Ervin Hatibi: Kontributi osman ne identitetin shqiptar

[Albo]

Albo ti qorton ata anadollaket qe interesojne vetem. Sulmon ata qe duan ta lidhin identitetin shqiptar me islamizmin, sulmon dhe ata qe duan ta lidhin me ateizmin, por ama sipas teje qenka normale qe ta lidhim me krishterizmin meqe i perket ti asaj feje per koincidence.

Une nuk po "sulmoj" njeri, une po e ve gishtin aty ku dhemb, tek e verteta, me shpresen se shqiptaret do ti kushtojne me shume rendesi zbulimit te te vertetave historike, pa marre parasysh sa te embla apo te hidhura mund te jene per shijet tona sot.

Besimi im nuk eshte nje koincidence. Nese ne Shqiperine post-otomane nuk do te kishin ngelur te pakten 18% e popullsise e besimit te krishtere orthodhoks, shteti shqiptar sot nuk do te kish nje flamur kombetar me origjine bizantine si gjithe popujt e tjere, por do te kish nje flamur me nje gjysem-heneze te madhe. Dhe heroi yne kombetar nuk do te ishte Gjergj Kastrioti, do te ishte Ballaban Pasha, qe i kendojne edhe sot kenge ne Shqiperine e Mesme.

Ashtu dhe Hatibi cuditerisht influencohet pak nga feja e tij. I kap shume mire problemet dhe i diskuton bukur, por fakti qe po aq bukur "harron" disa probleme te tjera, te ben thjesht nje tjeter Hatib. Jam shume dakort me pothuaj cdo gje qe ke thene, por nese do ishe objektiv do vazhdoje edhe me tej.

Ne kete diskutim, ti nuk e gjen dot vetveten pasi duke qene se je e pafe, ose e percmon fene dhe njerezit qe zgjedhin te besojne, per ty dhe Albo dhe Ervin Hatibi jane njerez qe te trembin. Ne fakt, une me lart nuk po e ofendoj apo sulmoj Hatibin, ne fakt e nisa shkrimin tim duke e pergezuar per interesin dhe kurajon. Bashkemoshatari i tij Olsi Jasexhi, ndryshe nga Hatibi, e sulmon identitetin shqiptar dhe mbron linjen e sinqerte osmane se ajo qe ne quajme "identitet shqiptar" eshte jo vetem i huaj por dhe armik i Islamit e kultures islame. Nuk gjen shume osmaniste si Hatibi qe te pakten perpiqen te paqetojne te papaqetueshmet: kulturen islame me identitetin shqiptar.

Albo

[>_Ilirian_>]

Po flisni sikur te ishit kryeqendra e krijimtaris boterore : "Ne e krijuam bizantin", bizanti na krijoi flamurin, jo ne ia krijuam flamurin, ne ishim me venedikun jo venediku ishte me neve " vetem ortodokset jan shqiptar " Turkit ia vret syrin flamuri shqiptar ("Bizantin")", etj pallavra qe s'ia vlen ti lexosh.

E vertet qe konstadini thuhet te ishte me origjin ilire, por kurresesi shqiptar jo !
Bile disa mendjeleht, shkojn edhe me larg duke e ber edhe aleksandrin, psikopatin e madhe shqiptar ! Por s'do ti hym ati muhabeti.

E verteta eshte qe identitetin e nje kombi e formon shumica ! Ortodokset ne kete aspekt, jan te fundit, per te mos then jan jasht-loje kur behet fjal per formimin e identitetit shqiptar, te cilin e njohim ne sot ! Rilindasit, kan ardhur von qe ti jipen te gjitha meritat.

Pse quhemi “Shqiptarë”
... kalimi i emrit nga ilirë në arbën, arbër mendohet se u bë në Mesjetën e herëshme.


Nga: Bukurosh Z. Dylgjeri, Histroian

Shkas i këtij shkrimi u bë im bir, nxënës në një shkollë 9-vjeçare i cili një pasdite teksa ishte duke mësuar tekstin e historisë së popullit tonë, krejt papritur më pyeti: – Babi, pse quhemi shqiptarë ne? U ndjeva ngushtë, nuk po dija si të përgjigjegja, diç mërmërita me gjysmë zëri dhe i thashë se do të përgjigjem më saktë ndonjë ditë tjetër. Në fakt, kemi mësuar në shkollë dhe më pas se në lashtësi vendasit që banonin me shumicë në gadishullin Ballkanik, pasardhës të të cilëve jemi ne shqiptarët e sotëm, quheshin ilirë (mendohet se e kemi zanafillën nga formacionet etnike të lashta ose pellazgjike! ), ndërsa vendi ynë thirrej Iliri. Hapsira ilirike shtrihej nga Istria në perëndim e deri në lumin Tuna (Danubi) në lindje, si dhe vazhdonte poshtë në jug deri në malet e Pindit (Greqi) e kthehej në perëndim në Gjiun e Ambrakisë në detin Jon. Këtë dëshmi e japin shumë dijetarë dhe udhëpërshkues të huaj, antikë dhe të mëvonshëm (Ptolemeu, Plini, Polibi, Livi, Hierakli, Straboni, Halkokondili, Prokopi i Çezaresë, Anonimi i Ravenës, Itinerari i Antonit, Itinerari i Burdigales, Kristobuli, Hoxha Saddedin Efendi, Idris Tbilis, Haxhi Kallfa, Çelebi, Hahn, Durham etj.). Po kështu, qytetet e Ilirisë (Apollonia etj.) përmenden edhe në Bibël, kur bëhet fjalë për apostullin Pal i cili gjatë rrugëtimit të tij nëpër Europë për të predikuar krishtërimin, kaloi edhe nëpër vendin tonë (Veprat e Apostujve, 17:1). Hapsira ilirike u rrudh më pas nga dyndjet sllave në shekujt VI-VII e.s. dhe popullsia veriore e këtyre trevave u përzie dhe u asimilua me ta prej nga u krijuan kombi kroat, boshnjak, slloven, maqedon e pjesërisht edhe ai serb. "…Ilirët do të përmenden për herë të fundit në historinë kishtare në Euagrit në lidhje me luftën e Bizantit kundër avarëve në vitin 584…" (S.Anamali).

Në vazhdimësi sot ne vetënjihemi me emrin shqiptarë dhe vendin tonë e quajmë Shqipni-Shqipë ri, ndërkohë që të huajt atdheun tonë e cilësuan Albanoi (Plini), apo Arbanon, Arbëri dhe ne na quajtën: arbanë, arbnesh, arbanas, albanë (ndoshta për shkak të emrit që mbanin fiset që banonin nga Durrësi deri në Dibër, ose nën Shkodër). Ndërkohë që të tjerë të huaj përdorin shprehje derivate të këtij termi si albanci, albanezi, alvanikos, arnautë etj.. Sipas dokumenteve kishtare të vjetra del se popullsia albanofone emërtohej etnikisht sipas fesë dhe në varësi të pushtetit politiko-fetar të sundimtarëve të kohës, pra latin për katolikun, grek për ortodoksin, bullgarë për ata që ishin nën sundimin bullgar, apo dhe vlleh(!) për ata që ishin blegtorë. Në periudha të caktuara të kësaj kohe nga të huajt u përdorën për këtë popullsi edhe termat ilirë, romaios, makedonë, epirotë etj. Kjo ishte gjendja deri para pushtimit osman i cili siç do të rezultojë, do ta ndërpresë sllavizimin dhe greqizimin e mëtejshëm të arbërve.

Por pse gjithë këto emra, kur ka ndodhur kalimi nga një term i caktuar etnogjeografik tek një tjetër, për çfarë shkaqesh… janë pyetje që kërkojnë me u ndal gjatë. Siç shihet edhe më lart, kalimi i emrit nga ilirë në arbën, arbër mendohet se u bë në Mesjetën e herëshme. Të dyja trajtat: arbnesh apo alban për popullsinë albanofone fillimisht janë dokumentuar nga autorët bizantinë Mihal Ataliati dhe Ana Komnena në shek.XI. (Hist.Shqipë risë , Vol.I, 1967,fq.153) .

