Censusi permbys fete, 70 per qind refuzojne ose nuk e deklarojne besimin
Publikimi i rezultateve te Censusit 2011 ne Shqiperi nis ti ngjaje procesit zgjedhor. E megjithate, shtyrja ne kohe e shpalljes se rezultateve nuk mund te fshehe me ndryshimin e ndodhur brenda popullsise shqiptare e cila ne vitin 2011 edhe numerikisht ka ndryshuar duke shkuar ne 2,831,741 banore. Perpos kesaj, ajo paraqitet me nje tipologji te re identitare sidomos sa i perket hartes fetare. Kėshtu burime nga INSTAT-i bėjnė tė ditur se nė procesin e deklarimit fetar raporti i dikurshėm i sanksionuar mes dy besimeve kryesore fetare nė Shqipėri mund tė pėsojė rrėshqitje.
Arsye pėr kėtė ėshtė jo dhe aq lindja e neofitėve apo konvertimi mes besimtarėve, sesa mosdeklarimi i qytetarėve. Shifra 70%, e pėrmendur mė herėt nė media, qė sugjeron numrin e tė regjistruarve qė nuk janė shprehur pėr besimin, rezulton pėrafėrsisht e vėrtetė edhe sipas burimeve nga INSTAT/ Duke mos marrė nė konsideratė faktin se rreth 1 milionė emigrantė nuk janė bėrė pjesė e censusit, atėherė ndėrtimi i fytyrės sė re fetare tė shqiptarėve pritet tė jetė befasues. Pėr krahasim nė njė sondazh tė kryer qė nė vitin 2001 nė kėtė drejtim solli nė vėmendje shifrėn se tė paktėn mbi 10% e qytetarėve deklaronin se nuk i pėrkisnin asnjė besimi. E marrė gjithsesi me rezervė ajo sinjalizon se njė proces tjetėrsimi ėshtė nė zhvillim edhe pse besimi fetar perceptohet nga njė pjesė e popullsisė si pėrkatėsi pėr shkak tė familjes dhe jo si ēėshtje besimi.
Komunitetet fetare, referencė te shifra e 1930-s.
70% myslimanė, 20% ortodoksė dhe 10% katolikė-kjo shifėr e regjistruar nė censusin e vitit 1930 pret tanimė tė konfirmohet ose tė pėrgėnjeshtrohet. Nė kėtė proces delikat, INSTAT ka zbatuar parimin e vetėdeklarimit tė qytetarit, ndonėse shprehja e besimit ėshtė ēėshtje private. Gjithsesi komunitetet fetare nė Shqipėri ndonėse mbeten nė pritje tė publikimit tė tė dhėnave, kanė paraprakisht pritmėritė e tyre. “Ne kemi bėrė njė deklaratė si komunitet Mysliman pėrpara fillimit tė procesit, ndėrsa tani presim rezultatin zyrtar”, tha Agron Hoxha, pėrfaqėsues i Komunitetit Mysliman Shqiptar.
I pyetur mbi tė dhėnėn zyrtare tė deritanishme pėr besimin fetar, pra 70-20-10, ai u shpreh se “pritmėritė tona janė diku afėr kėsaj shifre, por duhet pasur parasysh edhe periudha e gjatė e komunizmit ku nuk lejohej besimi fetar”. Kėshtu pėr KMSH-nė, 70% e popullsisė perceptohet si e pėrkatėsisė myslimane, ndonėse nė kėtė kuadėr pėrfshihet edhe komuniteti Bektashi. Mė i rezervuar ėshtė shprehur dom Gjergj Meta i Kishės Katolike, sidomos nė raport me 10% e mirėnjohur pėr besimtarėt e saj. “Ne kemi evidentuar nė muajin nėntor problemet e hasura nė procesin e censusit, por ne nuk jemi shprehur kundėr procesit nė vetvete. Do tė presim rezultatin e pastaj do tė shprehemi nėse do tė jetė e nevojshme. Shifra qė ju sillni, pra 10%, nuk ėshtė analizuar si e tillė nga Kisha katolike, pasi pėr ne numrat kanė rėndėsi relative. Pėr ne kanė rėndėsi besimtarėt cilėsorė”, tha Dom Gjergj Meta.
