Onomastikë Etniku dardan dhe horonimi Dardania nga Abdullah Konushevci

[fegi]

Onomastikë

Etniku dardan dhe horonimi Dardania

nga Abdullah Konushevci

1. Mendime të ndryshme për kuptimin e fjalës Dardani

Në studimet alabanistike hasen mendime të ndryshme rreth dardanëve, të cilët heqin origjinën e tyre që nga kohët mitologjike, duke u dëshmuar, krahas peonëve, një fis fqinjë i tyre, siç mësojmë nga “Iliada” e Homerit, edhe në luftën e Trojës. Prandaj, zbërthimin dhe kuptimi i etimonit dard mund t’i çojë shumë larg studimet jo vetëm gjuhësore.

****

Onomastikë

Kulti i virgjëreshave në toponimi
nga Abdullah Konushevci

• Kulti i virgjëreshave qe shumë i gjallë në kulturën shqiptare, për të cilin dëshmojnë jo vetëm veprat e Durhamit, studimi i T. Vukanoviqit, por edhe toponimet e ndryshme, që kanë dalë pikërishit nga fjala çikë ‘virgjën’. Prandaj, qoftë Manastiri i Deviqit, qoftë Koretica, qoftë emërvendi Këzllar mund të shihen si një interpretatio slavica, përkatësisht graeca ose turca të toponimisë shqiptare

Dihet se në qytetërimin e lashtë grek Hestia, hyjnesha e vatrës, e bija e Kronit dhe e Reas, gëzonte një respekt të madh. Ndonëse e kërkojnë për grua Poseidoni dhe Apoloni, ajo mbeti virgjëreshë. Ajo qe personifikim i vatrës shtëpiake dhe i flakës së shenjtë, që rri ndezur pa pushuar në banesat dhe në tempujt. Ajo adhurohej edhe si mbrojtëse e familjeve, e qyteteve dhe e kolonive. Grekët, kur donin të themelonin një koloni, merrnin nga metropoli zjarrin e Hestias për të ndezur vatrën e atdheut të ri. Simbol i saj ishte flaka. Më vonë ajo fiton atribute të reja: paraqitet në një pozë madhështore me një pishtar dhe me një skeptër në dorë dhe me një vel mbi supet. Në Romë ajo identifikohej me hyjneshën e vatrës së shtëpisë, Vestën (Dhama, 114 & 115).

Kulti i virgjëreshës a virgjëreshave qe mjaft i gjallë edhe në kulturën shpirtërore shqiptare. Madje, edhe Kanuni, që qe në të vërtetë një mishërim juridik i organizimit patriarkal të shoqërisë shqiptare, para këtij kulti u tregu i epshëm, duke bërë koncesione të konsiderueshme. Kështu, Durham, në veprën e saj “Shqipëria e Epërme”, etj., e gjeti mjaft të gjallë kultin e virgjëreshës në Shqipëri. Ajo vë re se prishja e fejesës në djep mund të bëhej vetëm po qe se vajza do të betohej para dëshmitarëve se do të mbetej virgjëreshë për jetë të jetës. Lidhur me kultin e virgjëreshës në Malësinë e Madhe, ajo thekson: “Një vajzë që është betuar të mbetet virgjëreshë, ‘virgjën shqiptare’ në Malësinë e Madhe, në rast se i ati nuk lë pas ndonjë djalë, mund të trashëgojë tokën e saj dhe ta punojë. Me vdekjen e saj toka i takon mashkullit më të afërt, si trashëgimtar i babait të saj. Këto gra, si rregull, mbajnë rroba burrash dhe mund të mbajnë armë” (SHE, f.125). Veç përshkrimit të takimeve të ndryshme me ‘virgjinat shqiptare’, nga kjo vepër po veçojmë edhe një gojëdhanë: “Po ecnim përmes pyllit kur pamë anash një gur të madh. Një vajzë që na ishte aq e mirë, pothuaj shenjtore, kishte bërë be se do ta çonte atë gur në kishën e Berishës. Me ndihmën e mrekullisë ajo e mbajti një rrugë të gjatë, por këtu në pyll ajo dëgjoi zërin e fyllit të një bariu dhe ngriti sytë dhe e pa: ai ishte i pashëm. Ajo harroi ato punët e shenjta që i kishin marrë mendtë dhe e pushtuan tani mendime tokësore. Shkëmbi i ra nga kurrizi dhe kur u përpoq ta ngrinte përsëri, e pa se i kishte ikur fuqia dhe guri kishte mbetur aty edhe sot e kësaj dite” (SHE, 165).

Megjithatë, një trajtim më të denjë dhe më të hollësishëm kjo dijetare do t’i bëjë kultit të virgjëreshave në veprën “Prejardhja e disa fiseve dhe disa kanune e zakone të Ballkanit” (PFKZB): “Në Malësinë e Madhe, në rast se një burrë kishte shumë vajza e asnjë djalë, njëra prej tyre me dëshirën e tij mund të betohej për virgjëri e të quhej si djali i tij. Ai mund t’i linte trashëgim shtëpinë dhe tokën, për sa të ishte gjallë ajo, pastaj i kthehej trashëgimtarit mashkull më të afërt…

Në fiset e Dukagjinit, ku virgjëreshat nuk veshin petka burrash, ato gjatë gjithë jetës as nuk e trashëgojnë dot tokën e as e punojnë, si në Malësi të Madhe. Toka i kalon trashëguesit mashkull dhe ai duhet t’i paguajë virgjinës çdo vit 300 okë misër, 18 okë raki dhe 30 okë verë. Ajo mund ta detyrojë që t’ia paguajë, duke iu drejtuar Këshillit të Pleqve” (PFKZB, 481).

Ky kult, veç në Malësinë e Madhe, ka qenë i gjallë edhe në Drenicë, siç dëshmon edhe Tatomir Vukanoviq në veprën “Drenica, druga srpska Sveta Gora”, i cili thotë se ato njihen në popull me emrin virgjinat ose mashkulloret. Ai na jep edhe një shembull të një virgjëreshe, që veshet si mashkull, e cila nga Sala merr emrin Sali, meqenëse nuk pajtohet të martohet me burrin, që i kanë zgjedhur për fat të saj. (f. 138).

Ky kult i virgjëreshës, me sa duket, është një mbetëz e sistemit të materiarkatit dhe në thelb ka karakter pagan. Por, më vonë, nën ndikimin e kodit heroik, virgjëreshat u dalluan edhe heroina, kurse nën ndikimin e kodit religjioz: sipas Durhamit, shumica e tyre hynin në Urdhrin e Tretë të françeskanëve, ato fituan edhe tipare religjioze, shenjtëruese.