Në këtë periudhë të Mesjetës vihet re se shumë bujarë arbër të kësaj kohe kishin lidhje të shumta martesore me familjet ortodokse sllave dhe bizantine të të njëjtin rang dhe mbiemrit të tyre origjinal këta fisnikë i shtonin edhe mbiemrat e krushqive që bënin. Kështu p.sh. Aranitët mbanin mbiemrin Golem-Komnen- Topia, familja e Kastriotëve kishte lidhje martesore me një familje bujare sllave nga Pollogu afër Tetovës, Balsha II kishte grua Helenën që ishte e bija e car Lazarit të Serbisë, mungesa e alfabetit shqip, si dhe nën presionin e pushteteve politikë të huaj njerëzit e thjeshtë krahas emrave origjinalë arbër mbanin edhe emra e mbiemra me sufiksë sllavë ose krejt sllavë, apo grekë etj. Pra, mendoj se lidhja e martesave të këtij lloji, përdorimi i antroponimeve sllavë, latinë apo bizantinë nga arbërit, besimi fetar kristian i përciptë dhe lënia e tyre jashtë prej historiografisë bizantine të jepte përshtypjen e një populli pa identitet. Një kronist bizantin i fundshekullit XIV, jo pa qëllim, për të përcaktuar përkatësinë etnike të një fisniku arbër, përdori termin e përçudnuar "servo-arvanito- vullgaro- vllah"! Për mendimin tim, tre ishin shkaqet e kësaj tollovije të etnosit albanofon në këtë periudhë të mugët të Mesjetës: mungesa e onomastikës tonë unitare kombëtare, mungesa e klasës së formuar feudale dhe mungesa e kishës tonë kombëtare, siç i kishin fqinjët përreth.

Por, qëllimi i këtij shkrimi është që të përqendrohemi shkurtimisht vetëm te rasti i fundit, ai i kalimit nga arbën, arbër në shqiptarë, fakt të cilin tekstet tona të historisë dhe të gjuhësisë historike e anashkalojnë dhe nuk japin fare asnjë të dhënë. Ja sa thuhet për këtë çështje në "Shqiptarët dhe trojet e tyre", botim i Akademisë së Shkencave të R.P.S. të Shqipë risë, autor Rrok Zojzi, fq..507. "…Formimi i kombit shqiptar u shpreh edhe me emrin e përbashkët "shqiptar" për popullin e "Shqipni" për vendin, që shkoi duke mbuluar emrat e krahinave të veçanta. Nuk dihet se kur filloi të përdoret për herë të parë emri shqiptar për gjithë popullin shqiptar; në literaturë ndeshet për të parën herë në vitin 1766 tek Zmajçeviçi në veri dhe më 1774 te Thunmani në jug. Emrat e rinj u përgjithësuan që në fillim të shek. XIX dhe janë shprehje e zhvillimit kombëtar të popullit tonë…". Asgjë më shumë.

Parë sa më sipër, rezulton se ky emërtim i ri pra, shqip për gjuhën, shqiptarë për popullin dhe Shqipni-Shqipë ri për vendin, duhet të ketë ndodhur aty kah messhekulli i XVII deri në shekullin e XVIII. Në veprën studimore Antologji Historike, (botim i "SEIKO", 2001, fq.120) autori Mustafa Kruja jep një fakt interesant duke na rrëfyer se i fundmi komunitet arbërish që janë larguar nga trungu amë (krahina e Krajës, sot në Malin e Zi) në vitin 1726 e që përdor ende fjalën arbnesh për identifikim etnik, janë shqiptarët e vendosur në Borgo Erizzo pranë Zarës në Kroaci. Pra, para 283 vjetësh. Më tutje, fjala arbnesh, arbëresh ndër banorët e të 4 Vilajeteve shqiptare është shuar, nuk përdoret më dhe është zëvendsuar me fjalën: shqiptar. Sipas autorit, shkaqet që çuan në këtë ndryshim termi ishin të thella dhe kishin të bënin me ruajtjen e vetëdijes kombëtare dhe kompaktësinë territoriale nën një realitet të ri, që do të thotë se është koha kur arbërit masivisht filluan me ndërrue fenë. Nëse çështja trajtohet në kontekstin etimologjik dhe kronologjik, ky ndryshim emri përputhet vërtetë me kohën kur duke iu referuar regjistrave osmanë për popullsinë (tahrir defterleri), arbërit me shumicë filluan të konvertohen valë-valë nga të krishterë në myslimanë (ndonëse paria feudale dhe popullsia e qyteteve kishin nisur më herët islamizimin).

Sipas autorit të mësipërm M.Kruja, ky përdorim i ri i termit përcaktues etnogjeografik u bë për të shmangur dasitë e reja fetare dhe lindjen e konflikteve të mundshme. Pra, lindi emri i ri: shqip, shqiptarë dhe Shqipni-Shqipë ri. Por, nuk jepen shpjegime bindëse. Megjithatë, kemi përpara një gjë tepër interesante, dallohet qartë se me konvertimin konfesional, populli ynë filloi të përdorë emrat: shqip, shqiptarë dhe Shqipni-Shqipë ri. Mirëpo, ky korrelacion i ndërrimit të fesë dhe ndërrimit të emrit kombëtar njëkohësisht nuk ishte krejt rastësor.

Me të drejtë lindin pyetjet, pse u kthyen arbërit nga të krishterë në myslimanë gati 300 vjet pasi kishte përfunduar pushtimi osman; pse ky kthim nuk u krye që në fillim të pushtimit, pse kthimi nuk qe i përgjithshëm dhe i menjëhershëm ashtu siç vepruan bogumilët e Bosnjës? (e quajtur lëvizje heretike antifeudale, antikatolike- hungareze dhe antiorthodokse- sllave njëkohësisht). Pse nuk e ndërruan fenë edhe grekët, serbët, bullgarët, polakët, hungarezët, armenët etj. të cilët ishin nën të njëjtat kushte si edhe ne? A mundet që dhuna ushtarako-ekonomike osmane ishte më e madhe tek ne dhe më e vogël te fqinjët; si shpjegohet që grupe të mëdha të popullsisë në brendësi të vendit e ruajtën fenë e parë (Himara, Myzeqeja, Shpati, Mirdita, Malësia e Veriut etj.); çfarë mënxyre parandjenë arbërit saqë u shtrënguan me "tradhtue" besimin e parë; nga kush kërcënoheshin; dhe a u tjetërsua geni arbër me kthimin në fenë e re, gjuha, psikika, tradita, toponimia, ritet e lashta, mënyra e jetesës, kultura shpirtërore në përgjithësi?

Le t'i gjykojmë gjë me radhë. Bash në këtë kohë zhvillimet politiko-ushtarake përreth hapësirave me popullsi autoktone albanofone në Ballkanin Jug-Perëndimor, po lëviznin me shpejtësi dhe kahje jo të favorshme për ta. Kjo situatë duhet të ketë pasur pa dyshim ndikim absolut në vetëpagëzimin me emrin: shqiptar. Kështu, pas humbjes në Luftën e Krimesë me rusët, Perandoria Osmane u detyrua të firmosë më datë 21 korrik 1774 dokumentin më fatzi të historisë së saj, Traktatin e Kyçyk Kajnarxhasë në të cilin Sulltan Mustafai III (mbretëroi 1757-1774) u bëri lëshime të shumta rusëve. (Hist.Perandorisë Osmane….., botim i " Jehona Study Center ", 2006, autor S.J.Shaw, fq.301). Me anë të kësaj marrëveshje perandoresha Ekaterina e Rusisë përveç përfitimeve territoriale në kurriz të osmanëve mori edhe rolin e mbrojtjes së ortodoksëve në Ballkan në të cilin bënin pjesë edhe shumica e arbërve, që më herët kishin qenë pjesë e Bizantit për afro 6 shekuj. Në të njëjtën kohë dhe në po atë linjë fanariotët grekë shpallën se të gjithë ortodoksët që jetojnë nën sulltanin "duhet të jenë grekë"(!), kurse serbët e paraqitën Kosovën si me qenë "djepi i trashëgimisë së tyre historike"(!). Ata shkuan edhe më tej duke përpunuar programe politike antishqiptare siç ishin Naçertanja serbe dhe Megaliidhea greke. Haptas synohej gllabërimi i trojeve me popullsi albanofone që atbotë banonte në pellgun adriatiko-ballkanik prej Tivarit deri në Prevezë në një sipërfaqe afro 100.000 km kuadrat. Referuar kohës dhe hapsirës kur zhvilloheshin këto ngjarje, arbërit pra, ishin të përfshirë pa dashje në këtë qerthull kobzi për ta. E në këto kushte, mendohet se të trembur nga ky ekspansion pansllav në tërësi, nga presioni asimilues e kontinuitiv i fqinjëve sllavo-ortodoksë për fat të keq me të njëjtin besim fetar e që e rrethonin në tre anë të horizontit në veçanti, si dhe mungesa e aleatëve të fuqishëm bëri që instikti i vetëmbrojtjes ta shtyjë shumicën e arbërve të përqafojnë vullnetarisht fenë e pushtuesit osman, fenë Islame. Ishin pikërisht banorët e rajoneve kufitare më të ekspozuarit e për pasojë më të rrezikuarit ndaj rrezikut sllavo-bizantin, që u konvertuan të parët në myslimanë dhe krijuan si të thuash një "kordon sanitar". Këtë të vërtetë e pranon edhe studiuesi ynë Aleks Buda i cili konstaton: "Proceseve të serbizimit dhe greqizimit iu kundërvu deri diku islamizimi i një pjese të popullsisë shqiptare, ndërsa vazhduan deri vonë për pjesën tjetër të mbetur e krishterë" (Shqiptarët dhe trojet e tyre", botim i Akademisë së Shkencave të R.P.S. të Shqipë risë, fq.38). Këtë ide e përforcon edhe tradita jonë gojore dhe veçanërisht Eposi Shqiptar i Kreshnikëve i cili është tërësisht antisllav dhe aspak antiosman.

