Tirana Po Shkaterron Simbolet E Arkitektures

[Askusho]

nga Profesor D'AMATO GUERRIERI


intervistoi Oliverta Lila
(Gazeta shqiptare)


Zhvillimin urban të Tiranës e sheh si një kërcënim ndaj arkitekturës së shkuar. Sipas arkitektit italian, Claudio D'Amato Guerrieri, pedagog në Universitetin e Barit, kryeqyteti shqiptar rrezikon të humbë identitetin historik. I referohet ndërtimeve të shumta të reja, por edhe projektit për rregullimin e qendrës. Sipas tij, arkitektura dhe struktura monumentale e stilit italian në Tiranë, ndërtuar në vitet '30, është një pasuri që nuk u përket vetëm shqiptarëve dhe duhet ruajtur. Profesor D'Amato Guerrieri, i ftuar në kuadër të edicionit të tetë të Javës së Gjuhës Italiane në Botë, njëkohësisht edhe koordinatori italian i projektit "Metodologjitë dhe teknologjitë e reja mbi faktimin dhe restaurimin e trashëgimisë monumentale moderne të Tiranës", nënshkruar me Institutin tonë të Monumenteve për periudhën deri në vitin 2010, e sheh me shqetësim të ardhmen e këtij qyteti.

Ju e keni vizituar disa herë Tiranën. Si do ta përkufizonit në pikëpamje arkitekturore atë që po ndodh sot në kryeqytetin shqiptar?

Sheshi (piaca) italian ka treguar lidhjet e shumta që janë mes Shqipërisë dhe Italisë, në veçanti mes Romës dhe Tiranës. Në vitet '30 ndërtohet Tirana e re dhe e madhe. Modelet që arkitektët italianë sollën në Shqipëri, edhe pse kanë qenë të lidhura me stilin e vendit nga vinin, janë interpretime origjinale të përshtatura për Tiranën. Kjo është e dukshme. Kompleksi monumental me sheshin "Skënderbej" nuk ka një të ngjashëm në Itali. Është një ndërhyrje e mrekullueshme. Sot, ky sistem monumental organik, që për mua nuk i përket vetëm Tiranës apo Shqipërisë, por gjithë njerëzimit, nuk mund të lejohet që të shpërbëhet dhunshëm. Nëse kryetari i Bashkisë kërkon dhe sjell arkitektë modernistë, ka shumë hapësira ku mund të shprehin idetë e tyre, por jo në Tiranë. Kjo do të thotë të shkatërrosh një simbol të identitetit të këtij qyteti. Urbanizimi aktual i Tiranës dhe mënyra se si ky qytet interpretohet, bie në kundërshtim me linjën e zhvillimit historik të tij. Për mua ky qëllim është i pakuptueshëm dhe mund ta shpjegoj vetëm me arsye ideologjike. Të harrojmë të shkuarën. Por ajo nuk i përket personave të veçantë. Bëhet fjalë për një sistem monumental me bukuri të jashtëzakonshme që duhet restauruar dhe trashëguar.

Në gjykimin e një arkitekti, a mund të gjejë shpjegim gjithë kjo tendencë drejt ndërtimeve të reja masive?

Unë mendoj se është e qartë që pas shumë viteve komunizëm të ketë dëshirë dhe tendencë të ndiqet ritmi. Kalimi nga një regjim në tjetrin e bën të kuptueshme. Por tashmë kanë kaluar 18 vjet nga rënia e komunizmit. Shqipëria përjeton një sistem demokratik në zhvillim. Sipas mendimit tim, është koha që të kthehen e të reflektojnë mbi të shkuarën. Në fillim të viteve '90 disa gjëra ishin të justifikuara, siç ka ndodhur për shembull me shembjen e simboleve të pushtetit të mëparshëm. Por sot është koha të bëhen hesapet me veten. Në këtë pikë duhet pasur shumë kujdes. Të flasësh për shndërrime të Tiranës, është njësoj sikur të thuash hajde të ndërtojmë objekte moderne në Berat. Do ta pranonte njeri këtë? Duhet punuar edhe me politika të qarta që format e reja të vendosen në pjesët periferike, në hapësirat e lira, pa prishur dëshmitë e së shkuarës.

