Grekoman apo turkoman

[figaro]

Nga Frymzim DAUTI


Kur pretendojmë që të kuptojmë situatën politike gjatë periudhës së fundit të Perandorisë Osmane, ne duhet çdo herë të kemi parasysh që shumica e shqiptarëve kanë qenë analfabetë, që vetëdija kombëtare shqiptare ka qenë shumë e ulët, që shqiptarët kanë qenë të ndarë në fise dhe se dallimi në baza fetare ndër shqiptarë ka qenë shumë i theksuar. Ne nuk mund të kuptojmë këtë periudhë duke lexuar veprat e nacionalistëve romantikë tanë dhe përshkrimet që në japin ata për planet politike për formësimin e kombit shqiptar. Ky debat është bërë brenda kësaj elite e jo për masën e gjerë, të cilët edhe nëse kanë ditur që të lexojnë, kjo nuk ishte parakusht për ta kuptuar debatin intelektual për formësimin e kombit. Ata kanë përfaqësuar një elitë të vogël intelektuale që kanë patur fatin të shkollohen në Stamboll, t’i shfrytëzojnë postet e tyre zyrtare dhe që i kanë shfrytëzuar të mirat nga titujt e tyre në hierarkinë osmane, si Pasha, Bej, Aga, Efendi, Hoxha, Ulema apo dhe ato fetar si Imam, Mufti apo Peshkop.Po ashtu kur kemi parasysh shkrimet në gazetat gjatë kësaj periudhe, gazeta këto që i kanë botuar klubet e diasporës shqiptare, duhet konsideruar fakti që këta klube janë përbërë kryesisht nga “shqiptarë” ortodoksë. Ata me klubet e tyre në Rumani, Bullgari, Egjipt, ShBA dhe Rusi nuk kanë mundur të përballojnë interesat e shteteve ortodokse ballkanike, për largimin e Perandorisë Osmane prej Ballkani dhe zaptimin e këtyre trojeve të banuara kryesisht me shqiptar, po nga ata shtete. Për ta kuptuar këtë fakt do të jap disa citate të Faik Konicës, i cili shumicën prej tyre i njihte personalisht dhe i përmendën ata më kryesorët që në vitin 1899 në një raport dërguar Ministrit për Punë të Jashtme të Austro-Hungarisë. Konica shkruan: Mole Dhimitër: me origjinë nga Korça, tregtar në Filipople. Një nga ortodoksët e rrallë që s’është as grekofil as sllavofil. Evangjeli Pandeli: me origjinë nga Korça, banon në Bukuresht; mjaft i shkathët, i shkon shumë fjala te shqiptarët e Bukureshtit. Grekoman i flakët, por dhe Rusinë e simpatizon njësoj. I vetmi qëllim i tij është ortodoksia. Ilo Dhimitri: avokat, redakton gazetën “Ylli i Shqipërisë” [...] çdo muaj merr për gazetën e tij: 1. Njëqind franga nga administrata e gazetës greke “Patris” në Bukuresht; 2. Një ndihmë nga qeveria ruse;. Shoqëria “Dëshira” (në Sofje), [...] kjo është një shoqëri sllavo-file, që e ka kthyer çështjen shqiptare në një çështje thjesht fetare. Kjo shoqëri ka marrëdhënie me shoqërinë “Dituria” të Bukureshtit (Faik Konica, Memorie për lëvizjen kombëtare shqiptare). Po në këtë periudhë është aktiv nëpër klube të diasporës edhe Asdreni, i cili dallon nga shumica e aktivistëve shqiptar grekofilë dhe sllavofil. Ai në vitin 1904 boton disa vjersha, në një botim ku disa vjersha ia kushton grekofilëve dhe sllavofilëve shqiptarë. Nëse Konicën nuk do ta quanim objektiv në dëshminë e tij për shkak se ai vetë ishte katolik, atëherë t’i lexojmë vargjet e Asdrenit se si i përshkruante ata: Po sa turp ësht për një shqipëtar/Kur ay di ku është lerë/E më vent që të jet’ atdhetar/I vjen ndot s’fletë për Shqipërinë/S’do t’i afërohet çdo njeri/E