Dhuna dhe metodat barbare që kishin nisur me kohë serbo-sllavët për zbimin e shqiptarëve nga trojet e tyre ishin të përbindshme. Kjo dëshmohet edhe në Kanunin e perandorit serb Stefan Dushan i cili që në kohën e mbretërimit të tij (mbret 1331-1342 dhe perandor 1345-1355) shpalli sllavizimin e orthodoksizimin e të gjithë besimtarëve të besimeve të tjera. Në Nenin Nr.10 të këtij Kanuni famëkeq thuhet: "Dhe në qoftë se ndodh që ndonjë heretik (joorthodoks) të jetojë mes pravosllavëve, të damkoset me hekur të skuqur në fytyrë dhe të përzihet, e nëqoftëse gjendet dikush që i jep strehim, edhe ai të damkoset". – (Zakonik Stefana Dušana, autor Stojan Novaković).

Për fat të keq, koha-kjo aleate besnike e drejtësisë vërtetoi pse arbërit patën të drejtë që u ndjenë të friguem. Meqenëse asimilimi "paqësor" i tyre që kish filluar kah motit tash me kthimin në fenë Islame u ndal, ahere në skenë u thirrën ushtritë sllavo-orthodokse të bekuara nga kishat e tyre shoviniste, të cilat ndërmorën fushata masive vrasjesh, djegie të banesave, shkatërrim të pronave dhe shpërnguljen me forcë të shqiptarëve drejt Turqisë duke i paraqitur këta sikur të ishin myslimanë turq. Sipas historianit amerikan Justin McCarthy, pansllavistët rusë, serbë, bullgarë, grekë, malazezë dhe armenë brenda një shekulli (1821-1922) vranë, masakruan si dhe dëbuan prej shtëpive mbi 10 milion myslimanë (shqiptarë, turq, boshnjakë, çerkezë, kurdë etj). nga ky genocid u vranë 5.060.000 burra, gra e fëmijë, ndërsa 5.381.000 të tjerë u dëbuan nga shtëpitë. ("Death and exile- the ethnic cleansing of Ottoman Muslims, 1821-1922″.-The Darwin Press, New Jersy 1995″, evidentuar nga historiani Skënder Riza në botimin "Kosova në shekujt…").

Me kthimin në fenë e re Islame, shqiptarët u distancuan përfundimisht nga fqinjët e tyre agresivë orthodoksë dhe me vetëpagëzimin e ri, shqip për gjuhën, shqiptarë për veten dhe Shqipni-Shqipë ri për vendin, ata u distancuan njëkohësisht edhe nga popujt e Lindjes që më së shumti e përbënin perandorinë Osmane.

Kjo ishte si një mrekulli hyjnore. U njësua kështu nën të njëjtin emër kompaktësia etnike dhe gjeografike shqiptare. Megjithatë, ndonëse shumica dërrmuese e shqiptarëve u kthyen në myslimanë ndjenja nacionale ishte aq e fortë tek ata sa që këtë të vërtetë e kanë dalluar me habi edhe shumë udhëtarë apo konsuj europianë të kohës që kalonin nëpër Rumeli. Kur këta të huaj pyetnin banorët e rajoneve të ndryshme se çfarë jeni, përgjigja ishte sipas përkatësisë fetare dhe vetëm shqiptarët, pavarësisht nga besimi fetar, përgjigjeshin sipas përkatësisë kombëtare. Po kështu, midis shqiptarëve, tash e tutje me besime të ndryshme nuk ndodhi dhe nuk ka për të ndodhur kurrë as edhe një e vetme Natë Shën Bartolome.

Nën këtë emër të ri gjithëpërfshirës, pjesë të veçanta të trojeve nga trungu albanofon që njiheshin më herët me toponimet antikë e mesjetarë si Dardania, Maqedonia, Arbëria dhe Epiri, tash do të vihen në heshtje paqësisht.

Ndërkohë, dihet se fise të tëra arbërish që banonin në veri dhe pikërisht në territoret ku sot janë Mali i Zi, Serbia dhe F.Y.R.O.M. (Maqedonia) e që nuk u konvertuan në myslimanë, u sllavizuan përfundimisht.

Është i njohur koncepti mesjetar osman, por edhe europian i kohës sipas të cilit: e kujt ishte kisha, e atij ishte edhe kombësia që ndiqte atë fe. Fatkeqsisht kjo ndodhi edhe me popullsinë shqiptare të Çamërisë në fund të Luftës II Botërore, ku çamët myslimanë u masakruan dhe u deportuan dhunshëm drejt Shqipërisë ndërsa vëllezërit e tyre me besim orthodoks u mbajtën në Greqi, por u greqizuan dhe pothuajse nuk njihen më si shqiptarë.

Por, le të kthehemi te qëllimi i këtij shkrimi dhe të shohim, kush e vendosi emrin e ri shqiptar, ç'përfaqson ky emër, nga e ka prejardhjen…?

Natyrisht ky term nuk u shpik, nuk u planifikua dhe aq më pak nuk u "importua" nga jashtë prej ndonjë propagande proshqiptare. Meritë e këtij termi universal, etno-kulturor- gjeografik të kombit tonë është
vetë mendja e gjeniut shqiptar.

Sipas studiuesit M. Pirraku (Përmbledhje studimesh, botim i "Genelek", 2003, fq.80) thuhet se vallja e emrit të ri për gjuhën, popullin dhe vendin, nisi nga vendet e Dardanisë-Peonisë antike dhe pikërisht nga trevat albanofone midis Nishit-Limit- Malet e Sharrit-Matit- Dibrës-Strugës-Shtipit e Kumanovës, me epiqendër në viset e qytetit të Shkupit, që në shkencën gjuhësore konsiderohen si djepi i gjuhës shqipe, fazë moderne e ilirishtes dhe e popullit shqiptar historik pasilirian. Në vazhdim ky autor shkruan se emri i ri për popullin, emri kombëtar, duhej të ishte emër i një popullsie dardano-ilire i periudhës parakrishtere dhe pikërisht emri i popullsisë që jeton midis Qafës së Prushit dhe poshtë nën qytetin e Shkupit, banorët e të cilës Plini i lashtësisë i shënoi si skirtarë, kurse aleksandrini Ptoleme i quajti skyrtonë. Emri i ri mund të ishte edhe shumësi i banorëve të Shkupit: shkuptarë, shkyptarë, shqyptarë, shqiptarë; lidhje më e thellë me emrin e shpendit totem ose Orë dardano-ilire; shqype, shqipe. Në këtë përfundim arrin edhe studiuesi ynë E.Çabej i cili shkruan: "Brenda kësaj treve, ndër të tjera Naissus-Nish, Scupi-Shkup e Astibos-Shtip dëshmojnë që Dardania bashkë me viset kufitare të Maqedonisë e të Peonisë bëjnë pjesë në territorin e formimit të shqipes".

