin e Specias, dhe në vitin 1912 u bë ministër i ekonomisë. Në vitin 1949-1950 ishte kryeministër i Greqisë. Melina Merkuri ishte artiste që e bëri të njohur Greqinë në botë me filmat e saj. Gjatë qeverisjes së PASOKU-t ishte ministre e kulturës. Teodor Pangalo është pasardhës i Teodor Pangalos, që ishte president i Greqisë në 1926. Pangalo e ka pranuar hapur origjinën e tij arvanite dhe nga nëna ka mbiemrin Kocaqi. Pangalo ka qenë ministër i kulturës dhe ministër i jashtëm i Greqisë. Ai ka pasur dhe ka një karrierë shumë të mirë në politikë dhe aderon në PASOK. Pa frikë mund të thuhet se ashtu si gjyshi i tij, ka qenë një nga arvanitët më të fortë në politikën e vendit.

Presidentët Arvanitë të Greqisë

Pavlo Kundurioti 1855-1935

Lindi në Hidra në vitin 1855. Filloi karrierën si ushtarak duke u bërë komandant i flotës së Egjeut dhe më vonë nën admiral. Ai pushtoi ishujt Lemno, Tenedo, Taso, Samothrak, Psara, Mitilini. Në vitin 1912 gjatë luftës së parë ballkanike, mundi flotën turke. Në vitin 1920 ishte mëkëmbës i mbretit dhe në vitin 1923-1926, ishte presidenti i parë i Greqisë. U rizgjodh president në vitin 1929, por gjendja e keqe shëndetësore e detyroi të japë dorëheqjen. Kundurioti është presidenti i parë i Greqisë, ai është i njohur për dhënien e urdhrave në shqip. Në kohën që fliste greqisht vartësve të tij dhe i urdhëronte të hapnin zjarr kundër armikut, ata nuk reagonin, dhe sa u fliste në shqip ata menjëherë fillonin luftën, pasi marinarët ishin arvanitë dhe nuk dinin gjuhë tjetër veç gjuhës së tyre.

Teodor Pangalo 1878-1952

Lindi në ishullin e Selaminës që ka qenë gjatë gjithë historisë ashtu si edhe sot, një ishull ku banojnë arvanitë. Mbaron akademinë e luftës në Paris. Ka qenë ministër i ushtrisë dhe
kryegjeneral. Në vitin 1925, me ushtrinë e tij përmbysi qeverinë dhe u bë kryeministër pasi u votbesua nga parlamenti. Në vitin 1926, ishte president i Republikës Greke. Pangalot e
kanë pranuar hapur origjinën e tyre shqiptare. Me ardhjen e Pangalos në pushtet, pushoi edhe përndjekja e çamëve muslimanë të cilët çoheshin me forcë drejt Turqisë duke u
konsideruar si turq. Ai i konsideroi shqiptarët myslimanë dhe ortodoksë si shqiptarë dhe jo si turq e grek. Kur ishte president i Greqisë më 1925-1926, bëri një deklaratë zyrtare para Lidhjes së Kombeve në Gjenevë: “Republika Greke njihte minoritetin shqiptar që jetonte në Greqi, dhe nuk i konsideronte më shqiptarët muhamedanë popullsi turke. Dhe se teza që ortodoksit shqiptarë janë grekë, që është përkrahur deri më sot nga ne, është e gabuar dhe është hedhur poshtë nga të gjithë ne. Pasi ajo mori të tatëpjetën dhe arriti pikën që s’mbante më, mora masat e duhura dhe shpërndava të gjitha shoqëritë vorioepirote, që mëshironin skaje më ekstreme të këtij mentaliteti të sëmurë”. Pra, siç shihet nga fjala e tij ai ka qenë i vetmi politikan arvanit i shtetit grek që ka mbrojtur shqiptarët të cilët ishin të një gjaku me të. Dhe për këtë duhet që të meritojë të gjithë mirënjohjen dhe respektin e shqiptarëve sot.