Nė njė aspekt formal kjo qasje shumė e moderuar zgjidh shumėēka, por ajo bie disi ndesh me prononcimin e Kishės Katolike nė muajin nėntor, me tė cilin ajo dėshmoi se ėshtė e shqetėsuar pėr mangėsitė nė procesin e regjistrimit tė qytetarėve qė i pėrkasin besimit katolik. Por me gjasė kriteri i regjistrimit sipas kohės sė banimit nė Shqipėri prek mė shumė komunitetin ortodoks, pasi njė shumicė emigrantėsh janė tė kėtij komuniteti. “Nuk kemi asnjė tė dhėnė dhe nė momentin e publikimit do tė bėjmė komentin tonė. Nuk dimė realisht asgjė pėr tė dhėnat e censusit”, tha Thoma Dhima i Kishės Ortodokse Autoqefale tė Shqipėrisė. Nė pamje tė parė, duket se statistika e vitit 1930 ėshtė minimumi qė komunitetet fetare presin nga regjistrimi, pse kėshtu nuk do tė kishte firo. Por ėshtė e qartė se prej vitit 1930 e deri mė sot, nė Shqipėri, njė vend qė pėrjetoi ndalimin e besimit fetar pėr njė brez tė tėrė, ka rrjedhur shumė ujė dhe pėr kėtė arsye rezultati i INSTAT-it mbetet tė provojė nėse lufta bėhet pėr ringjalljen shpirtėrore sikundėr shprehet shpesh kryeministri aktual, apo pėr statistikėn.
Shqipėria, anėtare e Konferencės Islamike
Nė Shqipėri ka zyrtarisht 4 komunitete fetare tė njohura tradicionalisht qė rrjedhin nga dy besime-mysliman dhe kristian. Komuniteti mysliman ndahet nė sunit dhe bektashi, ndėrsa ai kristian nė ortodoks dhe katolik. Kėto muajt e fundit, Shqipėria ka njohur zyrtarisht edhe komunitetit Protestan, njė risi kjo qė duhet thėnė se gjen pika takimi edhe me historinė e Rilindjes. Nė tė gjithė kėtė hartė fetare, konkurrenca pėr besimtarė ėshtė historike dhe aktuale. Historike pse ajo dikur u sfidua me kredon e Vaso Pashės e mė vonė nga regjimi komunist, por aktuale pėr shkak tė pėrparimit tė institucioneve fetare thuajse ngado. Lėvizja e shifrės sė besimit mbetet me rėndėsi parėsore, pasi pėrcakton ndryshime thelbėsore gjeopolitike. Kėshtu nė respekt tė shifrės tradicionale, Shqipėria ėshtė anėtare me tė drejta tė plota e Konferencės Islamike, ndėrkohė qė njė rrjedhje eventuale nga shumica dominuese myslimane, mund tė shtronte pikėpyetje mbi angazhimin politik nė fjalė.
Regjistrimi, emigracioni dhe bojkoti pėrgjysmon pakicėn greke
Omonia nė shtator nis vetė regjistrimin
Dilemat e mėdha qė qarkojnė tė dhėnat pėr besimin fetar shqiptarėve si premisė mė shumė hartimit tė statistikės, nuk qėndrojnė pėr sa i pėrket regjistrimit etnik. Kjo pėr arsye se “ēėshtja greke” nė Shqipėri, e kthyer nė moto tė disa partive, praktikisht nuk merr dot njė pėrgjigje nga Censusi 2011. Tė paktėn sa i pėrket minoritetit grek nė vendin tonė procesi nuk ofron asgjė sesa njė problem mė shumė, pasi ai ka bojkotuar nė masė regjistrimin. I pyetur nga gazeta “Shekulli”, kreu i partisė sė minoritetit grek, MEGA, Kristaq Kiēo u shpreh se nė fakt statistika qė do tė dalė nuk mund ti pėrgjigjet realitetit.