Dhe nuk është çudi, pasi edhe albanologu i shquar austriak Norbert Jokl mbas studimesh të shumta albanologjike arrin në përfundimin se: djepi i lashtë i shqiptarëve në Ballkan ka qenë Dardania. (Shqiptarët dhe trojet e tyre", botim i Akademisë së Shkencave të R.P.S. të Shqipë risë, fq.43, nga E. Çabej referuar Eberts Reallexikon der Vorgeschichte I,1924).

Çuditërisht, edhe turqit osmanë e quajtën qytetin e Shkupit: Ysqyp, që kur artikulohet është shumë i ngjashëm me hipotezën e mësipërme, ku baza ose rrënja e kësaj fjale është sqyp, shqyp, shqip.

Në përfundim, mendoj se ky shkrim do të ndihmojë sado pak në shtjellimin dhe përcaktimin e saktë të prejardhjes së fjalëve: shqip, shqiptar dhe Shqipni-Shqipë ri.. Është e drejta e gjuhëtarëve dhe historianëve tanë që të merren me këtë çështje dhe të vendosin të vërtetën përfundimisht në tekstet e historisë tonë, veçanërisht sot kur që prej 19 vjetëve nuk ka më diktat dhe mungesë të lirive intelektuale.

[javan]

Cfare pyke nuk ha ore ti? Mali I Zi nuk eshte Komb, por shtet. Maqedonia e sotme dhe Greqia nuk jane kombe, por shtete.Nuk jane kombe sepse nuk kane nje race unike por konglomerat racash. Shqiptare e Shqiptare hibrid, slave, te cilet edhe ashtu keshtu jane hibride aziatike, egjiptiane, bullgare etj. Madje edhe Austriaku nuk eshte komb por shtet, dhe nuk ka komb kosovar, por Shqiptar.
Konfuzioni eshte se ti ngaterron ate qe quhet idologjikisht komb me historine. Ti marr njesine mineral per te peshuar arin 24K, duke kaluar ne absurditet. Ne ditet tona quhen te te te njejtit “komb” ata qe i ka lindur nena/babai ne shtetin perkates, duke marre keshtu automatikisht keta kombesine e shtetit por jo kombesine e prinderve. Ne disa vende (Amerike psh, kjo ndodh qe me gjeneraten e pare re emigranteve, ne Europe me pas). E more vesh? Po te te kishin lidur ty prinderit vllahe ne Amerike do merrje automatikisht kombesi ne amerikane dhe jo ate vllahe te prinderve.
Ao poci ballkanik qe thua ti, derisa kishte Sllave, nuk mund te mos kishte Shqiptare. Ka arsye pse deri me sot askush nuk permend komb Ballkanik. Duam apo jo ne, rubrikat e Venedikut deshmojne se Crnojevicet ishin Juras Albaneze ne kohe te Skenderbeut . Nuk na thua ndonje gje te panjohur kur tregon qe nje fis Shqiptar( per mungese termi me te sakte) ka luftuar historikisht me nje tjeter. Edhe rasting tjeter qe nje trathtar drejton ushtrin e e huaj kunder popullit te vet nuk e ben asnjeren pale komb te ri. Historia eshte plot me raste te tilla dhe asnje komb nuk ben perjashtim. Franca psh. mban kampion ne historine e re.

[Uriel]

Cfare pyke nuk ha ore ti? Mali I Zi nuk eshte Komb, por shtet. Maqedonia e sotme dhe Greqia nuk jane kombe, por shtete.Nuk jane kombe sepse nuk kane nje race unike por konglomerat racash. Shqiptare e Shqiptare hibrid, slave, cilet edhe ashtu keshtu jane hibride aziatike, egjiptiane, bullgare etj. Madje edhe Austriaku nuk eshte komb por shtet, dhe nuk ka komb kosovar, por Shqiptar.
Konfuzioni eshte se ti ngaterron ate qe quhet idologjikisht komb me historine. Ti marr njesine mineral per te peshuar arin 24K, kaluar ne absurditet. Ne ditet tona quhen te te te njejtit “komb” ata qe i ka lindur nena/babai ne shtetin perkates, duke marre keshtu automatikisht keta kombesine e shtetit por jo kombesine e prinderve. Ne disa vende (Amerike psh, kjo ndodh qe me gjeneraten e pare re emigranteve, ne Europe me pas). E more vesh? Po te te kishin lidur ty prinderit vllahe ne Amerike do merrje automatikisht kombesi ne amerikane dhe jo ate vllahe te prinderve.
Ao poci ballkanik qe thua ti, derisa kishte Sllave, nuk mund te mos kishte Shqiptare. Ka arsye pse deri me sot askush nuk permend komb Ballkanik. Duam apo jo ne, rubrikat e Venedikut deshmojne se Crnojevicet ishin Juras Albaneze ne kohe te Skenderbeut . Nuk na thua ndonje gje te panjohur kur tregon qe nje fis Shqiptar( per mungese termi me te sakte) ka luftuar historikisht me nje tjeter. Edhe rasting tjeter qe nje trathtar drejton ushtrin e e huaj kunder popullit te vet nuk e ben asnjeren pale komb te ri. Historia eshte plot me raste te tilla dhe asnje komb nuk ben perjashtim. Franca psh. mban kampion ne historine e re.

Ti na përmend "Juraseviç-ët". Më 1426 ekziston Stefanica Cronjeviç, bashkëshorti i Mara Kastriotit (ku Mara është emër tipik sllav). Aleati i tij fillimisht ishte Stefan Vuksiç Kosaça, zot i Zahumljes. Ata ndërtuan më 1484-85 manastirin e famshëm të Cetinjës, zemra e malazezëve dhe e identitetit të tyre. "Crno" në gjuhën malazeze do të thotë "i zi", pra jo "jura". Kjo do të thotë që trasformimi nga Gjurash - Jura ne Crnojeviç nuk bëhet vetëm një "viç" banal. Sidoqoftë ky kalim është më i hershëm se shekulli i Skënderbeut. Sikure të kishim vetëm një prapashtesë do të ishim perballë një kalimi të "fresket", por këtu kemi një trasformim total të emrit!

Gjithsesi jam dakord me faktin që Cronjeviçët janë shqiptarë (arbër) të "trasformuar" me kohë (natyrisht nëse ndiqet kjo linjë dalim tek majmuni), por askush nuk vuri re një fakt: ata u sllavizuan dhe u shëndërruan në monument historik të identitetit të Malit të Zi të ardhshëm. Nuk e di se çfarë shqiptarësh janë!

Ideja ishte që nocioni komb që ti beson nuk ekziston, dhe në të vërtetë nuk ka ekzistuar kurrë. Primar është formësimi i identitetit, nën trysninë e faktorëve të ndryshëm historik, kryesisht fetaro-politik. Përkatësia e tyre etnike, homogjeniteti dhe kompaktësia dështojnë si tek gjermanët austriakë dhe zvicerian, si tek lombardët visigotë italianë, gjithashtu dhe tek shqiptarët e sllavizuar, greqizuar turqizuar dhe latinizuar. E rëndësishme është vetdijësimi i kësaj kategorie popullsie, se çfarë ndihet ajo në të vërtetë dhe jo çfarë ndjejnë të tjerët për të.

E njëjta gjë vlen dhe për Balshajt.

[INDRITI]

Sa per sqarim se nuk kam as kohe te humb ne diskutime te ketij tipi

1- Nuk kam dashur te them se Osmanet nuk na imponuan asgje, ne asnje aspekt jetesor, por synimi im qe, se nuk na kane imponuar islamizim me dhune dhe argumenti me i madh per kete qe them eshte se do te kishte te njenjtin impakt imponimi edhe te fqinjet tek te cilet nuk ndodhi Islamizim.
Dhe te pretendosh se Greket apo sebet e asaj kohe ishin me pak patriote se Shqiptaret eshte nje gabim i madh.
Shkaku kryesor per Islamizimin ka qene lidhja e dobet e paraadhsve tane me Krishterimin, ku here behesh rreprezalje nga Ortodoksia e here nga Katolicizmi.
Nderkohe nuk mund te mohoj dot se ka pasur te tjera imponime, kryesisht qe kane te bejne me taskat dhe ofiqet ku myslimanet ishin me te favorizuar.
Pra, me fjale te tjera Osmanet ne SHqiperi nuk erdhen me bakllava e as me referendum popullor por u favorizuan nga grindjet midis Princave Shqiptar ku njera principate i perdori per te mposhtur tjetren.Perfundimi oshte se Osmanet mbeten aty per shume kohe.
Dhe qe te jemi me kembe ne toke kjo heret a vone do te ndodhte pasi Osmanet kishin pikesynim te tyre shkaterrimin e Perandorise Bizantine dhe venien e territoreve te saj nen sundim, nderkohe qe trojet Ilire te uzurpuara prej shekujsh ishin pjese e Bizantit.

