Kuriozitete Nga Shkenca Dhe Jeta

[BvizioN]

MINNEAPOLIS,MN- Ka galaksi qe egzistojne ne ne shkretetirat pothuajse boshe te hapesires.Quditerisht,keto 'Galaksi boshe' jane akoma duke formuar yje te nxehte blu pothuajse me teper se galaksite mesatare ne zonat me te populuara te universit.

Fiona Hoyle e Universitetit te hapesires prezantoi disa zbulime te mijra galaksive ne pjeset e vetmuara te boshllekut kozmik,ne takimin e 206'te te shoqerise astronomikale Amerikane muajn e fundit ne Minneapolis.

Voids (eshte pjese boshe e universit ku fillojne dhe krijohen galaksite e reja) jane mesatarisht 100 milion vite drite larg nga njeri tjetrit dhe permbajne vetem nje numer te vogel galakishe gjithsecila.Po ti mbledhesh bashkarisht voids mbushin 40% te volumit te universit e megjithate galeksite mbrenda tyre jane me pak se 5% e te gjitha galaksive.

Galaksite e Void jane observuar dhe mepare mire po ky eshte shembulli i pare statikal,thote Holey ne Space.com

Studiuestit kane arritur te zbulojne se keto galaksi tentojne te formohen ne afersi te tehut,ne pozicion te kundert me qendren e void.
Por zbulimi me i shenuar eshte menyra se si galaksite duken blu! Jo..blu ne kete rast nuk do te thote se jan galaksi te vetmuara por thjesht se keto galaksi jane akoma ne aktivitet per te foruar yje te rinj.



Shkeputur nga Space.com

[BvizioN]

Astronomet deklaruan sot zbulimin e planetit me te vogel jashte sistemit tone solar.Perafersisht shtate here e gjysem me i madh se toka jone,dyfish me i gjere, ky extrasolar planet i ri mund te te jete bota e pare e gurte qe eshte gjetur ndonjehere dhe qe orbiton nje yll te njejte me diellin tone.

Momentalisht rreth 150 plantete extrasolare jane bere te njohur dhe numri vazhdon te rritet.Po shumica e ketyre boterave te largeta jane gjigante te medha te perbera me gaz siq eshte Jupiteri.Vetem kohet e fundit astronomet kane filluar te zbulojne objekte te tilla me mase me te vogel.

'Ne vazhdojme ti zgjerojme kufijte e gjerave qe mund te zbulojme dhe ne po i afrohemi shume e me shume gjetjes se boteve' thote Steven Vogt,nje pjestar i grupit te Santa Cruz,universitetit te Kalifornise.

Zbulimi i kushuririt te tokes ne largesi eshte deklaruar sot me 13/06/2005 ne nje konference shtypi te NSF'se (National Science Foundation )ne Arlington,Va.

Ky planet i ri orbiton Gliese 876 (Gliese 876 eshte nje yll ap nje diell teper i ngjashem me diellin tone) qe ben pjese ne gurupin M te yjeve,ndodhet 15 vite drite larg ne konstilacionin Aquarius.Kjo 'Superbote' nuk eshte e vetmuar!Aty ndodhen dy planete te tjere,qe te dyja kane te njejete madhesi me Jupiterin dhe ndodhen ne te njejte sistem.Kjo bote e trete ish zbuluar nga nje extra Wobble (extra Wobble eshte motode zbulimi qe bazohet ne efektin qe krijon planeti gjate orbitimit rreth yllit) e cila eshte krijuar ne yllin qendror.

Nga kjo wobble,studiuesit llogariten masat minimale te ketij planeti te ri 5.9 te mases se tokes tone.Orbita e ketij planeti plotesohet ne nje shpejtesi orbituese prej 1.49 dite dhe nje distance te supozuar prej 2 milion miles (rreth 3.21 milion kilometra) nga qendra e yllit,ose 2 % e distances nga toka jone te dielli.

Duke orbituar kaq afer rreth yllit shkencaret spekulojne se temperatura e planetit eshte shkrumbuese nga 400 ne 750 grade Fahrenheit (200 ne 400 grade celcius)
Ky planet ka mundesi te jete teper i nxehte per te mbajtur gazera te shumta si Jupiteri.Prandaj ky planet ka me shume mundesi te jete i gurte.