dëgjon se lëvdon Greqinë[…]Pra tër’ ata që e mohojnë/ Gjuhën edhe mëmën që kanë/Dhe për Greqin që punojnë/Këta i quajmë grekoman/Këta janë turpi atdheut/Edhe plaga e Shqipërisë/Të shuhen nga fa’q e dheut/Se janë bij të robërisë! (Asdreni, Grekomanët). Në një vjershë tjetër ai shkruan: O kurrë mos e besoni/Se do t’ behet si ju doni/ Grekët të na urdhërojnë/ Dhe shqehtë (sllavët)të na poshtojnë/ Në kini këtë dëshirë/çporruni atje më mirë! (Asdreni, Lutje dhe Mallkim). Këto vargje të Asdrenit e vërtetojnë vërtetësinë e përshkrimit të Konicës, për aktivitetin e klubeve ortodokse të shqiptarëve në diasporë dhe ideologjinë e tyre panortodokse. Është po ashtu interesant fakti se pse në Greqi nuk ka pasur asnjë klub shqiptar ortodoks. Kjo është për arsye se në atë kohë në Greqi të deklaroheshe shqiptar, ishte diçka absurde. Shqiptarët ortodoks konsideroheshin grek në Greqi dhe po ashtu në Shqipëri nga shqiptarët grekofilë që përfaqësonin shumicën. Ata nuk kishin nevojë të kenë klube atje pasi që qeveria greke ishte klubi i tyre. Po këta klube të grekomanëve bashkëpunonin me ambasadën e Serbisë. Propaganda serbe në atë kohë investonte shumë në nxitjen e një kryengritje në Shqipëri. Këtë rrezik e paralajmëron dhe Faik Bej Konica po në atë shkrim të lartpërmendur. Ai e përshkruan po në atë memorie edhe një takim në mes shqiptarëve në Bukuresht ku kishte marrë pjesë dhe vetë: “Ajo (mbledhja) u mbajtë në maj 1898. Konsulli serb propozoi një fond prej 40.000 frangash për fillimin e një propaganda që të nxiste një kryengritje në Shqipëri, për të krijuar një qeveri autonome të bashkuar politikisht me ate të Serbisë”. Pretendimet e coptimit të Shqipërisë nga shtetet ortodokse na i shpjegon në vjershën e tij Asdreni qysh në vitin 1904: Sot kombet që ty të rrethojnë/ s’të njohin/s’të shohin/Dhe kombësinë ta mohojnë/Greku, thotë: Dua Janinën!/Kështu di/se kufi/Unë kam Vlorën dhe Kaninën!/ Mal i Zi edh’ ay lot lodrën/dhe s’pushon/po kërkon/Papra Malësin e Shkodrën/Bullgari dhe serbi si një trup /mundohen t’afrohen/Njëri ndë Manastir, tjatri ndë Shkup (Asdreni, Mjaft). Asdreni, në atë kohë apelonte që shqiptarët të kenë kujdes nga planet panortodokse për coptimin e Shqipërisë në bashkëpunim me grekomanët. Ai e paralajmëron afrimin e shteteve ballkanike dhe lidhjen e marrëveshjes së tyre për ndarjen e Shqipërisë disa vite para se kjo të ndodhte. Me këtë përshkrim që e bënte Faik Konica dhe Asdreni për këta persona të caktuar dhe shumë të tjerëve, si dhe për klubet shqiptare ortodokse dhe gazetave shqip që botonin ata, na bën me dije se në atë kohë ideali i shumicës dërmuese të “shqiptarëve” ortodoks ka qene ortodoksizmi sllavo-grek, dhe se ata financiarisht janë mbështetur nga shtetet ortodokse. Para se të fillojë Lufta e Parë Ballkanike, shtetet e Evropës dhe Rusia ndërhynin në politikën e brendshme të Perandorisë Osmane pasi ajo në bazë të Traktatit të Berlinit ishte e detyruar të ndërmarrë disa reforma në Maqedoni për ta ngritur pozitën e sllavo-ortodoksëve në këtë pjesë të Evropës. Por për shkak të turbullirave politike në Perandori (të orkestruara edhe nga vetë Fuqit e Mëdha) këta reforma u vonuan dhe kjo ishte dhe pretekst i shteteve të tjera në