Ndërsa flasim për arkitekturë të viteve të shkuara, ju jeni koordinator i projektit për restaurimin e disa godinave të stilit italian në Tiranë siç ishin Pallati i Brigadave, ish-Hotel 'Dajti', Kryeministria... A po vijon ky projekt?

Ky projekt u prezantua vjet nga Ministria e Punëve të Jashtme, ku u nënshkrua edhe një bashkëpunim me Institutin e Monumenteve të Kulturës, të prezantuar nga Lorenc Bejko. Unë jam pjesë e komisionit që ka punuar për restaurimin e Hotel "Dajtit". Rezultatet janë ende të papërfunduara dhe faza e studimit vazhdon ende. Por realizimi i këtij projekti ka lidhje me predispozitën e politikës si dhe me financimet. Aktualisht ne nuk e kemi të qartë se cili është qëllimi i qeverisë, por ne po vazhdojmë studimin. Kur të na thërrasin, do të fillojmë të punojmë.

A është përvijuar pak a shumë fytyra e re e këtyre godinave dhe si do të jenë të përshtatura ato në kushtet e rrjetëzimit të tyre?

Në këtë rast bëhet fjalë për nacionalizmin e viteve '30. Janë arkitektura shumë të bukura dhe në avangardë të kohës së tyre. Ne i ke i studiuar të gjitha dhe mund të procedojmë me restaurimin. Por si të gjitha arkitekturat që janë ndërtuar në të shkuarën, kur duhet që t'u japësh funksione të reja, është e nevojshme të bëhen ndryshime. Këtu lind vështirësia e ruajtjes së strukturës monumentale, e njëkohësisht edhe e përshtatjes. Hotel "Dajti" është një nga këto arkitekturat e bukura. Por në kohën kur është ndërtuar, në vitet '40 nuk ka pasur ajër të kondicionuar. Nëse sot do të vendoset që kjo godinë të përdoret si Ministri e Jashtme apo për ndonjë destinacion tjetër në kuadrin e institucioneve publike, ky problem duhet
zgjidhur. Për më tepër, në këto ndërhyrje, këto objekte nuk duhen konsideruar në vetvete e të veçuara nga gjithë sistemi monumental. Tashmë ne kemi parë kulla që vendosen në gjatësinë e bulevardit prej sheshit "Skënderbej" në drejtim të Korpusit. Ato e prishin pamjen vizive. Nëse do të vazhdohet me të tilla godina që krijojnë kontrast të dukshëm, atëherë gjithçka do të shkatërrohet.

A ka një konfuzion sot në atë që quhet moderne në arkitekturë?

Moderne nuk është gjithçka që mund të jetë prej xhami, ashtu si shohim shumicën e godinave të reja. Arkitektura moderne mund të bëhet edhe me gurë. Unë kam ekspozuar forma të tilla në Bienalen e Venecias të dy vjetëve më parë. Gjithçka varet se si përdoren këto materiale.
Në këtë "konkurrim" të tradicionales e modernes, shihen edhe forma të riprodhimit. Të tilla janë një mori kështjellash në periferi të Tiranës. Çfarë do të thotë kjo prirje?
Kjo ndodh pak a shumë në periferitë e të gjitha qyteteve të botës. Riprodhimi është i pranishëm, por edhe problematik kur në të mungon arkitekti apo tekniku. Megjithatë, unë mendoj se e ardhmja e qyteteve nuk duhet të jetë vetëm në duart e këtyre dy të fundit, por edhe në masën e gjerë të popullit. Ndërsa ata që janë në drejtimin e institucioneve duhet të kenë aftësinë për të dëgjuar se çfarë mendojnë qytetarët. Kjo është shumë e rëndësishme.