Në Shqipëri ekziston emërmali ose oronimi Mali i Çikës. Po ashtu, me sa dimë, ekziston në toponiminë shqiptare edhe emërvendi Shteg-Vashë.

Megjithatë, vëmendjen tonë ka tërhequr toponimi Çikatovë, dokumentuar si Çikotovo më 1455, si dhe toponimet e tjera përreth këtij fshati. Te ky toponim ne shohim shumësin e emrit çikë, sh. Çikat, zgjeruar me sufiksin –ova, që mund të jetë prapashtesë adverbiale sllave ose fjala turke ova ‘fushë’. Etimoligjikisht këtë fjalë ne e gjejmë të dalë nga trajta e tij mbiemërore e paçikur, e paprekur, e paprishur, siç e dëshmon edhe togfjalëshi latin virgo intacta. Këtë e pohojnë edhe ndërtimet e ndryshme: Nusja na doli çikë, na doli e virgjën, e paprekur; Ishte çikë, ishte e paprishur, e paçikur ‘intacta’. Manastiri i Deviqit, na thotë mendja, është vetëm një trajtë shqiptarizuese e shumësit të emrit devica ‘virgjën’, sh. device me palatalizimin a qiellzorzimin e rregullt të grupit ce > q. Për më tepër, si dihet, është ky manastir i murgeshave nga, vetiu, mund të kuptohet se është tempull i shenjtë i virgjëreshave. Madje, ky emërvend del i dokumentuar si Crkva Djevica (Vukanoviq, 23) që më 1455. Prandaj, ne e gjejmë një interpretatio serbica ose slavica të toponimit shqiptar Çikat + -ova. Një interpretatio greca ne e gjejmë te fshati tjetër Koreticë/Korroticë, ku fjala kora greqisht ka kuptimin e vashës ose të virgjëreshës.

Një interpretim turk të këtij kulti të virgjëreshave ne e hasim edhe te emërvendi Këzllar (tur. këzllar ‘çikat’) të sanxhakut të Trikallës/Tërhallës.

Meqenëse këto fshatra patën një zhvillim të bujshëm ekonomik, ato u zgjeruan, duke krijuar kështu Çikatovën e Vjetër dhe Çikatovën e Re, si dhe Koreticën e Epërme dhe Koreticën e Poshtme, problem ky më shumë i studimeve sociologjike dhe demografike. Nga aspekti gjuhësor, mund të thuhet se ato u zhvilluan sipas modelit antik Epirus Novus ‘Epiri i Ri’ dhe Epirus Vetus ‘Epiri i Vjetër’, si dhe Moesia Superior ‘Mezia e Epërme’ dhe Moesia Inferior ‘Mezia e Poshtme’.

Me një fjalë, të gjitha këto emërvende krijojnë një bashkësi toponimike leksemash të ndryshime, por kuptimesh të njëjta, duke zbuluar kështu larushinë e madhe të sistemit toponimik të Kosovës.


Onomastikë

Metateza e likuideve dhe evoluimi /ti/>/ç/


• Disa toponime të Dardanisë në dritën e rregullave të fonetikës historike sllave fitojnë kuptimin e tyre të vërtetë, që morën formën e sotme me ndërmjetësimin e hetueshëm të gjuhëve sllave të jugut

Metateza e likuideve, dukuri kjo e njohur fonetike e gjuhëve sllave të jugut, sikundër dhe evoluimi /ti/>/ç/ ka prekur një numër të madh toponimesh të Dardanisë. Nga më të parat, ne do të përmendim Rashën, kryeqytetin e dikurshëm serb, dhe formën e saj të dokumentuar, antike, Arsa, ku vihet re si ndërmjetësimi i shqipes me evoluimin /s/>/sh/, po ashtu edhe ndërmjetësimi i sllavishtes me metatezën a – r > r – a.

Po këtë dukuri e gjejmë të dëshmuar edhe për emrin etnik të shqiptarëve, që në dokumentet e para sllave del si raban ose në formë mbiemërore rabanashki për arban dhe arbanashki.

Po ky tip i metatezës, kujtojmë, ka prekur edhe toponimin Prugovc, të cilin ne e gjejmë të dalë nga një trajtë shumë më e hershme e burimit gjermanik Purgovc, ku bie sheshit në sy ndikimi i kulturës sase, se fjala purg/burg kishte kuptimin ‘kështjellë, qytet’. Këtë bindje na forcon edhe më shumë fakti se ky fshat ndodhet në një zonë të ndikimit të fuqishëm latin dhe katolik njëkohësisht, ndaj është e natyrshme që aty këta xehetarë të dëgjuar të Mesjetës të kenë krijuar edhe enklavën e tyre, meqenëse për ta ky ishte një ambient më i sigurt dhe më familjar.

Dijetari sllav Milivoj Pavloviq në punimin “Les coincidences toponymiques en France et en Illyricum” (GJA, IAP, nr. 1, 1968, f.24) mendon se ky lloj i metatezës ka rrokur edhe oronimin Radan që korrespondon me Ardennes, Silva ardenna në Galinë veriperëndimore, pastaj ai sjell toponimin Arde, hidronimin Ardeche, etj.

Bazën Ard pa ndërmjetësimin gal ai e gjen te hidronimi Ardea (në Rumuni), Arda në Bullgari dhe Radika (në Maqedoni).

Megjithatë, duke marrë parasysh topografinë e disa vendbanimeve, që shtrihen kryesisht rrëzë malesh, ne mbrojmë mendimin se toponimet, që hasen në trojet shqiptare, si: Radavc, Radoniq, Radishevë, Radashevc, Radikë, Radushë gjajnë të jenë më parë nga baza latine radix, -icis ‘rrënjë’. Pra, vendbanime të vendosura në rrëzë të maleve për dallim nga ato që janë të vendosura rrëzë ose në gryka lumenjsh, në fusha, në kodra, etj.

Megjithatë, po të pranohet se këto janë forma me metatezë, atëherë baza e tyre do kërkuar te mbiemri latin arduus ‘i rrëpirët, fig. i mundimshëm, i rëndë’, por pozita e tyre gjeografike nuk na lejon të sjellin një përfundim të tillë. Ndryshe qëndron puna me Ardenicën (khs. Kodrat e Ardenicës), që nuk iu shtrua metatezëz së likuideve dhe që mund të ketë me siguri lidhje gjirie me bazën *ard- ‘kodër’ të gjuhëve kelte, zgjeruar me kunglitinatin e prapashtesave –en dhe –ica. Po kësaj familjeje duhet t’i takojë edhe emri i kështejllës së fundit të qëndresës ilire, Ardubës (khs. toponimin Kordoba në Spanjë, si dhe Gelduba në Holandë). Këtë mendim e shpreh edhe H. Krahe, kur flet për emrat keltë në nomenklaturën e emrave gjeografikë të Ilirisë.

