Ilirët - diskutimi mbi ta

[shendelli]

Illyrian drachm from Epidamnos, Dyrrhachium, Illyria 3rd-2nd centuries BC. Horse standing right on obverse, running dog in ex./ double stellate pattern on reverse

[shendelli]

Bronze helmet of Greek Illyrian type, 5th century B.C

[Shpirt Njeriu]

Trevat e shtrirjes së popullsisë ilire janë mjaft të gjëra, ato përfshijnë gjithë pjesën perëndimore të Gadishullit Ballkanik, që nga degët e Danubit, lumejtë Sava e Drava në veri, e deri në Gjirin e Ambrakisë (Prevezë) në jug, kurse në lindje deri në Vardar. Grupe të veçanta ilirësh u vendosën edhe në Italinë e jugut, këto janë fiset mesape dhe japige. Emri etnik ILIR shfaqet në në veprat antike që në shekullin V p.K., kurse emrat e dia fiseve ilire fillojnë e përmenden që në shekullin XII p.K. nga Homeri. Por koha e formimit të etnosit ilir është shumë më e lashtë.

TAULANTËT

Banonin në zonën e Adriatikut, që nga lumi Vjosa, deri në prapatokën e Durrahut. Ky fis luajti rol shumë të rëndësishëm në historinë ilire të shekullit IV-III p.K., duke u vënë në krye të shtetit ilir, të cilin e kishin krijuar më parë Enkelejtë.Në trevat e Taulantëve më vonë shfaqet fisi i Albanëve dhe i Parthinëve.

ENKELEJT

Banonin në krahinat përreth liqenit të Ohrit. Ata krijuan dinastinë e parë të Mbretërisë Ilire, në fund të shekullit V p.K. Një nga qytetet e tyre kryesore ishte Enkelana. Pas shekullit IV ata nuk përmenden më. Në trevat e fisit të enkelejve përmenden edhe dasaretët. Enkelejtë kanë qenë peshkatarë të zotë.

DASARETËT

Janë një fis i madh në Ilirinë juglindore. Njiheshin në lashtësi sidomos për prodhimin e drithrave të bukës. Një nga qytetet më të njohura ishte Pelioni (qyteza në Sellcë të poshtme të Pogradeci ).
Qytet tjetër i madh i këtij fisi ishte edhe Antiparta (Berati).

ALBANËT

Banonin në prapatokën e Durrahut. Kryeqendra e tyre ishte Albanpuli (Zgërdheshi i Krujës). Fisi i Albanëve u dha emrin e vet shqiptarëve gjatë mesjetës së hershme, kur ata njiheshin si albane, arbër.

ARDIANËT

Fillimisht shtriheshin rreth gjirit të Rrizonit (sot gjiri Kotorit) dhe të lumit Neretva. Ardianët e shtrinë pushtetin e vet në të gjitha krahinat e tjera që më parë ishin nën sundimin e taulantëve. Ardianët luajtën një rol të rendësishëm në luftrat kundër pushtuesve romakë, gjatë shekullit III - II p.K., në kohën kur sundoi dinastia ardiane e Mbretërisë Ilire.
Kryeqendra e ardianëve ishte Shkodra.

DARDANËT

Ishin fisi më i madh Ilir që u vu në krye të Mbretërisë Dardane, në ballkanin qendror, kryesisht në Kosovë. Dy fise të tjera dardane të njohura ishin thunatët dhe galabrët. Qyteti më i rëndësishëm i dardanëve ka qenë Damastioni, i njohur si kryeqendra e nxjerjes së metaleve. Dardanët përmenden si luftëtarë të fortë, xehtarë shumë të mirë, blegtorë dhe tregtarë të njohur.

PAIONËT

Fise ilire që banonin në luginën e sipërme të Vardarit në kufi me dardanët, duke u shtri deri te lumi Struma. Përmenden për herë të parë nga Homeri si aleatë të trojanëve. Në gjysmën e parë të shekullit IV p.K. paionët krijuan mbretërinë e tyre, e cila u detyrua t'u bëjë ballë për shumë kohë sulmeve të maqedonasve. Paionët prenë ne shekullin IV - III p.K. monedhën e tyre prej argjendi.

DALMATËT

Banonin në brigjet e Adriatikut. Ishin blegtorë të njohur, shquheshin për punimin e llojeve të ndryshme të veshjeve prej liri e leshi. Veshja e njohur me emrin dalmatika në shekujt e parë u përdor edhe nga aristoktacia romake, prej kah kaloi edhe në veshje rituale kishtare. Qyteti më i njohur i dalmatëve ka qenë Delmini.