[benseven11]

nga Profesor D'AMATO GUERRIERI


intervistoi Oliverta Lila
(Gazeta shqiptare)


Zhvillimin urban të Tiranës e sheh si një kërcënim ndaj arkitekturës së shkuar. Sipas arkitektit italian, Claudio D'Amato Guerrieri, pedagog në Universitetin e Barit, kryeqyteti shqiptar rrezikon të humbë identitetin historik. I referohet ndërtimeve të shumta të reja, por edhe projektit për rregullimin e qendrës. Sipas tij, arkitektura dhe struktura monumentale e stilit italian në Tiranë, ndërtuar në vitet '30, është një pasuri që nuk u përket vetëm shqiptarëve dhe duhet ruajtur. Profesor D'Amato Guerrieri, i ftuar në kuadër të edicionit të tetë të Javës së Gjuhës Italiane në Botë, njëkohësisht edhe koordinatori italian i projektit "Metodologjitë dhe teknologjitë e reja mbi faktimin dhe restaurimin e trashëgimisë monumentale moderne të Tiranës", nënshkruar me Institutin tonë të Monumenteve për periudhën deri në vitin 2010, e sheh me shqetësim të ardhmen e këtij qyteti.

Ju e keni vizituar disa herë Tiranën. Si do ta përkufizonit në pikëpamje arkitekturore atë që po ndodh sot në kryeqytetin shqiptar?

Sheshi (piaca) italian ka treguar lidhjet e shumta që janë mes Shqipërisë dhe Italisë, në veçanti mes Romës dhe Tiranës. Në vitet '30 ndërtohet Tirana e re dhe e madhe. Modelet që arkitektët italianë sollën në Shqipëri, edhe pse kanë qenë të lidhura me stilin e vendit nga vinin, janë interpretime origjinale të përshtatura për Tiranën. Kjo është e dukshme. Kompleksi monumental me sheshin "Skënderbej" nuk ka një të ngjashëm në Itali. Është një ndërhyrje e mrekullueshme. Sot, ky sistem monumental organik, që për mua nuk i përket vetëm Tiranës apo Shqipërisë, por gjithë njerëzimit, nuk mund të lejohet që të shpërbëhet dhunshëm. Nëse kryetari i Bashkisë kërkon dhe sjell arkitektë modernistë, ka shumë hapësira ku mund të shprehin idetë e tyre, por jo në Tiranë. Kjo do të thotë të shkatërrosh një simbol të identitetit të këtij qyteti. Urbanizimi aktual i Tiranës dhe mënyra se si ky qytet interpretohet, bie në kundërshtim me linjën e zhvillimit historik të tij. Për mua ky qëllim është i pakuptueshëm dhe mund ta shpjegoj vetëm me arsye ideologjike. Të harrojmë të shkuarën. Por ajo nuk i përket personave të veçantë. Bëhet fjalë për një sistem monumental me bukuri të jashtëzakonshme që duhet restauruar dhe trashëguar.

Në gjykimin e një arkitekti, a mund të gjejë shpjegim gjithë kjo tendencë drejt ndërtimeve të reja masive?

Unë mendoj se është e qartë që pas shumë viteve komunizëm të ketë dëshirë dhe tendencë të ndiqet ritmi. Kalimi nga një regjim në tjetrin e bën të kuptueshme. Por tashmë kanë kaluar 18 vjet nga rënia e komunizmit. Shqipëria përjeton një sistem demokratik në zhvillim. Sipas mendimit tim, është koha që të kthehen e të reflektojnë mbi të shkuarën. Në fillim të viteve '90 disa gjëra ishin të justifikuara, siç ka ndodhur për shembull me shembjen e simboleve të pushtetit të mëparshëm. Por sot është koha të bëhen hesapet me veten. Në këtë pikë duhet pasur shumë kujdes. Të flasësh për shndërrime të Tiranës, është njësoj sikur të thuash hajde të ndërtojmë objekte moderne në Berat. Do ta pranonte njeri këtë? Duhet punuar edhe me politika të qarta që format e reja të vendosen në pjesët periferike, në hapësirat e lira, pa prishur dëshmitë e së shkuarës.

Ndërsa flasim për arkitekturë të viteve të shkuara, ju jeni koordinator i projektit për restaurimin e disa godinave të stilit italian në Tiranë siç ishin Pallati i Brigadave, ish-Hotel 'Dajti', Kryeministria... A po vijon ky projekt?