Prapashtesa –en dhe evoluimi i saj nga forma më e qëmoçme -and
Mund të thuhet se me prapashtesëm –en në toponiminë shqiptare u krijua një bashkësi e tërë toponimesh: Shkëlzen, m., Luboten, m., Gruden, fsh., Goden, fsh., Lepen/c/, l., Përlepnica, f. e l., Eren/ik/, l., ku ne shohim reduktimin e gjymtyrës and > end > en (khs. Prizren <> l – e, i cili, në Dardani ka rrokur toponimet Lebanë <> /ç/. Këtë fakt sikur e pohon edhe toponimi në trajtën turke Svircë <> /ç/, na thotë mendja, ka rrokur edhe toponimet Hoça e Madhe dhe Hoça e Vogël, përftuar nga trajtë më e hershme Hotia, që lidhet me fisin shqiptar të Hotit. Hoça e Vogël janë të gjithë të fisit Hot, kurse Hoça e Madhe, meqenëse iu dhurua kishës si pronë, u popullua nga elementë sllavë, kurse elementët shqiptarë u shpërngulën në Krushë. Si Hoça e Madhe dhe Hoça e Vogël, po ashtu edhe Krusha e Madhe dhe Krusha e Vogël u ndërtuan sipas prototipit antik Polti Maior (Pulti i Madh) dhe Polti Minor (Pulti i Vogël).

Në një formë të deaspiruar dhe pak a shumë të sllavizuar të emrit të këtij fisi si bazë motivuese ne e gjejmë edhe te fshati Uçë (dokumentuar si Oça), kurse në Tetovë te Otla, sajuar nga prapashtesa zvoguluese –ël.

Drenica apo Dernica?
Te hidronimi Drenica, nga e mori emrin kjo zonë, ne shohim një trajtë shumë më arkaike nga ajo e sotme, e cila del dytësore, pasi është përftuar nga metateza e likuideve e-r > r-e. Ky lloj i metatezës preku edhe toponimin e dëgjuar mesjetar Breuernik > Bervenik > Bërvenik, pastaj Berkocin > Brekoc, Smerkovnica > Smrekovnica etj. Sipas A. Llomës, Sredksa është një formë me metatezë e Serdikës antike. Prandaj forma e saj e qëmoçme është Dernica dhe mendimi i deritashëm se emri i saj lidhet me sll. dren ‘thanë’ del i paqëndrueshëm, sepse nuk dihet deri më sot, që ndonjë lumë mori emrin nga ndonjë dru a pemë. Për numrin e madh të toponimeve me fjalën *darn > dern > djerr edhe në toponiminë sllave, le t’i shohim disa: ‘Derdjina te Dubrovniku, der m (Perast) dero (Rab); djer (Crmnica, Budua, Ljubisha, Tivat, Prçanj); Deraç, lokalitet te Bogdashiqi, të cilat lidhen me njëlloj toke ngjyrëverdhë, njëlloj lëndine as dhé, as gur, që nuk është e pëlleshme, ku rritet ulliri’.

Të gjitha këto P. Skoku i shpjegon nga fjala shqipe djerr, formën e kryehershme të së cilës e paravendon me të drejtë nga një *darno/derno > djerr. Nga kjo formë, me parashtesën intensifikuese sh- u përftua edhe folja shtjerr ‘thahet’, subjekti: kroni, pusi, lumi.

Këto shpjegime na japin dorë që te makrotoponimi Drenica të shohim ose një mbiemër të substantivuar nga togfjalëshi Lumi i Dernës, ose të shohim tek ai një kuptim të lumit të tharë, të shtjerrë.

Paralelizma të këtij hidronimi janë hidronimet sllave Suha Reka, Sušica. Është për t’u përqasur këtu edhe Lumi i Vdekur (krahaso veprën omonime të Jakov Xoxës).

Me një fjalë, te hidronimi Drenica kemi të bëjmë me një lumë pothuajse të tharë, ujërat e të cilit, me sa duket, filluan të derdhen në lumenj të tjerë nëntokësorë. Është ky semasiologjikisht dhe semantikisht kuptimi më i qëndrueshëm, sepse lumi mund të jetë i bardhë ose i zi, i turbullt ose i qetë, i madh ose i vogël, i bujshëm ose i tharë, siç tregojnë edhe hidronimet e shumta: Drini i Bardhë, Drini i Zi, Llapi (khs. lat. albus ‘i bardhë), Mavriqi (gr. mauros ‘i zi’), po dhe hidronimet sllave: Bistrica, Velika Reka, Mala Reka, Suha Reka, Sushica, etj.

Prapëseprapë, nuk mund të mohohet ndikimi i gjuhëve sllave, sidomos për disa toponime, si Drenova, Drenovci, që, varësisht nga prania e drurit të thanës, edhe mund të kenë dalë nga baza sllave dren ‘thanë’.

Sipas gjasash, është ky rripi i tokës, që u njoht në harta si Dardania deserta ‘Dardania e shkretë’. Bazën motivuese të këtij horonimi a emri të krahinës do kërkuar te hidronimi Drenica, sikundër e provojnë edhe një varg horonimesh të tjera, si Llapi, Anamorave, Anadrini (sll. Podrimja), Mati, Devolli, Luma, që të gjitha motivuar nga hidronimet përkatëse.

Drenica, duke qenë zona më konservative e Kosovës, është e natyrshme të ndryjë në vete edhe një thesar të çmueshëm toponimik, të paprekur nga ndikimet e huaja. Për më tepër, si dëshmojnë dokumentet osmane dhe sllave, ajo qe po ashtu e paprekur edhe nga pushtuesit e huaj.