ndërhyrjen e punëve të brendshme të Perandorisë. Pasi dhe shqiptarët ishin faktor determinues në Ballkan dhe Perandori, pozita e shqiptarëve pas turbullirave politike u rritë edhe më shumë dhe, këtë ngritje të shqiptarëve si popull më i rëndësishëm në pjesën Evropiane të Perandorisë nuk e shihnin me simpati shtetet ortodokse, prandaj dhe lidhën aleancë ushtarake në mes veti dhe i shpallën luftë Perandorisë. Rezultati i propagandës së grekomanëve do të ndihet më shumë kur do të tentohet të formohet Shqipëria. Kjo pasi që Çamëria dhe qytetet jugore të Shqipërisë okupohen nga grekët përderisa Kosova dhe Maqedonia nga aleatët e tyre serb. Por pasi ushtria greke për shkak të presionit ndërkombëtar detyrohet që të largohen prej një pjese të Toskërisë, grekofilët tentojnë që të krijojnë krahinën autonome me të drejtë shkëputje, Vorio-Epirin. Nuk e arritën ata as autonomin pasi në Greqi ndryshuan rrethanat. Greqia e humbi luftën me Turqinë në fillim të viteve 20 nga organizimi ushtarak me në krye Mustafa Qemalin. Poashtu u paraqitën tentime që prej Shqipërie nëpërmjet shqiptarëve Turqia të filloj dhe një front kundër Greqisë. Në këta rrethana ortodokseve nuk u mbeti dalje tjetër përveç se të bashkëjetojnë në Shqipëri, në shtetin ku trajtoheshin të barabartë, por në të cilën shtet gjuhë zyrtare ishte shqipja e jo greqishtja.Qëllimi kryesor i grekomanëve ishte dhe është asimilimi i shqiptarëve. Baba i ideologjisë së tyre ishte Thimi Mitko, i cili me librin “Bleta shqiptare” propagandonte për arritjen e këtij qëllimi. Ata dhe patën sukses në tentimin e tyre. Së pari u asimiluan shqiptarët që luftuan për pavarësinë e Greqisë. Noli, në një shkrim të tij shkruan: “Dy të tretat e Greqisë ishin shqiptarë kur u bë më vete”. Ata ishin shqiptar përderisa jetonin në Perandorin Osmane të udhëhequr nga shqiptarët; por si u ndanë prej saj me intervenim të Perëndimit dhe Rusisë, ata u greqizuan dhe sot janë fanatikët më të mëdhej grek. Por mos shkojmë aq larg, ku janë shqiptarët ortodoks të Maqedonisë pleqtë e të cilëve ende flasin shqip? Ata u asimiluan në sllav pasi Maqedonia u shkëput me dhunë prej Perandorisë Osmane dhe i ju bashkua Serbisë, dhe ata sot janë fanatikët më të mëdhenj sllav. Por shqiptarët ortodoks që luftuan dhe e bën Greqinë shtet me ndihmën e shteteve perëndimore dhe Rusisë, me dëshirë u helenizuan. Ata jo vetëm që u helenizuan vetë por punonin dhe luftonin që t’i helenizojnë dhe shqiptarët e tjerë të mbetur jashtë shtetit helen. Edhe elita ushtarake osmane, e përberë nga shumë shqiptar, e formuan Republikën e Turqisë pas kolapsit të Perandorisë Osmane. Ata shqiptarë u turqizuan për ta formuar kombin turk prej atij polariteti popujsh osmano-muslimane. Ky vendim kolektiv i shumë shqiptarëve ortodoks apo musliman është i arsyeshëm duke patur parasysh që identiteti kombëtar nuk lindën por ai formohet varësisht nga rrethanat politike të një shoqërie dhe interesave të tyre të përbashkëta për të ardhmen. Sot ekzistojnë mendime se lufta e grekomanëve ishte e arsyeshme pasi që kishte dhe shqiptarë turkoman. Por sipas mendimit tim ekzistojnë disa dallime themelore në mes shqiptarëve musliman që u turqizuan dhe shqiptarëve ortodoks që u helenizuan:

1- Shqiptarët e turqizuar dhanë maksimumin për formimin e Shqipërisë, përderisa shqiptarët e helenizuar dhanë maksimumin për zhdukjen e Shqipërisë nga harta politike.

2- Shqiptarët e turqizuar vazhduan ta pranojnë ekzistencën e kombit shqiptar, përderisa ata të helenizuar shqiptarët i konsideronin fis i grekëve që duhej doemos helenizuar dhe t’i rikthehen kombësisë së vërtetë helene.

3- Shqiptarët ortodoksë e formuan shtetin helen së bashku me grekët dhe një pakicë vllehe dhe bullgare në dëm të territoreve të banuara me shqiptar. Përderisa elita shqiptare e turqizuar së bashku me popujt tjerë osmano-muslimanë e themeluan Republikën e Turqisë pa i prekur territoret e banuara me shqiptarë, por duke ju dhanë hapësirë shqiptarëve të migruar të posedojnë edhe vendet që më herët populloheshin nga grekët apo armenët.

4- Shqiptarët e turqizuar që u bënë kryetarë, kryeministra apo gjeneralë të Republikës së Turqisë, me krenari e shprehnin prejardhjen e tyre shqiptare deri më sot (rasti i fundit presidenti Sulejman Demirel); përderisa funksionarët e helenizuar shqiptar të shtetit Grek e mohonin prejardhjen shqiptare të tyre dhe thonin që janë helen shqipfolës.

Por çfarë rëndësie kanë për shqiptarët këto dallime mes të Greqisë dhe Turqisë? Kanë rëndësi pasi për shkak të afërsisë gjeografike, politika e ndikimit të tyre vazhdon edhe sot. Rasti i fundit ishte lufta e Kosovës. Në sulmin që i bëri NATO-ja Serbisë, aeroplanët e parë që sulmuan Jugosllavinë ishin të aviacionit turk. Ndërkohë, në Greqi populli bënte demonstrata kundër intervenimit ushtarak të NATO-së, përderisa prifti grek në krye të Kishës Ortodokse Shqiptare lutej për Serbinë. Turqia, qe i pari shtet që njohu pavarësinë e Kosovës ashtu sikur dhe më 1912 që e formoi dhe njohu Shqipërinë, përderisa Greqia së bashku me Qipron jo që nuk e kanë pranuar Kosovën, por lobojnë në Bashkimin Evropian kundër kësaj pavarësie. Ne shqiptarët duhet që t’i njohim miqtë tanë ndërkombëtarë dhe mos e dëmtojmë veten nga mosdija.

[safinator]

Me mire Shqiptoman.

[Hyllien]

Tema nuk ka asnje lidhje me eliten kombetare, ndoshta ceshtjen.