“Ne si parti bėmė thirrje qė minoriteti tė marrė pjesė nė procesin e regjistrimit, por nė fakt ai u bojkotua nė masė si pasojė e thirrjes sė bėrė nga OMONIA. Ka probleme qė ne i kemi evidentuar si cilėsia e keqe e regjistrimit; janė bėrė me laps, apo keq, duke cenuar realitetin. Pėr mė tepėr qė nuk janė pėrfshirė nė regjistrim ata qė jetojnė jashtė e qė pėr pasojė nuk pėrfshihen nė statistikė”, tha Kiēo. Ai nuk ka pranuar tė flasė mbi njė shifėr konkrete se sa ėshtė pritmėria e pėrfaqėsuesve tė pakicės greke pėr peshėn e saj numerike nė kuadėr tė popullsisė sė Shqipėrisė.
Prej rreth 60-70 mijė pjesėtarė tė pakicės greke qė janė regjistruar nė vitin 1989, e dhėna e Censusit 2011 shkon jo mė tepėr se gjysma e kėsaj shifre. Por pėrveē relativitetit shumė tė madh qė vetė censusi sjell nė kėtė kuadėr, ėshtė edhe qėndrimi i mbajtur nga OMONIA qė e zhbėn thuajse fare atė. Kjo organizatė qė drejtohet nga Vasil Bollano dhe ėshtė nė mbėshtetje tė Partisė Bashkimi pėr tė Drejtat e Njeriut ka bėrė tė ditur se do tė organizojė nė muajin shtator vetė regjistrimin e pjesėtarėve tė pakicės greke nė Shqipėri nisur nga kriteri i vetėdeklarimit.
Ai do tė shtrihet nė tė gjithė vendin dhe do tė presė shprehjen e vullnetit nga ata qytetarė qė deklarohen si grekė. Pra pėr regjistrimin etnik qeveria shqiptare dėshton kėshtu totalisht, aq mė tepėr qė OMONIA pretendon tė ēojė edhe problemin e heqjes sė termit kombėsi nga certifikatat nė Gjykatėn Ndėrkombėtare tė tė Drejtave tė Njeriut. Elementi mė kryesor qė do tė sillte censusi i OMONIA-s nėse realizohet do tė ishte e dhėna demografike pėr zonėn e Himarės, ku ekziston prej vitesh njė problem i kėsaj natyre. Dalja nė dritė e njė shifre konkrete pėr qenien e njė pakice greke nė Bregdet, do tė riaktualizonte sikundėr nė vitin 2006, kėrkesėn pėr pėrfshirjen e saj nė hartėn e minoritetit grek nė Shqipėri.
Vllehtė
Arumunėt, letėr KE-sė dhe OSBE-sė pėr tė drejtat
“Vllehtė nė Shqipėri pėrbėjnė ndoshta komunitetin mė tė madh mbas shqipfolėsve”-kėshtu shkruhet nė faqen zyrtare tė Komitetit Shtetėror tė Minoriteteve tė Shqipėrisė, qė pėrcakton pa njė tė dhėnė shifrore, minoritetin e parė nė vend. Tė integruar brenda trungut shqiptar, vllahėt kanė krijuar sė fundmi njė parti, Aleanca pėr Barazi dhe Drejtėsi Evropiane duke ridalė nė skenė me identitetin e tyre. Ata janė edhe mė tė qartėt nė qėndrimin e vet ndaj censusit 2011 tė cilin shprehen se nuk e njohin fare. “Ne nuk e njohim fare regjistrimin, madje unė personalisht kam njė pėrvojė shumė tė keqe me anketuesit. Do tė shprehim shqetėsimet tona pėr tė gjitha problemet tona nė KE dhe pranė OSBE-sė”, tha pėr Shekullin, kreu i partisė, Valentin Mustaka. Ai ka sjellė si shembull faktin se nė Maqedoni, Radio “Shkupi”, ka njė seksion nė gjuhėn vllahe, qė i pėrgjigjet mesa duket nevojės pėr pėrfaqėsim tė popullsisė vllahe tė Krushevit.
Krijoni Kontakt