Palatalizimi i guturaleve
Një dukuri tjetër, e vënë re edhe nga ky dijetar, është palatalizimi i guturaleve në gjuhët sllave. Kjo dukuri, më duket, ka rrokur një varg toponimesh edhe në Dardani. Kështu, emrin e malit Zhegovc ne e gjejmë të palatalizuar nga Geg+ovac (khs. Malet e Berishës, si dhe Malet e Zhegovcit), sikundër që emrin e fshatit Zhegër ne e gjejmë po ashtu të palatalizuar nga trajta Geg + -ër (lidhur me prapashtesën e shumësit –ër, krhs. Arb+ -ër, Bosh + -ër + -an, trajta e sotme – Pozharan; Pip + - ër, etj.), meqenëse këto emërtime nuk do të thonë gjë në gjuhët sllave. Mendoj se ky palatalizim ka rrokur edhe emrin e Zetës <>dardhë shtron disa probleme. Së pari, po e morëm si të saktë, atëherë duhet të pajtohemi se ka ekzistuar që moti në ilirishten metateza r – a > a- r, kurse evoluimi /g/>/dh/ është i provuar për numrin më të madh të fondit indoevropian të shqipes. Megjithatë, fonetikisht është i qëndrueshëm edhe mendimi i Bugges, meqenëse evoluimin e grupit /rd/ > /rdh/ e gjejmë te një varg fjalësh të fondit indoevropian, si dhe te një numër latinizmash: khs. gr. skorda, shq. hurdhë/hudhrë, gardh (khs. sll. grad <> shq. i shurdh, lat. veridis > ver(i)dis, khs. it. verde, shq. i verdhë. Ky zhvillim ndoqi edhe disa orientalizma mjaft të vjetër (sigurisht para depërtimit të sllavizmave dhe vencianizmave në gjuhën shqipe), si, p.sh. hordhi <> /rdh/, siç tregon fjala kordhë. Megjithatë, shumë orientalizma, si kërdi, aor. i foljes kërmak; batërdi, aor. i foljes batërmak, nuk iu shtruan këtij evoluimi. Këtij evoluimi nuk iu shtrua edhe folja kavërdis ‘fërgoj’, etj. Po kjo mund të thuhet për fjalën levërdi, e cila mendojmë se është po ashtu një turqizëm mjaft i vjetër (me siguri shumë shekuj para se është bërë zakon të mendohet se kanë filluar të hyjnë turqizmat në gjuhën shqipe në shek. XV), sajuar nga parashtesa shqipe lë- (khs. lëbardh, lëmek, lëbyr) dhe aoristi verdi i foljes vermek ‘me dhanë’, si dhe romanizmi bastard, e cila fitoi statusin e përdorimit standard, sado që autorët tanë të vjetër e shkruajnë, ndoshta nën ndikimin rrafshues të analogjisë, si bastardh. Kur bëjmë fjalë për depërtimin e orientalizmave, në të vërtetë turcizmave, duhet të kihet parasysh fakti historik se shumë kohë para depërtimit osman, në Ballkan ka pasur dyndje të shumta të fiseve turke, sikundër janë: hunët, avarët, që në shek. VI krijuan edhe perandorinë e tyre me kryqytet Beogradin, peçenegët, bugarët, që u sllavizuan më vonë, fisi arab i saracenëve dhe shumë fise të tjera.
Prapëseprapë, mendimit të Çabjet i vjen në ndihmë hidronimi i lashtë Margus (sot Morava), të cilin ne e gjejmë të dalë nga apelativi i shqipes mardhë ‘i ftohtë, i ngrirë’, siç e dëshmon edhe kënga popullore serbe: Oj Moravo, hladna vodo…Për evoluimin /g/ > /dh/ nuk është nevoja të japim shpjegime më të hollësishme, meqenëse është një dukuri e ditur tashmë e fonetikës historike të shqipes.

B u r i m e t k r y e s o r e:

Edith Durham, Preardhja e disa fiseve dhe disa kanune e zakone të Ballkanit në Brenga e Ballkanit dhe vepra të tjera për Shqipërinë dhe shqiptarët, ribotim, Tiranë, 1998.

Eqrem Çabej, Emri i Dardanisë dhe izoglosat shqiptaro-kelte në Studime gjuhësore, IV, Rilindja, Prishtinë, 1977.

Grga Novak, La nazionalita dei Dardani in Arhiv za Arbanasku starinu, jezik i etnologiju, knj. IV, sv. 1, Prishtinë, 1969.

Idriz Ajeti, Studime gjuhësore në fushët të shqipes, I, Rilndja, Prishtinë, 1982.
***

Onomastikë

Bashkësia toponimike me rrënjën dim/tim ‘shtëpi’

• Numri i madh i toponimeve, sajuar nga apelativi iliro-shqiptar dim/tim ‘shtëpi’, si: BinDIMIola, BuDIMje,DIMali, DIMinicë, GaDIMe, NeroDIMe, NikoDIM, ReTIME, SuDIMe, ShteDIM, ShTIMe, mund të na shtyjnë të shtrojmë dilemën në mos toponimet latine-romane me fjalën villa ‘shtëpi’, mund të jenë një interpretatio romana i një modeli toponimik iliro-shqiptar



Gjetja dhe studimi i bashkësive toponimike paraqit një problem të rëndësishëm në studimet onomastike jo vetëm shqiptare e ballkanike, por edhe evropiane.

Por, së pari, duam të shpjegohemi rreth termit bashkësi toponimike, të cilin po e përdorim në kuptimin që ka ai në shkencat matematike: një grup elementesh që ka një tipar të përbashkët. Ky tipar i përbashkët mund të jetë një rrënjë, një kuptim, një gjymtyrë e dytë ose e pare, etj.

Së dyti, një ndriçim edhe më të madh kërkon shpjegimi dhe kuptimi i rrënjës dim/tim, që është element i përbashkët i kësaj bashkësie. Sikundër dihet, fjala tym kishte kuptimin e saj të kryehershëm ‘shtëpi’, që mund të shihet edhe nga vargu i Këngës së Gjergj Elez Alisë: Tym për tym ka ‘i dash të pjekun, ku vihet re menjëherë se kuptimi i saj është shtëpi. Këtë kuptim kjo fjalë e ruan edhe te shprehjet: Ky katund ka dyzet tymna, ka dyzet shtëpi, dyzet familje (FGJSH, 581), u danë tymnat ‘shtëpitë, pronat’, po s’u ndanë vllaznit, tym n’veti ‘shtëpi më vete’, etj. Për shkak se kjo fjalë ka edhe kuptimin e tymit të zjarrit, u mendua deri vonë se është një sllavizëm. Megjithatë, kohët e fundit është vënë me të drejtë në dyshim (.B. Demiraj), sidomos për shkak të evoluimit /i/ > /y/, që është mjaft i vjetër dhe që ka rrokur kryesisht latinizmat në gjuhën shqipe. Por, si ndodhi që kjo fjalë ta humbë kuptimin e fjalës shtëpi. Meqenëse kjo fjalë ka një fushë të gjerë semantike, sikur kemi provuar edhe për fjalën gjellë të shqipes, kuptimi i kryehershëm i së cilës qe jetë (khs. “Gjella e Shën Mërisë Virgjër” të Jul Varibobës) dhe për të cilën Skok mendonte se është sllavizëm, është e kuptueshme se ajo humbi betejën në konkurrencë me fjalën jetë, që ka një fushë shumë më të ngushtë kuptimore, një kuptim shumë më të specializuar dhe më të veçantë. Kjo gjë mund të thuhet edhe për fjalën tym/tim, e cila, duke pasur një fushë të gjerë kuptimore, e humbi po ashtu betejën në luftë me fjalën shtëpi, që ka një kuptim shumë më të vaçantë, shumë më të specializuar.