Masa e ketij planeti mund te mbaje me lehtesi nje atmosfere thote Gregory Laughlin nga UC Santa Cruz.Mund te konsiderohet si nje planet i gurte,mbase me nje kore hekuri dhe nje nenshtrese silikoni.Gjithashtu mund te kete nje shtrese densitive me ujera avulluese.

Kjo foto eshte nje koncept artistik i ketij planeti te zbuluar rreth Gliese 876!



Shkeputur nga Space.com

[Davius]

Njeriu me i gjate ne bote

Robert Wadlow ( USA 1918-40 ): gjatesia= 2.72 cm

[BvizioN]

NASA po krijon nje mini-AERkam,nje automjet kontrollues me fluturim te lire robotik per veshtrim ne largesi dhe kontroll te misioneve te ardhshme fluturuese ne hapesire.Nanosatellite klas kjo Mini-AERkam sferike (Miniature Autonomous
Extravehicular Robotic Camera)ka nje diameter prej vetem 19.05 cm dhe nje peshe prej 4.53 kg.Eshte pak me e madhe se pulti kerkues qe Obi-Wan ka perdorur per te stervitur Luke Skywalker ne filmin e pare te Star Wars

[BvizioN]

Observime te reja te yllit qe dyshohej te kish planete sjell evidence bindese mbi egzistencen e nje bote te re.

Ne vend te pozes se planetit astronomet kane fotografuar nje forme te quditshme unaze e perbere nga pluhur qe rrethon yllin.Astronomet dyshojne se planeti akoma i papare krijon nje pamje skulpturale te tille.

Ylli me emer Fomalhaut,eshte i 17'ti per nga ndriqimi ne qiellin e nates dhe eshte teper i lehte per tu gjetur me sy te zhveshur.Eshte relativish yll i ri,akoma i mbeshtjelle me pluhurin e tij te lindjes.Fomalhaut eshte rreth 25 vite drite larg tokes.

Spjegime rreth deformacionit te tij

Ne vitin 2002,astronomet thone se kan gjetur deformacion ne unazen e pluhurt te Fomalhaut dhe kane llogaritur qe nje planet me madhesine e Saturnit mund te jete ne orbite rreth tij.Observimet po ashtu krijuan nje ide se unaza mund te ishe ne kunderbalance ne lidhje yllin,diqka qe ben te sygjerosh prezencen nje planeti,por ky spekullim ish bazuar pjeserisht ne modele kompjuteristike.

Pamja e re optikale nga teleskopi i hapesires Hubble rezulton dimensionet egzakte te unazes se formuar nga mbeturinat e formimit te yllit.

Unaza e pluhurt nuk e ka qendern tek ylli ashtu siq do pritej vetem nese graviteti i yllit do ndikonte ne formen e saj.Perkundrazi,qendra e saj eshte 1.4 billion milje (2.25 billion kilometra) larg nga ylli (15 here me e gjate se distanca e tokes nga dielli) Kjo eshte nje evidence e forte e nje planeti qe ndikon ne unaze,thone shkencaret sot.

Imazhi i ri i derguar nga Hubble konfirmon hipotezat e mepareshme qe nje planet ka nderhyrje ne unaze,thote Paul Kalas i universitetit te Kalifornise.

Kalas dhe koleget e tij mendojne se objekti misterioz eshte planet,dhe jo ndonje diqka me e madhe! Investigimi eshte i rendesishem per arsye se Fomalhaut (Fo-mal-ought) eshte nje sistem qe mendohet te kete patur ngjashmeri me sistemin tone solar kur ka qene rreth 200 million vjet i vjeter( sistemi jone solar eshte momentalisht 4.6 billion vjet i vjeter)

Unaza`rreth Fomalhaut ka ngjashmeri me rripin Kuiper te sistemit tone solar,qe eshte rajon me objekte te ngjashme me kometa dhe shtrihet pertej Neptunit.Astronomet mendojne se planetet,asteroidet,kometat qe krijohen nga pluhuri,gjate ketij procesi shume materil eshte larguar ne dalje te sistemit apo ne mbrendesi te tij duke formuar nje unaze me mbeturina.