2- Jam dakort me Hatibin qe elementi kryesor qe diferencon dhe i jep identitetin nje kombi eshte gjuha, ku gjenden mjaft elemente qe kane ndikuar ne te gjate shekujve.

3- Shqiperia, (Iliria) e dikurshme si thashe ka tradita pagane gjurme te se cilave gjenden edhe sot neper vende te ndryshme, nderkohe identiteti, I krishtere apo edhe Islam kane ardhur me vone nen ndikimin e shume shkaqeve qe duhet te sdudiohen ne menyre korrekte.

4- Pra dihet qe te paret tane ishin pagane, ashtu si dihet qe shqiptaret sot kane tre komunitete te ndryshme fetare qe jane shumica Islame, Ortodokset e Krishtere, dhe katoliket kryesisht ne veri.
Une si mysliman nuk e kam aspak problem te jetoj, bashkepunoj, apo edhe te kem miq te ngushte me antare te nje tjeter feje, fundja feja eshte dicka qe e zgjedh secili, por nuk me pelqen kur pakica e Krishtere do te na imponoje identitetin katoliko-ortodokso -Janullaqis.
Jemi te gjithe te identitetit Shqiptar, flasim nje gjuhe, na bashkojne shume zakone, na ndajne shume mendime, por perseri jemi Shqiptar.
Ne fund te fundit ketu duhet te kapemi, dhe jo pse thote Prifti te kisha nje perralle dhe ne" ti ulim breket" duke thene : Po, se ke keq ne jemi me origjine nga Izraeli".
I them janullaqit dhe te tjereve misionare qe nuk do arrini gje me kete, ju kerkoni te beni nje stan me lepuj, por hiresi nuk me thoni se ku e moret modelin e stanit te lepujve?

Dhe se fundmi per dariusin qe i ka humbur proteza dhe eshte ne gjendje te vleresoje intelektin e Hatibit, i them se ka menyra secili per te treguar nivelin qe ka, kjo qe ti zgjodhe eshte menyra me ordinere.
Gjithe te mirat Shqiptare dhe Shqipfoles.

[Darius]

Dhe se fundmi per dariusin qe i ka humbur proteza dhe eshte ne gjendje te vleresoje intelektin e Hatibit, i them se ka menyra secili per te treguar nivelin qe ka, kjo qe ti zgjodhe eshte menyra me ordinere.
Gjithe te mirat Shqiptare dhe Shqipfoles.

Meqe me paske vecuar: Nivelin u mundova tja pershtas citimit. Pra sipas kokes dhe festen. Sa per intelektin e Hatibit, je i vogel ti Indrit. Kur luaja kopaca me Hatibin (se e kam patur nje pallat me andej, pra fqinj) ti ose skishe lindur ose ke qene vogelush. Dhe e njoh mire se cfare intelekti ka, aq sa per tu skandalizuar kur dikush e quan vigan te letrave shqipe. Qe ta zbusja efektin, zgjodha te qeshuren pa dhembe. Sa per dijenine tende, kur Darius mbaronte masterin Hatibi cpohej me shiringe qosheve te parkut Rinia e mbushte hundet poshte Lanes. Po le te mos flasim per veten se tema eshte per ate qe ka shkruar Hatibi e jo se si e konsideron Darius apo jo?

[Qyfyre]

Une nuk po "sulmoj" njeri, une po e ve gishtin aty ku dhemb, tek e verteta, me shpresen se shqiptaret do ti kushtojne me shume rendesi zbulimit te vertetave historike, pa marre parasysh sa te embla apo te hidhura mund te jene per shijet tona sot.

Besimi im nuk eshte nje koincidence. Nese ne Shqiperine post-otomane nuk do te kishin ngelur te pakten 18% e popullsise e besimit te krishtere orthodhoks, shteti shqiptar sot nuk do te kish nje flamur kombetar me origjine bizantine si gjithe popujt e tjere, por do te kish nje flamur me nje gjysem-heneze te madhe. Dhe heroi yne kombetar nuk do te ishte Gjergj Kastrioti, do te ishte Ballaban Pasha, qe i kendojne edhe sot kenge ne Shqiperine e Mesme.

Ne kete diskutim, ti nuk e gjen dot vetveten pasi duke qene se je e pafe, ose e percmon fene dhe njerezit qe zgjedhin te besojne, per ty dhe Albo dhe Ervin Hatibi jane njerez qe te trembin. Ne fakt, une me lart nuk po e ofendoj apo sulmoj Hatibin, ne fakt e nisa shkrimin tim duke e pergezuar per interesin dhe kurajon. Bashkemoshatari i tij Olsi Jasexhi, ndryshe nga Hatibi, e sulmon identitetin shqiptar dhe mbron linjen e sinqerte osmane se ajo qe ne quajme "identitet shqiptar" eshte jo vetem i huaj por dhe armik i Islamit e kultures islame. Nuk gjen shume osmaniste si Hatibi qe te pakten perpiqen te paqetojne te papaqetueshmet: kulturen islame me identitetin shqiptar.

Albo

Albo, ti ve gishtin te nje pjese e te vertetes qe dhemb, por jo tek e gjitha. Pra sic ta thashe vetem te ajo e vertete qe nuk te dhemb ty. Koicidence eshte qe ti prek te gjithe ata qe duan ti japin identitetit shqiptar nje ngjyre myslimane apo ateiste, dhe nuk prek ata qe duan ti japin ngjyra krishtere. Dhe ti cfare je? Krishter besoj, apo jo?

Sipas teje Shqiperine e shpetuan ata 18% ortodoks. Dhe cuditerisht ti cfare je? Besoj se ortodoks, apo jo?

E kupton per cfare "koincidence" e kam fjalen?

Mua nuk me tremb as Albo as Hatibi, se une i repektoj ata qe besojne ne zot edhe pse nuk besoj vete. Se beson ti ne zot apo shkon ne kishe, per mua nuk ndryshomn asgje. Keshtu qe nuk ka pse te frysh veten kot duke u bere i trembshem per te tjeret. Ler fjalet e tua te tregojne kush je, mos i ver vetes mbiemra kot.

Edhe une e nisa shkrimin tim duke te pergezuar ty, se je djal i mencur dhe i di ti kapesh problemet sic duhet, por feja jote nuk te le ti kapesh te gjitha, por vetem ato qe nuk te dhembin.

Une nuk kam nevoje ta lidh identitetin tim shqiptar me fene apo pafene time. Nuk kam nevoj qe te triumfoje mosbesimi ne zot duke thene gjera si ato 18% te tua. Per mua shqiptaret jane njerez me fe te ndryshme ose pa fe qe dine shume mire te jetojne ne harmoni me njeri tjetrin.

[Viola.V]

aaaaaaaaaaa kush esht ky.

rrofsh qe na freskove memorien.

Ky eshte. dhe intevisten ja ka dhene turqve. Keta si ky tipi e shesin shqiptarine shume lire
http://www.worldbulletin.net/news_detail.php?id=25610

[Jeto_Jeten]

turqt si shum tjer na kann pushtu, ene jo pak 500 vjet. cdo gjo e kon sjell me forc, nuk ka gjeneru nga popullsia vet, e po kjo forc e ka mshu me mbet ato qi kon mbet. fakt qe ka segmente popullsi s'kon asi lidhje me myslot apo me fen apo q njerzt po konvertohen, nuk e bo identitet. kshu pra prit kur t'dal nai njoni me gjuh letersi, jo per nai gjo po aq u dashka me bo esera per histori e t'thot jena me identitet budist. jo poer gjo po popullsi e kines/indis osht shtu me shumic, prit kur me 'pushtu' gjith boten. hec mer mo, i shkojn per hise hatibit, po mos shes dengla kot. shqiptart mbijetojn sido i ka rotullu historia, ky osht identiteti mo i sakt, t'rall jon ato kombsi me kte histori qe e kan bo.