Fjalën tym me kuptimin ‘shtëpi’ ne e gjejmë të një gjirie me sansk. dámas ‘shtëpi’, të av. dami, të arm. dun < *do ‘shtëpi’, të gr. dómos ‘shtëpi’, të lat. domus ‘id’, të sll. së vj. domu ‘id’ (Delamarre, 61). Meqenëse në shqipen kjo fjalë paraqitet me trajtat tym/tim, kurse në toponimi me trajtat dim/tim, besojmë se rrënja e saj indoevropiane do çuar te rrënja *d(h)oimo, meqenëse grupi /oi/ dha edhe /i/ edhe /y/ në fjalët e fondit të saj indoevropian. Sikundër dihet, në toponiminë latine-romane dhe në toponimet e ndryshme botërore me këtë origjinë, fjala villa ‘shtëpi’, sipas parimit të sinekdokës pars pro toto, mori kuptimin e fshatit, po ashtu edhe fjala shqipe dim/tim dhe trajta e saj më e re tym ‘shtëpi’ mori po ashtu kuptimin e fshatit. Prandaj, po morëm parasysh këtë apelativ të shqipes te toponimet DIMali dhe BinDIMIola, që kanë një moshë shumë të lashtë të dokumentuar, mund të shtrohet lirisht dilema mos janë toponimet latine-romane me fjalën villa ‘shtëpi’ një interpretatio romana i toponimeve iliro-shqiptare me apelativin dim/tim. Por, megjithatë, kjo është një çështje e studimeve më të thelluara krahasimtare, sidomos në raport dhe me popujt e tjerë fqinjë. Pra, jo vetëm latinë. Në këtë shkrim ne do të bëjmë përpjekje t’i ndriçojmë këto toponime, sipas një rendi alfabetik, duke treguar kohën e dokumentimit të tyre, si dhe do të bëjmë përpjekje t’i shpjegojmë edhe gjymtyrët e tjera të tyre. BinDIMIola. Bindimiola si toponim dëshmohet që në shek. VI të erës sonë në krahinën e qytetit Akue të Panonisë, si emër i një fortese (Prokopi, De aed. IV 4). Po në këtë krahinë ne gjejmë edhe toponimin Braiola (po aty), sikundër që gjejmë edhe toponime të tjera që kanë në trup të tyre gjymtyrën –ola. Ndeshim pastaj edhe toponimin Konstantiola, qytet në grykë të lumit Morava (Th. Simokata, VII 10,3), ku po ashtu kemi gjymtyrën e dytë –ola. Edhe në Dardani kemi emrin e një fortese Kekola, që përmban po ashtu gjymtyrën –ola (Prokopi, po aty). Tobola, që gjithashtu përmban gjymtyrën e dytë –ola, është një toponim i dëshmuar në sh. XV në Vilajetin e Moravës (Pulaha, 671). Meqenëse këto toponime dëshmohen kryesisht në shek. VI të erës sonë, ekziton dyshimi i bazuar se në to ka mundur të ndikojë dukuria e njohur si fonetizmi grek, evoluimi /r/ > /l/. Ubifikimi i tyre, sidomos pozita e tyre gjeografike, mund të vërtetojë nëse këto toponime mund të lidhen me Clevorën, Korkorën dhe Bylazorën antike (Velesin e sotëm) dhe të përmbajnë në vete apelativin e shqipes ura <> /j/ (khs. fëmijë <> e –i. Megjithatë, kuptimi i tij do ndriçuar edhe më tej.

ShTIMje. Shtimja si toponim dëshmohet shumë herët historikisht. Përmendet në një dokument të Dushanit për manastirin e Shën Arkangjelit, si “ou Çtimli”, “više Çtimlje”. Në librin e Mikel Llukarit përmendet si Stimla (Urosheviq, 158). Gjymtyra e parë e këtij vendbanimi, që shtrihet në rranzë të Cerrnalevës, me sa duket, duhet të jetë një parashtesë intensifikuese e shqipes (khs. shkurt <>

**** Onomastikë

Kosovo është calque linguistique i emërvendit TrudaTruda, Tërdevci dhe Tushila janë forma shumë më të hershme se horonimi Kosovo, që, nga sa duket, është vetëm një calque linguistique i tyreo Të burimit latin janë dhe toponimet Vragoli, Smolicë, Smolushë, Slovi, (E)Skivian, Glogovia, etj.