Ky projekt u prezantua vjet nga Ministria e Punëve të Jashtme, ku u nënshkrua edhe një bashkëpunim me Institutin e Monumenteve të Kulturës, të prezantuar nga Lorenc Bejko. Unë jam pjesë e komisionit që ka punuar për restaurimin e Hotel "Dajtit". Rezultatet janë ende të papërfunduara dhe faza e studimit vazhdon ende. Por realizimi i këtij projekti ka lidhje me predispozitën e politikës si dhe me financimet. Aktualisht ne nuk e kemi të qartë se cili është qëllimi i qeverisë, por ne po vazhdojmë studimin. Kur të na thërrasin, do të fillojmë të punojmë.

A është përvijuar pak a shumë fytyra e re e këtyre godinave dhe si do të jenë të përshtatura ato në kushtet e rrjetëzimit të tyre?

Në këtë rast bëhet fjalë për nacionalizmin e viteve '30. Janë arkitektura shumë të bukura dhe në avangardë të kohës së tyre. Ne i ke i studiuar të gjitha dhe mund të procedojmë me restaurimin. Por si të gjitha arkitekturat që janë ndërtuar në të shkuarën, kur duhet që t'u japësh funksione të reja, është e nevojshme të bëhen ndryshime. Këtu lind vështirësia e ruajtjes së strukturës monumentale, e njëkohësisht edhe e përshtatjes. Hotel "Dajti" është një nga këto arkitekturat e bukura. Por në kohën kur është ndërtuar, në vitet '40 nuk ka pasur ajër të kondicionuar. Nëse sot do të vendoset që kjo godinë të përdoret si Ministri e Jashtme apo për ndonjë destinacion tjetër në kuadrin e institucioneve publike, ky problem duhet
zgjidhur. Për më tepër, në këto ndërhyrje, këto objekte nuk duhen konsideruar në vetvete e të veçuara nga gjithë sistemi monumental. Tashmë ne kemi parë kulla që vendosen në gjatësinë e bulevardit prej sheshit "Skënderbej" në drejtim të Korpusit. Ato e prishin pamjen vizive. Nëse do të vazhdohet me të tilla godina që krijojnë kontrast të dukshëm, atëherë gjithçka do të shkatërrohet.

A ka një konfuzion sot në atë që quhet moderne në arkitekturë?

Moderne nuk është gjithçka që mund të jetë prej xhami, ashtu si shohim shumicën e godinave të reja. Arkitektura moderne mund të bëhet edhe me gurë. Unë kam ekspozuar forma të tilla në Bienalen e Venecias të dy vjetëve më parë. Gjithçka varet se si përdoren këto materiale.
Në këtë "konkurrim" të tradicionales e modernes, shihen edhe forma të riprodhimit. Të tilla janë një mori kështjellash në periferi të Tiranës. Çfarë do të thotë kjo prirje?
Kjo ndodh pak a shumë në periferitë e të gjitha qyteteve të botës. Riprodhimi është i pranishëm, por edhe problematik kur në të mungon arkitekti apo tekniku. Megjithatë, unë mendoj se e ardhmja e qyteteve nuk duhet të jetë vetëm në duart e këtyre dy të fundit, por edhe në masën e gjerë të popullit. Ndërsa ata që janë në drejtimin e institucioneve duhet të kenë aftësinë për të dëgjuar se çfarë mendojnë qytetarët. Kjo është shumë e rëndësishme.

Gjithe ky artikull per 5 ndertesa te vjetra.
E mbeshtes plotesisht arkitekturen xhamore per stil te bukur ,elegance,
energji eficente dhe ekologjikisht miqsore.Ndertesat xhamore jane me te mira per shendetin.
Keto ndertesa xham ,lejojne driten e diellit te hyje me shume krahasuar me ndertesat gur.
Ne keto ndertesa ngrohja eshte me e mire dhe me e thjeshte ne nje pjese te kohes eshte ngrohje krejt natyrale nga drita e diellit..Kursehet energji elektrike,per ndricimin dhe ngrohjen.Mirembajtja per keto ndertesa ka kosto me te ulet.
ndertimi i ketyre ndertesave eshte me i shpejte dhe mundet te jete me kosto me te lire.Duken me bukur se sa ndertesat gur.