G A Z E T A S H Q I P T A R E
Zgjidhja: Njė Mukje e dytė
Nga: EDUARD ZALOSHNJA
Nė fillim tė viteve ’90, Edi Rama u bė i pari person publik me prejardhje komuniste qė pranoi se pas prishjes sė Marrėveshjes sė Mukjes, nė verėn e vitit 1943, nė Shqipėri u zhvillua njė luftė e mirėfilltė civile. Po nė ato vite, njė tjetėr figurė publike me prejardhje komuniste, Sali Berisha, hodhi nė qarkullim moton: “Opozitarė, por vėllezėr”, e cila pėrbėnte nė fakt thelbin e asaj marrėveshjeje historike tė shkelur me kėmbė nga Enver Hoxha. Dhe, u duk sikur motoja e Mithat Frashėrit: “Tė gjithė jemi shqiptarė, pra le tė konkurrojmė me njėri-tjetrin kush ta bėjė Shqipėrinė mė mirė!”, do tė vihej mė sė fundi nė themel tė jetės politike shqiptare. Ose thėnė ndryshe, dukej se luftės civile tė filluar nė vitin e largėt 1943 do t’i vihej kapak. Por, s’ishte e thėnė tė bėhej ashtu...
Pas rezultatit shumė tė dobėt nė zgjedhjet lokale tė korrikut 1992, Berisha, nė njė mėnyrė mė tė butė, bėri tė njėjtėn gjė qė pati bėrė Enver Hoxha pėr dekada para tij - i energjizoi pėrkrahėsit e vet nėpėrmjet luftės sė klasave. Nė themel tė saj ai vuri moton: “Fituesit i takon gjithēka, humbėsit asgjė”. Dhe, si rezultat, partia e udhėhequr prej tij “fitoi” mbi 90% tė votave nė vitin 1996, duke pėrgatitur kėshtu terrenin qė lufta civile tė rikthehej pėrsėri nė formėn e saj tė viteve 1943-‘44. Pra, me armė nė dorė. Dhe, ishin pėrsėri komunistėt (ose mė saktė pasardhėsit e tyre) qė e fituan atė...
Pas fitores sė ish-komunistėve nė vitin 1997, historia u pėrsėrit. Administrata u spastrua nga mbėshtetėsit e kundėrshtarit dhe opozita u margjinalizua. Kjo gjė vazhdoi pėr 8 vjet, deri nė momentin kur Fatos Nano, pėr arsye qė vetėm Zoti mund tė jetė nė gjendje t’i shpjegojė, e ēoi kampin e tij politik drejt humbjes. Dhe, kėshtu hapi rrugėn pėr ardhjen e Edi Ramės nė krye tė sė majtės.
Duke qenė i pari person publik me prejardhje komuniste qė pati denoncuar luftėn civile tė filluar nga komunistėt nė vitin 1943 dhe duke deklaruar se do tė zhvillonte njė betejė politike luajale (nė bazė tė sė cilės do tė ishte paraqitja e alternativave zhvilluese dhe jo sulmet personale ndaj kundėrshtarėve), Edi Rama dha shpresėn se “luftės civile” do t’i vihej pėrfundimisht kapaku nė Shqipėri. Marrėveshja qė ai inicioi pėr ndryshimin e kodit zgjedhor dhe Kushtetutės para anėtarėsimit tė Shqipėrisė nė NATO, dukej se do tė krijonte mė sė fundi kushtet pėr tė realizuar pikėn kryesore tė Marrėveshjes sė Mukjes - zgjedhjet e lira dhe tė ndershme. Por, nuk ndodhi ashtu...