Mendojmë se nga toponimet e para që meriton një trajtim të denjë është emërvendi i fshatit Vragoli, i cili, nga sa mund të shihet, pësoi përndërrime nga më të çuditshmet. Megjithatë, po të vihet në një kontekst më të gjerë toponimik, mund të vihet re lehtë se trajtja e tij e kryehershme ka qenë Oracola me kalimin e o-së nistore të latinishtes në vo-/va-, si dhe ve- (khs. oleum > voj/vaj, orphanus > i vorfën/i varfën, orbus > i verbër, opus, -eris > vepër, që ka prekur edhe sllavizmin ubog> i vobek>i vapek). Por, derisa në toponiminë shqiptare ai u ruajt në një formë më konservative tek emërvendi Frakull, në Kosovë, ai pësoi ndryshime të ndjeshme, duke iu përshtatur së pari ndjenjës gjuhësore sllave, që e kishte lidhur atë me fjalën vrag 'djall', kurse më vonë ndjenjës gjuhësore turke me prapashtesën -li.Gojëdhënat e ndryshme sllave se aty paska qenë vendi i djajve janë vetëm gojëdhana, sepse nuk dihet, qoftë në toponiminë sllave, qoftë në atë botërore se djalli ka mundur të jetë bazë motivuese e ndonjë emërvendi, kurse, siç dëshmon toponimi shqiptar Frakull <> r - u. Pra, forma e kryehershme e emërvendit Trudë qe Turdna. Forma me metatezë është më e re dhe, falë saj, nuk kemi evoluimin e grupit -rd- > -rdh-.Të dokumentuar për herë të parë historikisht në formën e tij të vërtetë e gjejmë në letrën e sundimtarit të Vilajetit të Kosovës, Jashar Pashë Gjinollit, këtij Justiniani të dytë shqiptar, drejtuar sulltanit më 19 shkurt 1832, në formën TORDINA (KPV, 138).Trajta sllave, Trudna, që është një trajtë me metatezë e Turd + -na, duket të jetë më e vjetër se trajta Tord + -ina, sepse Turdus është një fjalë e latinishtes klasike, kurse tordo 'mëllenjë' dhe tordela 'mëllenjëz' janë fjalë të leksikut neolatin. Po këtu do kërkuar edhe burimi i kuptimit të fshatit të Kosovës Tërdevc < href="http://www.tdk.tr/" target="_blank">www.tdk.tr). Me këtë rast po theksojmë se në sallnamet (vjetarët) e ndryshëm osmanë, kryesisht të shekullit XIX, përdoret togfjalëshi Kosova Ovasë 'Fusha e Kosovës'.Por, nëse e pranojmë faktin e pamohueshëm historikë se shumë përpara sllavëve në këto troje ishin romakët, të cilët, pas një sundimi të gjatë ia dolën pjesërisht të krijojnë nga popullsia autoktone, falë ndikimit të fuqishëm edhe të fesë katolike, elementë latinishtfolës, atëherë vihet re lehtë se forma shumë më të lashta janë toponimet e krijuara nga apelativat latinë.Ky toponim, që mori më vonë karakter horonimi, u politizua tepër shumë. Për shkallën e politizimit të tij, po përmendim një citat të profesorit të dëgjuar të së drejtës ndërkombëtare prof.dr. F. Myncel nga studimi i tij "Pavarësia e Kosovës sipas së drejtës ndërkombëtare", që tronditi përfaqësuesit e propagandaës gjenocidale serbe ndaj Kosovës: "Kështu psh. Radomir Lukic: "Rëndësia e betejës së Fushëkosovës, Pravni Zivot [gazetë e fakultetit juridik të universitetit të Beogradit] 1989/6-7, fq.957. Sipas "Mitit" heronjtë serbë të rënë në Fushëkosovë janë kthyer në Mëllenja dhe vajtojnë në këngën e tyre disfatën. Prej atje na vika edhe emri Fushëkosovë (kos është fjala serbe për mëllenjë), që nuk paskësh asgjë shqiptare dhe kjo provokësh se Kosova qënka tokë serbe. Sidoqoftë në "fushën e mëllenjave" nuk ka fare mëllenja, ata deri para ca kohësh nuk kishin ardhur kurrë kaq në jug sepse janë zogj pyjesh. Kurse "fusha e mëllenjave" është një tokë e rrafshët pjellore dhe e kultivuar. Emri Kosovë ka shumë më tepër mundësi të vijë nga fjala "kosit/kositi", e cila ka pothuaj të njëjtin kuptim në të dy gjuhët. Në shqip kjo është fjalë e huazuar nga serbishtja (një provë tjetër e kontakteve të gjata mes popujve). Historia e mëllenjave tregon se "Miti" është shpikur nga persona që nuk i njihnin aspak as zogjtë e Kosovës dhe as vetë Kosovën.
Toponimet latine-romane të GjakovësNjë bashkësi më vete toponimike të Gjakovës sajojnë toponimet, që ne i gjejmë të burimit latin e roman. Një toponim të lashtë e gjejmë te Romaja (forma e dokumentuar Ramovije, ku gjymtyra e dytë gjan të jetë via<> –asht qe një prapashtesë e vjetër e ilirishtes dhe e protoshqipes.

Lidhur me toponimet antike, që krijojnë një grup më vete toponimik me prapashtesën –ast, le të shohim emërvendin EmASTos në Dardani, krahas atij EmONA në Liburni ose atij EmATHİA, emri i lashtë i Maqedonisë. Këtë prapashtesë të lashtë e ka edhe toponimi TediASTum, qytet në Liburni, DrivASTum në Shqipëri. Këtu mund të bëjë pjesë edhe emërvendi i qytetit antik PerAST në Bokë të Kotorrit të Malit të Zi.

Mendimi i A. Mayerit se ky emërvend mund të lidhet me ngulim, shtëpi është i qëndrueshëm vetëm si dam-, rrënjë kjo që mund të jetë zhvilluar nëpërmjet metafonisë në dem e dim, temë kjo që e kemi trajtuar në një numër më të hershëm të “Sheshit”.

Në antikë ka jo pak toponime që lidhen me emrin e demit. Kështu, kemi emërvendet Buthoe, Buthrotos, themelimin e të cilave Stefani i Bizantit e lidh pikërisht me flijimin e demave në themelet e tyre ose me legjendat e ndryshme për Kadmin që përshkon Ilirinë në një çift qesh (IIAA, f. 417).

Nga burimet historike e dimë se Dardania binte në sy me qe të mëdhenj, kurse gjithë ky rajon, siç vë re dhe Jireçek, mbushullon me toponime me emra qesh, për të cilat kemi bërë fjalë në një punim polemizues me gjuhëtarin sllav Aleksandër Lloma.

Burimet kryesore:

Aleksandër Stipçeviq, Ilirët, Rilindja, Prishtinë, 1980.

Anton Mayer, Die Sprache der alten Illyrier , Zagreb, 1959.

Dubravka Ujes, Katarina Romiç, Polozaj grada Damastion (Glasnik Srpskog arheoloskog drustva 11 (1996).

Hans Krahe, Die alten Balkanillyrischen geographischen namen, Heidelberg, 1925.

Ilirët dhe Iliria tek autorët antikë, Rilindja, Prishtinë, 1979.

Pjetër Bogdani, Çeta e Profetëve, Rilindja, Prishtinë, 1990.

Zef Mirëdita, Studime dardane, Rilindja, Prishtinë, 1979.