Imazhi i pare me drite te dukshme i unazes se pluhurt rreth yllit Fomalhaut.Pjesa me e ndriquar eshte unaza ,me yllin yllin qe duket afer por jo egzaktesisht ne qender.Nga pjesa e erret majtas imazhit nuk eshte arritur te merret data.




Evidence me e tepert

Hubble sjell me teper te dhena qe sygjerojne egzistencen e nje planeti.Tehu i mbrendeshem i unazes eshte disi me i mprehte se tehu i jashtem!Gjeresia e unazes qe eshte 2.3 billion milje (3.7 billion kilometra) eshte diqka e pranueshme
vetem nese i eshte dhene forma nga nje bote e sapokrijuar.Pa planet qe te mbaje materialet nen kontroll,unaza duhej te ish me e gjere.Trajta e kesaj unaze eshte e ngjashme me ate qe shikohet ne unazat e Saturnit,te cilat jane te influencuara nga graviteti i henave,thote Kalas.

Edhe pse egziston ngjashmeri mes sistemit tone dhe Fomalhaut,struktura e Fomalhaut eshte perseri distancuese."Nderkohe qe unaza e Fomalhaut eshte e krahasueshme me rripin Kuiper,diametri i saj eshte 4 here me i madh se i rripit Kuiper" thote Kalas.Kjo sygjeron se jo te gjitha sistemet planetare formohen dhe evulojne ne menyre te njejte.

Sigurisht,disa nga pak a shume 150 planeted ekstrasolare te gjetura deri tani orbitojne ne nje afersi te jashtezakoneshme me yjet e tyre te nxehte.Ne disa sisteme,bote me madhesine e Jupiterit orbitojne yllin ne nje kohe vetem disa ditoreshe! Te tjera planete marrin nje rruge orbitore te gjere rreth yjeve te tyre

Ne fotto: Nje krahasim i unazes se Fomalhaut me objektet ne sistemin tone solar,sebashku me Sedna qe eshte objekt me permasa te aferta planetare dhe qe eshte gjetur kohet e fundit ne orbite pertej Plutonit.



Shkeputur nga Space.com

[BvizioN]

Nje koleksion masive me zaje hapesire (Zaje: gure te lemuar) qe rrethojne ne menyre relative nje yll te afert eshte zone konstruksioni per planete thone astronomet.Ylli me emer TW Hydrae eshte i ri dhe ne zhvillim per te krijuar botera te reja.

Obzervimet e reja tregojne nje disk materialesh me permasa zajesh qe shtrihen te pakten 1.6 billion kilometra larg nga ylli.Eshte tamam aij lloj materiali qe nevojitet per krijimin e kometave,asteorideve dhe po ashtu dhe planeteve rreth yillit te ri,ne baze te teorise.

"Ne po shikojme ndertimin e nje planeti qe po zhvillohet taman perpara syve tane" tha David Wilner nga qendra e astrofizikes ne Harvard-Smithsonian te premten e kaluar.Fondet jane te grumbulluara dhe tani materialet e ndertimit
jane ne bashkim per te krijuar nje sistem solar te ri.

Mosha e pershtatshme.

Astronomet besojne se pas lindjes se nje ylli mund te kalojne miliona vjet deri ne krijimin e planeteve.Ylli TW Hydrae eshte pothuajse 10 milion vjeqar.Vetem disa observime kane shfaqur procesin e formimit te planeteve ne progres dhe shkencareve u duhet akoma shume pune per te deshmuar gjithe vazhden,si rezultat i tille nevojitet gurmbullimin dhe bashkimin e gjithe coperave per te formuar nje figure te plote te bazuar jo vetem thjesh ne teori por ne nje evidence reale po ashtu.Nuk dihet akoma nese egziston vetem nje mekanizem primar mbi ndertimin e planeteve apo me teper.

Nje projekt i kompletuar

Nje simulacion ne kompjuter i diskut me materiale rreth yllit,bazuar ne obzervimet e kaluara me infrared,tregon nje boshellek qe shtrihet nga ylli dhe jasht tij me nje distance prej 643 million kilometrash qe eshte i ngjashem me distancen e rripit
asteorid nga dielli ne sistemin tone solar.Boshelleku ka mundesi te jete formuar kur planetet gjigande gjate formimit kane thithur gjithe materialin rreth e rrotull duke lene nje grope ne mes te diskut,thone astronomet.