[Kanina]

turkomanet dhe grekomanet kane qene te dyja palet antishqiptare. kot po na perpiqesh te na i tregosh turkomanet si proshqiptare. vete emri turkomane e tregon vete se cfare jane. eshte e kote qe mundohesh tu ngarkosh turkomaneve merita mbi formimin krijimin e shtetit shqiptar. shtetin shqiptar e kane formuar vetem "shqiptaromanet" te tjeret kane qene vetem pengesa te ketyre. dhe turkomanet si puna jote bashke me grekomanet fatkeqesisht jane ende penges per kete komb ne po na mbajne peng akoma ne rrugen drejt zhvillimit. shqiptaret u asimiliuan ne greqi ne maqedoni etj por u asimiluan gjithashtu edhe shqiptaret e turqis te cilet llogariten te jene ne numer sa dy shqiperi bashke pra rreth gjashte milion. pra dhe njeher turq grek serb maqedon etj vetem na kane vrare asimiluar varferuar etj asnjeri nuk na ka bere ndonje nder.
turqia ne dhjetvjecaret e fundit eshte kthyer ne nje aleat dhe per kete mund te themi se ke te drejte. por ato qe kane ndodhur me pare nuk mund ti quajme ndere te turqis sepse ka qene vetem nje pushtim e pergjakshem si gjithe pushtimet e tjera. ne fund te ketij pushtimi shqiptaret ne pese fjale tre i kishin turqisht te cilat dalngadal u pastruan sikur te kish vazhduar dhe disa kohe shqipja nuk do te ekzistonte me sote. kur turku ra beri ato shkembimet e famshme te popullsis me greket dhe serbet duke e ditur se shqiptaret nuk jane turq ata pranuan gjithsesi ti shkembenin dhe normalisht e gjitha kjo ishte ne dem te shqiptareve dhe ne perfitim te greko-sllaveve te cilet pastronin tokat shqiptare dhe zevendesonin me serbo-grek. e gjitha kjo me ndihmen e turqis. po te ishte aq e mire turqia nuk do ti kish bere keto shkembime. thjesht kohet e fundit ka ndryshuar politik jo se po u vjen keq per ne por sepse do te rrisi influence turke ne ballkan dhe ku ka me mire se sa ta nise nga shqiptaret dhe sidomos nga kosova e cila ka dhe nevoj te madhe.

[figaro]

Kanina,

Me duket qe se keni lexuar artikullin.

----

Hyllien,

N'dy mene ku ta postoja.

[Kanina]

Kanina,

Me duket qe se keni lexuar artikullin.

----

Hyllien,

N'dy mene ku ta postoja.

ke te drejt figaro. kur e hapa temen sapo nisa te lexoj me zuren syte ato kontributet e turkomaneve dhe mendova se ishte thjesht nje nga ato temat qe jane bere shume te shpeshta ne forum qe ne fund hapin vetem debate fetare. ku sejcili do te tregoj se sa i mire ka qen turku me ne apo se sa te mire kane qene te tjeret. nga neveria qe kam per keto lloj temash nuk mora mundimin ta lexoj te plote por e pragjykova me te paren. kerkoj falje per nxitimin e treguar dhe per menyren se si u shreha.

[fattlumi]

Keto tema jane shume te ndjeshme dhe duhen analize te mirefillte.Me se paku ketyre temave duhet tu jepet karakter fetar.Ky Frymzimi merr per baze vetem fundin e perandorise osmane ,pra para pavaresise se Shqiperise dhe nuk merret si me dashje me ato 500 vitet e mehershme.Flet se shqiptaret ishin analfabet etj.etj.Le ta pyes veten Lulzimi kush i la shqiptaret analfabet.Mos ishte rastesisht po kjo Turqija qe i pushtoj per 500 vite trojet shqiptare dhe mundoheni ne fund ti minimizoni keto vite thuajse ska ndodhur asgje dhe si me qellim flitet per vitin 1912.A nuk eshte marri historike qe populli me i lashte ne ballkan dhe Evrope ta fitoj pavaresine ne shek.20 gjersa hordhite nga kaukazi moti kishin fituar privilegjet e tyre si shtete ne ballkan,pra ne toka te ilirise shqiptare.Kush i pengoi dhe nuk i ndihmoj shqiptaret ta kene shtetin e tyre me heret?