[Hyllien]

Unë nuk po mbroj shkrimin e Hatibit që nuk ka kurrfarë logjike, por ndërhyra për të korigjuar në disa pjesë.

Vazhdon akoma i bërë lëmsh epokat historike: gabimi qëndron përsëri tek gërshtetimi. Tani dole tek aleanca franceze me sulltanin, një risi për botën katolike para Vestaliane, që çoi në lindjen e raison d'etat të Risheljesë. Kjo ishte lëvizja e ë që mund të shenjohet si lëvizje politike për hir të interesave kombëtare, në kohën kur Gjermania shfarrosej me veten në emër të universalizmit romano katolik. Franca vuri në plan të parë interesat e saj gjeopolitike për të çarë rrethimin Habsburg, bërë aleancë me një fuqi jo-katolike si dhe duke ndihmuar protestantët në luftën e me katolikët. Kjo skemë e re politike çoi në shkatërrimin e Perandorisë së Shenjtë Romake, si dhe vonoi bashkimin kombëtar të Gjermanisë për dy shekuj. Lidhja e kësaj aleance me faktorin shqiptar, për një logjikë e shëndoshë është e pakonceptueshme.

Fuqia otomane nuk erdhi duke u rritur kulturalisht, por ushtarakisht, siç e përmenda dhe më ër. Deri sa një perandori godet portat e Vienës dy herë brënda një shekulli, do të thotë se gjatë këtij shekulli forca e saj ka ardhur në ngritje.

Himara është një rast i izoluar, siç ekzistojnë dhe raste të tjera të izoluara Ballkan. Pas pushtimit total otoman të fund shek XV, shoqërisë ëre iu desh plot një shekull për të marrë veten nga lëvizjet masive të popullsisë, si dhe deportimeve të shumta. Tragjedia demografike ndikoi thellë në ëri, fenomen që u pasqyrua në vijueshmërinë historike.

Së fundmi që mos zgjatem më, një popullsie që i mohohej katërcipërisht ekzistenca, nuk mund të ishte një faktor destabiliteti në arenën politike të kohës

Këndvështrimin Turk dhe Grek po e shohim ditë për ditë në këtë forum. Edhe atë Austriak kishim mangut tani! Ti ke mungesë të theksuar rrespekti ndaj identetit shqiptar, dicka kjo që sic po shikohet po vërehet nga të gjithë pjesmarrësit në forum. Ishe po ti ai që më citoi një shkrim timin, i cili është jo 100%, por 1000% i vërtet përsa i përket rrolit të Skënderbeut në ndalimin e forcës goditëse Osmane duke i përputhur kohërat e konceptet e shtet, komb, popull në disa fjali dhe duke ja atribuar atyre grupeve që ti dëshiroje. Psh. të thuash që Malazezët janë komb është një mangësi e madhe si në kuptimin e fjalës komb, si në njohurinë e historisë së Ballkanit. Malazezët janë një zgjatuese shqiptare e sllavizuar, por që fjala e fundit për ta akoma nuk është thënë. Gjenitikisht Mali i Zi është po aq Shqiptar sa është Kosova, mendërisht Malazesi është po aq Serb sa është Arvanitasi Grek, llafi për këta të fundit akoma nuk është thënë gjithashtu, pasi cdo gjë do varet nga dinamika e marrëdhënieve Shqipëri-Kosovë-Maqedoni+faktorin diasporë në zhvillimet e ardhshme ekonomike. Sigurisht ne shqiptarët mezi presim kur kjo punë të filloj, dhe kuptohet pse ka shqetësim të madh në rrethet anti-shqiptare për këtë ditë, pasi kur të kuptohet që ingranazhet janë vendosur aty ku duhet ju do jeni të parët që do dilni jashtë loje. Ti zotëri gjuan tjetër kush, as tek Habsburgët e as tek Francezët por tek shpërfillja e ekzistencës së një identiteti jo vetëm shqiptar, por mbi të gjitha FISNIK. Shqiptarët nuk i zhdukën dot Romët Kantakuzenë e Turq e jo më ju, por sigurisht ngaqë nuk i heqim dot qafe nga historia e shkuar, e vetmja gjë që mbetet është ti paraqesim si barbarë, fshatarë, pa ekonomi, pa politikë, pa bërthamë.


Ngaqë kohën e kam me pikatore, se disa nga ne duhet të punojnë që të sigurojnë bukën e gojës, po sjellë vetëm pjesën hyrëse të veprës monumentale e botuar pas shumë mundimesh të Shufflajt për ta zbërthyer vetë ai, nga Dr. Musa Ahmeti dhe Dr. Etleva Lala në bashkëpunim me Robert Elsie dhe Noel Malcolm më 2009 nga Ombra GVG mbi Kushtetutën Shqiptare të Drishtit(ky libër ju dorëzua si dhuratë edhe Ambasadorit Amerikan Withers përpara përfundimit të misionit të tijë diplomatik në Shqipëri). Do kisha shumë dëshirë të skanoja disa pjesë nga ky libër që e ka ngritur në nivele të tjera vemëndjen dhe rëndësinë e mesjetës Shqiptare. Libër ky, që mund të prodhoj me arsenalin e duhur njerëzor një kat të tërë volumesh mbi të drejtën ligjore dhe zakonore-kanunore shqiptare:

Nga libri:Statutet dhe urdhëresat e Kapitullit të Kishës Katedrale të Drishtit ose sic njihet në Biliotekën Mbretërore Daneze Statuta et ordinationes capitule ecclesiae Cathedralis Drivastiensis

Statutet Mesjetare dhe Rëndësia e tyre:

Statutet si rregulla të drejtësisë, të cilat i nxjerr një pushtet autonom për territorin, fushëveprimin dhe qytetarët e tij janë burime shumë të rëndësishme historike. Ato janë tërësi normash të shkruara apo akte normative të kodifikuara që rregullojnë jetën e brendshme të qyteteve mesjetare: marrëdhëniet e tyre si qytete komuna autonome, me zotërinjtë e tyre fisnikë, por edhe raportet e kishë me qytet-komunën si dhe raportet hierarkike brenda për brenda kishës në një territor të caktuar sic është kryeipeshkvia ose ipeshkvia.

...

Shënimet e para për statutet e komunave në territoret shqiptare i hasim në qytet-komuna përgjatë bregdetit Adriatik që janë një vazhdimësi e statuteve të komunave dhe qyteteve dalmatine. Në krijimin e statuteve të qyteteve shqptare dhe atyre të katedraleve, një rol vendimtar, që është edhe vecori dalluese nga statutet e ngjashme të krijuara në Evropë ka luajtur e drejta zakonore vendase, që shfaqet në shumë institute juridike të përbashkëta.

...

Nëse në fillimet e tyre këto rregulla renditeshin në mënyrë fragmetare dhe kronologjike sipas datave, me kalimin e kohës dhe me rritjen e eksperiencës renditja filloi të bëhej sipas prinipeve më të mira sistemuese. Ato u ndanë në pjesë dhe sektorë të ndryshëm në libra, kapituj etj, sipas kritereve të përmbajtjes. Kushtetuta dhe administrimi i komunës, e drejta civile dhe penale, mbikqyrja e sigurisë në qytet dhe në vend, marrëdhëniet tregtare etj. të gjitha këto ishin tani forma të vecanta dhe secila u zhvillua në një mënyrë të vecantë, sipas karakteristikave dhe specifikave të komunave apo katedraleve përkatëse. (shënim i imi ky: më lejo të shtoj dhe nuk po them gjë të re sepse kjo u tha fill pasi u gjet kjo kushtetutë nga disa studies se ky është modeli i përafërt i aplikuar nga 13 kolonitë në Amerikë, ku dhe kolegjet fillimisht, dhe legjislaturat cdo gjë ishin të lidhura me kishat por në një mënyrë të decentralizuar. Në Amerikë erdhën Gjermanë, Anglezë, Hollandezë dhe disa denominime të krishtërimit. Sistemi i decentralizuar i kushtetuës Shqiptare është ndoshta më i hershmi nga të gjithë, dhe bazohet në traditat e vjetra qytet-shtet, të cilat si në kohën e Pellazgëve, si në atë të Grekëve si në kohën e qytetërimit Amerikan i kanë dhënë njerëzimit një shtytje të jashtzakonshme kulturore përprara, në të kundërt të sisteme lindore centralizuese. Ky model më pas u aplikua gjërësisht në Europë. Arbëria ka qënë një konglomerat qytet-shtetesh nën pushtetin e caktuar kishtar-politik të familjeve princërore më të fuqishme. Stemat e tyre tashmë janë bërë publike në disa botime të këtyre viteve të fundit, dhe disa po ri-adoptohen si stema të Bashkive të ndryshme.)