****

Onomastikë

Metateza e likuideve dhe evoluimi /ti/>/ç/

Abdullah Konushevci
• Disa toponime të Dardanisë në dritën e rregullave të fonetikës historike sllave fitojnë kuptimin e tyre të vërtetë, që morën formën e sotme me ndërmjetësimin e hetueshëm të gjuhëve sllave të jugut
Metateza e likuideve, dukuri kjo e njohur fonetike e gjuhëve sllave të jugut, sikundër dhe evoluimi /ti/>/ç/ ka prekur një numër të madh toponimesh të Dardanisë. Nga më të parat, ne do të përmendim Rashën, kryeqytetin e dikurshëm serb, dhe formën e saj të dokumentuar, antike, Arsa, ku vihet re si ndërmjetësimi i shqipes me evoluimin /s/>/sh/, po ashtu edhe ndërmjetësimi i sllavishtes me metatezën a – r > r – a.
Po këtë dukuri e gjejmë të dëshmuar edhe për emrin etnik të shqiptarëve, që në dokumentet e para sllave del si raban ose në formë mbiemërore rabanashki për arban dhe arbanashki.
Po ky tip i metatezës, kujtojmë, ka prekur edhe toponimin Prugovc, të cilin ne e gjejmë të dalë nga një trajtë shumë më e hershme e burimit gjermanik Purgovc, ku bie sheshit në sy ndikimi i kulturës sase, se fjala purg/burg kishte kuptimin ‘kështjellë, qytet’. Këtë bindje na forcon edhe më shumë fakti se ky fshat ndodhet në një zonë të ndikimit të fuqishëm latin dhe katolik njëkohësisht, ndaj është e natyrshme që aty këta xehetarë të dëgjuar të Mesjetës të kenë krijuar edhe enklavën e tyre, meqenëse për ta ky ishte një ambient më i sigurt dhe më familjar.
Dijetari sllav Milivoj Pavloviq në punimin “Les coincidences toponymiques en France et en Illyricum” (GJA, IAP, nr. 1, 1968, f.24) mendon se ky lloj i metatezës ka rrokur edhe oronimin Radan që korrespondon me Ardennes, Silva ardenna në Galinë veriperëndimore, pastaj ai sjell toponimin Arde, hidronimin Ardeche, etj.
Bazën Ard pa ndërmjetësimin gal ai e gjen te hidronimi Ardea (në Rumuni), Arda në Bullgari dhe Radika (në Maqedoni).
Megjithatë, duke marrë parasysh topografinë e disa vendbanimeve, që shtrihen kryesisht rrëzë malesh, ne mbrojmë mendimin se toponimet, që hasen në trojet shqiptare, si: Radavc, Radoniq, Radishevë, Radashevc, Radikë, Radushë gjajnë të jenë më parë nga baza latine radix, -icis ‘rrënjë’. Pra, vendbanime të vendosura në rrëzë të maleve për dallim nga ato që janë të vendosura rrëzë ose në gryka lumenjsh, në fusha, në kodra, etj.
Megjithatë, po të pranohet se këto janë forma me metatezë, atëherë baza e tyre do kërkuar te mbiemri latin arduus ‘i rrëpirët, fig. i mundimshëm, i rëndë’, por pozita e tyre gjeografike nuk na lejon të sjellin një përfundim të tillë. Ndryshe qëndron puna me Ardenicën (khs. Kodrat e Ardenicës), që nuk iu shtrua metatezëz së likuideve dhe që mund të ketë me siguri lidhje gjirie me bazën *ard- ‘kodër’ të gjuhëve kelte, zgjeruar me kunglitinatin e prapashtesave –en dhe –ica. Po kësaj familjeje duhet t’i takojë edhe emri i kështejllës së fundit të qëndresës ilire, Ardubës (khs. toponimin Kordoba në Spanjë, si dhe Gelduba në Holandë). Këtë mendim e shpreh edhe H. Krahe, kur flet për emrat keltë në nomenklaturën e emrave gjeografikë të Ilirisë.
Prapashtesa –en dhe evoluimi i saj nga forma më e qëmoçme -and
Mund të thuhet se me prapashtesëm –en në toponiminë shqiptare u krijua një bashkësi e tërë toponimesh: Shkëlzen, m., Luboten, m., Gruden, fsh., Goden, fsh., Lepen/c/, l., Përlepnica, f. e l., Eren/ik/, l., ku ne shohim reduktimin e gjymtyrës and > end > en (khs. Prizren < Prizrend < pri- + Theranda, Pren < Prend, parmenë < parmendë, lenë < lendë < landë, ven < vend etj.). Pra, jo një prapashtesë sllave, siç duket në të parë. Për më tepër, kjo prapashtesë, kryesisht toponimike, ka paralele të saj në gjuhët gjermanike (khs. ang. end ‘fund, skaj’), si dhe në gjuhën sankskrite anta. Kjo dukuri mund të lidhet me traditën e kufizimit të një visi, të një vendbanimi, të një mali ose dhe të një lumi.
Një tip tjetër i metatezës është edhe ai e – l > l – e, i cili, në Dardani ka rrokur toponimet Lebanë <> /ç/. Këtë fakt sikur e pohon edhe toponimi në trajtën turke Svircë <> /ç/, na thotë mendja, ka rrokur edhe toponimet Hoça e Madhe dhe Hoça e Vogël, përftuar nga trajtë më e hershme Hotia, që lidhet me fisin shqiptar të Hotit. Hoça e Vogël janë të gjithë të fisit Hot, kurse Hoça e Madhe, meqenëse iu dhurua kishës si pronë, u popullua nga elementë sllavë, kurse elementët shqiptarë u shpërngulën në Krushë. Si Hoça e Madhe dhe Hoça e Vogël, po ashtu edhe Krusha e Madhe dhe Krusha e Vogël u ndërtuan sipas prototipit antik Polti Maior (Pulti i Madh) dhe Polti Minor (Pulti i Vogël).
Në një formë të deaspiruar dhe pak a shumë të sllavizuar të emrit të këtij fisi si bazë motivuese ne e gjejmë edhe te fshati Uçë (dokumentuar si Oça), kurse në Tetovë te Otla, sajuar nga prapashtesa zvoguluese –ël.
Drenica apo Dernica?
Te hidronimi Drenica, nga e mori emrin kjo zonë, ne shohim një trajtë shumë më arkaike nga ajo e sotme, e cila del dytësore, pasi është përftuar nga metateza e likuideve e-r > r-e. Ky lloj i metatezës preku edhe toponimin e dëgjuar mesjetar Breuernik > Bervenik > Bërvenik, pastaj Berkocin > Brekoc, Smerkovnica > Smrekovnica etj. Sipas A. Llomës, Sredksa është një formë me metatezë e Serdikës antike. Prandaj forma e saj e qëmoçme është Dernica dhe mendimi i deritashëm se emri i saj lidhet me sll. dren ‘thanë’ del i paqëndrueshëm, sepse nuk dihet deri më sot, që ndonjë lumë mori emrin nga ndonjë dru a pemë. Për numrin e madh të toponimeve me fjalën *darn > dern > djerr edhe në toponiminë sllave, le t’i shohim disa: ‘Derdjina te Dubrovniku, der m (Perast) dero (Rab); djer (Crmnica, Budua, Ljubisha, Tivat, Prçanj); Deraç, lokalitet te Bogdashiqi, të cilat lidhen me njëlloj toke ngjyrëverdhë, njëlloj lëndine as dhé, as gur, që nuk është e pëlleshme, ku rritet ulliri’.
Të gjitha këto P. Skoku i shpjegon nga fjala shqipe djerr, formën e kryehershme të së cilës e paravendon me të drejtë nga një *darno/derno > djerr. Nga kjo formë, me parashtesën intensifikuese sh- u përftua edhe folja shtjerr ‘thahet’, subjekti: kroni, pusi, lumi.
Këto shpjegime na japin dorë që te makrotoponimi Drenica të shohim ose një mbiemër të substantivuar nga togfjalëshi Lumi i Dernës, ose të shohim tek ai një kuptim të lumit të tharë, të shtjerrë.
Paralelizma të këtij hidronimi janë hidronimet sllave Suha Reka, Sušica. Është për t’u përqasur këtu edhe Lumi i Vdekur (krahaso veprën omonime të Jakov Xoxës).
Me një fjalë, te hidronimi Drenica kemi të bëjmë me një lumë pothuajse të tharë, ujërat e të cilit, me sa duket, filluan të derdhen në lumenj të tjerë nëntokësorë. Është ky semasiologjikisht dhe semantikisht kuptimi më i qëndrueshëm, sepse lumi mund të jetë i bardhë ose i zi, i turbullt ose i qetë, i madh ose i vogël, i bujshëm ose i tharë, siç tregojnë edhe hidronimet e shumta: Drini i Bardhë, Drini i Zi, Llapi (khs. lat. albus ‘i bardhë), Mavriqi (gr. mauros ‘i zi’), po dhe hidronimet sllave: Bistrica, Velika Reka, Mala Reka, Suha Reka, Sushica, etj.
Prapëseprapë, nuk mund të mohohet ndikimi i gjuhëve sllave, sidomos për disa toponime, si Drenova, Drenovci, që, varësisht nga prania e drurit të thanës, edhe mund të kenë dalë nga baza sllave dren ‘thanë’.
Sipas gjasash, është ky rripi i tokës, që u njoht në harta si Dardania deserta ‘Dardania e shkretë’. Bazën motivuese të këtij horonimi a emri të krahinës do kërkuar te hidronimi Drenica, sikundër e provojnë edhe një varg horonimesh të tjera, si Llapi, Anamorave, Anadrini (sll. Podrimja), Mati, Devolli, Luma, që të gjitha motivuar nga hidronimet përkatëse.
Drenica, duke qenë zona më konservative e Kosovës, është e natyrshme të ndryjë në vete edhe një thesar të çmueshëm toponimik, të paprekur nga ndikimet e huaja. Për më tepër, si dëshmojnë dokumentet osmane dhe sllave, ajo qe po ashtu e paprekur edhe nga pushtuesit e huaj.
Palatalizimi i guturaleve
Një dukuri tjetër, e vënë re edhe nga ky dijetar, është palatalizimi i guturaleve në gjuhët sllave. Kjo dukuri, më duket, ka rrokur një varg toponimesh edhe në Dardani. Kështu, emrin e malit Zhegovc ne e gjejmë të palatalizuar nga Geg+ovac (khs. Malet e Berishës, si dhe Malet e Zhegovcit), sikundër që emrin e fshatit Zhegër ne e gjejmë po ashtu të palatalizuar nga trajta Geg + -ër (lidhur me prapashtesën e shumësit –ër, krhs. Arb+ -ër, Bosh + -ër + -an, trajta e sotme – Pozharan; Pip + - ër, etj.), meqenëse këto emërtime nuk do të thonë gjë në gjuhët sllave. Mendoj se ky palatalizim ka rrokur edhe emrin e Zetës < Zenta < Genta, si dhe emrin e Rozhajës < Rogajë, sajuar nga prapashtesa shqiptare –ajë.
Kam frikë se kjo dukuri ka prekur edhe toponimet Zhabar, Zhilivodë (khs. gilanë ‘tokë ujëse’), por jo edhe ato që gjejnë shpjegim me fjalët sllave, sikundër është toponimi Zhitia e ndonjë tjetër.