Fill pas marrėveshjes sė sipėrpėrmendur, ministritė e qeverisė Berisha filluan tė trumbetojnė sukseset e qeverisjes nė tė gjitha televizionet dhe rrugėt e Shqipėrisė. Dhe, ai trumbetim u krye me paratė e taksapaguesve tė thjeshtė shqiptarė, tė majtė e tė djathtė bashkė. Ndėrkohė, partive opozitare iu ndaluan reklamat deri nė fillimin zyrtar tė fushatės zgjedhore. Pra, njė prej elementeve tė zgjedhjeve demokratike, ndershmėrisė, filloi t’i vihej kazma qė njė vit para se ato tė zhvilloheshin. Mė vonė, siē do tė raportonte OSBE/ODIHR-i, administrata shtetėrore u pėrdor pėr tė detyruar njerėzit qė tė merrnin pjesė nė mitingjet e pozitės dhe tė mos merrnin pjesė nė ato tė opozitės, duke cenuar kėshtu edhe lirinė e zgjedhjeve.
Kulmi i shkeljes sė marrėveshjes u arrit kur kėrkesa e dy anėtarėve tė KQZ-sė pėr hapjen e disa kutive tė votimit u hodh poshtė nga shumica e kontrolluar prej maxhorancės. Sipas kodit zgjedhor tė miratuar me konsensus nga tė dyja palėt, kėrkesa pėr hapjen e kutive tė caktuara nga tė paktėn dy anėtarė tė KQZ-sė duhej miratuar automatikisht. Por, fjala “tė caktuara” u interpretua nga shumica sikur donte tė thoshte “tė dyshuara”. Prandaj, dhe ajo kėrkoi prova qė do tė pėrligjnin cilėsimin e kutive si tė tilla. Dhe, ato prova opozita nuk i kishte.
Qysh atėherė, opozita nuk i ka ndalur protestat kundėr qeverisė, duke arritur sė fundmi deri nė futjen nė njė grevė tė gjatė urie para zyrės sė Berishės - njeriut qė, sipas saj, shkeli marrėveshjen pėr zgjedhje tė lira e tė ndershme.
Pėr tė dalė nga kriza aktuale nuk duhet shpresuar pėr zgjidhje juridike. Kjo, pėr vetė faktin se njėra nga palėt beson se ėshtė shkelur fryma e marrėveshjes parazgjedhore, jo thjesht germa e saj. Si rezultat, kriza ka ardhur deri nė atė pikė, sa vetėm njė marrėveshje e re politike mund ta zgjidhė. Dhe, ajo duhet tė jetė njė marrėveshje qė do tė shtrojė rrugėn pėr njė paqe sociale nė Shqipėri, pas sė cilės fitorja e njėrės palė nuk duhet tė shihet mė si humbje totale pėr palėn tjetėr. Pra, marrėveshja duhet tė ketė frymėn e Marrėveshjes sė Mukjes, tė cilėn e ideoi Mithat Frashėri, i biri i Abdyl Frashėrit dhe nipi i Samiut e Naimit tė madh.
Nė themel tė marrėveshjes mund tė vihen kėto pika themelore:
1 - Administrata dhe fondet publike nuk duhen pėrdorur pėr qėllime politike;
2 - Ndryshimet nė administratė pas zgjedhjeve duhet tė prekin vetėm njė numėr shumė tė kufizuar postesh politike;
3 - Sistemit tė votimit dhe numėrimit t’i bėhen ndryshime tė tilla teknike qė do tė minimizonin ndikimin e ndėrhyrjeve njerėzore nė tė;
4 - Tė garantohet nė mėnyrė absolute e drejta e transparencės sė votimit dhe numėrimit tė votave para nxjerrjes sė rezultatit pėrfundimtar tė zgjedhjeve, nė qoftė sė atė e kėrkon cilado parti, e madhe apo e vogėl qoftė ajo.
Qė paqja sociale tė kthehet nė kėtė vend, njė marrėveshje e bazuar nė katėr pikat e mėsipėrme ėshtė e mira tė ngjizet sa mė parė. Dhe ē’ėshtė mė e rėndėsishmja, ajo duhet ekzekutuar sa mė shpejt tė jetė e mundur, nėpėrmjet mbajtjes sė zgjedhjeve tė parakohshme parlamentare.
Kur do tė ishte mė i volitshėm zhvillimi i zgjedhjeve parlamentare? Ndoshta nė njė ditė me ato lokale.
Krijoni Kontakt