PENESTËT

Banonin në luginën e drinit të zi e përreth saj.
Përmenden për herë të parë në vitet 170 - 169 p.K. Luajtën rol të rëndësishëm në Luftën e tretë Ilire - Romake. Përfshiheshin në Mbretërinë Ardiane. Kishin 14 qytete e kështjella, ndër të cilat përmenden Uskana, Oeneu, Draudaku etj. Meqenëse pranuan garnizone romake në qendrat e tyre, maqedonasit ua shkretuan vendin.

MOLLOSËT

Janë një nga tre fiset kryesore që banonin në qendër të Epirit antik dhe luajtën një rol shumë të rëndësishëm si drejtues në historinë e lindjes dhe formimit të shtetit të Epirit.

KAONËT

Ky fis epiriot kishte shtrirje shumë të gjërë që nga lumi Thyamis (sot lumi Kallama) deri në luginën e Drinosit në Gjirokastër. Kryeqendra e kaonëve Foinikë (Finiqi i Srandës), në shekullin III p.K. u bë kryeqendra e gjith shtetit të Epirit. Qytet tjetër i madh i kaonëve ishte Antigonea (Saraqinishti i Gjirikastrs).

THESPROTËT

Baninin në Epir, në jug të lumit të sotëm Kallama, deri në gjirin e Ambrakisë. Përmenden në shkrimet e lashta greke në shekullin V p.K., si fis që sundoheshin nga dy kryetarë të zgjedhur çdo vit nga gjiri i parisë.

[Shpirt Njeriu]

Ja edhe Foto!!

[Shpirt Njeriu]

Origjina e Ilirëve



Popujt që u bënë më të njohur në hisatorinë e lashtë të Ballkanit janë grekët, ilirët dhe trakët. Ilirët, si trashëgimtarë të pellazgëve, janë ndër banorët më të lashtë të Gadishulit Ballkanik. Ata janë autoktonë. Kulturën, gjuhën dhe tiparet antropogjike ilirët i formuan në vendin e tyre, në pjesën perëndimore të Gadishullit të Ballkanit, aty ku shkrimtarët antikë i përmendin në veprat e tyre. Trevat e shtrirjes së popullsisë ilire janë mjaftë të gjera; ato përfshijnë të gjithë pjesën perëndimore të Gadishullit, në veri, e diri te gjiri i Ambrakisë (Prevezë), në jug, kurse në lindje deri te tokat përreth liqenit Lyhind (liqeni i Ohrit). Grupe të veçanta ilirësh u vendosën edhe në Italinë e Jugut. Këto janë fiset mesape dhe japige. Emri ietnik ILIR shfaqet në veprat antike që në shek. V.p.K., kurse emrat e disa fiseve ilire fillojnë e përmendës që në shek.XII p.K. nga Homeri. Por koha e formimit të etnosit ilir është shumë e lashtë. Fillimet e origjinës ilire janë që në mesin e mijëvjeçarit të dytë p.K., që nga periudha e bronzit të mesëm, kur fillojnë të formohen tiparet etnike ilire. Në epokën e hekurit (mijëvjeçari i fundit p.K.) ilirët u formuan plotësisht, duke trashëguar nga epokat më të hershme eneolitike dhe të bronzit tipare kulturore gjuhësore e antropologjike etnike. Teoria e vjetër që i bën ilirët të ardhur nga Evropa Qendrore, në shekujt XII-XI p.K., është rrëzuar nga studimet e kryera pas Luftës së Dytë Botërore. Vetë fakti që varrimet me urna, karakteristike për popujt e Evropër Qendrore, nuk janë tipike për trevat e shtrirjes së ilirëve, por ndeshen vetëm në zona të kufizuara, të rralla, dëshmon kundër teorisë së ardhjes së ilirëve në Ballkan nga veriu. Gjurmët e kulturave të Evropës Qendrore, që ndeshen në Iliri, janë rezultat i kontakteve kulturore, tregtare e të lëvizjes së artizanëve të punimit të metaleve.

[Eni]

Postuar më parë nga Djal{serioz}
Origjina e Ilirëve



Popujt që u bënë më të njohur në hisatorinë e lashtë të Ballkanit janë grekët, ilirët dhe trakët. Ilirët, si trashëgimtarë të pellazgëve, janë ndër banorët më të lashtë të Gadishulit Ballkanik.

Tek pika e prejardhjes se ilireve nga pellazget dua te ndalemi pak per te arsyetuar se ku bazohemi qe i konsiderojme iliret pasardhes te pellazgeve, qe njihen deri tani si banoret para-ilire e para-greke?

Pse iliret jane pasardhesit e pellazgeve?
Po greket te kujt jane?

[Darius]

Un po diskutoj per vitet 2000 P K kur njerezit s kishin idene e shkrimit dhe alfabeti nuk egzistonte . Pa ofence po se ke idene e historise, megjithate une po te jap nje shembull.