Edhe presidenti aktual i Greqisë Karolio Papuljas, sipas Aristidh Kolës është arvanit. Papuliat sipas tij ishin shqiptarë nga fisi shqiptar i Lalajve të Mores, të cilët pas shkatërrimit të tyre u shëprndanë në të gjithë Greqinë, madje disa u vendosën dhe në Shqipërinë e Jugut (Çamëri). Shumë laliotë u kthyen në vitet e më vonshme në atdheun e
tyre Lalë dhe u pagëzuan si të krishterë ndërsa disa fise si ai i papuljave edhe pse u pagëzuan e ruajti mbiemrin e tyre shqiptar Papulja. Fisi i Papulajve u vendos në Epir ose
Çamëri aty ku dhe lindi Karolio Papulja, ministri i jashtëm i Greqisë, dhe sot është presidenti i saj. Ai lindi në fshatin shqiptar Voshtine (sot Pogonian) të Çamërisë që është në kufi me Shqipërinë. Karolo Papulja është një nga politikanët më të zotë dhe më tolerantë të Greqisë moderne. Edhe në qeverinë aktuale ka disa ministra me origjinë arvanite.

Athanagora 1886-1972.

Athanagora ishte patriark i kishës lindore. Ai është i pari që pas 1000 vitesh ndarje midis tyre kishave filloi të afrojë Patriarkanën me Papatin. Në vitin 1054 kisha lindore e quajtur ortodokse u nda nga kisha perëndimore me qendër Romën. Papati dhe Patriarku i asaj kohe çkishëruan dhe mallkuan njëri-tjetrin dhe për rreth 1000 vjet nuk kanë pasur marrëdhënie miqësore midis njëri-tjetrit. Ishte patriarku shqiptar i Kostandinopolit Athanagora dhe Papa Pali VI të cilët u takuan në Jeruzalem në 5 janar të vitit 1964 dhe pajtuan të dy kishat. Pas këtij takimi kishat hoqën mallkimet dhe çkishërimet e ndërsjella që kishin bërë një mijë vjet më parë dhe filloi një proçes afrimi midis tyre. Athanagora ishte shqiptar me origjinë nga Shqipëria e jugut, dhe emri i tij i vërtetë ishte Aristokle Spirou. Ka lindur në 25 mars të vitit 1886 në fshatin Tsaraplana të Epirit që në atë kohë ishte ende nën sundimin Turk. Aristokleu ishte shqiptar dhe e ka pranuar vetë, këtë gjatë gjithë jetës së tij. Anglezi Petër Nichols thotë “Një gjë me rëndësi bie në sy; dy personalitete me prejardhje shqiptare, edhe pse të lindur jashtë Shqipërisë kanë ndikuar rrënjësisht në kristianizmin bashkëkohor. Njëri është i ndjeri Patriark Ekumenik i Konstandinopojës, njeri me hijeshi të dukshme fizike, me një personalitet të konsiderueshëm i cili u takua me Papa Palin e VI sidomos me përqafimin historik në Jeruzalem që hapi rrugën e mirëkuptimit më të madh në mes dy grupeve më të mëdha të krishter. Tjetra është nënë Tereza”. Pra Athanagora ishte patriarku shqiptar që afroi Patriarkanën e Konstandinopojës me Papatin e Romës. Shqiptarët gjithmonë kanë qenë tolerantë për çështjet fetare, dhe ky është një virtyt që ata e kanë pasur gjatë gjithë historisë deri sot.

[Darius]

NOBELISTËT SHQIPTARË



Ferid Murati


Lindi në SHBA nga një baba shqiptar dhe një nënë amerikane. Kreu studimet e larta në Universitetin e Ohaios, dhe më vonë punoi si profesor në Universitetin e Teksasit, që është instituti më i madh i kërkimeve shkencore mjekësore në botë. Ferid Muradi është vlerësuar me çmimin Nobel në mjekësi në vitin 1998 për zbulimin e Viagrës së bashku me
dy kolegët e tij Robert Furchgot dhe Louis Ingaro. Ai zbuloi se NO oksidi nitric ndihmon në luftimin e kancerit dhe të sëmundjeve të zemrës. Ai është autor dhe bashkautor i 334
punimeve shkencore. Muradi është babai i pesë fëmijëve.