I vendosur ne nje distance prej 180 vite drite larg ne konstilacionin Hydra,gjarperi i ujit,TW Hydrae eshte pothuajseaq aq masiv sa dhe dielli jone (Per ata qe nuk e dine: vit drite eshte term qe perdoret per distancat teper te largeta.Nese do udhetosh me shpejtesine e drites koha per te arritur ne Hydra eshte 180 vite)
"TW Hydrae eshte unik" thote Wilner.Eshte afer nesh dhe eshte ne moshen e pershtatshme per formimin e planeteve.Ne do e stdudjojme per dakadat qe vijne.



Shkeputur nga Space.com

[BvizioN]

*****

Ju mbase keni kujtuar se hena e Saturnit,Titani eshte nje qeshtje e vdekur pasi spacecrafti Cassini nuk kish gjetur ndonje evidence bindese per detera methane (Methane: Metan,gaz natyral qe krijohet nga dekompozimi i materialeve organike) te cilen shkencaret kishin parashikuar se mund te egzistoje.

Por kjo hene e mjegulluar eshte perseri ne lajme pasi imazhi i terhequr nga Cassini tregon nje strukture te erret per te cilen shkencaret spekulojne se mund te jete liqen.Kjo perberje ngjason ne menyre absolute me liqen,sipas nje deklarate te NASA's ne te cilen shenohet shfaqja e vijave kufizuese te nje strukture te lemuar qe ngjason me liqen,dhe krejtesisht te ndryshme nga imazhet e perpareshme.

"Mund te them se ky zbulim eshte ne menyre definative candidati me i mire per liqen te lengeshem hidrocarboni ne Titan deri tani"thote Alfred McEwen,pjetar i grupit te imazheve dhe profesor i universitetit te Arizonas.Perberja eshte 233km e gjate dhe 72 km e gjere oes e njejte madhesi me liqenin Ontario ne kufirin mes U.S. dhe Kanadas.

Ky liqen i mundeshem eshte poshte shtellungave te mjegullta ne Titan.Shkencaret spekulojne se shira metani mund te kene rene aty jo shume kohe me pare.Eshte e mundur qe disa nga stuhirat ne kete zone jane mjaft te forta per te detyruar shirat e metanit te arrijne ne siperfaqe.Ngaqe Titani ka temerature te ftohte mund te nevojitet kohe e gjate qe metani i mbledhur ne siperfaqe`te avulloje
Keshtu qe nuk eshte e quditeshme qe liqeni i mbushur me metan te vazhdoje
egzistencen e tij per nje kohe te gjate.

"Po ashtu eshte e mundur qe kjo perberje ka qene dikur liqen,por qe atehere eshte thare duke lene produkte qe krijojne pamjen e erret" thote Elizabeth Turtle e Universitetit te Arizonas.Imazhed e perpraeshme te terhequara kane shfaqur dyshime tek shkencaret mbi egzistencen e nje vullkani."Eshte pothuajse e qarte se qfardo te jete kjo perberje qe ngjason me Liqen,eshte nje ka shume pyetje munduese mbi Titanin ashtu siq vazhdojme te njohim siperfaqen e Titanit gjate viteve ne vazhdim" thote Carolyn Porco,drejtuese e grupit te imazhit ne Institutin e shkencave te hapesires ne Boulder, Colo.

Kjo eshte pamja e rajonit te polit jugor te Ttanit, qe paraqet strukture te erret qe mund te jete pjese e nje Liqeni me lengje Hidrokarboni qe ka egzistuar me pare ose egziston akoma.



Shkeputur nga Space.com

[BvizioN]

Allen Teleskope array

Allen Teleskope Array qe eshte momentalisht ne ndertim e siper,rreth 321 kilometra ne veri lindje te San Franciskos,eshte me i pari radio teleskop prefesional i modeluar nga Get-go per te kerkuar ne menyre te veqante sinjale jashtetokesore.Kur te perfundoje do jete nje kompleks prej 350 antenash te shperndara ne nje siperfaqe prej 150 dylymesh.