...

Nga; "Përshkrimi fizik i dorëshkrimit"

Në f.1(faqosja e vjetër 9) brenda nistores "P" të praruar në flori, me dekorime shumë të bukura përreth, është një portret i kryeipeshkvit Pal Engjëlli me shkopin baritor në dorë, me mitër në kokë i veshur me rrobat e kryeipeshkvit. Mitra e bardhë, e ndarë me një vijë të kuqe nga balli lart, ka një lakim të vogël, majtas. Në ballë është vetëm një hark i vogël që shërben si bazament për fillimin e vijës. Jakat e veladonit janë jeshile. Menjëherë poshtë jakave është petku i hedhur mbi supe i cili ka ngjyrë vjollcë. Nga gryka deri në fund të kraharorit, petku ka formën e shkronjës "V". Petku është i hedhur mbi supe dhe mbi duar. Brendia e petkut është jeshile. Veladoni poshtë petkut është blu dhe i arrin deri te gjunjët. Poshtë veladonit, nga gjunjët deri te këpucët është një petk i badhë. Në dorën e djathtë, kryeipeshkvi mban shkopin baritor, i cili është i bardhë dhe ka kokën e rrumbullakët, ngjyrë gri. Dora e majtë është ngritur në pozicionin lart, ashtu si kur bëhet bekimi. Sfondi është gjithkund blu i errët, ndërsa portreti rrethohet nga një rreth eliptik me ngjyrë vjollcë. (Shënim i im: kjo është një nga veprat e mbijetuara nga lluksi(ose llumi sic duan disa ta paraqesin) i civilizimit shqiptar mesjetar, që ne e njohim me termin Arbëror. Ngjyra vjollcë dhe prania e vazhdueshme e kësaj ngjyre që gjendet edhe në kodikët e purpurtë unik në botë të Beratit është ngjyra karakteristike e hierarkëve të lartë Ilir dhe denominonte një nga shkallat më të larta të Aristokracisë elitare që më pas u përvetësua nga Vatikani e nga gjithë aristokracia e lartë Europiane)

...

Nga: "Koha dhe rrethanat e krijimit të dorëshkrimit"

Dorëshkrimi është shkruar nga kanoniku dhe noteri i Tivarit, Simon Dromasus me 12 Janar 1468, i cili bën gjithashtu përshkrimin e variantit të zyrtarizuar të vitit 1464 nga libri i noterit dhe kanonikut të durrësit Gjon Mauros, që njëkohësisht ka qenë edhe sekretar i kryeipeshkvit të Durrësit, Pal Engjëllit. Gjon Mauro kishte vdekur tashmë në vitin 1468.

Variantin "Statuta et ordinationes capituli ecclesiae Cathedralis Drivastensis" nga viti 1464 e kishin punuar kanonikët nga Drishti, të cilët ishin të ditur, të shkolluar, dhe njihnin rrethanat, situatën dhe gjithcka tjetër që kisht të bënte me katedralen dhe me zakonet e Drishtit në të kaluarën. Për zakonet e lashta të katedrales së Drishtit flet vetë teksti në mënyrë eksplicite "laudabilem consuetudinem antiquorum nostrorum immitantes" (kap 2); pastaj: "antiquissimam consuetudinem imminantes" dhe "antiquissima et observata consuetudine"(kapitulli 44) si dhe "secundum morem et consuetudinem antiquorum"(kapitulli 46). Pra, përvec përvojës, njohurive dhe njohjes së situatës së përgjithshme, kanonikët nga Drishti, kishin si shembull edhe këto statute të lashta " ma maioribus nostris quasdam constitutiones traditas", që datonin të paktën nga viti 1397.



Sipas të dhënave të tjera arkivore, mësohet se ky statut ishte "edituar" në vitin 1456 kur Papa Kalisti III, i kishte dhënë autorizimin ipeshkvit të Sapës Gjergjit për një veprim të tilë, "ipsique capitulumet canonicinonnulla statuta ediderunt". Shkaku se pse ky editim nuk u njoh zyrtarisht, ishte vdekja e papës Kalisti III. Ndërkohë, në vitin 1459, vdiq edhe ipeshkvi i Sapës Gjergj, kështu që papa Piu II, pas një lutjeje me shkrim të bërë nga katedralja e Drishtit në vitin 1463, emëron dy persona autoritare për të verifikuar dhe nëse ka nevojë për të plotësuar statutin ekzistues të Katedrales së Drishtit. Këta ishin, kryeipeshkvi i Durrësit Pal Engjëlli dhe kryediakoni i Shkodrës, emri i të cilit nuk na bëhet i njohur në statute, por që sipas Hierarchia Cahtoica të Eubelit ai duhet të jetë domenikani Manuel(1451-1465)

Pas një pune të kujdesshme të kryeipshkvit dhe kryediakonit, më 21 nëntor të vitit 1464, në manastirin benediktin të shën Theodori de Elohiero bëher njohja zyrtare e "Statuta et ordinationes capituli ecclesiae Cathedralis Drivastensis" në prani të "zotit at Nikollë Lalemit, abatit manastirit në fjalë dhe në praninë e zotit Gjergj Thopia dhe të burrave të nderua, zotit Pjetër,rektorit të shën Demetrij de Plumsis dhe të zotit Gjin, rektorit të shën Venere de Managstis dhe në prani të dëshmitarëve dhe të të ftuarve të tjerë edhe rogatëve. (shënim i im: Sic shikohet, Papa ka patur një interes shumë të vecantë në patjen nën kontroll deri diku të situatës politike, religjoze dhe ekonomike të Shqipërisë. Rëndsia në fakt që i jepte kreu më i lartë ishte gati unike, a thua ti po bëhej ndonjë koncil atje, por sic do shikojmë pakëz në vijim, ku do cek majën e ajzbergut, zhvillimet politike shqiptare ishin disa shekuj para zhvillimeve që paraprinë ndërtimet e shteteve laike në perëndim.)


Nga: "Përmbajtja e Dorëshkrimit"

Kushtetuta që zyrtarizoi katedralja e Drishtit më 12 janar të vitit 1468 nuk ishte tjetër vecse përmbledhja e rregullave që ishin në fuqi prej një kohe të gjatë. Duke qenë se këto statute bazohen në një shkallë të lartë tek zakonet e vjetra ekzistuese "antiquissima et observata consuetudine"(kap 44), duke i hedhur në letër ato që tashmë ishin praktikë e përditshme në shoqërinë shqiptare "secundum morem et consuetudinem antiquorum"(kap 46), statutet fillojnë me një normë zakonore që duhet të ketë qenë shumë e përhapur në traditën e lashtë shqiptare, sic eshte ajo e respektit të ndërsjellë të brezave dhe pikërisht me "Në c'mënyrë të rinjtë duhet të respektojnë pleqtë dhe në c'mënyrë pleqtë duhet t'i ruajnë të rinjtë"(Kap1) duke theksuar kështu që në fillim vlerat tradicionale dhe rëndësinë që ata u jepnin këtyre vlerave vendore.(shenim i im: shumë të komplikuar këta "barinjtë" Arbëror)


Në kapitujt në vijim përcaktohet mënyra e zgjedhjes së rektorit dhe prokuratorit[kap II], saktësohen detyrat dhe përgjegjësitë e rektorit[kap IV], kanonikëve [kap. VII, VIII, IX, XLIV], rregulli për diskutim në kapitull dhe respekti ndaj pleqëve[kap. XVII]. ruajtja dhe përdorimi i vulës, dokumenteve dhe privilegjeve[kap.XX], gjobat për vjedhje dhe mashtrim ... etj etj etj (shënim i im: nuk kam kohë por do sillja dhe pjesë nga vetë kushtetuta origjinale e botuar dygjuhësh - latinisht-shqip por kam pika të tjera që duhen adresuar)

...