Nënë Tereza 1910-1997


Ajo lindi në Shkup nga prindër shqiptarë të quajtur Nikollë dhe DRane Bojaxhiu, dhe ishte fëmija më i vogël i familjes. Babai i saj vdiq kur ajo ishte në moshën 8 vjeç dhe pas kësaj
jeta për të u bë më e vështirë. Ishte e besimit katolik dhe që e vogël merrte pjesë në meshat fetare. Në moshën 18 vjeç shkoi në Irlandë dhe hyri në institutin “Motrat e Loretos” ku mori emrin Maria Tereza. Aty ajo jetoi për 20 vjet duke punuar si mësuese. Në vitin 1946 shkoi në Indi ku qëndroi deri në fund të jetës së saj. Aty themeloi misionin e saj të ri dhe gjatë gjithë jetës u shërbeu të varfërve dhe të sëmurëve të rrugës, për të cilët u kujdes si nënë. Nënë Tereza hapi shtëpi misionare në të gjithë planetin, gjithashtu edhe në vendet komuniste para viteve 90. Në vitin 1979 ajo vlerësohet me çmimin Nobel për paqen dhe shpërblimin e shpenzoi për të varfërit. Ajo vdiq në 5 shtator të vitit 1997, dhe në varrimin e saj morën pjesë lidër nga e gjithë bota. Në vitin 1997 ajo kishte 4000 motra në 610 shtëpi misionare në 123 vende të botës.

Nënë Tereza është gruaja më e nderuar që ka pasur kombi shqiptar gjatë shekullit XX. Ajo iu përket të gjithë shqiptarëve kudo që janë, pavarësisht besimit fetar. Shqiptarët para çdo ndarje fetare duhet të venë kombësinë e tyre. Feja është diçka personale dhe shpirtërore dhe nuk duhet as t’u imponohet të tjerëve dhe as të përbuzen për atë që besojnë. Secili njeri ka mënyrën e vet se si mund të shpëtojë shpirtin e tij. Besimi është çështje personale dhe shpirtërore, ai nuk imponohet, por vjen nga logjika e arsyetimi i secilit. Pra, ai është ngushtësisht i lidhur me intelektin e secilit prej nesh. Shqiptarët duhet t’i vlerësojnë figurat e tyre jo nga feja, por nga ato që ata kanë bërë për atdheun dhe njerëzimin.

Janë një numër i madh shqiptarësh sot që kanë famë ndërkombëtare në fusha të ndryshme. Kështu, aktorë të famshëm Jon e James Belushi nga Korça, Regis Francis Philbin mbajtësi i rekordit gines për numrin e orëve që ka kaluar në televizion, Eliza Dushku aktore e talentuar, Sten Dragoti regjisor i famshëm nga Dragoti i Tepelenës. Joseph Dioguardi që ka dhënë kontribut për shtetin amerikan në fushën e financave dhe kryetar i ligës amerikano-shqiptare, Xhorxh Tenet ish-drejtori i Shërbimit Inteligjent Amerikan me origjinë nga Himara, Ismail Kadare i njohur në të gjithë botën me veprat e tij, piktori Ibrahim Kodra si dhe një numër i madh sportistësh, artistësh dhe shkencëtarësh. Mbi të gjitha, një meritë të veçantë kanë fëmijët shqiptarë, të cilët janë të parët në mësime në vendet ku studiojnë, dhe ky është një nder i madh që i bëhet kombit shqiptar.

Shqiptarët janë njerëz punëtorë, ambiciozë, besnikë dhe të përkushtuar ndaj asaj që bëjnë. Ata i gjen në të katër anët e Globit dhe me siguri nuk do të jetë e largët dita që do të jenë në majat e pushtetit në Evropë dhe në SHBA sepse këtë e ka treguar historia. Vetëm një gjë duhet të bëjnë kur të arrijnë majat, të hedhin sytë nga vendi i origjinës ku kanë eshtrat e paraardhësit e tyre dhe të kontribuojnë për të mirën e tij, sepse të gjithë ia kanë borxh vendit që na dha jetën dhe emrin.

FUND

[Darius]

Ne perfundim te postimit te ketij libri, dua t'ju kujtoj se ka nje teme te posacme ne nenforumin e Arkeologjise te titulluar: Albanet me fame ne mijevjecare (Elena Kocaqi) -Diskutime mbi librin e hapur enkas per te diskutuar dhe shprehur mendimet mbi librin e Elena Kocaqit.