Alline Teleskope Array do perdoren per te krijuar nje harte te qarte te Nebulae dhe Galaksive.Me te tjera fjale ajo do jete nje "Radio kamer" qe do kete mundesi te krijoje harta radiore teper te detajuar ne hapesire.Per te arritur dicka te tille nevojitet antene me saq gjigand dhe perafersisht me permasa prej 1 km.Kjo jo vetem se eshte teper e shtrenjte nga ana financiare por eshte pothuajse e pamundur per tu ndertuar.Por ne 1990,radio astronomet ne Cambridge te Anglise arriten te zbulojne se mund te arrish te stimulosh aktivitetin e antenes gjigande me antena me te vogla po ti shperndash rreth e rrotull,ne menyre qe te grumbullojne data nga antena ne pozicione te ndryshme.Eshte normale te kalosh me jave te tera duke bere kete proces (sepse nje objekt qe fotografohet,galaksi psh nuk leviz apo ndryshon ne menyre te dukshme per disa jave)

Nje koncept artistik i pamjes se Allen Teleskope Array pas ndertimit.



Permbledhje e shkurter nga Space.com

[dardajan]

Ishte njeher e nje kohe nje moter e vella , qe duheshin shume , dhe ndihmonin njeri tjetrin , por nje dite vellai shkoj ushtar, dhe motra fiiloj te qante pasi nuk do merrte lajm nga i vellai per nje kohe te gjate , prandaj vendosen meqe nuk kishin te holla , dhe ishin te varfer qe i vellai ti dergonte shpesh letra me kusht , qe ajo ti refuzonte duke mos paguar te hollat postjerit.

Por me kete ajo kuptonte qe i vellai ishte mir dhe e kujtonte shpesh.



(ju kujtoj se kur nuk egzistonin pullat postale cdo individ qe i arrinte nje leter paguante postjerin ne momentin qe merrte letren dhe nuk paguante kur e refuzon ate)

Por postieri ja tregoj kete ngjarje dikujt dhe ai pasi u mendua per nje kohe shpiku pullen e pare postale te parapaguar keshtu qe postieri nuk e bente me rrugen kot.

[Darius]

Gjurme te "Amerikaneve te Pare"

Kolonet e pare ne Amerike jane 30 mije vjet me te vjeter se sa mendohej me pare.
Ky eshte rezultati i evidencave te reja. Nje grup shkenctaresh arriti ne kete konkluzion mbas analizimit dhe datimit te nje gjurme kembe njeriu te gjetur ne shtratin e thare te nje liqeni vullkanik ne Meksike. Po ashtu mendimi i tyre ishte qe amerikanet e pare kane ardhur nepermjet detit dhe jo nga tola. Teoria tradicionale mbeshtet faktin qe kolonet e pare kane ardhur rreth 11 mije vjet me pare duke kaluar nje rrip toke qe lidh Siberine me Alasken.
Detajet e gjetjeve te fundit u paraqiten ne UK Royal Society's Summer Science Exhibition nga dr Silvia Gonzalez
e universitetit John Moore te Liverpulit dhe kolegeve te saj. Gjurma eshte gjetur rreth 130 km ne jug te Meksikos qe ne vitin 2003 dhe vetem mbas 2 vjetesh studimi dhe analizimi, shkenctaret arriten te datonin me saktesi se kur ishte lene. Gjurmet ishin ruajtur ne trajte fosili ne shtratin e thare te nje liqeni vullkanik. Me pas ato ishin mbuluar me hi dhe sedimente te liqenit kur niveli i ujerave ishte rritur dhe duke ndihmuar ne transformimin e gjurmeve ne nje mase solide dhe konkrete. Dr Gonzales eshte mese e bindur qe zbulimi do shkaktoje nje termet arkeologjik sic u shpreh ajo ne nje interviste te dhene BBC.
Mbasi studiuam me kujdes mbetjet e ndryshme dhe sedimentet e fosilizuara arriten ne perfundimin qe ishin te vjetra mbi 38 mije vjet.
Po ti referohemi kendveshtrimit tradicional, njeriu erdhi ne Amerike nga Siberia duke kaluar ne nje rrip te ngushte toke ne Alaske rreth 10-12.5 mije vjet me pare por zbulimi i ketij fakti te ri, e rrezon totalisht kete teori. Mbetet akoma shume pune per tu bere dhe debati per kete argument eshte me shume se i hapur.
Me poshte eshte fotoja e gjurmes se gjetur.