[kutje]

Ketije Abdullahut i ka pelqye me konun keshtu,pore rrenat krejte jane ne ket text qe skane lidhje me shqipetari,kete e quejm sallata serbe,e keto sallata serbe plasoje dikund tjeter se ketu ashte forumi shqipetar,keto shkrime nuke miren parasysh sepse nuke kane kurfare faktesh krejte propaganda serbe,mirepo ketu ashte pergjigjja e propagandes serbe shqipetare vllaznim bashkim,NA RREJM JU RRENI ATA RREJN mjafte me texte salata salata te pa kuptimta.

[fegi]

Ketije Abdullahut i ka pelqye me konun keshtu,pore rrenat krejte jane ne ket text qe skane lidhje me shqipetari,kete e quejm sallata serbe,e keto sallata serbe plasoje dikund tjeter se ketu ashte forumi shqipetar,keto shkrime nuke miren parasysh sepse nuke kane kurfare faktesh krejte propaganda serbe,mirepo ketu ashte pergjigjja e propagandes serbe shqipetare vllaznim bashkim,NA RREJM JU RRENI ATA RREJN mjafte me texte salata salata pa kuptimta.

Pra masi qenkan rrena sille ti ndonje te vertete

[kutje]

Ti duhet te kupetojsje nji gja fegi,se kurgja nuke ka sllave ne ballkan,deri ne shekullim e 10 te epokes se re,e dyta,krejte keto manipulime jane bamur per vjedhje te tokave shqipetare,shikoji hartat ,dhe do te kishe nji mendim tjeter,perse mbeten keto emna sllave,dihet mire,rusia shtypi harta,me kupetim sllavik,dhe ketu lindi problemi,per ne shqipetaret prej shekullit 18,deri me sot jane nji milion fallcifikime serbe,ketu ashte faji edhe te shqipetaret,sepse nuke njohin teritorin e vet,dhe pasi shofin ne harta te sllavo ruse,atehere heshtin dhe i pershkruejn,dhe pasuen,ne europe shume gjera,tona sikurse te jen serbe -sllave prandaj hesht fegi,vetem heshte ,dhe mose bane fallcifikime mbi fallcifikim,encklopedia shqipetare ashte me plte kesi lloji te texteve te cilat u moren prej sllaveve,dhe derisa Shqypnija nuke e dlire enciklopedin prej ketyne shkaravinave nuke do te ec kombi shqipetar perpara,ketu e kie pergjigjen,ketu ashte krejt dijunia,keto qe shkruej une jane te verteta,per ate vetem vazhdo propaganden tande,me kesi lloji shkrimesh dhe salatash te lakrave se populli i han laknen edhe sallaten sikurse ne shekullin e 18.

[fegi]

[QUOTE=kutje;2901848]Ti duhet kupetojsje nji gja fegi,se kurgja nuke ka sllave ne ballkan,deri ne shekullim e 10 te epokes se re,e dyta,krejte keto manipulime jane bamur per vjedhje te tokave shqipetare,shikoji hartat ,dhe do te kishe nji mendim tjeter,perse mbeten keto E

Forca e ka be te veten o Suhareke.
http://www.forumishqiptar.com/showthread.php?t=128230