Ja disa fakte qe Frymzimi "i harron" dhe si permend.
Pushtimet Turke në gadishullin ballkanik erdhën si rezultat i ndarjes së Krishtenizmit në atë Ortodoks me qendër në Stamboll dhe në atë Katolik me qendër në Romë. Në këtë kontekst “koalicioni” i fshehur myslimano-ortodoks mes osmanëve dhe serbëve, i cili doli shterp sepse Osmanët u kënaqen me përqafimin e shkinave serbe duke lanë rehat Europën katolike pas disa tentimeve për pushtim por pa sukses. Në fakt Osmanët duke lanë anash Romën kaluan më mirë, 600 vjet me radhë ata sunduan rehat rivalët e Romës dhe normal se u kënaqën me miqësinë 600 vjeçare serbe.

Në kohën e patriarkut Makarije shumë kisha katolike shqiptare u shndërruan në kisha ortodokse serbe! Një leje të tillë patriarku Makarije e kishte marr personalisht nga Sulltani! Karagjergji (Gjergji i Zi) (Karagjorgjeviq) udhëheqësi i kryengritjes së parë kundër osmane, për të cilin serbët e pranojnë se ishte me prejardhje shqiptare, u tradhtua nga vetë serbët. Karagjergji s’pari u masakrua nga serbët pastaj ia prenë kokën dhe ia dërguan Sulltanit në Stamboll! Gjatë sundimit osman pozita e gjithë popujve të tjerë, aq më tepër e shqiptarëve katolikë, që nuk pranonin islamin ishte shumë e disfavorshme. Serbët bënin krushqi me turqit, kurse shqiptarët me në krye Gjergj Kastriotin, luftuan edhe 25 vjet tjera me radhë kundër hordhive turke. Pas vdekjes së Gjergj Kastriotit për shqiptarët po fillonte golgota e vërtetë zhdukjes. Kur i kemi parasysh këto e shumë fakte të tjera ,konkludohet se pjesa e mbetur shqiptare për ta ruajtur substancën kombtare zgjodhi si rrugë konvertimin në islam.

[Kryqi i Paqes]

Turqit na paskan shpetuar?
Interesting. Z. Frymzim DAUTI, Armenet po kerkojne qe turqit te njohin genocidin ndaj tyre, po ne z. Frymzim DAUTI? Nuk e ke permendur kete fakt, e ke kaluar si rrjedhim natyral te zhvillimeve te ngjarjeve aso kohe.
Ortodokset shqiptare, kane kontibuar qe Shqiperia te mos jete nje Turqi, Greqi, Bullgari, Serbi, Itali e vogel, por nje Shqiperi e Madhe.

[Darius]

Nga Frymzim DAUTI


1- Shqiptarët e turqizuar dhanë maksimumin për formimin e Shqipërisë, përderisa shqiptarët e helenizuar dhanë maksimumin për zhdukjen e Shqipërisë nga harta politike.

2- Shqiptarët e turqizuar vazhduan ta pranojnë ekzistencën e kombit shqiptar, përderisa ata të helenizuar shqiptarët i konsideronin fis i grekëve që duhej doemos helenizuar dhe t’i rikthehen kombësisë së vërtetë helene.

Me mjaftojne vetem keto dy paragrafe per ta hedhur ne plehra kete shkrim imbecil sebashku me autorin e tij mjeran. Njerez injorante qe duan te dalin dhe historian tani. Aq me keq qe ka dhe antare qe i paraqesin pacavure te tilla si perla studimore. Palacolleqe.

[Viola.V]

artikull plehre turkomanesh. as qe ja vlen te merresh me keta palaco, skllever shpirterore te turkut. fatkeqesisht ka shume.
duhen masa radikale per pak vjet, a final solution alla shqipo sa te pastrohemi ca nga turkomanet dhe manet e te gjitha llojeve.
le te mbeten shqiptaromanet, kush ta beje se! the god of albanians is money, tashme shqiperia i eshte shitur turkut dhe grekut(ekonomikisht).
pse kot shkruan ky turkomani! e ka shitur his ass for money, ne cash bile.

ps.l...