
Postuar mė parė nga
klajdi wolf
Prof. Sir Hamilton A. R. Gibb, ka jetuar nga viti 1895 deri mė 1967.
Konsiderohet prijės i orientalistėve anglezė. Ka qenė prof. i gjuhės arabe, nė Universitetin e Londrės, mė 1930 dhe prof. nė Universitetin e Oksfordit, qė nga viti 1937. Mė poshtė, po citojmė disa fjalė tė tij:
Mirėpo, mekasit kėrkonin nga ai mrekulli. Me vendosmėri dhe vetėmohim, qė lė mbresė tė thellė, Muhammedi a.s. iu referua vetė Kuranit, si verifikimin mė tė lartė tė misionit tė tij. Si edhe tė gjithė arabėt, edhe mekasit, ishin njohės tė mirė tė gjuhės dhe oratorisė. Pra, Kurani, sikur tė ishte vepėr e Muhammedit a.s., atėherė, edhe njerėzit e tjerė do tė garonin me tė.
Le tė formojnė vetėm dhjetė vargje, qė do tė ishin tė ngjashėm me vargjet e Kuranit. Nėse nuk ia kanė dalė dhe as qė do tia dalin, atėherė Kuranin duhet ta pranojnė pėr mrekulli tė jashtėzakonshme.[22]
Nėse dikush mendon se, insistimi i Kuranit, pėr vepra tė mira ėshtė i
pamjaftueshėm, bindjen e tij tė gabuar e flakim, me argument tė pakontestueshėm, duke i sjellur definimin e plotė tė mirėsisė, nė kėtė ajet madhėshtor: Nuk ėshtė bamirėsi (devotshmėri) tė ktheni fytyrat tuaja kah lindja dhe perėndimi, por devotshmėri ėshtė ajo e atij, qė i beson Allahut dhe Ditės sė Fundit, edhe engjėjve, edhe librave, edhe pejgamberėve, ndėrsa nga pasuria, pėrkundėr dashurisė qė ka, u jep tė afėrmve dhe bonjakėve, edhe tė varfėrve, edhe udhėtarėve edhe lypėsve, edhe pėr lirimin e skllevėrve, dhe qė kryejnė faljen dhe japin zeqatin, edhe qė obligimin e vet, kur e marrin e zbatojnė, si dhe ata qė janė tė durueshėm nė skamje, edhe nė sėmundje, edhe nė tė papritura. Ata janė, qė kanė qenė tė sinqertė dhe vetėm ata janė tė devotshėm. (El Bekarah, 177)
Mirėsia, pra, ėshtė kurora e besimit tė vėrtetė. Nė fund, kur besimtari kupton se Allahu ėshtė dėshmitar i pėrhershėm, i pėrgjigjet me mendime dhe vepra.
Nė realitet, Kurani smund tė pėrkthehet nė mėnyrė fundamentale, sikurse ėshtė rasti i pėrkthimit tė poezisė me stil tė lartė. Nuk mund tė shprehet pėrmbajtja e fshehtė e Kuranit, nėpėrmjet gjuhės sė thjeshtė. Nuk mund tė ilustrohen pamjet dhe shembujt e tij, sepse ēdo lidhje, metaforė ose pėrsosmėri gjuhėsore e Kuranit, duhet tė studiohet gjatė, qė tė arrijė kuptimi i plotė tek lexuesi. Kurani gjithashtu ka muzikalitetin, ėmbėlsinė dhe bukurinė e vet. Struktura e pėrsosur nuk mund tė pėrcaktohet, por ai me ndikimin e tij magjepsės, i pėrgatit mendimet e personit, i cili e dėgjon Kuranin qė tė pranojė mėsimet e tij. Prandaj, ska dyshim se pėrkthimi, nė njė gjuhė tjetėr, e deformon Kuranin dhe e shndėrron atė, sikurse shndėrrohet ari nė thėngjill
Meso nga keta dijetare.
Will Durant, autor bashkėkohor amerikan. Libri i tij Historia e civilizimit, i shkruar nė tridhjetė vėllime, konsiderohet si njėri ndėr librat mė tė njohur, i cili flet mbi historinė e civilizimit njerėzor. Nė vėll. 13. f. 68, 69, ai shkruan:
Kurani, qysh prej katėrmbėdhjetė shekujsh, vazhdon tė mėsohet pėrmendėsh dhe tė ruhet nė mbamendjen e muslimanėve, duke ua ndriēuar imagjinatėn dhe duke fisnikėruar moralin e miliona e miliona njerėzve.
Kurani ka meritėn mė tė madhe pėr ngritjen e nivelit kulturor dhe moral tė muslimanėve dhe ėshtė libėr, qė tek ata ka konstituar rregullat bazė tė sistemit shoqėror dhe tė unitetit tė bashkėsisė njerėzore. Ai i nxit ata tė pasojnė principe tė shėndosha dhe ua pastron trurin nga njė mori besėtytnish e iluzionesh, madje dhe nga dhuna dhe vrazhdėsia. Ai avancoi pozitėn e skllevėrve, kurse nė zemrėn e tė diskriminuarve, skaliti krenarinė dhe fisnikėrinė. Tek muslimanėt ngriti ndjenjėn e maturisė dhe tė largimit nga pasionet, shembull ky, qė smund tė haset nė asnjė vend tė rruzullit tė populluar nga raca e bardhė njerėzore.
Islami i mėson njerėzit tė ballafaqohen me provokimet dhe sfidat e jetės, t`i durojnė ato me gjakftohtėsi dhe pa iu kundėrvėnė fatkeqėsive qė sjell jeta. Parimisht, ai kėrkon nga besimtarėt zemėrgjerėsinė, e cila paraqet veēorinė mė fascionuese tė muslimanėve, qė e mban mend ndonjėherė historia. Ai e ka definuar fenė dhe i ka caktuar nė mėnyrė precize kufijtė e saj, sa qė asnjė i krishterė apo hebre, nuk do tė gjejė nė tė argument, qė do tė mund ta pengonte pėr ta pranuar atė
H. G. Wels
Evropianėt, qė janė marrė me shqyrtimin e detajeve dhe hollėsive tė Kuranit, janė fare tė paktė. Ata, nga kjo mosnjohje, i pėrshkruajnė atij shumė tė pavėrteta e tė paqena. Nxitja e muslimanėve nė pėrpunimin e pasurive tė nėntokės dhe metaleve, nė zhvillimin e inxhinierisė, astronomisė, arkitekturės, arteve tė bukura dhe filozofisė ishte rezultat i Kuranit. Ai i bashkoi dhe bėri qė ata tė arrijnė suksese nė fushėn e dijes dhe shkencės.
Krijoni Kontakt