Kjo teme eshte relativisht e vjeter dhe po ashtu shkrimi qe po citoj por me terhoqi vemendjen shume ky koment i bere nga Leonard qe e quan veten si mjeshter te historise/historian. Shkrimi dhe alfabeti ne vitin 2000 p.k ekzistonte qe cke me te madje pothuajse 2 mije vjet me pare se kaq (te pakten per aq sa dime deri me sot se mund te kete ekzituar edhe me pare). E harrove kuneiformin e Sumereve? Jane te paret qe ndertuan sistemin e shkrim/leximi dhe kjo fale fjaleve te folura polisemike. Pa harruar numerimin simbolik te cilin e ke qe ne mijevjecarin e 6 p.k. (Fotoja e meposhtme). Dhe ne pothuajse te njejten kohe jane Akkadianet qe praktikuan te njejtin shkrim dhe lexim, ate kuneiform.
Me fal po e dale nga goja e nje historiani kjo deklarate bertet profanizem dhe amatorizem.
Fotot e meposhtme tregojne shkrimin/numerimin simbolik dhe tjetra tregon shkrimin kuneiform sumerian.

[Baptist]

Illyrian drachm from Epidamnos, Dyrrhachium, Illyria 3rd-2nd centuries BC. Horse standing right on obverse, running dog in ex./ double stellate pattern on reverse

-- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - --
Djelmosha nuk e di per ju, por mua me se tepermi me ben pershtypje pershkrimi i kesaj monedhe.

Kush sheh kale ne aversin e kesaj monedhe?
Kush sheh qen qe vrapon?

Tjeter, une shoh nje mbishkrim

(L)OPYROM

te cilin nuk e kuptoj.

-E sa i perket kalit ky gjithesesi qenka nje kale me dy brire!

Une per vete shoh nje lope normale te cilen gjersa po e mjel nje grua [ndoshta sfinks], lopa po lepine vicin e vet. Dhe ne te dhjathe verehet nje bime e kultivuar me paraqitje mjaft stilistike per mua e panjohur.

Ky "double stelar pattern" i reversit sigurisht ka kuptim te caktuar per bashkekohaniket e vet, lehte te njohur por qe per mua eshte i pakuptueshem [te vetmin kuptim te sigurt qe kam per te, eshte se tregon dicka te dyfishte: paralele dhe te barabarte]

Tjeter, kemi edhe mbishkrim :

D(Y)R HM dhe DA MON

[shkrimi eshte e qarte se lexohet nga e majta ne te djathte, se jane te ndare ne dy pjese (eprm/poshtem), kurse fjala tjeter me rrotullimin 90 shkallesh ne te majte (logjikisht sipas kahut te leximit me te cilin eshte shkruar) na ka dhene: Damon]

Per mua jane te perjohshme te dyja por nuk e kuptoj dialektin. Une verej dy prapashtesa te panjohura per mua :OM dhe :ON

Por ajo qe kuptoj per kete qytet ne kete pike eshte se qyteti ishte i ndare ne dy pjese: "Damoni i Eperm" dhe "Damoni i Poshtem".
Ndersa emri i vertete i qytetit duhet te jete: Dy RAhm DAMON.

Tjera zberthime do te jap ndoshta me vone se dhe kjo me duket teper per nje kohe kaq te shkurte.
FLMN

[Darius]

Keto monedha jane ne Muzeun Arkeologjik te Durresit. Ka dhe te tjera si keto. Sa per simbolin e paraqitur aty nuk e di por di qe disa fise ilire kane patur demin si totem. Monedha eshte dyrrahase dhe mesa me kujtohet (ka shume vite) ciceroni ne muze shpjegonte germat dhe thoshte qe jane germa greke te perzjera me latine po ne asnje nga keto gjuhe fjala e shkruar aty nuk ka kuptim ndersa ne shqip po. Mesa duket eshte perdorur alfabeti i vendeve fqinje per te shkruajtur gjuhen ilire.

[Tannhauser]

Monedha eshte dyrrahase dhe mesa me kujtohet (ka shume vite) ciceroni ne muze shpjegonte germat dhe thoshte qe jane germa greke te perzjera me latine po ne asnje nga keto gjuhe fjala e shkruar aty nuk ka kuptim ndersa ne shqip po. Mesa duket eshte perdorur alfabeti i vendeve fqinje per te shkruajtur gjuhen ilire.

C'fare ciceroni ka qene ky? Germat jane plotesisht greke. Nga njera ane shkruhet ΣΠΥΡΟΣ (=Spiros) dhe nga ana tjeter shkruhet ΔΥΡ-ΔΑ-ΜΗ-ΝΟΣ (DHIR-DHA-MI-NOS).

Per mendimin tim monedha eshte e viteve pas Krishtit sepse atehere perdorej germa Σ ne kete forme, si dhe shkronja A me v poshte saj.

Tani ne qofte se eshte greke apo ilire nuk mund te them me siguri