Familjet fisnike të përfaqësuara në radhët e kanonikëve si Kalanci, Prekasi, Beli, Cezani, Kelanti, Pishragu, Hungari, Jonima, Suma, Sakati, Golemi, Xaoni, Kazeli, Merti, Mazioti, Engjëlli, Frangu, etj e zotëronin tashmë prej kohësh ekonominë dhe politikën e qytetit. Administrimi dhe drejtimi i abacive dhe i dioqezave-ipeshkvive e kryeipeshkvive shqptare bëhej nga rrethi i ngushtë i klerikëve të lartë vendas, po kështu edhe rrethin e ngushtë të kanonikëve e përbënin vendasit, kryesisht nga familjet e kamura fisnike. Familjet e shumta të përfaqësuara në rradhët e kanonikëve si Hungaro, Summa, Prekali, dhe Zaon zotëronin jo vetëm ekonominë dhe politikën në qytetin në hyrje të universit malor shqiptaro-verior, por edhe të dy pushtetet atë kishtar dhe laik, të bashkuar në personin e ipeshkvit.(shënim i im: kjo pjesë ka një rëndësi monumentale jo vec për shqipërinë por që shërben si bazë për ndarjen e mëpasme shtet-fe që ndodhi në Europë. Sic do shikojmë më poshtë, Drishti kishte vetë në dorë se kush do vendoseshe në krye, dhe këto vinin nga familje shumë të pasura dhe me tradita fisnike vendase)

...

Kryedhiakët në Tivar, por vecanërisht në Durrës, radhiteshin ndër personalitetet më të rëndesishme të qytetit. Durrsaku kishte udhëhequr deri rreth 1350-ës gjatë sundimit ortodoks një komunë katolike, por e ruajti pozicionin e tij edhe pas vendosjes së një kryeipeshkvi katolik. (shënim i im: ky është një aperitiv për "bizantinët-grek" të forumit)

...

Të huajt nuk ishin të mirëpritur në Drisht, sidomos në shekullin e katërmbëdhjetë, por edhe më vonë. Në shekullin e pesëmbëdhjetë të huajt me funksione në qytetet shqiptare u zëvendësuan plotësisht nga klerikët vendas. Kjo shpjegon dhe faktin që në katedralen dhe komunën e Shkodrës kemi shqiptarë si Progoni, ipeshkv të qytetit në vitin 1402, Gjergj Pelinin, abat të Rotecit dhe Pal Engjëllin, kryeipeshkv të Durrësit. Të gjithë këta rridhnin nga fisnikëria vendase e Drishtit, Shkodrës dhe Tivarit dhe janë shembuj të dukshëm për kontrollin e patriciatit vendas mbi kishën katolike në hapësirën shqiptare edhe gjatë sundimit venedikas. (shënim: kjo e fundit është për Oliver Schmitt dhe surrogatot e tijë në forum).

---------------
-----------------
-------------------

Konsiderime mbi librin: na del se Shqiptarët kishin një identitet jo të fortë, por të hekurt, përderisa në Drisht nuk pranoheshin të huajtë. Pa të na shpjegojnë pak teoricienët e librave që kanë lexuar në Evropë(se ne të tjerët nuk kemi lexuar me demek) se si e shpjegojnë këta këtë fakt të pamohueshëm ? Si ka mundësi që Shqiptari bari kishte Kushtetutë të bazuara(në fakt sic shikohet më sipër kishte disa Kushtetuta - 'mbase' Illyricum Sacrum do na ndihmoj në zbërthimin e mëtejshëm të qytet-komunave shqiptare) në traditat SEKULARE pra LAIKE shekullore, të kontrolluar nga aristokracia e lartë vendase ? Shpjegohet shumë kollaj, sepse Skënderbeu nuk do mund ta bënte kurrë luftën që bëri për 25 vjet me rradhë kundra pushtuesit më të egër lindor që nga Ghenghis Khani, po të kishte të bënte me disa barinj. Po ju siduket, mirë që nuk lexoni, por merrni dhe filmat Rusokomunist si burime historike !!

Shqiptari nuk ka humbur, dhe dëshmi e këtij populli të fuqishëm dinamik që ka furnizuar dhe furnizon me gjak europën(mbi këtë pikë me vlera jetike këtu më lejo të citoj dhe shkrimin e fundit që mund ta gjesh nga Madllaine Allbright mbi rëndësinë strategjike të inkorporimit të Kosovës në Europën e Bashkuar "Europe needs Kosovo" nga Wall Street Journal) sot është në pritje të rifilloj atje ku u la përgjysëm lëvizja kombëtare. Sigurisht që armiqtë tanë nuk mund të presin më koka lirisht, dhe kanë filluar një punë të devotshme që në pamundësinë historike për të zhdukur Albanezët(ata ja marrtë e mira përmenden që tek Ptolemeu e Livy si Albanezë) kjo e fortifikuar dhe nga lufta që Amerika i bëri Serbisë, kanë filluar strategjinë e re për dizinformim, duke projektuar situatën politike aktuale shqiptare, fryt të kukullave Serbe dhe Turke si Zogu, Enveri, Nano etj në lashtësi dhe duke dalur gjithmonë në përfundimin se këta Albanezët na qënkan Pirat në kohën e Teutës legjendare, zhduken dhe bëhen Romak e Bizantin për disa shekuj, pastaj ata elitar na u bënkan për sport Malazes(identitet ky qe paska ekzistuar me kohë!!!!!! - por sic shikohet më sipër nuk ka ekzistuar fare), pastaj bëhen barinj, e më pas muslimanë turq etj. Pra logjika e këtyre njerëzve, përfshi dhe Hatibin është e thjeshtë, që shqiptari në cdo epokë e ka merituar sundimin e perandorive dhe madje ato e kanë kulturuar, kur në fakt është krejt e kundërta. Shtylla kurrizore e Bizantit dhe Romës kanë qënë pikërisht Shqiptarët dhe aristokracia Shqiptare.

Sulmi që po bëhet sot ndaj figurave si Skënderbeu duke e quajtur si një njeri të egër për pushtet tip "Edi Rama" apo "Ilir Meta" është që Shqiptari të identifikoj në të tashmen e tij, të kaluarën e tij, në vend që të identifikoj të kaluarën e tij për të përmirësuar të tashmen aktuale, që është në një gjëndje të keqe por jo të pashpresë. Identiteti shqiptar nuk ka ndryshuar, është po ai që ka qenë gjithmonë. Eshtë një identitet dinamik që garanton përshtatjen në kohë të vështira dhe shtysën përpara kur të krijohen rrethanat e duhura - dhe kjo shtysë ka krijuar 2 rilindjet që njofim ne sot, atë Greke të bazuar mbi atë Pellazge, dhe atë Italiane të bazuar mbi atë që njihet si Greke. Këtë mund ta ketë luks vec një popull me bagazh të gjërë kulturor dhe që ka qënë pjesmarrës i përhershëm në evenimentet më të mëdha të njerëzimit. Cdo cvilizim tjetër, cdo identitet tjetër do kishte përfunduar ose në vetvrasje kolektive, ose në degjenerim kulturor, ose do ishte asimiluar me kohë përballë katastrofave që ka kaluar Shqiptari. Ndoshta vetëm Hebrejtë deri diku mund të krahasohen.


Në fund të librit, për të qëndruar tek traditat shqiptare dhe dëmin të pallogaritshëm që ka bërë Turku tek ne(as bomba atomike nuk do kishte këte efekt) po jap këtu poshte gjenealogjinë e familjes fisnike Engjëllore:

Ixacius Angelus
|
Alexius Angelus
(Imperator)
|
Alexius Andreas
(Angelus Posthumus)
|
Michael Angelus
(Comes Dyrrachiensis)
|
Andreas Angelus
(Comes Dyrrachiensis)
|
Michael Angelus
(Elias Petrus)
|
Andreas Angelus
(Comes)

| |
Paulus Angelus - Episcopus Dyrrachiensis dhe Petrus Angelus - Comes